, m. et fem. , ተስፋት፡ 1)spesla, expsectatiola ; ; ; ; ለዕፅ፡ ቦ፡ ተስፋ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; እለ፡ ቀብጹ፡ ተስፋሆሙ፡ desperantesla ; ሠናየ፡
ተስፋ፡ εὔελπις ; per st. constr., ut: ተስፋ፡ ኀይል፡ ; አልቦ፡
ተስፋ፡ ወፂእ፡ እምጽልመት፡ ; ኀበ፡ ; ዲበ፡ ; ለ፡ et Infin., ut: እመቦ፡ ተስፋ፡ ለድኂን፡ ; ; n. 408 ተስፋት፡ ; Saepius: causa speila; id quod vel a quo speratur: ; ; እስመ፡ ውእቱ፡ ተስፋሁ፡ ; ; ; .
2)promissiola, promissumla, ἐπαγγελία ; ; ; ( ); ; ; ; ; እልክቱ፡ ተስፋት፡ ; Chrys. ho. 23; ፍኂር፡ ኪዳን፡ ውእቱ፡ ወተስፋ፡ F.N. 24,3. – : ተስፋ፡ ብ፡ አለኝታ። II adaugerela, cumularela, amplificarela, intenderela, ; Platt; Platt; Platt; ረከብነ፡ ጥበበ፡ ወአፈድፈድነ፡ προσθέμενοι ; πλείονα
ποιοῦσι ; ; ጻመውኩ፡ ለአፈድፍዶ፡ ፍቅረ፡ አውግስጦስ፡
ለከ፡ ; . a)nominis abstracti vel Infinitivi: magislafacerelaaliquid i.e. Latine: magislaverbo fin.: አፈድፈዱ፡ ዓዲ፡
ጸሊኦቶ፡ (magis etiam eum oderunt) ; ; ; ; ; ; ; ; አፈድፈድኪ፡
ዝሙተኪ፡ (magis fornicata es) ; ; አፈድፈድኪ፡ ኀጢአተኪ፡ እምኔሆን፡ ; ያፈደፍድ፡
ጥበበ፡ σοφώτερος ἔσται . α)plusla: ያፈደፍድ፡ ሎሙ፡ ውሂበ፡
β)diutiusla: አፈድፈደ፡ ሐይወ፡ ዲበ፡ ምድር፡ እምውሉደ፡ ሰብእ፡
γ)nimisla, nimiumla: ኢታፈድፍድ፡ ምስሌሁ፡ ተናግሮ፡ .
b)plus habere rei alio i.e. superarelaaliquem, excellerelaaliquo in re, እምነ፡ pers.: አላ፡
አፈድፈደ፡ እምኔሆሙ፡ ; በ፡ rei, አፈድፈደት፡
በዝሙታ፡ እምእኅታ፡ ; ; rei et ዲበ፡ pers.: አፈድፈድኩ፡ ጥበበ፡ ዲበ፡ ኵሉ፡ ; :
c) አፈድፍዶ፡ እምዐቅም፡ excederelamodum (ut in edendo, bibendo) F.M. 14,4.
I,1[potestas racidis prima est in deerrandolaet vagandola; inde oriuntur 1) ferum et a consuetudine alienum evasitlaanimal أَبَدَ ; mente alienarila, insanirela አብደ፡ ; efferarila, raberela عَبِدَ أَبِدَ አብደ፡ ሀርበደ፡ ; 2) desertum essela أَبِدَ (vic. በድወ፡ , بَدَا ); 3) oberrarela, amittila אָבַד ܐܶܒܰܕ ; 4) perirela אָבַד ܐܶܒܰܕ በድበደ፡ بَدَا ] ይእበድ፡ 1)oberrarela, profugerela, vagarila .
2)mente errare vel capi i.e. a)insanirela, amentem esselavel fierila: አብደ፡ ἐξέστη ; ተአብዲ፡ μαίνῃ ; .
b)stultum esselavel fierila, imprudenter agerela, errorem committerela: የአብዱ፡ መላእክተ፡ ጣኔዎስ፡ μωροὶ ἔσονται ; ; ; ; እምኔክሙ፡ ኢየአብድ፡ ( ἀσυνετώτερος ) ; እስመ፡ አብዱ፡ ኖሎት፡ ἠφρονεύσαντο ; ( ἦμεν ἀνόητοι ); ; κορήσουσι ; ኢትእበድ፡ μὴ ἀγνόει ; አብደ፡ ዐቢየ፡ እበደ፡ .
3)efferarila, furerela, furore corripilavel exsultarela, saevirela, rabiosum esselavel fierila: አበድኩ፡ ; አብደ፡ መራዕይ፡ ; የአብዱ፡ ኵሎሙ፡ እለ፡ ነሰኮሙ፡ ( ከልብ፡ እቡድ፡ ) ኅቡረ፡ ምስሌሁ፡ ; ላዕለ፡ vel ዲበ፡ contralavel inlaaliquem: Platt; ; አብዱ፡ ላዕሌሁ፡ ; ἐξηγριάνθη πρὸς αὐτόν . II,1principemla, ducem constituerela, praeficerela, ዲበ፡ Org. III,1(proprie ab አንሥአ፡ , sed in libris Mss. crebro cum ተነሥአ፡ confunditur;
gramm.§ 97) Imperf. et ይትነሣእ፡ , Imperat. ተንሥእ፡ , Infin. ተንሢእ፡ , ተንሥኦ፡ , ተንሥኦት፡ ; surgerela, assurgerela, exsurgerela, de eo qui sederat, cubuerat, ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ኢይክል፡ ተንሥኦ፡ ቅድሜከ፡ ; ; በተንሥኦታ፡ ; ; ; እምድር፡ 1 ; እምስካብ፡ ; እመንበር፡ ; እምኀበ፡ n. 638 ማእድ፡ ; እምንዋም፡ ; ; de lapso ; ; ; ; ; de otioso, quiescente, quum ad aliquid perficiendum aggreditur: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; in specie ad iter faciendum ; ; ; ; ; de aquis surgentibus ; astris ascendentibus ; ἀναπηδᾶν exsilirela: ; . a)castra moverela, se movere ad iter faciendumla, in viam se darela, ; ; ወተንሥአ፡ እምህየ፡ ;
Lud. comm. hist. p. 495 n. 6.
b)surgerela, assurgerela, insurgerelacontra aliquem ( ተናሥአ፡ ), ላዕለ፡ et ዲበ፡ , ut: እለ፡ ይትነሥኡ፡ ላዕሌየ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; etiam , ut: እመሰ፡ ይክሕዱ፡ ምስጢረ፡ ትሥጉት፡ ይትነሥእዎሙ፡ ሐዋርያት፡
እንዘ፡ ይብልዎሙ፡ Cyr. c.
c)erigila: ምስለ፡ ጥበብ፡ ይትሐነጽ፡ ቤት፡ ወምስለ፡ አእምሮ፡ ይትነሣእ፡ ; በተንሥኦተ፡
ቤት፡ ἐπὶ τῇ ἐγέρσει οἴκου ; de animo .
d)surgerelai.e. prodirela, exsisterela( auftreten ): ይትነሣእ፡
ህየንቴሁ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .
e)excitarila: በኀጢአተ፡ ረሲዓን፡ ቅሥፈት፡ ይትነሣእ፡ .
f)resurgerela, resuscitarilade mortuis, ; ; ; ; ; ; ; . De ተንሥአ፡ tollila, auferrila, capila, sumila, accipilavid. sub ተነሥአ፡ ( m. ) ዘባናት፡ [dictum ab eminendola: زَابِنَةٌ collislain valle; زَبُّونَةٌ collumla, ዲበ፡ , ደብር፡ , زُبْيَةٌ locus terrae altiorla; زَبَا portandum suscepitla; زُبْرَةٌ dorsi pars inter scapulasla, دُبْرٌ دُبُرٌ tergumla, postica parsla] 1)dorsumla, tergumla, νῶτος , νῶτον , ተሰብረ፡ ዘባኑ፡ (v. ዐፅመ፡ ዘባኑ፡ ) ; አዕፅምተ፡ ዘባኑ፡ ; መጠውኩ፡ ዘባንየ፡ ለመቅሠፍት፡ ; ; ; ; ሰላም፡ ለዘባንኪ፡ I ; ያገብኦ፡ ድኅረ፡ ዘባኑ፡ ; ሜጡ፡ ዘባኖሙ፡ ; ; ; ሜጡ፡ ዘባኖሙ፡ ኀቤየ፡ ; ; እመይጠክሙ፡ ዘባነክሙ፡ ; ዘባኖሙ፡ መንገለ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ τὰ ὀπίσθια ; ዘባናት፡ ; ; ; ; . a)de inanimatis: በዘባነ፡ ባሕር፡ እንዘ፡ ይሰፍሕ፡ ልብሶ፡
b)latusla: በዘባነ፡ ባሕር፡ ἐπί νώτου θαλάσσης ; ; ; .
2)caudala, οὐρά ; ማእሰ፡ ዘባኑ፡ .
3)limbuslavestis [coll. زَوْبَرٌ زِٸْبِرٌ ]: ዘባኑ፡ ለልብስ፡ λῶμα ὑποδύτου . – : ዘባን፡ ዘ፡ ጄርባ። I,2[amh. ; نَظَرَ ; נָצַר ܢܛܰܪ ( نطر ) custodivitla, observavitla] 1)spectarela, intuerila
a): በከመ፡ አዕይንቲከ፡ ይኔጽራ፡ βλέπουσι ; ከመ፡ መዋቲኑ፡ ትኔጽር፡ ወትሬኢ፡ ; ነጽር፡ ወርኢ፡ ኀሳረነ፡ ; ; . α)spectatorem essela( zusehende): አበዊሆሙኒ፡፡ ይኔጽሩ፡
β)specularila: ዘይኔጽር፡ σκοπός .
b)vel variis praepositionibus α)aspicerela, inspicerela, : ; ኢነጸርክዋ፡ ለድንግል፡ ; ነጽረነ፡ ; ; ; ዘይኔጽር፡ ደመና፡ ; ነጺርየ፡ ገጸክሙ፡ ; ኢይኔጽር፡ ምግባሮሙ፡ ለኃጥኣን፡ ; ; Hen.81,1; ነጽሮቶ፡ ; ; ; ውስተ፡ .
γ)circumspicerela: ነጽሪ፡ ዐውደኪ፡ ; .
δ)oculos convertere inlaaliquem vel aliquid: ነጸረ፡ ለፌ፡ ወለፌ፡ ; ; ኀበ፡ , ut: ይኔጽራ፡ አዕይንቲሁ፡ ኀበ፡ ቅዱስ፡ እስራኤል፡ ; ; ; ; ; ; ኢንኔጽር፡ ኀበ፡ ዝየ፡ Chrys. ; ውስተ፡ , ut: ነጽር፡ ውስተ፡ ሰማይ፡ ; ; ; .
ε)suspicerela: ነጸረ፡ ሰማየ፡ ( ἀναβλέψας εἰς ) ; ; ; ; ስእንኩ፡ ነጽሮ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ሰማየ፡ ; ;
ζ)despicerela: ትኔጽሩ፡ ላዕለ፡ ውስተ፡ ሰማይ፡ ወታሕተ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ; እምሰማይ፡ ; .
η)oculis prosequila, retro respicerela: ነጸረ፡ ይኅሬሁ፡ ; ; .
θ)spectatorem adesselarei: ካህናት፡ ኢይኔጽሩ፡ ተውኔተ፡ ወኢዘፈነ፡ F.M. 32,7.
ι)cum voluptate intuerilaaliquid: .
κ)prospicere superlaaliquid, perlustrarela, መልዕልተ፡ l; ዲበ፡ .
λ)contemplarila, observarela: እለ፡ ያሰግሉ፡ ለኪ፡ ወይኔጽሩ፡ ሰማየ፡ οἱ ἀστρολόγοι οὐρανοῦ .
μ)de rebus inanimatis: spectarelaregionem, ut: ልሳን፡ እንተ፡ ትኔጽር፡ መንገለ፡ ሰሜን፡ ; ; አንቀጽ፡ ዘይኔጽር፡ ደቡበ፡ ; ; .
ν)ex adverso esselaalicui, ለ፡ ( ተናጸረ፡ ). n. 702
2)
a)respicerela, curarela, rationem haberela, 1 ; ; ውስተ፡ ; በ፡ , ut: ነጺሮ፡ በናእሰ፡ መዋዕሊሁ፡ ወልህቅናሁ፡ respectu habito sive adolescentiae sive senectutis ejuslaF.M. 10,3.
b)animum attenderelavel advertere adlaaliquid, προσέχειν , ንባበ፡ ዚአየ፡ ነጽር፡ ; ; ; ; ውስተ፡ .
c)considerarela, deliberarela( نظر في ): ሰአልዎ፡ ከመ፡ ያስተጋብእ፡ ማኅበረ፡ ከመ፡ ይነጽሩ፡ በእንተ፡ ክሕደቶሙ፡ ለእሉ፡ ፫ ከሓድያን፡ — Voc. Ae.: ነጸረ፡ ወርእየ፡ ዘ፡ ሐየ፡ ; aliudla: ነጸረ፡ ርእየ፡ አስተሐየጸ፡ ብ፡ ተመለከተ።
III,2
1)conscenderelajumentum, vehiculum, jumenti ; ; ተጽዕኖ፡ (Infin.) አድግት፡ Enc.; vel navis: ተጽዕነ፡ ሐመረ፡ ; ; ዲበ፡ jumenti ; በ፡ jumenti ; vel navis ሶበ፡ ከልእዎ፡ ይጸዐን፡
በሐመር፡ Enc.; : ; ተጸዐኑ፡ ἐπίβητε .
2)vehila, a)equitarela, ዲበ፡ , ut: ዲበ፡
እንስሳ፡ ; ዲበ፡ ፈረስ፡ ; ; ላዕለ፡ , ut: ; magus ዐርገ፡ ሰማየ፡ እስመ፡ ይጼዐን፡ ላዕለ፡
አጋንንት፡ ; n. 1306 በ፡ , ut ; ; ተጽዕነ፡ በአጋንንት፡ ; : ; ; ፈረስ፡ ወዘይጼዐኖ፡ ; ፈረስ፡
እንተ፡ ይጼዐን፡ ንጉሥ፡ ; ; ; ; ዘይክል፡
ተጽዕኖቶሙ፡ ; ተምህረ፡ ተጽዕኖ፡ ፈረስ፡ ወነዲፈ፡ ቀስት፡ ; ( ጽኑዕ፡ ); ተጽዒኖ፡ cum equitaret
b)invehilacurru, al., በ፡ , ut: በአፍራስ፡
ወበሰረገላ፡ ይጼዐኑ፡ ; ; ላዕለ፡ ; ዲበ፡ ; : ሰረገላ፡ ወዘይጼዐኖሙ፡ ; ሰረገላ፡
በኀበ፡ ይጼዐን፡ ; .
c)vehilain nave, navigarela: እለ፡ ይጼዐኑ፡ ውስተ፡ ሐመር፡ ; ንሕነ፡ ተጽዕነ፡ ውስተ፡ ሐመር፡
d): α)insiderela: ይጼዐን፡ ቀመረ፡ insidet fornici, Lud. e Lit. Orth.
β)obsiderela: ተጽዕነ፡ ላዕሌሁ፡ ሰይጣን፡ Sx. ; al. – : ተጽዕነ፡ ዘ፡ ሰረረ፡ በረረሂ፡ ይ፡
III,2
1)conscenderelajumentum, vehiculum, jumenti ; ; ተጽዕኖ፡ (Infin.) አድግት፡ Enc.; vel navis: ተጽዕነ፡ ሐመረ፡ ; ; ዲበ፡ jumenti ; በ፡ jumenti ; vel navis ሶበ፡ ከልእዎ፡ ይጸዐን፡
በሐመር፡ Enc.; : ; ተጸዐኑ፡ ἐπίβητε .
2)vehila, a)equitarela, ዲበ፡ , ut: ዲበ፡
እንስሳ፡ ; ዲበ፡ ፈረስ፡ ; ; ላዕለ፡ , ut: ; magus ዐርገ፡ ሰማየ፡ እስመ፡ ይጼዐን፡ ላዕለ፡
አጋንንት፡ ; n. 1306 በ፡ , ut ; ; ተጽዕነ፡ በአጋንንት፡ ; : ; ; ፈረስ፡ ወዘይጼዐኖ፡ ; ፈረስ፡
እንተ፡ ይጼዐን፡ ንጉሥ፡ ; ; ; ; ዘይክል፡
ተጽዕኖቶሙ፡ ; ተምህረ፡ ተጽዕኖ፡ ፈረስ፡ ወነዲፈ፡ ቀስት፡ ; ( ጽኑዕ፡ ); ተጽዒኖ፡ cum equitaret
b)invehilacurru, al., በ፡ , ut: በአፍራስ፡
ወበሰረገላ፡ ይጼዐኑ፡ ; ; ላዕለ፡ ; ዲበ፡ ; : ሰረገላ፡ ወዘይጼዐኖሙ፡ ; ሰረገላ፡
በኀበ፡ ይጼዐን፡ ; .
c)vehilain nave, navigarela: እለ፡ ይጼዐኑ፡ ውስተ፡ ሐመር፡ ; ንሕነ፡ ተጽዕነ፡ ውስተ፡ ሐመር፡
d): α)insiderela: ይጼዐን፡ ቀመረ፡ insidet fornici, Lud. e Lit. Orth.
β)obsiderela: ተጽዕነ፡ ላዕሌሁ፡ ሰይጣን፡ Sx. ; al. – : ተጽዕነ፡ ዘ፡ ሰረረ፡ በረረሂ፡ ይ፡
III,2
1)conscenderelajumentum, vehiculum, jumenti ; ; ተጽዕኖ፡ (Infin.) አድግት፡ Enc.; vel navis: ተጽዕነ፡ ሐመረ፡ ; ; ዲበ፡ jumenti ; በ፡ jumenti ; vel navis ሶበ፡ ከልእዎ፡ ይጸዐን፡
በሐመር፡ Enc.; : ; ተጸዐኑ፡ ἐπίβητε .
2)vehila, a)equitarela, ዲበ፡ , ut: ዲበ፡
እንስሳ፡ ; ዲበ፡ ፈረስ፡ ; ; ላዕለ፡ , ut: ; magus ዐርገ፡ ሰማየ፡ እስመ፡ ይጼዐን፡ ላዕለ፡
አጋንንት፡ ; n. 1306 በ፡ , ut ; ; ተጽዕነ፡ በአጋንንት፡ ; : ; ; ፈረስ፡ ወዘይጼዐኖ፡ ; ፈረስ፡
እንተ፡ ይጼዐን፡ ንጉሥ፡ ; ; ; ; ዘይክል፡
ተጽዕኖቶሙ፡ ; ተምህረ፡ ተጽዕኖ፡ ፈረስ፡ ወነዲፈ፡ ቀስት፡ ; ( ጽኑዕ፡ ); ተጽዒኖ፡ cum equitaret
b)invehilacurru, al., በ፡ , ut: በአፍራስ፡
ወበሰረገላ፡ ይጼዐኑ፡ ; ; ላዕለ፡ ; ዲበ፡ ; : ሰረገላ፡ ወዘይጼዐኖሙ፡ ; ሰረገላ፡
በኀበ፡ ይጼዐን፡ ; .
c)vehilain nave, navigarela: እለ፡ ይጼዐኑ፡ ውስተ፡ ሐመር፡ ; ንሕነ፡ ተጽዕነ፡ ውስተ፡ ሐመር፡
d): α)insiderela: ይጼዐን፡ ቀመረ፡ insidet fornici, Lud. e Lit. Orth.
β)obsiderela: ተጽዕነ፡ ላዕሌሁ፡ ሰይጣን፡ Sx. ; al. – : ተጽዕነ፡ ዘ፡ ሰረረ፡ በረረሂ፡ ይ፡
I,1[amh. አደረ፡ ; חֶדֶר conclavela, penetralela; خِدرٌ interior domi parsla, latibulumla; خَدِرَ commoratus fuitla, substititla; de potestate radicis primaria Ges. thes. p. 448] ይኅድር፡ 1)considerela, domiciliumlavel tabernaculumlacollocarelaloco; deverterelaad aliquem, a)de singulis hominibus: ኀደረ፡ ኀበ፡ አዶላማዊ፡ ; ; ውስተ፡ loci ; ኀደሩ፡ ቤተ፡ ዘማት፡ (Acc. loci) κατέλυον ; κατασκηνοῦν ; ; αὐλίζεσθαι ; በአፍአ፡ ኢኀደረ፡ ነግድ፡ ; in specie devertere pernoctandi causala ; ; ; .
b)de agmine, exercitu: στρατοπεδεύειν ; ; παρεμβάλλειν ; ; ; ; ; ; ; ; et ላዕለ፡ obsiderela .
2)commorarila, habitarela, incolerela, sedem et domicilium haberela( οἰκεῖν , κατοικεῖν , κατασκηνοῦν , αὐλίζεσθαι , μένειν ); የኀድሩ፡ ህየ፡ ; ; ; ; ; loci ; ; ; ; ውስተ፡ ; ዘኀደረ፡ ውስተ፡ ዛ፡ ሀገር፡ ; ; ; ; cum በ፡ domicilii: በደብተራ፡ ተኀድሩ፡ ; ; ; ; ; ; ዲበ፡ terrae ; ; ; ውስተ፡ pers. interla ; ; ምስለ፡ pers. συναυλίζεσθαι (cfr. ). a)nidularila, nidificarela, de avibus .
b)habitarela, manerela, essela, ላዕለ፡ pers. superlavel in alquo, de spiritu, geniis, virtutibus et vitiis, al., ; ; ; ; ; ; ; Herm.
3)Transfertur ad partes vel membra corporis, aedificii, al., quae alia aliis concinne sese jungunt et singula quaeque in suo loco considentia congruunt: inter sese committila, continerila, vel contineri rela, versari in rela, ኢየኀድራ፡ አእባን፡ ውስተ፡ ንድቅ፡ ; ; ዘቦቱ፡ የኀድር፡ ኵሉ፡ሕንጻ፡ ; ርእስ፡ ዘቦቱ፡ የኀድር፡ ኵሉ፡ ሥጋ፡ ; . n. 614 II,2(passim in libris mss. አምገበ፡ II,1ut Sx.; Imperf. ያመግብ፡ ) praeficere rebus gerendislaaliquem, curam mandarelaalicui; administratoremla, curatoremla, procuratorem constituerelaaliquem; : መጋቢ፡ ዘአመገብዎ፡ F.M. 5,14; et ላዕለ፡ rei vel : ኢታመግብ፡ ነኪረ፡ ላዕለ፡ ቤትከ፡ ; ; ዘአመገብዎ፡ ላዕሌሆሙ፡ quem curatorem eorumla(pupillorum) constitueruntlaF.N. 24,3, vel ዲበ፡ , ut: እግዚአብሔር፡ አመገበከ፡ ዲቤሆሙ፡ ትቅትል፡ ወታሕይው፡ ; vel ለ፡ ut ; vel በ፡ rei, ut: ለእመ፡ አመገቦ፡ ለብእሲ፡ በሠይጥ፡ F.N. 30, et በ፡ muneris ; (personae et muneris): ኣሜግቦ፡ ምግበከ፡ . – (In Catal. Codd. በእንተ፡ አመግቦ፡ de mandatola(non: de feudola) vertendum est). I,2[etymo convenit cum خَبُثَ , significatu cum אָשֵׁם , أَثِمَ , sicut ሐሠመ፡ etymo cum أَثِمَ , significatu cum خَبُثَ ; quamquam Arabes etiam sub أَبَسَ similes quasdam significationes habent] crimenlacommitterela, peccarela, ἀσεβεῖν , ἀνομεῖν , ἀδικεῖν , plerumque ἁμαρτάνειν , ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; አብሶ፡ አበሰት፡ ; ኢይደግሙ፡ አብሶ፡ ; ; ; ; ; ; ; አቢሶሙ፡ ; ኢአበሰ፡ ወኢጌገየ፡ ግሙራ፡ ; ( πλημμελίαν ἐπλημμέλησαν ); ; ; peccati: አበስኩ፡ ዐቢየ፡ ጌጋየ፡ ; ሰማርያ፡ መንፈቀ፡ ኀጢአትከ፡ ኢአበሰት፡ ; በ፡ instrumenti: ኢተአብስ፡ በቃልከ፡ ; እመ፡ አበስነ፡ እመሂ፡ በቃል፡ አው፡ በምግባር፡ ወእመሂ፡ በኅሊና፡ ኅድግ፡ ; ለ፡ ejus, in quem peccatur: ኢተአብስ፡ ለሀገርከ፡ ; ዘአበሰ፡ ኢተ፡ አበሰ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; vel ላዕለ፡ ejus rei vel personae, in qua peccatur: ; ; ; አበሱ፡ ላዕለ፡ ሕግየ፡ ; ; ዘይገብር፡ ኀጢአተ፡ ይኤብስ፡ ላዕለ፡ ነፍሱ፡ ( πλημμελήσει ). ; ; vel ዲበ፡ Platt; vel በ፡ , ut: ; ዳዊት፡ አመ፡ ይኤብስ፡ በብእሲተ፡ ኦርዮ፡ ; ; ; ; ምስለ፡ cumlaaliquo: መላእክት፡ አበሱ፡ ምስለ፡ አዋልደ፡ ሰብእ፡ ; እምነ፡ , ut: አበስከ፡ እመሐላ፡ (peccasti contra jusjurandum i.e. mutando j.) I,1[ אֲשַׁד ܐܶܫܰܕ ܫܳܕ ] ይሱጥ፡ 1)funderela, effunderela, profunderela, rei, እምነ፡ vasis, ውስተ፡ , ላዕለ፡ , ዲበ፡ rei vel , ; ; ይሰውጣ፡ ለበረዱ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ሶጠ፡ ላዕሌሆሙ፡ መሥዋዕተ፡ ልውሰ፡ በቅብእ፡ ; ኢትሱጥ፡ እሳቶሙ፡ ለኃጥኣን፡ ; ኢሶጥክዎ፡ ( ለደም፡ ) ውስተ፡ ምድር፡ ; : እሰውጥ፡ መዐትየ፡ ላዕሌሆሙ፡ ; ; እሰውጥ፡ ለክሙ፡ በረከትየ፡ ; እሰውጣ፡ ለትምህርት፡ ; ኀፍረተ፡ ; ምሕረተ፡ ; መንፈሰ፡ ; ; ሶጠ፡ ቃለ፡ ልሳናቲሆሙ፡ ; ሶጣ፡ ለነፍሱ፡ ; omisso objecto: እመ፡ ሶጡ፡ ላዕሌሁ፡ ኢይትሐወስ፡ .
2)infunderela, superfunderela: ሶጠ፡ እምጻሕብ፡ ውስተ፡ ጻሕብ፡ ; ; ; ; ሶጠ፡ ቅብአ፡ ላዕለ፡ ርእሳ፡ ; ; ዲበ፡ ; ዘይሰውጥ፡ τῶν ἐπιχεόντων .
3)evacuarela, exinanirela: ሶጠት፡ ቀሡታ፡ ውስተ፡ ምስታይ፡ ἐξεκένωσε ; ሶጡ፡ አኅስሊሆሙ፡ ; ሶጥኪዮ፡ ( ለጽዋዕ፡ ) ἐξέπιες καὶ ἐξεκένωσας ; de τῷ Λόγῳ : ሶጠ፡ ርእሶ፡ በእንቲአነ፡ ἐκένωσεν ἑαυτὸν δι᾽ ἡμᾶς ; ቅድመ፡ ይሱጥ፡ ርእሶ፡ ; ኮነ፡ ሰብአ፡ ሰዊጦ፡ ርእሶ፡ በዘኢኮነ፡ ቀዳሚ፡ καθεὶς ἑαυτὸν εἰς ὅπερ οὐκ ἦν f. (Ex Ludolfus significationem sepelirelaaffert; sed ibi ሶጠ፡ pro ሦጠ፡ reducerelasignificat). – ሶጠ፡ ዘ፡ ጨመረ፡ አስራጨሂ፡ ይ። I,1[ אֲשַׁד ܐܶܫܰܕ ܫܳܕ ] ይሱጥ፡ 1)funderela, effunderela, profunderela, rei, እምነ፡ vasis, ውስተ፡ , ላዕለ፡ , ዲበ፡ rei vel , ; ; ይሰውጣ፡ ለበረዱ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ሶጠ፡ ላዕሌሆሙ፡ መሥዋዕተ፡ ልውሰ፡ በቅብእ፡ ; ኢትሱጥ፡ እሳቶሙ፡ ለኃጥኣን፡ ; ኢሶጥክዎ፡ ( ለደም፡ ) ውስተ፡ ምድር፡ ; : እሰውጥ፡ መዐትየ፡ ላዕሌሆሙ፡ ; ; እሰውጥ፡ ለክሙ፡ በረከትየ፡ ; እሰውጣ፡ ለትምህርት፡ ; ኀፍረተ፡ ; ምሕረተ፡ ; መንፈሰ፡ ; ; ሶጠ፡ ቃለ፡ ልሳናቲሆሙ፡ ; ሶጣ፡ ለነፍሱ፡ ; omisso objecto: እመ፡ ሶጡ፡ ላዕሌሁ፡ ኢይትሐወስ፡ .
2)infunderela, superfunderela: ሶጠ፡ እምጻሕብ፡ ውስተ፡ ጻሕብ፡ ; ; ; ; ሶጠ፡ ቅብአ፡ ላዕለ፡ ርእሳ፡ ; ; ዲበ፡ ; ዘይሰውጥ፡ τῶν ἐπιχεόντων .
3)evacuarela, exinanirela: ሶጠት፡ ቀሡታ፡ ውስተ፡ ምስታይ፡ ἐξεκένωσε ; ሶጡ፡ አኅስሊሆሙ፡ ; ሶጥኪዮ፡ ( ለጽዋዕ፡ ) ἐξέπιες καὶ ἐξεκένωσας ; de τῷ Λόγῳ : ሶጠ፡ ርእሶ፡ በእንቲአነ፡ ἐκένωσεν ἑαυτὸν δι᾽ ἡμᾶς ; ቅድመ፡ ይሱጥ፡ ርእሶ፡ ; ኮነ፡ ሰብአ፡ ሰዊጦ፡ ርእሶ፡ በዘኢኮነ፡ ቀዳሚ፡ καθεὶς ἑαυτὸν εἰς ὅπερ οὐκ ἦν f. (Ex Ludolfus significationem sepelirelaaffert; sed ibi ሶጠ፡ pro ሦጠ፡ reducerelasignificat). – ሶጠ፡ ዘ፡ ጨመረ፡ አስራጨሂ፡ ይ። I,1[ שׂוּם , שִׂים ܣܳܡ سَامَ ] ይሢም፡ ponerela, collocarela, ; ; ሤሞ፡ ህየ፡ ; loci: ; ; ; ; ; ; ; ( አቀመ፡ , አንበረ፡ , ረሰየ፡ , ወደየ፡ ). a)proponerela ቅድመ፡ ; እሠይም፡ ቅድመ፡ ገጽክሙ፡ ፍኖተ፡ ሕይወት፡ .
b)imponerela, superimponerela ላዕለ፡ , ut: ሤመ፡ ላዕሌሆሙ፡ መንፈሰ፡ ቅዱሰ፡ ; ከመ፡ እሢም፡ ስምየ፡ ላዕሌሁ፡ ; vel ዲበ፡ , ut: እሠይም፡ መንፈስየ፡ ዲበ፡ ዘርእከ፡ .
c)applicarelavel inducerelavestem: ሤመ፡ አልባሰ፡ Lud. ex Enc.
d)potissimum: constituerela, praeponerela, praeficerela, ; ; አንትሙ፡ ጳጳሳት፡ ኢትሢሙ፡ ኵሎ፡ ዘረከብክሙ፡ n. 262 ; እሠይም፡ ኖላዌ፡ አሐደ፡ ; በኀበ፡ ሤሙከ፡ ; ሤመ፡ የዋሃነ፡ ህየንቴሆሙ፡ ; ; : ; ; ; እመ፡ ሤሙከ፡ መልአከ፡ ; ; እግዚአብሔር፡ ሤመከ፡ ካህነ፡ ; ለ፡ vel ላዕለ፡ vel ዲበ፡ vel ውስተ፡ ejus, cui praeponitur: ሢሙ፡ ለክሙ፡ መልአከ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዘሤመ፡ ንጉሥ፡ ላዕለ፡ ምድር፡ ; ; ; ; ; ; ሤሞ፡ ለዮሴፍ፡ ዲበ፡ ኵሉ፡ ንዋዩ፡ ; ; ; dan. 1,11; እሠይመከ፡ ውስተ፡ ኵሉ፡ ምድር፡ ; ; ; ይሢምዎ፡ ውስተ፡ መልእክተ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡
e)convertere inla ኀበ፡ , ut: እሠይም፡ አዕይንተ፡ ኀቤከ፡ .
f)statuerela: አነ፡ ሤምኩ፡ ኪዳነ፡ ኀበ፡ አበዊክሙ፡ ; ; ; ; .
g)ex Hebraismo: facerela, redderela: እሠይሞ፡ ውስተ፡ ሕዝብ፡ – : ሤመ፡ ዘ፡ ሾመ፡ አስቀመጠሂ፡ ይ፡ I,1[ שׂוּם , שִׂים ܣܳܡ سَامَ ] ይሢም፡ ponerela, collocarela, ; ; ሤሞ፡ ህየ፡ ; loci: ; ; ; ; ; ; ; ( አቀመ፡ , አንበረ፡ , ረሰየ፡ , ወደየ፡ ). a)proponerela ቅድመ፡ ; እሠይም፡ ቅድመ፡ ገጽክሙ፡ ፍኖተ፡ ሕይወት፡ .
b)imponerela, superimponerela ላዕለ፡ , ut: ሤመ፡ ላዕሌሆሙ፡ መንፈሰ፡ ቅዱሰ፡ ; ከመ፡ እሢም፡ ስምየ፡ ላዕሌሁ፡ ; vel ዲበ፡ , ut: እሠይም፡ መንፈስየ፡ ዲበ፡ ዘርእከ፡ .
c)applicarelavel inducerelavestem: ሤመ፡ አልባሰ፡ Lud. ex Enc.
d)potissimum: constituerela, praeponerela, praeficerela, ; ; አንትሙ፡ ጳጳሳት፡ ኢትሢሙ፡ ኵሎ፡ ዘረከብክሙ፡ n. 262 ; እሠይም፡ ኖላዌ፡ አሐደ፡ ; በኀበ፡ ሤሙከ፡ ; ሤመ፡ የዋሃነ፡ ህየንቴሆሙ፡ ; ; : ; ; ; እመ፡ ሤሙከ፡ መልአከ፡ ; ; እግዚአብሔር፡ ሤመከ፡ ካህነ፡ ; ለ፡ vel ላዕለ፡ vel ዲበ፡ vel ውስተ፡ ejus, cui praeponitur: ሢሙ፡ ለክሙ፡ መልአከ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዘሤመ፡ ንጉሥ፡ ላዕለ፡ ምድር፡ ; ; ; ; ; ; ሤሞ፡ ለዮሴፍ፡ ዲበ፡ ኵሉ፡ ንዋዩ፡ ; ; ; dan. 1,11; እሠይመከ፡ ውስተ፡ ኵሉ፡ ምድር፡ ; ; ; ይሢምዎ፡ ውስተ፡ መልእክተ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡
e)convertere inla ኀበ፡ , ut: እሠይም፡ አዕይንተ፡ ኀቤከ፡ .
f)statuerela: አነ፡ ሤምኩ፡ ኪዳነ፡ ኀበ፡ አበዊክሙ፡ ; ; ; ; .
g)ex Hebraismo: facerela, redderela: እሠይሞ፡ ውስተ፡ ሕዝብ፡ – : ሤመ፡ ዘ፡ ሾመ፡ አስቀመጠሂ፡ ይ፡ I,1[amh. et יָרַד ; وَرَدَ plerumque significatus speciales habet] ይረድ፡ ; Imperat. ረድ፡ , descenderela, ; ; ; ; ; ወሪዶት፡ ; ; እምነ፡ loci: ጐንደየ፡ ወሪደ፡ እምደብር፡ ; ; እምነ፡ ሰረገላ፡ ; እምሰማይ፡ ; ; እመስቀል፡ ; ረዲ፡ እምነ፡ ክብርኪ፡ ; እምዲበ፡ ; ; እምውስተ፡ ; እምላዕለ፡ ; በ፡ scalae ; ውስተ፡ loci: ሑር፡ ረድ፡ ውስተ፡ ቤተ፡ ንጉሥ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; loci: ወወረደ፡ ቤተ፡ ንጉሥ፡ ; እለ፡ ተሐውሩ፡ ትወርዱ፡ ብሔረ፡ ግብጽ፡ ; ; ; ወረዱ፡ ሲኦል፡ (v. ሲኦለ፡ ) ; ; ; ; raro ለ፡ (versus) loci, (cfr. ); ኀበ፡ pers. (ad): ; ; ; viae qua quis descendit, , vel loci per quem descendit, ; ላዕለ፡ vel ዲበ፡ super aliquem, ; ; irruerelasuper aliquem . De rebus inanimatis a)defluerela, deciderela, delabila, deferrila, demittila: ደም፡ ዘይወርድ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; pluvia de coelo ; ; አኀዘ፡ ማይ፡ ይረድ፡ ውስተ፡ ቀላይ፡ ; ይወርድ፡ ጠል፡ ; ነቅዕ፡ ዘይወርድ፡ እምድብር፡ ; ; ; እሳት፡ እምሰማይ፡ ; በረድ፡ እምሰማይ፡ ; ; ; በከመ፡ ወረደ፡ መዐትየ፡ ላዕለ፡ … ἔσταξε ; ወረደ፡ ዕፃ፡ ላዕለ፡ ዮናስ፡ ( caderela) ; ; ልብሰ፡ መትከፍት፡ ዘይወርድ፡ ውስተ፡ ክልኤሆን፡ መታክፊሁ፡ ; ፍርሀት፡ ወረዓድ፡ ወረደ፡ ላዕሌሁ፡ ἐπέπεσεν .
c)deorsum tenderela, de terminis, ; ; ; . II,1
1)turpiterlavel prave agerela, malefacerela: አሠንዩ፡ ወአሕሥሙ፡ εὖ ποιήσατε καὶ κακώσατε ; ኢያሤኒ፡
ወኢያሐሥም፡ እግዚአብሔር፡ ; ኢትቅናእ፡
ከመ፡ ታሕሥም፡ ; ; አሕሠምከ፡ ዘገበርከ፡ ; አሕሠሙ፡
ለቀቲሎቱ፡ ἐπονηρεύοντο τοῦ ἀποκτεῖναι αὐτόν .
2)creberrime: malefacerelavel maledicerelaalicui, male haberelaaliquem, vimlavel injuriam afferrelaalicui, insultare inla, offenderelaaliquem: ለ፡ , በ፡ , ዲበ፡ , ላዕለ፡ pers.: ከመ፡ ኢያሕሥም፡ ለያዕቆብ፡ ; ; ; ; ; ; ለምንት፡
አሕሠምከ፡ በዝ፡ ሕዝብ፡ ; ; ኢታሕሥም፡ ዲበ፡ ነባሪከ፡ μὴ κακώσῃς οἰκέτην ; ; ; ኢታሕሥሙ፡ ላዕለ፡ እሉ፡ ; ኢይክሉ፡
አሕሥሞ፡ ላዕሌሁ፡ ; ; ; ; ሀገር፡ ታሐሥም፡ ላዕለ፡
ነገሥት፡ ; አሕሠሙ፡
ገቢረ፡ ላዕሌሁ፡ ; አሕሠመ፡ ቃለ፡
ላዕለ፡ κακολογεῖν ; ; ; በኵሉ፡ ዘትሁብ፡ ኢታሕሥም፡ ቃለ፡ ; n. 81 ያሐሥሙ፡ አፉሆሙ፡ ላዕሌየ፡ φαῦλοι γλώσσῃ ; .
3)aliquid declarare malumla, in malam partem acciperela: ያሐሥማ፡ ኃጥእ፡ ለንዴቱ፡ በአፉሁ፡ ; ኢታሕሥሙኒ፡ ne mihi in malam partem imputetislaLud. sine auctor. et ተዝኅረ፡ III,2
1)gloriarila, se jactarela, superbirela: ተዘኀረት፡ ልብከ፡ ὑπερηφανία ; ἐγκαυχᾶσθαι ; καυχᾶσθαι ; ተዝኅረ፡ ἐμεγαλαύχησε ; ተዘኀሩ፡
ፀርየ፡ ἐμεγαλύνθη ; ትዜኀር፡ ἐνδοξάζεσθαι 4 ; ተዝኅራ፡ አዋልደ፡ ጽዮን፡ ὑψώθησαν ; እምከመ፡
ሰተይከ፡ ኢትዘኀር፡ μὴ ἀνδρίζου ; በ፡ rei: ኢትዘኀር፡
(v. ኢትዝኀር፡ ) በሥነ፡ አልባሲከ፡ ; ; እለ፡ ቦሙ፡ ይዜኀሩ፡ ; ; ; ; ላዕለ፡ ( contralaaliquem): ተዘኀሩ፡ ላዕለ፡ ብሔርየ፡ ; Platt; fastidirela, ከመ፡ ኢ፡ , ut: ተዝኅሩ፡ ከመ፡
ኢይግበርዋ፡
2)aemulatione effervescerela, rixarila(ambitiose): ተዝኅርኪ፡ (v. ተዘኀርኪ፡ ) ዲበ፡ (v. ላዕለ፡ ) ሕዝብየ፡ παρωξύνθης ; እስመ፡ ይዜኀሩ፡
በኅሊናሆሙ፡ ὅτι ἔρεις εἰς διαλογισμόν ; እምከመ፡
ትትቃንኡ፡ ወትዜኀሩ፡ ζῆλος καὶ ἔρις
1)confisusla, fretusla: ጻድቅ፡ ከመ፡ ዐንበሳ፡ ውኩል፡ ; ; ውኩላነ፡ ኢይረሲክሙ፡
በእላንቱ፡ ቃላት፡ ; Org.; በ፡ , ut: ሰይጣን፡ ውኩል፡
በዝንቱ፡ ግብር፡ ; ዲበ፡ , ut: ውእቱ፡ ኮነ፡
ውኩለ፡ ዲበ፡ ምግባሩ፡
2)sibi commissumlavel creditum habenslaaliquid: መላእክት፡ እለ፡ ውኩላን፡ ብነ፡ οἱ πιστευθέντες ἡμᾶς ἄγγελοι (angeli quibus nos crediti sumus) III,3inter se sortes conjicerelavel sortiri inter sela: ; ንዑ፡ ንትዓፀው፡ ወተዓፀዉ፡ ; ; ; መፍትው፡ ከመ፡ ንትዓፀው፡ በበ፪ እምኔነ፡ ወዘወፅአ፡ ቦቱ፡ ዕፃ፡ ለቀቲል፡ ይቅትል፡
ካልኦ፡ ; ንትዓፀው፡ ዕፃ፡ ; ; ተዓፀዉ፡ ዕፃ፡ ዘሰዓት፡ በበእብሬቶሙ፡ ; ዲበ፡ rei (quae in sortem conjicitur): ; ; ; ተዓፀዉ፡ ዲበ፡ ዐራዝየ፡ ; rei: ትትዓፀውዋ፡ ርስተ፡ ለክሙ፡ . I,1[ יָדָה et יָדַד jecitla; vicinum est ወደደ፡ ; in Ges. thes. p. 565] ይደይ፡ (raro ይውዲ፡ ut Enc. ob rhythmum finalem), Imperat. ደይ፡ (quamquam etiam formae ውዲ፡ ; et ውደይ፡ occurrunt), 1)jacerela, projicerela: ኢትደዩ፡ ባሕርየክሙ፡ ቅድመ፡ አሕርው፡ ; ኢትደይ፡ ዕቅፍተ፡ ቅድመ፡ ዕዉር፡ .
2)injicerela, ἐμβάλλειν , ἐπιβάλλειν , ; ; ; ; ; ; ወደይዎ፡ ውስተ፡ ግበ፡ ዐናብስት፡ ; ; ; ; ; ወደዮ፡ ቤተ፡ ሞቅሕ፡ ; ንደይ፡ ዕፀ፡ ውስተ፡ ኅብስቱ፡ ; ልጓመ፡ seq. ለ፡ vel ውስተ፡ ; ; manum alicui, ut: ኢትደይ፡ እዴከ፡ ላዕለ፡ ወልድ፡ ; oculos ( conjicerelain aliquem): ወደየት፡ አዕይንቲሃ፡ ላዕለ፡ ዮሴፍ፡ ; ignem: ዘወደየ፡ እሳተ፡ ውስተ፡ ሀገር፡ F.N. 50,6; sommum alicui ላዕለ፡ ; መርበብተ፡ ውስተ፡ ባሕር፡ .
3)immitterela, inderela: ደይ፡ እዴከ፡ ውስተ፡ ሕፅንከ፡ ; ; ወደዮን፡ ውስጠ፡ ; ; ; ውስተ፡ ሙዳይ፡ ኢትወዲ፡ ; ; ; ; ; ; ወደዩ፡ እብነ፡ ውስተ፡ ንድቅ፡ ; ይወዲ፡ እዴሁ፡ ውስተ፡ ግበ፡ አርዌ፡ ምድር፡ ; እወዲ፡ ዝማማተ፡ ውስተ፡ አንፍከ፡ ; ዘይወዲ፡ ርእሶ፡ ታሕተ፡ አርዑት፡ ; ; ; ( ወደደ፡ ). a)de liquidis: infunderela, inspergerela, ut: ውዲ፡ ማየ፡ ጸሎት፡ ዲበ፡ መቃብሩ፡ ; ወደዮ፡ ( ለወይን፡ ) ውስተ፡ ንዋይ፡ ; ; ወይነ፡ ኂሩትከ፡ ውዲ፡ ወቶስሕ፡ ውስቴቱ፡ ; ወዲየ፡ ወይን፡ ውስተ፡ ጽዋዐ፡ ማህው፡
b): α)aliquid in animum alicujus, ut: ; ወደየ፡ ውስተ፡ ልቦሙ፡ ፍርሀተ፡ ; እወዲ፡ ቃልየ፡ ውስተ፡ አፉከ፡ ; ; ; እወዲ፡ ሕግየ፡ ውስተ፡ ልቦሙ፡ .
β)subjicerela, suggererelaalicui aliquid: ወደየ፡ እግዚአብሔር፡ ውስተ፡ ልብየ፡ ; ወደየ፡ ሰይጣን፡ ውስተ፡ ልቡ፡ ወይቤ፡ ; ወደየ፡ ውስተ፡ አፉሁ፡ ንባበ፡
γ)immittere aliquid in animum suum i.e. mandare animola, mentila: ደይ፡ ቃሎ፡ ውስተ፡ ልብከ፡ ; ኢትደዮ፡ ውስተ፡ ልብከ፡ ; .
c)radices i.e. agerela, n. 934 ወደየ፡ ሥርወ፡ .
4)imponerelaaliquid rei, et ዲበ፡ vel ላዕለ፡ vel ውስተ፡ rei, ut: ወይወዲ፡ ዲቤሁ፡ ስኂነ፡ ; ; ; ወይወድዩ፡ እሳተ፡ ላዕለ፡ ምሥዋዕ፡ ; ; ; እወዲ፡ እዴየ፡ ዲበ፡ አፉየ፡ ; ; ; እመ፡ ወደይከ፡ ማዕጾ፡ ወመንሥገ፡ ውስተ፡ (v. ላዕለ፡ ) አፉከ፡ ; vel ለ፡ , ut: ወደየ፡ ለከናፍሪሁ፡ ማዕጾ፡ እብን፡ a)de rebus, quae sparguntur et funduntur: spargere inlavel superlaaliquid, allinerela: ወደየት፡ ሐመደ፡ ውስተ፡ ርእሳ፡ ; , vel ዲበ፡ ርእስ፡ ; ; ትወዲ፡ ደመ፡ ውስተ፡ አቅርንት፡ ; ; ; .
b)de tegumentis capitis, annulis et similibus rebus: imponerela, inducerela, induerela( aufsezen , anlegen ): ሕልቀተ፡ ውስተ፡ እድ፡ ; ; ወደየ፡ ጌራ፡ መድኀኒት፡ ውስተ፡ ርእሱ፡ ; ; ደዩ፡ ሰበነ፡ ንጹሐ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ ; . – : ወደየ፡ ዘ፡ ዶለ፡
I,1[ut videtur, vicinum verbo תַָּע complositla, feriendo fixitla, cujus significationem quandam specialem Aethiopes habent sub ጠቅዐ፡ ] ይጥጋዕ፡ 1)compactum essela, firme cohaererela: አስሐትያ፡ ዘጠግዐ፡ πεπηγώς ; ከመ፡ አስሐትያ፡ ጠጋዕከ፡ ; ጠግዐ፡ ከመ፡ አረፍት፡ ማይ፡ ἐπάγη ; ወትጠግዕ፡ (v. ወትጣግዕ፡ ) እዴሁ፡ በእደ፡ ካልኡ፡ συμπλακήσεται .
2)affixum essela, adhaererela, adhaerescerela, ውስተ፡ , ut: ጠግዐ፡ ልሳነ፡ ሕፃን፡ ውስተ፡ ጕርዔሁ፡ ἐκολλήθη ; በከመ፡ ይጠግዕ፡ ዝሞራእ፡ ውስተ፡ ሐቌ፡ ብእሲ፡ ; ዲበ፡ ; እስከ፡ ይጠግዕ፡ ማእሰ፡ ሥጋሁ፡ ዲበ፡ ዐጽሙ፡ ; በ፡ pers.: vel rei: ይጥጋዕ፡ ልሳንየ፡ በጕርዔየ፡ ; ; ; ; .
3)infixum essela, inhaererela, haererelain re: ውስተ፡ ቀላይ፡ ; ወጠግዐ፡ ኤርምያስ፡ በጽቡር፡ ; ወሶቤሃ፡ ጠግዐት፡ ኲናት፡ (sc. in manu ejus) – : ነቅጸ፡ ጠግዐ፡ ዘ፡ ደረቀ፡ (male). I, 1 [proprie: se reciperela, sich zurückziehen جَبَأَ ; deinde colligerela, zusammenziehende, جَبَا ܓܒܳܐ ] ይግባእ፡ 1)recederela, revertila, redirela: ድኅረ፡ ኀለፈ፡ ክረምት፡ ወገብአ፡ ዝናም፡ (sc. in suum locum, unde venerat) ; ኢይገብእ፡ እንከ፡ ; ; ; ሑር፡ ወግባእ፡ ; ; ; ; ገቢኦ፡ ; ይትመየጥ፡ ለገቢእ፡ ; ብሔረ፡ ኢገቢእ፡ (regio unde non est reversio) ; ገብኦ፡ ልቡ፡ (rediit ei animus) ; ; loci: ገብአ፡ ቤቶ፡ ; ; ; ; viae ; ; loci: እመ፡ ገብአ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ ; ; ገቢኦትከ፡ ውስተ፡ ሥጋ፡ ; ; ; ; ; ; n. 1169 እገብእ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ; ; ; ; ኵሉ፡ አፍላግ፡ ውስተ፡ ባሕር፡ ይገብእ፡ ማዩ፡ ; ; ኀበ፡ ; ; ለ፡ loci ; አይቴ፡ ይገብኡ፡ ; ዲበ፡ ; እምነ፡ ; ኀበ፡ pers.: ; ; ; ; ; ; ; ላዕለ፡ pers. ; ; ይግብኡ፡ ድኅሬሆሙ፡ ; ; ; ዲበ፡ rei ; ; ውስተ፡ rei vel conditionis, ad quam quis revertitur: ; ይገብእ፡ ውስተ፡ ኀጢአት፡ ; ገብኡ፡ እምነ፡ ላሕ፡ ውስተ፡ ፍሥሓ፡ ; reflectila, de finium tractu ; ; . a)recederela, desisterelaa re: ገብኡ፡ ፩፩፡ እምፍኖት፡ እኩይ፡ ; .
b)se converterela ኀበ፡ ; ad Deum , vel resipiscerela: ; ; ለእመ፡ ተመይጡ፡ ወገብኡ፡ ውስተ፡ ንስሓ፡ ;
c)recĭderelain consuetudinem malam: ;
d)alio verbo i.q. α)iterumlafacere aliquid: ግባእ፡ ስክብ፡ 1 ; ገብአ፡ ወገብረ፡ ; ኢይገብእ፡ ይርአይ፡ ; ተዐንብዝ፡ ገባእከ፡ .
β)deniquelavel postremolafacere aliquid: ይገብእ፡ ይትኀየልከ፡ et ይገብእ፡ ያሕምምከ፡ .
e)reddila, restituilaalicui, ; ; ; vel redirelaad possessorem vel dominum pristinum ( zurückfallen ): ይገብእ፡ ሎቱ፡ ገራህቱ፡ ; ; .
f)retrahila, ገብአት፡ እዴሁ፡ ኀቤሁ፡ ወኮነት፡ ከመ፡ ቀዳሚ፡ .
g)restituilain statum pristinum, iterum fierila(id quod aliquid antea fuerat): ; ሐይወት፡ ወገብአት፡ ከመ፡ ካልእታ፡ ; ; ወትገብእ፡ ካዕበ፡ ከመ፡ ትካት፡ .
h)reducilavel redigilain statum vel conditionem: ይገብእ፡ ውስተ፡ ስኢል፡ ἐπιδεὴς γίνεται ; ገብኡ፡ ይብልዑ፡ እንስሳሆሙ፡ ; ከመ፡ ኢትግባእ፡ ታስተበቍዖሙ፡ .
i)convertilavel transmutarilain aliquid vel fierilaaliquid: መዋቅሕቲሃ፡ ወልታ፡ ጽኑዕ፡ ይከውነከ፡ ወጋጋሃ፡ አልባሰ፡ ክብር፡ ይገብአከ፡ ; ገብኡ፡ ከመ፡ ዘኢተወልዱ፡ ; ደኀርት፡ ይገብኡ፡ ቅድመ፡ ; መዝሙረ፡ ገብአኒ፡ ብካይየ፡ .
2)devenirelavel transire inlavel adlaaliquid vel aliquem, a)cederelaalicui: res domino vacua ለይግባእ፡ ለቤተ፡ ክርስቲያን፡ F.N. 18; de terra expugnata .
b)incĭderelain aliquid, ውስተ፡ , ; .
c)se converterelaad aliquem, se adjungerelaalicui: ገብአ፡ ልቦሙ፡ ኀበ፡ አቤሴሎም፡ ; ፈላሲ፡ ዘገብአ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ὁ προσκείμενος πρὸς θεόν ; ; ; ውስተ፡ ( προσθῆσθε ).
d)se dederelavel traderelain fidem, ditionem alicujus: ገብኡ፡ ለሊሆሙ፡ ኀበ፡ ኢየሱስ፡ ηὐτομόλησαν .
e)se subjicerelavel submitterela: ዘኢገብአ፡ ታሕተ፡ ዘየአክዮ፡ ἐδούλευσεν .
f)tradila: ገባእነ፡ ውስተ፡ እደ፡ ጸላእትነ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ለ፡ pers. ; ; ሀብተ፡ ገብኡ፡ ሊተ፡ እሙንቱ፡ .
g)subjicila, submittila: ገብኡ፡ ታሕተ፡ እደ፡ ትሑት፡ ; ገባእነ፡ ውስተ፡ ጸጋ፡ እግዚአብሔር፡ ἐσμὲν ὑπὸ χάριν ; .
I, 1 [proprie: se reciperela, sich zurückziehen جَبَأَ ; deinde colligerela, zusammenziehende, جَبَا ܓܒܳܐ ] ይግባእ፡ 1)recederela, revertila, redirela: ድኅረ፡ ኀለፈ፡ ክረምት፡ ወገብአ፡ ዝናም፡ (sc. in suum locum, unde venerat) ; ኢይገብእ፡ እንከ፡ ; ; ; ሑር፡ ወግባእ፡ ; ; ; ; ገቢኦ፡ ; ይትመየጥ፡ ለገቢእ፡ ; ብሔረ፡ ኢገቢእ፡ (regio unde non est reversio) ; ገብኦ፡ ልቡ፡ (rediit ei animus) ; ; loci: ገብአ፡ ቤቶ፡ ; ; ; ; viae ; ; loci: እመ፡ ገብአ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ ; ; ገቢኦትከ፡ ውስተ፡ ሥጋ፡ ; ; ; ; ; ; n. 1169 እገብእ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ; ; ; ; ኵሉ፡ አፍላግ፡ ውስተ፡ ባሕር፡ ይገብእ፡ ማዩ፡ ; ; ኀበ፡ ; ; ለ፡ loci ; አይቴ፡ ይገብኡ፡ ; ዲበ፡ ; እምነ፡ ; ኀበ፡ pers.: ; ; ; ; ; ; ; ላዕለ፡ pers. ; ; ይግብኡ፡ ድኅሬሆሙ፡ ; ; ; ዲበ፡ rei ; ; ውስተ፡ rei vel conditionis, ad quam quis revertitur: ; ይገብእ፡ ውስተ፡ ኀጢአት፡ ; ገብኡ፡ እምነ፡ ላሕ፡ ውስተ፡ ፍሥሓ፡ ; reflectila, de finium tractu ; ; . a)recederela, desisterelaa re: ገብኡ፡ ፩፩፡ እምፍኖት፡ እኩይ፡ ; .
b)se converterela ኀበ፡ ; ad Deum , vel resipiscerela: ; ; ለእመ፡ ተመይጡ፡ ወገብኡ፡ ውስተ፡ ንስሓ፡ ;
c)recĭderelain consuetudinem malam: ;
d)alio verbo i.q. α)iterumlafacere aliquid: ግባእ፡ ስክብ፡ 1 ; ገብአ፡ ወገብረ፡ ; ኢይገብእ፡ ይርአይ፡ ; ተዐንብዝ፡ ገባእከ፡ .
β)deniquelavel postremolafacere aliquid: ይገብእ፡ ይትኀየልከ፡ et ይገብእ፡ ያሕምምከ፡ .
e)reddila, restituilaalicui, ; ; ; vel redirelaad possessorem vel dominum pristinum ( zurückfallen ): ይገብእ፡ ሎቱ፡ ገራህቱ፡ ; ; .
f)retrahila, ገብአት፡ እዴሁ፡ ኀቤሁ፡ ወኮነት፡ ከመ፡ ቀዳሚ፡ .
g)restituilain statum pristinum, iterum fierila(id quod aliquid antea fuerat): ; ሐይወት፡ ወገብአት፡ ከመ፡ ካልእታ፡ ; ; ወትገብእ፡ ካዕበ፡ ከመ፡ ትካት፡ .
h)reducilavel redigilain statum vel conditionem: ይገብእ፡ ውስተ፡ ስኢል፡ ἐπιδεὴς γίνεται ; ገብኡ፡ ይብልዑ፡ እንስሳሆሙ፡ ; ከመ፡ ኢትግባእ፡ ታስተበቍዖሙ፡ .
i)convertilavel transmutarilain aliquid vel fierilaaliquid: መዋቅሕቲሃ፡ ወልታ፡ ጽኑዕ፡ ይከውነከ፡ ወጋጋሃ፡ አልባሰ፡ ክብር፡ ይገብአከ፡ ; ገብኡ፡ ከመ፡ ዘኢተወልዱ፡ ; ደኀርት፡ ይገብኡ፡ ቅድመ፡ ; መዝሙረ፡ ገብአኒ፡ ብካይየ፡ .
2)devenirelavel transire inlavel adlaaliquid vel aliquem, a)cederelaalicui: res domino vacua ለይግባእ፡ ለቤተ፡ ክርስቲያን፡ F.N. 18; de terra expugnata .
b)incĭderelain aliquid, ውስተ፡ , ; .
c)se converterelaad aliquem, se adjungerelaalicui: ገብአ፡ ልቦሙ፡ ኀበ፡ አቤሴሎም፡ ; ፈላሲ፡ ዘገብአ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ὁ προσκείμενος πρὸς θεόν ; ; ; ውስተ፡ ( προσθῆσθε ).
d)se dederelavel traderelain fidem, ditionem alicujus: ገብኡ፡ ለሊሆሙ፡ ኀበ፡ ኢየሱስ፡ ηὐτομόλησαν .
e)se subjicerelavel submitterela: ዘኢገብአ፡ ታሕተ፡ ዘየአክዮ፡ ἐδούλευσεν .
f)tradila: ገባእነ፡ ውስተ፡ እደ፡ ጸላእትነ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ለ፡ pers. ; ; ሀብተ፡ ገብኡ፡ ሊተ፡ እሙንቱ፡ .
g)subjicila, submittila: ገብኡ፡ ታሕተ፡ እደ፡ ትሑት፡ ; ገባእነ፡ ውስተ፡ ጸጋ፡ እግዚአብሔር፡ ἐσμὲν ὑπὸ χάριν ; .
I,1[ מָלֵא , ܡܠܳܐ , مَلَأَ et مَلِئَ ; amh. መላ፡ ] ይምላእ፡ A)transit. 1)implerela, replerela, complerela
a)loci vel rei, quae plena fit: ; ; ; ; ; መልአ፡ ልብሶ፡ ; ምላእ፡ ሎሙ፡ አሕስሊሆሙ፡ ; ምልኡ፡ ምጕንጳክሙ፡ .
b)(loci et rei eum implentis): ; መልአት፡ ጽፍነታ፡ ጥሕነ፡ ; ምላእ፡ እዴከ፡ አፍሓመ፡ እሳት፡ ; ; ; መልእዎ፡ ደመ፡ ለዝ፡ ቤት፡ ; ; መልአ፡ አሕስሊሆሙ፡ ሥርናየ፡
c)rei qua aliquid impletur et ላዕለ፡ vel ውስተ፡ vel በ pers. rei, quae impletur: እመልእ፡ ላዕሌኪ፡ ሰብአ፡ ከመ፡ አንበጣ፡ ; ; ; ይመልኡ፡ ኆፃ፡ ውስተ፡ ዝቃት፡ ; መላእከ፡ ዐመፃ፡ ውስተ፡ አብያቲከ፡ ; ትመልእ፡ ማየ፡ በኮራ፡ ሐዲስ፡
2)abundarela, facerelaaliquid, copiamlarei multiplicarela, πληθύνειν : ከመ፡ ናእክ፡ መላእካሁ፡ ለብሩር፡ .
B)intransit. 1)implerila, impletumlavel plenum essela: ኵሉ፡ ማዕምቅ፡ ይምላእ፡ ; ; a)rei, qua quid plenum est: ; n. 149 ; ; ይመልእ፡ ወይነ፡ ኵሉ፡ ዝቅ፡ ; ; ; መልአት፡ ሀገር፡ ዐውያተ፡ ; ; ; vel እምነ፡ rei .
2)complerila, completumlavel ad finem perductum essela, de tempore: አመ፡ መልአት፡ ዓመት፡ ; de negotiis: መልአ፡ ጽሕፈተ፡ ዝንቱ፡ መጽሐፍ፡ አመ፡ ፲መስከረም፡ F.N. sub fin.; de libris ( explicitla): መልአት፡ መልእክተ፡ ይሁዳ፡ in subscriptione JudaelaPlatt; item 2 et 3 Joh. Platt; vel perfectum essela, ad maturitatem pervenissela: እመ፡ መልአ፡ ልቡናሆሙ፡ (de pueris) F.N. 24,3.
3)multiplicarila, augerila, crescerela πληθύνεσθαι : ; ; ; ; ; ; ; .
4)exuberarela, abundarela, abunde exstarela: በረከቱ፡ ማየ፡ ተከዚ፡ መልአት፡ ; plerumque praepositionibus loci, ut ውስተ፡ , መልአ፡ ፈለግ፡ ውስተ፡ ኵሉ፡ ምድረ፡ ግብጽ፡ ; ; መልአ፡ ሰረገላ፡ ውስተ፡ ቈላትኪ፡ ; ይመልእ፡ ውስተ፡ አብያቲሆሙ፡ ጸበል፡ ; ; ; ; vel ዲበ፡ , ut ; vel ላዕለ፡ , ut: ይመልእ፡ ላዕሌሁ፡ መንፈስ፡ ቅዱስ፡ ; ; ; ; ; ; (hi loci fere omnes etiam verbis implerila, replerilaverti possunt).
5)impleri i.e. satiarilare: ; በ፡ rei ; እምነ፡ rei .
II (formam አናሕሰወ፡ Platt in suo Didascaliae codice reperit, ejus annot. ad l. 10), Imperf. ያነሐሲ፡ et passim ያንሐሲ፡ , 1)ignoscerela, condonarela, indulgerela, remitterela, veniam darela, ; ; ; ; ለ፡ pers. et peccati, criminis vel poenae: ያነሐስዩ፡ ሎቱ፡ ; ኢይደግም፡ እንከ፡ አናሕስዮ፡ ሎሙ፡ ; ; ለዘ፡ ትፈቅዱ፡ አናሕስዮ፡ አናሕስዩ፡ ሎሙ፡ ; ከመ፡ ያናሕሲ፡ ሎቱ፡ ; ; ; ; ስረይ፡ ሎቱ፡ ወአናሕሲ፡ ; አናሕሲዮ፡ ኀጢአቶሙ፡ μὴ λογιζόμενος ; አናሕሲ፡ አበሳሆሙ፡ ; ; ; ; ያነሐስዩ፡ ላቲ፡ ጾመ፡ jejuniumla(poenitentiale) ei remittentla ; ዲበ፡ n. 634rei: አናሕሰየ፡ ዲበ፡ እኪት፡ μετεμελήθη ἐπὶ τῇ κακίᾳ ; በ፡ inlare: ያነሐስዩ፡ ሎቱ፡ በንስሓ፡ (in poenitentia imponenda) ;
2)negligerela, non curarela, spernerela, ; ; በተናሕስዮ፡ ርእስ፡ ( negligentialavel { contemtione} suila) Platt. Voc. Ae.la: አናሕሰየ፡ ዘ፡ አሳለፈ፡ ( አስኀለፈ፡ ). vel ነፍሐ፡ I,1[ נָפַח ܢܦܰܚ نفخ et نفح ; amh. ነፋ፡ ] ይንፋኅ፡ flarela, spirarela, de vento: ይነፍኅ፡ ነፋስ፡ ጽባሓዊ፡ ; ; ; (c. ውስተ፡ ); ; ; ; ; de igne: እሳት፡ ዘይነፍኅ፡ ወይልህብ፡ ; ላህበ፡ እሳት፡ ይነፍኅ፡ እምኔሁ፡ . a)spirandolavel flandο emitterela: ይነፍኅ፡ መንፈሶ፡ (non est quod cum Ludolfo ያነፍኅ፡ emendemus).
b)flando excitarela, sufflarela: እመ፡ ነፋኅካሃ፡ ለፍሕም፡ ትነድድ፡ ; እደዊሁ፡ እሳተ፡ ይነፍኃ፡ .
c)flando dispergerelavel disjicerela: ነፋኅክዎ፡ ; .
d)flando moverelavel agerela .
e)afflarela, insufflarela, : ; እምከመ፡ ነፍኆሙ፡ ነፋስ፡ ; ; ተሀውኩ፡ ከመ፡ ዕፀ፡ ገዳም፡ ሶበ፡ ይነፍኆ፡ ነፋስ፡ ; ላዕለ፡ ; እነፍኅ፡ ላዕሌከ፡ ; .
f)inflarela, afflarela, inspirarela: et ዲበ፡ vel ላዕለ፡ ; ; ; Christus ነፍኀ፡ ላዕሌሆሙ፡ መንፈሰ፡ ቅዱሰ፡ ; ነፍኀ፡ ላዕሌነ፡ ወይቤ፡ ንሥኡ፡ ሀብተ፡ መንፈስ፡ ; .
g)inhalarela: ለእመ፡ ኢረከቡ፡ ማየ፡ (sc. ad manus lavandas) ይንፍኁ፡ እደዊሆሙ፡ .
h)perflarela, perspirarela: ንፋሕ፡ ገነትየ፡ διάπνευσον .
i)inflarelavel sufflarelai.e. tumefacerela: ዝንቱ፡ ማይ፡ (Num. 5) ይነፍኅ፡ ኵሎ፡ ሥጋሃ፡ .
k)inflarelabuccinam, tuba canerelavel clangerela, buccinarela, instrumenti: ; ; ንፍኁ ፡ ቀርነ፡ ; ; ; ; ; ; በ፡ instrumenti: ; ; ; ይነፍኅ፡ በቀርን፡ ዐቢይ፡ ; ; : signum canerela, ነፍኀ፡ በቀርን፡ ትእምርተ፡ ለሰራዊት፡ . I,1[cfr. ኀፈጠ፡ et radices sub ኀፈጠ፡ comparatas; dubium an etiam שׁבט ܫܒܛ huc referendum sit] ይዝብጥ፡ verberarela, percuterela, plagas infligerela, ferirela, pulsarela, : ለአድግ፡ ዝብጦ፡ ῥάβδος ὄνῳ ; ; በበትር፡ ይዘብጠከ፡ ; ; ; ዝብጦ፡ ለወልድከ፡ παίδευε ; ዘይዘብጥ፡ አባሁ፡ ወእሞ፡ ; ; ; ; ; ; ; n. 1051 ; ; avis illa ይዘብጥ፡ ገበዋቲሁ፡ በክነፊሁ፡ ; et ላዕለ፡ vel ውስተ፡ vel ዲበ፡ membri: ዘበጦ፡ ላዕለ፡ ቍየጹ፡ ; ይዘብጡክሙ፡ ውስተ፡ መላትሒክሙ፡ ; ነሥአ፡ እብነ፡ ወዘበጦ፡ ዲበ፡ ድማሑ፡ ወቀተሎ፡ ; omisso Accusativo ዲበ፡ vel ውስተ፡ , ut ; ዝብጥ፡ ዲበ፡ … ; ; : ዘአፍጠነ፡ እዴሁ፡ ለዘቢጥ፡ ; 1 Platt; ዘኢይዘብጥ፡ μὴ πλήκτης ; ካህን፡ ዘይዘብጥ፡ Syn.
. 311. a)caederela, ferirelagladio ; ; ዘበጠት፡ ውስተ፡ ክሣዱ፡ ካዕበ፡ በኀይላ፡ ወመተረት፡ ርእሶ፡ .
b)baculo excuterela( triturarela) frumentum vel legumina: ῥαβδίζειν ; ; τινάσσειν .
c)pulsarelavel tunderela, malleo: ዘይዘብጥ፡ በሰፌልያሁ፡ ; ariete: ተከሉ፡ መዋግዐ፡ ዘነፍጥ፡ ከመ፡ ይዝብጡ፡ ቦቶን፡ ቅጽረ፡
d)malleo percutere et ducerelametallum, ἐλαύνειν ; .
e): verberarelai.e. agitarela, concuterela, ut: ሐመር፡ ዘይዘብጥዋ፡ መዋግድ፡ ወነፋሳት፡ ; ; .
f)excuterelaignem, ἐκτινάσσειν .
g)decuterelafructus arboris: ወፍሬ፡ ዘይጦን፡ ዘበጦ፡ Lud. ex Enc.
h)pulsarelatympanum ; chordas plectro: ትንሥእ፡ መሰንቆ፡ ወትዘብጥ፡ ; ; ይቤ፡ ለመሰንቃዊ፡ ዝብጥ፡ መሰንቆከ፡ I,1[cfr. ኀፈጠ፡ et radices sub ኀፈጠ፡ comparatas; dubium an etiam שׁבט ܫܒܛ huc referendum sit] ይዝብጥ፡ verberarela, percuterela, plagas infligerela, ferirela, pulsarela, : ለአድግ፡ ዝብጦ፡ ῥάβδος ὄνῳ ; ; በበትር፡ ይዘብጠከ፡ ; ; ; ዝብጦ፡ ለወልድከ፡ παίδευε ; ዘይዘብጥ፡ አባሁ፡ ወእሞ፡ ; ; ; ; ; ; ; n. 1051 ; ; avis illa ይዘብጥ፡ ገበዋቲሁ፡ በክነፊሁ፡ ; et ላዕለ፡ vel ውስተ፡ vel ዲበ፡ membri: ዘበጦ፡ ላዕለ፡ ቍየጹ፡ ; ይዘብጡክሙ፡ ውስተ፡ መላትሒክሙ፡ ; ነሥአ፡ እብነ፡ ወዘበጦ፡ ዲበ፡ ድማሑ፡ ወቀተሎ፡ ; omisso Accusativo ዲበ፡ vel ውስተ፡ , ut ; ዝብጥ፡ ዲበ፡ … ; ; : ዘአፍጠነ፡ እዴሁ፡ ለዘቢጥ፡ ; 1 Platt; ዘኢይዘብጥ፡ μὴ πλήκτης ; ካህን፡ ዘይዘብጥ፡ Syn.
. 311. a)caederela, ferirelagladio ; ; ዘበጠት፡ ውስተ፡ ክሣዱ፡ ካዕበ፡ በኀይላ፡ ወመተረት፡ ርእሶ፡ .
b)baculo excuterela( triturarela) frumentum vel legumina: ῥαβδίζειν ; ; τινάσσειν .
c)pulsarelavel tunderela, malleo: ዘይዘብጥ፡ በሰፌልያሁ፡ ; ariete: ተከሉ፡ መዋግዐ፡ ዘነፍጥ፡ ከመ፡ ይዝብጡ፡ ቦቶን፡ ቅጽረ፡
d)malleo percutere et ducerelametallum, ἐλαύνειν ; .
e): verberarelai.e. agitarela, concuterela, ut: ሐመር፡ ዘይዘብጥዋ፡ መዋግድ፡ ወነፋሳት፡ ; ; .
f)excuterelaignem, ἐκτινάσσειν .
g)decuterelafructus arboris: ወፍሬ፡ ዘይጦን፡ ዘበጦ፡ Lud. ex Enc.
h)pulsarelatympanum ; chordas plectro: ትንሥእ፡ መሰንቆ፡ ወትዘብጥ፡ ; ; ይቤ፡ ለመሰንቃዊ፡ ዝብጥ፡ መሰንቆከ፡
1)positusla κείμενος ; ; ; . a)repositusla ; ; ; ; ; .
b)conversuslavel directus inla: ሥዩም፡ ኅሊናሆሙ፡ ውስተ፡ ምግባረ፡ ትዕግልት፡
2)constitutusla(in officio), praepositusla, praefectusla: ወእምኔሆሙ፡ ሥዩማን፡ በንዋየ፡ ቤተ፡ ግብር፡ ; ዲበ፡ ; ላዕለ፡ ; χειροτονηθείς . Substantive: βουλευτής ; ሥዩማነ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; τοπάρχαι ; χιλίαρχοι ; κληρικοί ሥዩማን፡ I ; I ; ; ሥዩማነ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ ; ; ኤጲስቆጶሳት፡ ወባዕዳን፡ ሥዩማን፡ III,1[amh. ] 1)jocarila, luderela: ኢትሳለቅ፡ ምስለ፡ አብድ፡ μὴ πρόσπαιζε ἀπαιδεύτῳ ; (Antonius S. puer) ኢይሳለቅ፡ ግሙራ፡ ምስለ፡ ሕፃናት፡ ወኢይዘፍን፡ ግሙራ፡
2)illuderela, irriderela, ludibrio haberela, ላዕለ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ተሳሊቆሙ፡ ላዕሌሁ፡ ሰለብዎ፡ ; ; vel ዲበ፡ ; ; , vel በ፡ ; ኀለየ፡ ሄሮድስ፡
ከመ፡ ውእቱ፡ ይሳለቅ፡ ቦቱ፡ I,1[hoc verbum mihi nunc cum ሰፍሐ፡ et ሰፈፈ፡ cognatum videtur, prima extendendilanotione in significatum augescendila, invalescendila, praepollendilapropagata] 1)invalescerela, pererebescerela, praevalerela, superioremlavel principem evaderela: እስመ፡ ዓዲሁ፡ ኢሰፈነ፡ ስብከቱ፡ በላዕለ፡ ኵሉ፡ οὔπω πάντων περιγέγονε τὸ κήρυγμα ; ዐብየ፡ እከይ፡ ወዐመፃ፡ ወዝሙት፡ jsp. p. 356; ሰፈነት፡ ኵለሄ፡ እከይ፡ ወዐመፃ፡ ወዝሙት፡ ; ሶበ፡ ሰፈነ፡ አሚን፡ (fides christiana) ላዕለ፡ ኵሉ፡ አሕዛብ፡ F.N. 45.
2)dominarila, principatum tenerela, praeessela, moderarila, ላዕለ፡ , ut: አንተ፡ ትሰፍን፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ σὺ πάντων δεσπόζεις vel ἄρχεις ; ; መገብት፡ እለ፡ ይሰፍኑ፡ ላዕለ፡ ቅኔ፡ προστάται ἔργου ; ሰፈነ፡ ላዕለ፡ ብዙኅ፡ አሕዛብ፡ ; ዲበ፡ Org.; ሰፈነት፡ ላዕሌሆሙ፡ ድንጋጼ፡ እንተ፡ ኢተሐዘብዋ፡ ; : ናሁ፡ አማርያ፡ ካህን፡ ይሰፍነክሙ፡ በኵሉ፡ ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ 2 ; ዘይሰፍን፡ ምኔተ፡ ; ለ፡ , ut: ብእሲ፡ ዘይሰፍን፡ ለእስራኤል፡ ; : አመ፡ ይሰፍን፡ ኵርያቍ፡ Ter; Abush. – : ሰፈፈ፡ ሰፈነ፡ ብ፡ ሰፋ፡ መላሂ። I,1[ בׇּכׇה ܒܟܳܐ بَكَى ] ይብኪ፡ flerela, plorarela, ( vagirela) deflerela, deplorarela, lamentarila ; ; ; ; ; ብክዩ፡ ; ኢትብክዪ፡ ; ኀደገት፡ በኪየ፡ (v. በክየ፡ ) ; ; ; ; ; ; ; ; de infante ; στενάζειν , ἀναστενάζειν , καταστενάζειν ( gemerela, singultirela) ; ; ; ብቢ፡ ; ብክዩ፡ ( κόπτεσθε ) ; : ; ; ( θρηνεῖν ); ; ; ; አምርር፡ በክዮቶ፡ (v. በኪዮቶ፡ ) ; ብክዮ፡ ለዘሞተ፡ ; ; ኢይበክይዎሙ፡ ; ; ; ; ዲበ፡ ; ላዕለ፡ pers. vel rei: ; ብኪ፡ ላዕለ፡ ዘሞተ፡ ; ; ; ; ; በእንተ፡ vel እምነ፡ obla, propterla: ; በእንተ፡ ኵሉ፡ ምንዱብ፡ እበኪ፡ ; እመ፡ በከየ፡ ትለሚሃ፡ እምኔየ፡ ; ብካየ፡ , ut: ብካየ፡ በከየት፡ በሌሊት፡ ; በከዩ፡ ብካየ፡ ዐቢየ፡ ; እብኪ፡ መሪረ፡ ; . Praeterea nota: በከየ፡ ላዕሌሁ፡ flevit super eumlai.e. coram eola, flendo adiit eumla ; ; ; vel super eolai.e. in amplexu ejusla ; ; . III,2fiduciamlavel spem ponerelain aliquo, fretum essela, fiderela, confiderelaalicui, በ፡ pers. vel rei: ; ; ; ሀሉ፡ ተወኪለከ፡
በእግዚአብሔር፡ ; ; ተወከልኪ፡ በሐሰት፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ተወከል፡ ቦቱ፡ ; ; ; ; ; ; ዲበ፡ ; : ተወከልናሆሙ፡ ; ዘኪያሁ፡
ተወከልነ፡ ; ; ; ; ; ; በተወክሎ፡ መጻሕፍት፡ . I,1[radix, cujus usus in Geez latissime patet, in caeteris linguis deperdita (exc. quibusdam ejus vestigiis in lingua Arab. sub نَبَرَ ), Amh. ኖረ፡ et ነበረ፡ ] ይንበር፡ 1)siderela, considerela, sederela; sich sezen ; ; ; ; ; ; ; ; ; ኢትንበር፡ ማእከለ፡ ዐበይት፡ ; ነበረ፡ ዲበ፡ መንበር፡ ; ንበሪ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ; sizen ; ; ; ; ; ; ነበርኩ፡ ሕዙነ፡ ; ; ; ; ይነብር፡ ውስተ፡ ቤት፡ ; ; ; ; ; ; ነበሩ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; እምከመ፡ ነበርከ፡ ውስተ፡ ማእድ፡ ዐቢይ፡ ; ; ዲበ፡ vel ላዕለ፡ vel በ፡ vel ውስተ፡ sedis: ; ; ; ; ; ; ; ; ; n. 651 ; . In specie a)sederela, de regibus (sc. in solio, regnandi causa) ; ; de judicibus (sc. in tribunali, judicandi causa) ; ; ነበረ፡ ሎሙ፡ ዐውደ፡ ( sedit iis ad judiciumlavel in tribunalila) ; ; de episcopis (sc. in sede episcopali, gubernandi causa) ; Sx.
b)praesiderela: ይንበር፡ ቅድሜሆሙ፡ (in consilio) F.N. 5.
c)obsiderelaurbem, ላዕለ፡ ; ; ; .
d)consedisse cumlaaliquo, ምስለ፡ ; .
e) ነበረ፡ ዲፓ፡ in insidiis subsiderela .
f)de rebus inanimatis: situmla, positum essela( κεῖμαι ), ; ; ; ; አርዑት፡ ዘነበረ፡ (v. ዘንቡር፡ ) ላዕሌሆሙ፡ .
g)esselaapud scriptorem i.e. scriptum essela, ut: ነበረ፡ ውስተ፡ ቀኖናተ፡ ነገሥት፡ in Canonibus Regum scriptum legiturlaF.N. 32.
2)manerela, permanerela, remanerela, essela, ; ; ; ; ; ; ; ( ἦν ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; praed.: ነበረት፡ መበለተ፡ ፫ዓመተ፡ ; ; ; ዛቲ፡ አንቀጽ፡ ዕፁታ፡ ትነብር፡ ; ; ኢይትበደር፡ ብዕል፡ እምነቢረ፡ ጥዑይ፡ ; ዘነበርክሙ፡ ክቡዳነ፡ እምንዋመ፡ ፍርሀት፡ Enc.; vel Imperf. (sicut post ሀለወ፡ et ኮነ፡ ), ut: ነበሩ፡ የዐቅቡ፡ ኵላ፡ ሌሊተ፡ ; ነበረ፡ ህየ፡ አሐደ፡ ወርኀ፡ ያስተጋብእ፡ , vel እንዘ፡ , ut: እስመ፡ መጠነዝ፡ መዋዕል፡ ይነብራ፡ እንዘ፡ ይትኄረሳ፡ . a)perseverarela, persisterela, in re, በ፡ ; ; ; ኢነበሩ፡ በኪዳን፡ ; አንስት፡ ትንበራ፡ በገቢረ፡ ሠናይ፡
b)contentum esselare, በ፡ , ut: ንበሩ፡ በሲሳይክሙ፡ ἀρκεῖσθε τοῖς ὀψωνίοις ὑμῶν ; vel fidum manerelaalicui, በ፡ , ut: ኵሉ፡ ብእሲ፡ ይንበር፡ በብእሲቱ፡ τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα ἐχέτω ; ብእሲ፡ ይንበር፡ በብእሲቱ፡ ወብእሲትኒ፡ ትንበር፡ በምታ፡
c)manerelai.e. durarela, perdurarela: ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ይነብር፡ ለዓለም፡ ; በከመ፡ መከርኩ፡ ከማሁ፡ ይነብር፡ ; ; ; ; ; ; ይነብር፡ ስሙ፡ ለዝላፉ፡ ; እምአመ፡ ነበረ፡ ዝዓለም፡ .
3)habitarela, incolerela, commorarila: ; ዑቁ፡ ዮጊ፡ ቅሩባነ፡ ትነብሩ፡ ; et loci: ; ; ; ; ; ; 1 ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዲበ፡ vel ላዕለ፡ terrae ; ; ; ምስለ፡ cumlavel ኀበ፡ apudla ; ; ; ; ; ; creberrime loci: ; እለ፡ ትነብሩ፡ ኢየሩሳሌም፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ንበሩ፡ ገዳመ፡ ; ; . a)cohabitarelacum muliere, ምስለ፡ , ; ; ; ; .
b)habitarila, habitatum essela, de urbibus et terris: ይሁዳ፡ ለዓለም፡ ትነብር፡ κατοικηθήσεται ; ; አህጉር፡ እለ፡ ይነብራ፡ ; ; ; ; ; ዘእንበሌሆሙ፡ ኢይትከሀል፡ ነቢረ፡ ሀገር፡ . : ነበረ፡ ዘ፡ ተቀመጠ፡
I,1[radix, cujus usus in Geez latissime patet, in caeteris linguis deperdita (exc. quibusdam ejus vestigiis in lingua Arab. sub نَبَرَ ), Amh. ኖረ፡ et ነበረ፡ ] ይንበር፡ 1)siderela, considerela, sederela; sich sezen ; ; ; ; ; ; ; ; ; ኢትንበር፡ ማእከለ፡ ዐበይት፡ ; ነበረ፡ ዲበ፡ መንበር፡ ; ንበሪ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ; sizen ; ; ; ; ; ; ነበርኩ፡ ሕዙነ፡ ; ; ; ; ይነብር፡ ውስተ፡ ቤት፡ ; ; ; ; ; ; ነበሩ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; እምከመ፡ ነበርከ፡ ውስተ፡ ማእድ፡ ዐቢይ፡ ; ; ዲበ፡ vel ላዕለ፡ vel በ፡ vel ውስተ፡ sedis: ; ; ; ; ; ; ; ; ; n. 651 ; . In specie a)sederela, de regibus (sc. in solio, regnandi causa) ; ; de judicibus (sc. in tribunali, judicandi causa) ; ; ነበረ፡ ሎሙ፡ ዐውደ፡ ( sedit iis ad judiciumlavel in tribunalila) ; ; de episcopis (sc. in sede episcopali, gubernandi causa) ; Sx.
b)praesiderela: ይንበር፡ ቅድሜሆሙ፡ (in consilio) F.N. 5.
c)obsiderelaurbem, ላዕለ፡ ; ; ; .
d)consedisse cumlaaliquo, ምስለ፡ ; .
e) ነበረ፡ ዲፓ፡ in insidiis subsiderela .
f)de rebus inanimatis: situmla, positum essela( κεῖμαι ), ; ; ; ; አርዑት፡ ዘነበረ፡ (v. ዘንቡር፡ ) ላዕሌሆሙ፡ .
g)esselaapud scriptorem i.e. scriptum essela, ut: ነበረ፡ ውስተ፡ ቀኖናተ፡ ነገሥት፡ in Canonibus Regum scriptum legiturlaF.N. 32.
2)manerela, permanerela, remanerela, essela, ; ; ; ; ; ; ; ( ἦν ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; praed.: ነበረት፡ መበለተ፡ ፫ዓመተ፡ ; ; ; ዛቲ፡ አንቀጽ፡ ዕፁታ፡ ትነብር፡ ; ; ኢይትበደር፡ ብዕል፡ እምነቢረ፡ ጥዑይ፡ ; ዘነበርክሙ፡ ክቡዳነ፡ እምንዋመ፡ ፍርሀት፡ Enc.; vel Imperf. (sicut post ሀለወ፡ et ኮነ፡ ), ut: ነበሩ፡ የዐቅቡ፡ ኵላ፡ ሌሊተ፡ ; ነበረ፡ ህየ፡ አሐደ፡ ወርኀ፡ ያስተጋብእ፡ , vel እንዘ፡ , ut: እስመ፡ መጠነዝ፡ መዋዕል፡ ይነብራ፡ እንዘ፡ ይትኄረሳ፡ . a)perseverarela, persisterela, in re, በ፡ ; ; ; ኢነበሩ፡ በኪዳን፡ ; አንስት፡ ትንበራ፡ በገቢረ፡ ሠናይ፡
b)contentum esselare, በ፡ , ut: ንበሩ፡ በሲሳይክሙ፡ ἀρκεῖσθε τοῖς ὀψωνίοις ὑμῶν ; vel fidum manerelaalicui, በ፡ , ut: ኵሉ፡ ብእሲ፡ ይንበር፡ በብእሲቱ፡ τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα ἐχέτω ; ብእሲ፡ ይንበር፡ በብእሲቱ፡ ወብእሲትኒ፡ ትንበር፡ በምታ፡
c)manerelai.e. durarela, perdurarela: ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ይነብር፡ ለዓለም፡ ; በከመ፡ መከርኩ፡ ከማሁ፡ ይነብር፡ ; ; ; ; ; ; ይነብር፡ ስሙ፡ ለዝላፉ፡ ; እምአመ፡ ነበረ፡ ዝዓለም፡ .
3)habitarela, incolerela, commorarila: ; ዑቁ፡ ዮጊ፡ ቅሩባነ፡ ትነብሩ፡ ; et loci: ; ; ; ; ; ; 1 ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዲበ፡ vel ላዕለ፡ terrae ; ; ; ምስለ፡ cumlavel ኀበ፡ apudla ; ; ; ; ; ; creberrime loci: ; እለ፡ ትነብሩ፡ ኢየሩሳሌም፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ንበሩ፡ ገዳመ፡ ; ; . a)cohabitarelacum muliere, ምስለ፡ , ; ; ; ; .
b)habitarila, habitatum essela, de urbibus et terris: ይሁዳ፡ ለዓለም፡ ትነብር፡ κατοικηθήσεται ; ; አህጉር፡ እለ፡ ይነብራ፡ ; ; ; ; ; ዘእንበሌሆሙ፡ ኢይትከሀል፡ ነቢረ፡ ሀገር፡ . : ነበረ፡ ዘ፡ ተቀመጠ፡
II,1
1)tollerela, extollerela, attollerela, sublevarela, ut: onus de terra, ሶበ፡ ያነሥእዎ፡ ( ለእብን ) ይገድፍዎ፡ (v. ይነሥእዎ፡ ); ኢታንሥእ፡ ክቡደ፡ ; ; ; aliquem sursum: አንሥአኒ፡ መንፈስ፡ ማእከለ፡ ሰማይ፡ ወምድር፡ ; humi jacentem, lapsum: ; ; ባዕል፡ እመ፡ ድኅፀ፡ ብዙኃን፡ ያነሥእዎ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; humilem n. 637 ; ; ; . In specie tollerela
a) እደ፡ , እደወ፡ , manumla, de jurante ; precante ; ; ; advocante (nutu) ; vim illaturo ; ; ዲበ፡ vel ላዕለ፡ contrala ; ; ; .
b) አዕይንተ፡ oculosla, ; ; ; ; አንሥኡ፡ አዕይንቲሆሙ፡ ውስተ፡ ሰማይ፡ ; ; ; item: ገጸ፡ faciemla, ut: አንሥአት፡ገጻ፡ ውስተ፡ ሰማይ፡ ; አቅርንተ፡ .
c) እገረ፡ pedesla: አንሥአ፡ እገሪሁ፡ ወሖረ፡ ; ; .
d) ቃለ፡ vocemla: አንሥኡ፡ ቃለክሙ፡ ; ; et omisso ቃለ፡ , ut: አንሣእኩ፡ እጽራኅ፡ ; .
e)voce proferrelavel efferrela ; ኣነሥእ፡ መዝሙረ፡ psalmum resonare faciam,laLud. ex
2)surgere facerela, excitarela, suscitarela, sedentem ; ; እለ፡ አንሥእዎሙ፡ እመናብርቲሆሙ፡ ለኵሎሙ፡ ነገሥተ፡ ምድር፡ ; dormientem ; venire vel prodire facere: ንጉሦሙ፡ ዘኣነሥእ፡ ሎሙ፡ ; ; አንሥእ፡ ዘርአ፡ ለእኁከ፡ ; ያነሥእ፡ እምኔከ፡ ተክለ፡ ጽድቅ፡ ; adversarium: ኣነሥኦሙ፡ ላዕሌክሙ፡ ለፋርስ፡ ; res inanimatas: መኑ፡ አንሥኣ፡ ለጽድቅ፡ እምጽባሕ፡ ; ያነሥእ፡ ቅንአተ፡ ; ; ; ; (ventum); animum (in bonam et malam partem): አንሥአ፡ መንፈሶሙ፡ ; ; . a)resuscitarelamortuum, ; ; ; ; 1 ; ; ዘአንሥአ፡ በድነ፡ እምነ፡ ሙታን፡ .
b)castra moverela, proficiscila, sive adjecto ትዕይንተ፡ ; sive omisso ; ; ; ; አንሥአ፡ እምህየ፡ ውስተ፡ ደብረ፡ ቤቴል፡ ; ; item currum suscitarelai.e. jumentis jungerela, ሰረገላ፡ , ut ; .
3)erigerela: አንሥኡ፡ ትእምርተ፡ ; . a): ንጉሥ፡ ጻድቅ፡ ያነሥእ፡ ብሔሮ፡ ; aegrotum solatio .
b)restituerela, instaurarela, ; ; ; .
, ዳኅፃት፡ 1)lapsusla, ὀλίσθημα ; ያመጽኡ፡
ዳኅፀ፡ (v. ዳኅፃት፡ ) ለሕዝብ፡ ; sensu ethico i.q. delictum: ዳኅፃት፡ ; ; ይስረይ፡ ኀጢአተነ፡ n. 1115 ወዳኅፃቲነ፡ P.N. in subscr. ( Cat. Bibl. ); ዳኅፀ፡ ልሳን፡ lapsus linguae, Lud.
2)causa lapsus i.e. lubricumla, impedimentumla, offendiculumla: አቀምኮን፡ ለአእጋርየ፡ ውስተ፡ ዳኅፅ፡ ( κωλύματι ) ; አቀሞን፡ ውስተ፡ ( ዲበ፡ ) ዳኅፅ፡ ለእገርየ፡ ( ἐν ξύλῳ ) ; ; በእንተ፡ ዝንቱ፡ ዳኅፀ፡ ይከውን፡ ፍኖቶሙ፡ εἰς ὀλίσθημα ; ; .
II,1
1)trans., , lucere facerela, lucidum redderela, collustrarela, illustrarela, illuminarela, aliquem ; lucernam ; lumina ( accenderela): አብርሆ፡ ብርሃናት፡ (ceremonia funebris) ; አንደዱ፡
እሳት፡ ወአብርሁ፡ ἅψαντες πῦρ εἰς φαῦσιν ; ኣበርሃ፡ ለጥበብ፡ ከመ፡ ጎሕ፡ ; tenebras ; oculos ; ; Sir, 31,20; አብርሀ፡ አዕይንትየ፡ visum mihila(caeco) reddidit ; faciem ; አብርህ፡
ገጸ፡ እምቅብእ፡ Enc.; hilarem redderela, exhilararelafaciem alicujus ; ላሕያ፡ ለብእሲት፡ ያበርሆ፡ ለገጻ፡ ; faciem suam (de Deo) ; አብርህ፡ ገጸከ፡
ላዕለ፡ መቅደስከ፡ . a)in lucem proferrela, manifestum facerela ; .
b)illustrarelai.e. explanare alicui aliquid .
c)illuminarelaanimos: አብርሀ፡ አልባቢሆሙ፡ ለሰብአ፡ ይእቲ፡ ሀገር፡ በሃይማኖተ፡
ኢየሱስ፡ ; .
2)intrans. lucem emitterelavel praeberela, lucerela, ለ፡ alicuila, ላዕለ፡ vel ዲበ፡ superla, ውስተ፡ inla, adla: de astris ; ; ; ; ; ; ; ፀሓይ፡
ያበርህ፡ ወያርኢ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ; ; ; ; ; lucerna ; ; fulmine ; igne ; ; ; facie ; አብርሂ፡ አብርሂ፡ ኢየሩሳሌም፡ φωτίζου ; de viis ; Deus ያበርህ፡ ውስተ፡
ፍናዊከ፡ ; ; እግዚአብሔር፡ ያበርህ፡ ሊተ፡ ; ለ፡ lucere alicuilapassim i.q. illuminare aliquemla φοτίζειν ut ; Eph, 5,13; . n. 500
I,2raro I,1(ut ) [ צלל ܛܰܠܶܠ ظلّ ; haud probanda videtur Ludolfi sententia, qui I et II ጸለለ፡ componenda censet et significatum primarium „ libere ferrilain aëre instar nubis“, secundarium obumbrarelastatuit] 1)diffundere umbrasla, obumbrarela, inumbrarela, opacarela, rarius : ; ; plerumque : ይጼልሎ፡ ዖመ፡ ዕፀ፡ ዳዕሮ፡ ; ; ሐምሐም፡ ጸለሎ፡ መልዕልተ፡ ርእሱ፡ ለዮናስ፡ ከመ፡ ይጸልሎ፡ እምፀሓይ፡ እምሕማሙ፡ ; ይጼልላ፡ ደመና፡ ለደብተራ፡ ; ; ; ; 1 ; ; ; vel ላዕለ፡ , መልዕልተ፡ , ዲበ፡ , ut: Platt; ; . a)umbra protegerelavel tuerila: ; ; እምነ፡ alavel contrala, ; ይጼልለከ፡ እምፀሓየ፡ ቀትር፡ .
b)obscurarela, occaecarelaoculos: ; አልከወኒ፡ ወጸለለኒ፡ አዕይንትየ፡ ; etiam omisso አዕይንተ፡ , ut: ; ይጼልል፡ ወይሠሪ፡ (at : ይጼልል፡ አዕይንተ፡ ).
2)expandere umbraculilavel tabernaculilainstar: እስመ፡ ኪሩብ፡ ጸለሉ፡ ክነፊሆሙ፡ መልዕልተ፡ መካና፡ ወጸለልዋ፡ ኪሩብ፡ ለታቦት፡ ; ንሰፍሕ፡ ለከ፡ አእዳወ፡ መዝራዕት፡ ወንጼልል፡ ዲበ፡ ዝንቱ፡ መሥዋዕት፡ a)tendere tentoriumla: ጸለለ፡ ከመ፡ ወይን፡ ማኅደሮ፡ διεπέτασε .
b)in tabernaculo habitarela( II,1): ይጼልል፡ ዲቤሆሙ፡ σκηνώσει . – Voc. Ae.: ጸለለ፡ ብ፡ ጋረደ፡ ሰፋሂ፡ ይ፡
excelsusla, altusla, editusla, sublimisla, superiorla, summusla, de rebus et personis: መንበር፡ ልዑል፡ ; ሰማይ፡
ልዑል፡ ; ምድር፡
ልዕልት፡ ; ; ኵሉ፡ ነዋኅ፡ ወልዑል፡ ; ዓዲ፡ እዱ፡
ልዑል፡ ; ; በመዝራእት፡ ልዕልት፡ ; በእድ፡
ልዕልት፡ 14,8; እምነ፡ , ዲበ፡ , ላዕለ፡ ut: አእምር፡ ሚመጠን፡ ልዑል፡ እምኔከ፡ ደመና፡ ; ; እዴሁ፡ ልዕልት፡ ዲበ፡ ኵሉ፡ ; ልዑል፡ ውእቱ፡
ላዕለ፡ ኵሉ፡ . Creberrime usurpatur de -64 ( laudibus exaltatusla), ὕψιστος (altissimus, summus) ; ; ; ; ; ; ; ; nec non de praepotentibus et dominis terrae ; ; ; ; de angelis Lit. Joh.; ጥቀ፡ ልዑል፡ esse titutlum regis Aethiopiae asserit Ludolfus. In specie de vocela: በልዑል፡ ቃል፡ alta vocela ; cantandum በልዑል፡ ቃል፡ Cod. Mus. Brit. LIV, 7, a; ከመ፡
ያድምፁ፡ ልዑለ፡ τοῦ ἀκουσθῆναι ποιῆσαι . – Rarissime ልዑለ፡ ( ) idem significat, quod ላዕለ፡ sursumla, ut ልዑለ፡ እገሪሁ፡ sursum pedes ejusla, Enc. separ., cujus forma abbreviata et inseparabilis est እም፡ (
gramm.§ 164,3). In libris mss. antiquioribus: እምነ፡ , in recentioribus እም፡ frequentius occurrit. Pro እምነ፡ antiquitus usitatum erat እምኔ፡ ut F. Pronomina suffixa ope vocalis êlasibi subjungit, ut እምኔየ፡ , እምኔከ፡ al. (
gramm.§ 167,3), rarissime sine êla, ut እምኖሙ፡ . Forma እም፡ si verbo a litera መ፡ incipienti praefigitur, ም non bis sed semel tantum exscribitur, ut እምነ፡ ሞቱ፡ vel እሞቱ፡ 1)significat discessumla, distantiamla, separationemlaab aliquo: ala, dela, exla: የኀልቁ፡ ኃጥኣን፡ እምድር፡ ; ; ; ; ; ተዘርዉ፡ ኵሉ፡ ሕዝብ፡ እምኔሁ፡ ; ; አይቴ፡ አሐውር፡ እመንፈስከ፡ n. 192 ; በዐሡር፡ መዋዕል፡ እምኮሬብ፡ ; ኢኮኑ፡ ርሑቃነ፡ እምድር፡ ; . Frequentissimus est hic praepositionis usus post verba absentiae, distantiae, separandi, recedendi, fugiendi, mittendi, removendi, rapiendi, revertendi, mutandi, prohibendi, deficiendi et aberrandi, desistendi, cessandi, exinaniendi, quiescendi, occultandi; huic usui vicinus est usus post verba timendi, cavendi, nec non expergiscendi, convalescendi et medendi, purgandi. a)praemittitur nominibus loci et spatii, ut significet non tantum directionem, unde aliquid veniat vel fiat, ut እምርሑቅ፡ e longinquola ; ; እለ፡ እምቅሩብ፡ οἱ ἐγγίζοντες ; እምላዕሉ፡ ; እምሥራቅ፡ ፀሐይ፡ ወእስከነ፡ ዐረብ፡ al., sed etiam partem vel regionem, alaqua vel versuslaquam aliquid sit: ; ; እምፀጋሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; etiam praepositiones compositas: እምቅድመ፡ , እምድኅረ፡ , እምታሕተ፡ ; nec non terminum, trans quem sit vel a quo incipiat aliquid: ላዕሉ፡ እምኔሁ፡ ; አፍአ፡ እምጥቅም፡ ἔξωθεν τοῦ τείχους ; ውስጠ፡ እምነ፡ መንጦላዕት፡ ; እምነ፡ – እስከ፡ inde a – usque adla ; ; ; .
b)nota locutionem adverbialem: መካን፡ እመካን፡ e loco in locumla, ut: ዘይትፋለስ፡ ሀገር፡ እምሀገር፡ ( infra a): sed etiam እመካን፡ መካነ፡ e loco in locumla, ut: መልአ፡ ምድረ፡ ስብሐቲሁ፡ እምወሰን፡ ወሰነ፡ implevit terram gloria tua a finibus ad finesla Enc.
c)nonnumquam, omisso verbo removendi vel prohibendi, in structuris praegnantibus እምነ፡ eundem significatum habet, qui ei post verba prohibendi convenit; dixeris eum negativumlaet sejunctivumla: ተፈጽመ፡ አፈ፡ አራዊት፡ እምነቢብ፡ obturatum est os bestiarumla(prohibitus) a loquendolai.e. ute ne loquerenturla ; ; ተገመንኩ፡ እምኔከ፡ polluta sum tibila(interdicta) ; etiam ሐሰ፡ ; ኀደረ፡ ህየ፡ እምዔሳው፡ ወልዱ፡ habitavit ibi, procul a filio suola ; ; ; { ; ( በሃም፡ ); ( ፅሩዕ፡ ); F.N. 10,8 ( የዋሂ፡ ).
d)post verba carendila, ut አጽምአ፡ ; M.M. f. 36 ጽሙእ፡ ; nec non varia exempla sub ጾመ፡ et ጾም፡ }.
2)significat egressumlae loco, persona, re: exla, abla: ፃእ፡ እምነ፡ ምድርከ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; . Frequentissimus est hic usus, potissimum post verba egrediendi, surgendi, germinandi, expellendi, extrahendi, eripiendi, al. Deinde adhibetur denotandis a)originilarei vel personae: ; ; ; ዘርእ፡ እምዛቲ፡ ብእሲት፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .
b)materiae, exlaqua aliquid fit vel componitur: ; ; ; ; ; .
c)initiola, a quo aliquid exorditur: Platt; ; ;
d)auctori, alaquo aliquid factum est: ; ; ; ; verbo passivo: እምኔሁ፡ ተቀጽዑ፡ ዐናብርት፡ ; ; . Memorabile est compistum በእምነ፡ , quod in Cyr. satis frequenter occurrit, alias a me quidem nusquam repertum est: ኵሉ፡ በእምኔሁ፡ ወቦቱ፡ ἐν αὐτῷ καὶ δι᾽ αὐτοῦ ; ኵሉ፡ ቦቱ፡ ወበእምኔሁ፡ ተፈጥረ፡ πάντα δι᾽ αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸν ἔκτισται ; ኵሉ፡ በእምኔሁ፡ ቆመ፡ πάντα ἐν αὐτῷ συνέστηκε ; አብ፡ ይሁብ፡ በረከቶ፡ በእምኔሁ፡ ለወልድ፡ διανέμει ὁ πατὴρ δι᾽ υἱοῦ τὰ ἀγαθά ; al.
e)causae efficientila: ; ; n. 193 ; ; ; post verba passiva: ; ; ; ; ; ; ; .
f)causae remotiorila: propterla, obla, praela: ; ; ; ; ; ; ; እምዐቢይ፡ ረኃብ፡ ; እምግርማከ፡ ; እምፍርሀት፡ ጐዩ፡ ; ; ; ; ; ; potissimum post verba, quae affectum animi significant, ut: ኀፈረ፡ , አንከረ፡ , ተፈሥሐ፡ al.
g)rarius causae instrumentalilaut ; .
h)normaelavel causaela, e qua judicatur, cognoscitur: ; ; ; ; .
i)fontila, unde aliquid petitur ; ; ; ; ; ; ; .
k)conditionila, in qua tamquam in fundamento nitens aliquis agit: ; .
3)significat partemlaex toto exemtam: ፩ እምኔሆሙ፡ ; መኑ፡ እምክልኤሆሙ፡ ; ክልኤቱ፡ እምኔክሙ፡ ; ; ; . a)omisso vocabulo numerum definienti, significat: aliquidla, aliquidla, aliqua parsla, ut: ሰይጣን፡ ይወዲ፡ እምኔክሙ፡ ውስተ፡ ሞቅሕ፡ e vobislaaliquotla ; 2 ; ; ዘይጸውር፡ እምኵሉ፡ በረከተ፡ ግብጽ፡ gestanslaaliquid e bonis Aegyptila ; ; ; ; .
b)partitive satis frequentatum est post verba ነሥአ፡ , ወሀበ፡ , ኀርየ፡ , በልዐ፡ , ሰትየ፡ , ተርፈ፡ , አትረፈ፡ , መልአ፡ , ጸግበ፡ et ea quae similem habent significatum.
c)hoc እምነ፡ partitivum etiam aliam praepositionem sibi praemissam tolerat, ut: ይቤ፡ አረጋዊ፡ ለእምጠቢባን፡ uni e sapientibusla
4)usurpatur comparativela: praela; quamla; et comparativo et superlativo denotando adhibetur; et cum adjectivis participiisque et cum verbis conjungitur: ዐቢይ፡ እምነ፡ major quamla ; ; ; ሠናይት፡ እምአንስት፡ pulcherrima mulierumla ; ; ትጠብብ፡ እምኵሉ፡ አርዌ፡ ; ; ; ያፈቅሮ፡ እምነ፡ diligebat cum magis quamla ; እምኵሉ፡ ጽድቅ፡ ትመውእ፡ ὑπὲρ πάντα νικᾷ ἡ ἀλήθεια ; ለከ፡ ይበጽሐከ፡ እምነ፡ ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ; ; (20); እምነ፡ ክልኤሆሙ፡ ብእሲት፡ እንተ፡ ሠናይ፡ ልባ፡ -27. a)post እምነ፡ comparativum alias praepositiones et genitivi notam ( ዘ፡ ), quae secundum enuntiationis structuram rei comparatae praemittendae erant, omittere licet: ; , quamquam etiam retineri possunt: ይኄይስ፡ ነቢር፡ ውስተ፡ ገዳም፡ እምስለ፡ ብእሲት፡ መግእዝት፡ ; ; .
b)hoc eodem እምነ፡ vel እም፡ duae enuntiationes integrae inter se comparari possunt; quod ubi fit, እምነ፡ conjunctionem potius quam praepositionem dixeris (quae idem valet quod እምነ፡ ዘ፡ ): ንደቅ፡ ውስተ፡ እደ፡ እግዚአብሔር፡ እምንደቅ፡ ውስተ፡ እደ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; , al.
5)Transfertur ad tempusla: inde ala, exla, abhincla: ; ; ; ; ; እምትካት፡ ; እምዓለም፡ ; እምይእዜ፡ ; እምቅድመ፡ ዓለም፡ inde ab initio mundila ; ; እምኔሁ፡ deindela ; ; እምዝ፡ post haecla, deindela, deincepsla, tuncla, tumla ; ; ; ; al. ( ዝ ; አሜሃ፡ , ሶቤሃ፡ ); እምዘ፡ et n. 194 እምአመ፡ ex quola(tempore) ; ; ; al. ( ዘ፡ ); ; ( አመ፡ ); እምነ፡ statim postla ; እምሰሚዐ፡ ቃሉ፡ audita ejus vocela In specie nota a) ትውልድ፡ እምትውልድ፡ generatio alia post etiamla ; ; ዕለተ፡ እምዕለት፡ ; et indecl. ዕለት፡ እምዕለት፡ diem alium post aliumla ; ዓም፡ እምዓም፡ ( supra b; et
gramm.§ 163,2).
b)etiam locutionibus adverbialibus in Accusativo positis, ut: ይእተ፡ አሚረ፡ , ይእተ፡ ዕለተ፡ haec praepositio praefigitur: እምይእተ፡ ዕለተ፡ (v. ዕለቲ፡ ዕለት፡ ) ; እምይእተ፡ አሚረ፡ (v. እምይእቲ፡ አሚር፡ ) 30, 25; (cfr. እስከ፡ ; et እምድኅረ፡ ሕቀ፡ ; et ለለ፡ ) – እምነ፡ pronomino relativo ዘ፡ postponere licet, ut: ዘእምነ፡ ; . – እምነ፡ aliis praepositionibus praefigitur, ut: ላዕለ፡ , መልዕልተ፡ , መንገለ፡ , ማእከለ፡ , መትሕተ፡ , ቅድመ፡ , በይነ፡ , ኀበ፡ , ታሕተ፡ , ውስተ፡ , ዐውደ፡ , ዲበ፡ , ድኅረ፡ q.v.; et conjunctionibus, ut: ቅድመ፡ , አመ፡ , , ዘ፡ , ድኅረ፡ q.v.
I,1[vis radicis prima in duritielaet firmitatelaest, (cfr. etiam צוּנָמָא et ܨܽܘܢܳܡܳܐ et أَصْنَتَ ); significatus solertiaelaet strenuitatisla( صَنَّانٌ صنع ܨܢܥ ضَنَنٌ ) derivatus est] ይጽናዕ፡ firmum esselavel fierila, 1)durum essela
a)obdurescerela, obfirmarila: ትጸንዕ፡ እምነ፡ ኰኵሕ፡ ; ጸንዐ፡ ልቡ፡ ; ; እምክመ፡ ጸንዐ፡ ኢይዕሉከ፡ σκληρυνθείς ; .
b)severum essela: በመዋዕለ፡ አጽዋም፡ በዘይጸንዕ፡ ቀኖናሁ፡ እምዘገብረ፡ ኀጢአተ፡ በካልእተ፡ መዋዕላት፡ F.M. 1,4.
c)arduumla, difficilem essela, et comparative difficiliorem esselaalicui, : ኢትኅሥሥ፡ ዘይጸንዐከ፡ χαλεπωτέρα σου ; .
2)firmarila, confirmarila: ከመ፡ በመልሕቅ፡ ይጸንዕ፡ ሐመር፡ ; ጸንዐት፡ መንግሥቱ፡ ; ; ἐστερεώθη (condensari?)la . a)stabilem essela, durarela, perstarela, manerela, μένειν ; ; ; ; ; ኢትጸንዕ፡ ዛቲ፡ ምክሮሙ፡ ; ; .
b)ratum essela, valerela: ኢይጸንዕ፡ ቃሉ፡ (sc. testamenti) F.N. 41,4; .
c)certum essela, constarela: ለእመ፡ ጸንዐት፡ ዛቲ፡ ወተግህደት፡ F.M. 2,11; ናሁ፡ ጸንዐ፡ በኀበ፡ ማእምራን፡ ከመ፡ ቍርባን፡ በጸሎተ፡ ካህን፡ ይከውን፡ ሥጋሁ፡ ለኢየሱስ፡ F.M. 26,7.
d)definitumla, decretum essela: .
e)constarela, perseverarela: እመ፡ ትጸንዕ፡ ὑπομείνῃς ; እመ፡ ጸንዑ፡ እምድኅረዝ፡ ላዕለ፡ ስምዐ፡ ከዊን፡ ( darauf beharren, Zeugen sein zu wollende) F.N. 43,7.
f)munitumla, tutum essela: ትጸንዕ፡ ሀገርየ፡ ἀσφάλεια .
3)viribus firmarila, corroborarila, valentiorem fierila, de radicibus: ይጸንዕ፡ ሥረዊሆሙ፡ ; ; planta: ; de membris infantis: ለምንት፡ ጸንዓ፡ ብረክየ፡ ; claudi ; እመ፡ ጸንዑ፡ ἐὰν ἀνδρωθῶσι ; ከመ፡ ይብልዑ፡ ወይጽንዑ፡ ; መንፈሶሙ፡ ትጸንዕ፡ ; ; ; . a)adolescerela: ወልድየ፡ ዓዲሁ፡ ደቂቅ፡ ውእቱ፡ ወኢጸንዐ፡ παιδάριον ἁπαλόν ; ἁδρύνεσθαι .
b)invalescerela, ingravescerela: ማይ፡ ; ረኃብ፡ ; ; ; ጸንዐ፡ ላዕሌሆሙ፡ ቀትል፡ κατίσχυσεν αὐτούς .
4)fortemla, validumla, potentem esselavel se praeberela: ጸንዐት፡ እድ፡ እንተ፡ ቀሠፈተኒ፡ κραταιός ; ; ; ሀገር፡ ይጸንዕ፡ በጥበቢሆሙ፡ ለሊቃውንት፡ ; ; ትጸንዕ፡ ἰσχύσεις ; ለምንት፡ ይጸንዑ፡ (v. ያጸንዑ፡ ) እለ፡ ያቴክዙኒ፡ ; ; ; ጸንዐ፡ ቃል፡ እግዚአብሔር፡ ; ἐγκρατεύεσθαι Platt (male). a)confortarila, fortilaanimo esselavel imperterritola: n. 1289 ጽናዕ፡ በጸጋሁ፡ ; ጽናዕ፡ ἴσχυε ; ጽናዕ፡ ወትባዕ፡ ; ; ; 1 ; ; ; ; ይጽናዕ፡ ልብከ፡ ; saepe de manibus quae confortantur (ex usu Hebr.): ; ; ; ጽንዑ፡ እደው፡ ፅቡሳን፡ ; ጸንዖሙ፡ እደዊሆሙ፡ ለሠናይ፡ .
b)comparative: fortioremla, potentioremla, solidiorem esselaaliquo, sive እምነ፡ , ut: ይጸንዕ፡ እምኔሁ፡ ; ; sive : ዘይጸንዐከ፡ ; ; ; .
c)praevalerela, superiorem fierila, obtinerela, sive : ወጸንዐ፡ ዳዊት፡ ; ; ; sive እምነ፡ ; ወቃለ፡ ንጉሥኒ፡ ጸንዐ፡ ወፈድፋደ፡ እምቃለ፡ ኢዮአብ፡ ; vel ላዕለ፡ , ut: ጸንዐ፡ ላዕሌሁ፡ ; ; vel ዲበ፡ .
d)valerela: ብዕል፡ ኢይጸንዕ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ (divitiae nihil valent apud Deum),
p. 318 58.
e)gravemla, vehementemlavel graviorem essela: ሶበ፡ ጸንዐ፡ ላዕሌሆሙ፡ ዕግተት፡ ; F.M. 13 ( sub ዕዳ፡ ).
I,1[amh. ሔደ፡ , كَدِيدٌ terra calcatala; كَدَا durum fuitlasolum (proprie: tundendo vel calcando)] ይኪድ፡ calcarela, a)viam, locum eundola, incedendola; tererela: : ኀበ፡ ኬደ፡ ἐν βήμασιν αὐτοῦ ; ብሔር፡ ኀበ፡ ኢኬደ፡ ( እግረ፡ ) ሰብእ፡ ; : ኬዱ፡ ፍኖተ፡ ; ; ፍኖተ፡ ረሲዓን፡ ኢትኪድ፡ ; ለከይደ፡ አሠሮሙ፡ ; ኢትድግሙ፡ እንከ፡ ከይደ፡ ዐጸድየ፡ ; ; ; ዲበ፡ ; ; ; ውስተ፡ ; ላዕለ፡ .
b)argillam: ኬዱኒ፡ ከመ፡ ጽቡር፡ ; .
c)in torculari, ; torcular 19,15.
d)tererela, triturarelafrumentum: ይከይድዋ፡ ለሞአብ፡ ከመ፡ ዘይከይድዎ፡ (v. ያከይድዎ፡ ) ለእክል፡ በመንኰራኵር፡ ; ይከይድዎን፡ ለአህጉር፡ በኲናት፡ ἀλοήσουσι ;
e)calcando contererela, concularela, protererela, procularela, ; ; ; ; ; ; ዘተርፈ፡ ሣዕረ፡ ትከይዱ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ነዳይ፡ እመ፡ ወድቀ፡ ይከይድዎ፡ ቢጹ፡ ; ; ከመ፡ ትኪዶሙ፡ ; . I,2[vid. ጸለወ፡ ] (Imperf. ይጸሊ፡ quod passim occurrit, ut ; Platt, reprobandum est) precarilaad Deum, preces facerela, orarela: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ፈጸመ፡ ጸልዮ፡ ; ጸሊዮ፡ Rel. Bar.; n. 1263 ኀበ፡ numinis ; ; ; ; ; ; ; ; ; ቅድመ፡ ; በእንተ፡ prolaaliquo ( intercederela) ; ይጼሊ፡ በእንቲአክሙ፡ ; ; ጸልዩ፡ በእንተ፡ ሕይወቱ፡ ; ጸልዩ፡ በእንቲአነ፡ Mavâs 60; vel ለ፡ pers.: ; ; ; ጸሊ፡ ለነ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ በእንተ፡ … ; vel ላዕለ፡ pers. ( superlaaliquem et prolaaliquo): ; ; ; ጸለየ፡ ላዕሌሆሙ፡ ወባረኮሙ፡ ; ; vel ዲበ፡ ; ; precum: ; ከመ፡ : ; ጸሊ፡ ኀበ፡ ልዑል፡ ከመ፡ ያርትዓ፡ ለፍኖትከ፡ ; ; vel : ; Enc. a)exorarelaaliquid: ዘጸለይከኒ፡ ኀቤሁ፡ ይሰምዐከ፡ ; ; ትጼሊ፡ ዳኅና፡ Enc.
b)voverela: ጸልዮት፡ ; ; ; ; ለ፡ Dei: ; ጸሎተ፡ ጸለየ፡ ለእግዚአብሔር፡ እንዘ፡ ይብል፡ ; et ገዐረ፡ I, 1 [ جَأَرَ ; at גָּעַר ܓܥܰܪ increpuitla] ይግዐር፡ , clamarela, vociferarila, plorarela, ejularela, gemerela, de dolentibus, querentibus, opem implorantibus: βοᾶν , ይግዕሩ፡ እመዝራዕተ፡ ብዙኃን፡ ; ; ; ; ግዒሮ፡ ; κράζειν ገዐሩ፡ (Imperat.) ; ἀλαλαζειν የዐወይዉ፡ ወይግዕሩ፡ ; እንዘ፡ ይግዕር፡ ὀδυρομένου ; ይግዕሩ፡ καταστενάζουσι ; ; እንዘ፡ ይግዕር፡ μετὰ στεναγμοῦ ; ; በእንተ፡ vel እምነ፡ obla: ገዐረ፡ (v. ግዕረ፡ ) ነዳይ፡ በእንቲአሁ፡ ; ግዕሩ፡ እምግብሮሙ፡ ; ; vel ዲበ፡ ; vel ላዕለ፡ ; ; ( ἐπωρύοντα ἐπ᾽ ἐμέ ); ኀበ፡ ejus, cujus auxilium imploratur: ገዐርኩ፡ ኀቤከ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; . quadril. III,1
1)inniti baculola: ተመርጐዘ፡ ባቲ፡ ( ለበትር፡ ) ; (ambulat) ዘእንበለ፡ በትር፡ ወተመርጒዞ፡
2)in genere: nitila, innitilare (etiam : confiderelare); በ፡ ; ; ; ; ; እለ፡ ይትመረጐዙ፡ ባቲ፡ (sc. ecclesia) ; ይትመረጐዙ፡ በትእምርተ፡ መስቀል፡ Deg.; ዲበ፡ ; ውስተ፡ , ut: ተመርጒዝየ፡ ውስተ፡ Deg.; , ut: እለ፡ ይትመረጐዝዋ፡ τοῖς ἐπερειδομένοις ἐπ᾽ αὐτήν ; ; Judaeila ይትመረጐዙ፡ ሕገ፡ ኦሪት፡ ዘሙሴ፡ Cyr. de III,1et ተሠለጠ፡ III,2potentemlavel pollentem fierila, potestatem nanciscilaet haberela, dominarila: ዘይሤለጥ፡ ἐξουσιάζων ; ; እለ፡ ይሠለጡ፡ ; በ፡ ; ተሠለጥከ፡ በሥጋከ፡ ; ዘይሤለጥ፡ በመንፈሱ፡ ὁ κρατῶν πνεύματος ; ዲበ፡ ; ላዕለ፡ ; አግብርት፡ ተሠልጡ፡ ላዕሌነ፡ ἐκυρίευσαν ἡμῶν ; ; ; ሶበ፡ ርእዩ፡ ከመ፡ ዛቲ፡ ኀጢአት፡ ተሠልጠት፡ ላዕለ፡ ብዙኃን፡ ሰብእ፡ F.M. 13; ለ፡ et Infin., ; . III,2, raro III,1(ut: እንዘ፡ ይትቈጥዑ፡ ) 1)impatientemla, pertaesum esselavel fierila, animo deficerela, ὀλιγοψυχεῖν ; ተቈጥዐት፡ ነፍሳ፡ ἀπεκάκησεν ἡ ψυχὴ αὐτῆς (nisi ነፍሳ፡ Accusativum interpretari malueris); ἐκκακεῖν ; ; κεκοπίακας ; ኢተቈጥዐ፡ ልቡ፡ ; በ፡ rei ; .
2)taedio haberela, fastidirela, aversarila, taedetla, pigetla, rei vel : ተቈጥዐ፡ ነፍሶ፡ ; ; ἐκπτύειν ; ἐκκακεῖν ; ኢትትቈጣዕ፡ ነባሪከ፡ μὴ ἀπαναίνου ; βδελύσσεσθαι ለዘ፡ ያበዝኅ፡ ነቢበ፡ ይትቌጥዕዎ፡ ; ἐξουδενεῖν ; plerumque προςοχθίζειν ; ; ; ; ; ; .
3)indignarila, stomacharila, aegre ferrela: Platt; ተቈጢዖ፡ ( ) Cyr. ad ; ተምዕዐ፡ ወተቈጥዐ፡ ; ኢተቈጥዖ፡ ( ) ; ዲበ፡ , ut: ይትቌጣዕ፡ ዲበ፡ ሰብእ፡ ; ተቈጥዕዎ፡ በእንተ፡ ዘ፡ [sive a ደበበ፡ sive a ዴበ፡ propagata] antiquitus ዲቤ፡ (ut et ; et ) quae forma ante pronomina suff. semper retinetur ( gramm.§ 167,3), dein plerumque ዲበ፡ 1) ዲበ፡ simplex: superla, suprala, inla, plerumque ἐπί , de statu quietis et de motu (cum ላዕለ፡ multis in locis permutatur, sed proprie ab eo distinguitur, sicut ἐπί auf ab ὑπὲρ über , ita quidem, ut ዲበ፡ magis de iis quae in superiore rei parte posita sunt, ei insistunt vel incumbunt, minus de iis, quae rei imminent et super eam suspensa sunt, usurpetur: ዘይወግር፡ እብነ፡ ላዕሌሁ፡ ({über sich}) ትወርድ፡ ዲበ፡ ( auf ) ርእሱ፡ ; አዕረፈት፡
በረከት፡ ላዕለ፡ ያዕቆብ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ ): እብን፡
ዲበ፡ እብን፡ ; አግብርት፡
ዲበ፡ አፍራስ፡ ; ርእስኪ፡
ዘዲቤኪ፡ ; እደውኪ፡ ዲበ፡
ርእስኪ፡ ; ; መንፈሰ፡ ዚአየ፡ ውእቱ፡ ዘዲቤከ፡ ; ይነብር፡
ዲበ፡ መንበር፡ ; ; ያንብርዋ፡ ዲበ፡
ተቅዋማ፡ ; ; ቆመት፡ ዲበ፡ ምድር፡ ; ይሰክብ፡ n. 1104 ዲበ፡ ምስካቡ፡ ; ; ይርፍቁ፡ ዲበ፡ ሣዕር፡ ; እለ፡
የኀድሩ፡ ዲበ፡ የብስ፡ ; ይጼዐን፡ ዲበ፡
አድግ፡ ; አስመኩ፡
ዲቤከ፡ ; ያሰክምዎ፡ ዲበ፡
መታክፍቲሁ፡ ; ወድቀ፡
ዲበ፡ ኰኵሕ፡ ; ; ዲበ፡ ዘይወርድ፡ መንፈስ፡ ; ዲበ፡ ኰኵሕ፡
አሐንጽ፡ ; ; ዘይወዲ፡ እብነ፡ ዲበ፡ ሞጸፍ፡ ; ንሥኡ፡
አርዑትየ፡ ዲቤክሙ፡ ; ሶጠት፡
ዲበ፡ ርእስየ፡ ; ተክዕወ፡ ዲበ፡ ምድር፡ ; ወሀብኩ፡ መንፈስየ፡ ዲቤሁ፡ ; አፍሓመ፡ እሳት፡
ታስተጋብእ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ ; ; ጽሑፍ፡ ዲበ፡ ( ተድባብ፡ ); እንስሳ፡ ዘሀሎ፡
ዲበ፡ ምድር፡ ; . a)post verba tegendi et vestiendi: ክዱን፡ እብን፡ ዲቤሁ፡ ; ; ; ; de vestibus alicui superindutis: ኢየሀሉ፡ ዲቤሆሙ፡ ፀምር፡ ; ሀሎ፡
ዲቤሁ፡ ልብስ፡ ጥቁብ፡ vel de tutela, qua quis protegitur ; ; vel precari prolaaliquo ; .
b)de onere, quod est super aliquem: ጌጋይነ፡ ወኀጢአትነ፡ ዲቤነ፡ ውእቱ፡ ; ከብደ፡
ቀትል፡ ዲበ፡ ሳኦል፡ .
c)de potestate, qua quis superat alios: ነግሠ፡ ዲበ፡ ; ሤምኮ፡ ዲበ፡ ኵሉ፡ ; ; ; ; ኣመጽኦሙ፡
ዲቤኪ፡ ወየዐግቱኪ፡ ; ; et de praestantia .
d)nonnumquam: perlavel trans superficiemlarei, {darüber hin}: ; ; ሐመር፡ ዲበ፡ ሞገድ፡ እንተ፡ ተሐውር፡ ; ፍኖተ፡ አርዌ፡ ምድር፡ ዲበ፡ ኰኵሕ፡ ; ሰፍሐ፡ እዴሁ፡ ዲበ፡ ባሕር፡ ; et passim adla, inlavertere licet: እደዊሃ፡ ትሰፍሕ፡ ዲበ፡
ዘይበቍዕ፡ ἐπὶ τὰ συμφέροντα ; ከልብ፡ ዘይገብእ፡ ዲበ፡ ቂያኡ፡ ; ; ነፍኀ፡ ዲበ፡ ገጹ፡
መንፈሰ፡ ; ዕፃ፡ በጽሐ፡
ዲበ፡ ማትያስ፡ .
e)de imminendo et suspendendo rei: ( an ) adla, inla: ነበረ፡ ዲበ፡ ዐዘቅት፡ ; በከየ፡ ዲበ፡
ክሳዱ፡ ; ኢይቢታ፡ ዲበ፡
መሳቅል፡ ; ተሰቅለ፡
ዲበ፡ ዕፅ፡ ; ረፈቀ፡ ዲበ፡ እንግድኣሁ፡ ; ; ከመ፡ እስልጥ፡ መቅሠፍትየ፡
ዲቤሆሙ፡ ἐν αὐτοῖς .
2)
a)de causa: obla, dela, ዲበ፡ ሀጕለ፡ ውሉዶሙ፡ ይግዕሩ፡ ; ተፈሥሐ፡ ; ; በከየ፡ ; ሠሐቀ፡ ; ተሳለቀ፡ ; ; ተምዐ፡ , al.
b)post verba confidendi: ; .
c)adversusla, contrala, inla: ; ; ; ( εἰς ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; ያነብሩ፡ መዓቅበ፡ ዲቤኪ፡ እንተ፡ ዐውድኪ፡ ; al.
d)addendo et cumulando: superla, insuperla, adla, ይዌስክ፡ ዓዲ፡ ዲቤሁ፡ ; ; ; ; መቅሠፍት፡ ዲበ፡
መቅሠፍት፡ ወጽልእ፡ ዲበ፡ ጽልእ፡ ( በዲበ፡ ); ወዲበ፡ ዝኒ፡
ወሰከ፡ ላዕለ፡ ሥጋሁ፡ ቅሥፈተ፡ Enc. II) Componitur cum aliis praepositionibus:
3) በዲበ፡ superla, suprala, inla
a)post verba commorandi: በዲበ፡
ምድር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ቀሡት፡ በዲበ፡ መትከፍታ፡ ; በዲበ፡
ምስካቢሆሙ፡ ; በዲበ፡
አንሕስት፡ ; ; በዲበ፡ ሠናይቱ፡ ለሰብእ፡
ተአዛዚ፡ ; ዘነበበ፡
በዲበ፡ ምሥዋዕ፡ .
b)adjiciendi et cumulandi: ወሰከ፡ ; ; ; ; ደገመ፡ ; ወይሌ፡
በዲበ፡ ወይሌ፡ ወድንጋፄ፡ በዲበ፡ ድንጋፄ፡ ; n. 1105 ድቀት፡ በዲበ፡ ድቀት፡ ; ; ; ሠናይት፡ በዲበ፡ በረከት፡ .
5) እንተ፡ ዲበ፡ a)translaet superla( über – hin , über – hinüber ) ; ; ይወግሩ፡ ርእሶ፡ እንተ፡ ዲበ፡
አረፍት፡ .
b)perla: እንተ፡ ዲበ፡ ኵሉ፡ የሐውር፡ .
[sive a ደበበ፡ sive a ዴበ፡ propagata] antiquitus ዲቤ፡ (ut et ; et ) quae forma ante pronomina suff. semper retinetur ( gramm.§ 167,3), dein plerumque ዲበ፡ 1) ዲበ፡ simplex: superla, suprala, inla, plerumque ἐπί , de statu quietis et de motu (cum ላዕለ፡ multis in locis permutatur, sed proprie ab eo distinguitur, sicut ἐπί auf ab ὑπὲρ über , ita quidem, ut ዲበ፡ magis de iis quae in superiore rei parte posita sunt, ei insistunt vel incumbunt, minus de iis, quae rei imminent et super eam suspensa sunt, usurpetur: ዘይወግር፡ እብነ፡ ላዕሌሁ፡ ({über sich}) ትወርድ፡ ዲበ፡ ( auf ) ርእሱ፡ ; አዕረፈት፡
በረከት፡ ላዕለ፡ ያዕቆብ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ ): እብን፡
ዲበ፡ እብን፡ ; አግብርት፡
ዲበ፡ አፍራስ፡ ; ርእስኪ፡
ዘዲቤኪ፡ ; እደውኪ፡ ዲበ፡
ርእስኪ፡ ; ; መንፈሰ፡ ዚአየ፡ ውእቱ፡ ዘዲቤከ፡ ; ይነብር፡
ዲበ፡ መንበር፡ ; ; ያንብርዋ፡ ዲበ፡
ተቅዋማ፡ ; ; ቆመት፡ ዲበ፡ ምድር፡ ; ይሰክብ፡ n. 1104 ዲበ፡ ምስካቡ፡ ; ; ይርፍቁ፡ ዲበ፡ ሣዕር፡ ; እለ፡
የኀድሩ፡ ዲበ፡ የብስ፡ ; ይጼዐን፡ ዲበ፡
አድግ፡ ; አስመኩ፡
ዲቤከ፡ ; ያሰክምዎ፡ ዲበ፡
መታክፍቲሁ፡ ; ወድቀ፡
ዲበ፡ ኰኵሕ፡ ; ; ዲበ፡ ዘይወርድ፡ መንፈስ፡ ; ዲበ፡ ኰኵሕ፡
አሐንጽ፡ ; ; ዘይወዲ፡ እብነ፡ ዲበ፡ ሞጸፍ፡ ; ንሥኡ፡
አርዑትየ፡ ዲቤክሙ፡ ; ሶጠት፡
ዲበ፡ ርእስየ፡ ; ተክዕወ፡ ዲበ፡ ምድር፡ ; ወሀብኩ፡ መንፈስየ፡ ዲቤሁ፡ ; አፍሓመ፡ እሳት፡
ታስተጋብእ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ ; ; ጽሑፍ፡ ዲበ፡ ( ተድባብ፡ ); እንስሳ፡ ዘሀሎ፡
ዲበ፡ ምድር፡ ; . a)post verba tegendi et vestiendi: ክዱን፡ እብን፡ ዲቤሁ፡ ; ; ; ; de vestibus alicui superindutis: ኢየሀሉ፡ ዲቤሆሙ፡ ፀምር፡ ; ሀሎ፡
ዲቤሁ፡ ልብስ፡ ጥቁብ፡ vel de tutela, qua quis protegitur ; ; vel precari prolaaliquo ; .
b)de onere, quod est super aliquem: ጌጋይነ፡ ወኀጢአትነ፡ ዲቤነ፡ ውእቱ፡ ; ከብደ፡
ቀትል፡ ዲበ፡ ሳኦል፡ .
c)de potestate, qua quis superat alios: ነግሠ፡ ዲበ፡ ; ሤምኮ፡ ዲበ፡ ኵሉ፡ ; ; ; ; ኣመጽኦሙ፡
ዲቤኪ፡ ወየዐግቱኪ፡ ; ; et de praestantia .
d)nonnumquam: perlavel trans superficiemlarei, {darüber hin}: ; ; ሐመር፡ ዲበ፡ ሞገድ፡ እንተ፡ ተሐውር፡ ; ፍኖተ፡ አርዌ፡ ምድር፡ ዲበ፡ ኰኵሕ፡ ; ሰፍሐ፡ እዴሁ፡ ዲበ፡ ባሕር፡ ; et passim adla, inlavertere licet: እደዊሃ፡ ትሰፍሕ፡ ዲበ፡
ዘይበቍዕ፡ ἐπὶ τὰ συμφέροντα ; ከልብ፡ ዘይገብእ፡ ዲበ፡ ቂያኡ፡ ; ; ነፍኀ፡ ዲበ፡ ገጹ፡
መንፈሰ፡ ; ዕፃ፡ በጽሐ፡
ዲበ፡ ማትያስ፡ .
e)de imminendo et suspendendo rei: ( an ) adla, inla: ነበረ፡ ዲበ፡ ዐዘቅት፡ ; በከየ፡ ዲበ፡
ክሳዱ፡ ; ኢይቢታ፡ ዲበ፡
መሳቅል፡ ; ተሰቅለ፡
ዲበ፡ ዕፅ፡ ; ረፈቀ፡ ዲበ፡ እንግድኣሁ፡ ; ; ከመ፡ እስልጥ፡ መቅሠፍትየ፡
ዲቤሆሙ፡ ἐν αὐτοῖς .
2)
a)de causa: obla, dela, ዲበ፡ ሀጕለ፡ ውሉዶሙ፡ ይግዕሩ፡ ; ተፈሥሐ፡ ; ; በከየ፡ ; ሠሐቀ፡ ; ተሳለቀ፡ ; ; ተምዐ፡ , al.
b)post verba confidendi: ; .
c)adversusla, contrala, inla: ; ; ; ( εἰς ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; ያነብሩ፡ መዓቅበ፡ ዲቤኪ፡ እንተ፡ ዐውድኪ፡ ; al.
d)addendo et cumulando: superla, insuperla, adla, ይዌስክ፡ ዓዲ፡ ዲቤሁ፡ ; ; ; ; መቅሠፍት፡ ዲበ፡
መቅሠፍት፡ ወጽልእ፡ ዲበ፡ ጽልእ፡ ( በዲበ፡ ); ወዲበ፡ ዝኒ፡
ወሰከ፡ ላዕለ፡ ሥጋሁ፡ ቅሥፈተ፡ Enc. II) Componitur cum aliis praepositionibus:
3) በዲበ፡ superla, suprala, inla
a)post verba commorandi: በዲበ፡
ምድር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ቀሡት፡ በዲበ፡ መትከፍታ፡ ; በዲበ፡
ምስካቢሆሙ፡ ; በዲበ፡
አንሕስት፡ ; ; በዲበ፡ ሠናይቱ፡ ለሰብእ፡
ተአዛዚ፡ ; ዘነበበ፡
በዲበ፡ ምሥዋዕ፡ .
b)adjiciendi et cumulandi: ወሰከ፡ ; ; ; ; ደገመ፡ ; ወይሌ፡
በዲበ፡ ወይሌ፡ ወድንጋፄ፡ በዲበ፡ ድንጋፄ፡ ; n. 1105 ድቀት፡ በዲበ፡ ድቀት፡ ; ; ; ሠናይት፡ በዲበ፡ በረከት፡ .
5) እንተ፡ ዲበ፡ a)translaet superla( über – hin , über – hinüber ) ; ; ይወግሩ፡ ርእሶ፡ እንተ፡ ዲበ፡
አረፍት፡ .
b)perla: እንተ፡ ዲበ፡ ኵሉ፡ የሐውር፡ .
[sive a ደበበ፡ sive a ዴበ፡ propagata] antiquitus ዲቤ፡ (ut et ; et ) quae forma ante pronomina suff. semper retinetur ( gramm.§ 167,3), dein plerumque ዲበ፡ 1) ዲበ፡ simplex: superla, suprala, inla, plerumque ἐπί , de statu quietis et de motu (cum ላዕለ፡ multis in locis permutatur, sed proprie ab eo distinguitur, sicut ἐπί auf ab ὑπὲρ über , ita quidem, ut ዲበ፡ magis de iis quae in superiore rei parte posita sunt, ei insistunt vel incumbunt, minus de iis, quae rei imminent et super eam suspensa sunt, usurpetur: ዘይወግር፡ እብነ፡ ላዕሌሁ፡ ({über sich}) ትወርድ፡ ዲበ፡ ( auf ) ርእሱ፡ ; አዕረፈት፡
በረከት፡ ላዕለ፡ ያዕቆብ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ ): እብን፡
ዲበ፡ እብን፡ ; አግብርት፡
ዲበ፡ አፍራስ፡ ; ርእስኪ፡
ዘዲቤኪ፡ ; እደውኪ፡ ዲበ፡
ርእስኪ፡ ; ; መንፈሰ፡ ዚአየ፡ ውእቱ፡ ዘዲቤከ፡ ; ይነብር፡
ዲበ፡ መንበር፡ ; ; ያንብርዋ፡ ዲበ፡
ተቅዋማ፡ ; ; ቆመት፡ ዲበ፡ ምድር፡ ; ይሰክብ፡ n. 1104 ዲበ፡ ምስካቡ፡ ; ; ይርፍቁ፡ ዲበ፡ ሣዕር፡ ; እለ፡
የኀድሩ፡ ዲበ፡ የብስ፡ ; ይጼዐን፡ ዲበ፡
አድግ፡ ; አስመኩ፡
ዲቤከ፡ ; ያሰክምዎ፡ ዲበ፡
መታክፍቲሁ፡ ; ወድቀ፡
ዲበ፡ ኰኵሕ፡ ; ; ዲበ፡ ዘይወርድ፡ መንፈስ፡ ; ዲበ፡ ኰኵሕ፡
አሐንጽ፡ ; ; ዘይወዲ፡ እብነ፡ ዲበ፡ ሞጸፍ፡ ; ንሥኡ፡
አርዑትየ፡ ዲቤክሙ፡ ; ሶጠት፡
ዲበ፡ ርእስየ፡ ; ተክዕወ፡ ዲበ፡ ምድር፡ ; ወሀብኩ፡ መንፈስየ፡ ዲቤሁ፡ ; አፍሓመ፡ እሳት፡
ታስተጋብእ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ ; ; ጽሑፍ፡ ዲበ፡ ( ተድባብ፡ ); እንስሳ፡ ዘሀሎ፡
ዲበ፡ ምድር፡ ; . a)post verba tegendi et vestiendi: ክዱን፡ እብን፡ ዲቤሁ፡ ; ; ; ; de vestibus alicui superindutis: ኢየሀሉ፡ ዲቤሆሙ፡ ፀምር፡ ; ሀሎ፡
ዲቤሁ፡ ልብስ፡ ጥቁብ፡ vel de tutela, qua quis protegitur ; ; vel precari prolaaliquo ; .
b)de onere, quod est super aliquem: ጌጋይነ፡ ወኀጢአትነ፡ ዲቤነ፡ ውእቱ፡ ; ከብደ፡
ቀትል፡ ዲበ፡ ሳኦል፡ .
c)de potestate, qua quis superat alios: ነግሠ፡ ዲበ፡ ; ሤምኮ፡ ዲበ፡ ኵሉ፡ ; ; ; ; ኣመጽኦሙ፡
ዲቤኪ፡ ወየዐግቱኪ፡ ; ; et de praestantia .
d)nonnumquam: perlavel trans superficiemlarei, {darüber hin}: ; ; ሐመር፡ ዲበ፡ ሞገድ፡ እንተ፡ ተሐውር፡ ; ፍኖተ፡ አርዌ፡ ምድር፡ ዲበ፡ ኰኵሕ፡ ; ሰፍሐ፡ እዴሁ፡ ዲበ፡ ባሕር፡ ; et passim adla, inlavertere licet: እደዊሃ፡ ትሰፍሕ፡ ዲበ፡
ዘይበቍዕ፡ ἐπὶ τὰ συμφέροντα ; ከልብ፡ ዘይገብእ፡ ዲበ፡ ቂያኡ፡ ; ; ነፍኀ፡ ዲበ፡ ገጹ፡
መንፈሰ፡ ; ዕፃ፡ በጽሐ፡
ዲበ፡ ማትያስ፡ .
e)de imminendo et suspendendo rei: ( an ) adla, inla: ነበረ፡ ዲበ፡ ዐዘቅት፡ ; በከየ፡ ዲበ፡
ክሳዱ፡ ; ኢይቢታ፡ ዲበ፡
መሳቅል፡ ; ተሰቅለ፡
ዲበ፡ ዕፅ፡ ; ረፈቀ፡ ዲበ፡ እንግድኣሁ፡ ; ; ከመ፡ እስልጥ፡ መቅሠፍትየ፡
ዲቤሆሙ፡ ἐν αὐτοῖς .
2)
a)de causa: obla, dela, ዲበ፡ ሀጕለ፡ ውሉዶሙ፡ ይግዕሩ፡ ; ተፈሥሐ፡ ; ; በከየ፡ ; ሠሐቀ፡ ; ተሳለቀ፡ ; ; ተምዐ፡ , al.
b)post verba confidendi: ; .
c)adversusla, contrala, inla: ; ; ; ( εἰς ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; ያነብሩ፡ መዓቅበ፡ ዲቤኪ፡ እንተ፡ ዐውድኪ፡ ; al.
d)addendo et cumulando: superla, insuperla, adla, ይዌስክ፡ ዓዲ፡ ዲቤሁ፡ ; ; ; ; መቅሠፍት፡ ዲበ፡
መቅሠፍት፡ ወጽልእ፡ ዲበ፡ ጽልእ፡ ( በዲበ፡ ); ወዲበ፡ ዝኒ፡
ወሰከ፡ ላዕለ፡ ሥጋሁ፡ ቅሥፈተ፡ Enc. II) Componitur cum aliis praepositionibus:
3) በዲበ፡ superla, suprala, inla
a)post verba commorandi: በዲበ፡
ምድር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ቀሡት፡ በዲበ፡ መትከፍታ፡ ; በዲበ፡
ምስካቢሆሙ፡ ; በዲበ፡
አንሕስት፡ ; ; በዲበ፡ ሠናይቱ፡ ለሰብእ፡
ተአዛዚ፡ ; ዘነበበ፡
በዲበ፡ ምሥዋዕ፡ .
b)adjiciendi et cumulandi: ወሰከ፡ ; ; ; ; ደገመ፡ ; ወይሌ፡
በዲበ፡ ወይሌ፡ ወድንጋፄ፡ በዲበ፡ ድንጋፄ፡ ; n. 1105 ድቀት፡ በዲበ፡ ድቀት፡ ; ; ; ሠናይት፡ በዲበ፡ በረከት፡ .
5) እንተ፡ ዲበ፡ a)translaet superla( über – hin , über – hinüber ) ; ; ይወግሩ፡ ርእሶ፡ እንተ፡ ዲበ፡
አረፍት፡ .
b)perla: እንተ፡ ዲበ፡ ኵሉ፡ የሐውር፡ .
V murmurarela, fremerelaprae impatientia vel indignatione, queritarila, indignabundumlaessela, stomacharila: እለ፡ ያንጐረጕሩ፡ οἱ γογγύζοντες ; ; ለምንት፡ ያንጐረጕር፡ ሰብእ፡ ; ; ; ; ; ; ; διαγογγύζειν ; ; አንጐርጐሩ፡ ወተአንተሉ፡ ἠγανάκτουν ; በእንተ፡ rei vel : ; ( σκανδαλίζεσθαι ); ; ላዕለ፡ pers.: ; ; , vel በላዕለ፡ ; , vel ዲበ፡ ; ላዕለ፡ rei: ኢታንጐርጕር፡ ላዕለ፡
ጸጋ፡ ዘወሀብከ፡ ; : . n. 1158I,2[denom. a nomine e በዐለ፡ בָּעַל ܒܥܰܠ بَعَلَ et بَلِلَ derivato] dominium obtinere et exercere, dominarila, potestatem haberela, ላዕለ፡ , ut: በሐኵ፡ እንዘ፡ n. 183 ይሜብል፡ ላዕለ፡ መርዔት፡ ; ; ; ; ; ዲበ፡ ; በ፡ ; ውስተ፡ terrae ; ; ; : ገብር፡ ጠቢብ፡ ይሜብል፡ አጋእዝተ፡ አብዳነ፡ . – : መበለ፡ ዘ፡ ተዠሐረ፡ (v. ተዠረ፡ ). et ተአመነ፡ III,1; A)reflex. 1)fidumlavel verum se praeberela: ተአመነ፡ ምስሌነ፡ ምሕረቱ፡ .
2)fiderela, confiderela, fiduciamlavel spem ponerelain aliquo, fidem haberelaalicui, fretum essela, sperarela, በ፡ , ut: ተአመንኩ፡ በዕንቍ፡ ; መኑ፡ ተአመነ፡ በእግዚአብሔር፡ ወተኀፈረ፡ ; ; ; ; ( ἐλπίδα ἔχει ἐπὶ ); ; ተአመነ፡ በጽድቁ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; : ; ; ኢይትአመና፡ ለሕይወቱ፡ ; ; ; ተአመንዎ፡ πιστεύσατε αὐτῷ ; ; እንተ፡ ትትአመን፡ መዛግብቲሃ፡ ; ኢትትአመኖ፡ ብዙኀ፡ ; እለ፡ ኪያሆሙ፡ ተአመነ፡ ; et በ፡ , ut: ኢትትአመንዎሙ፡ በሕይወቶሙ፡ μὴ ἐμπιστεύσῃς τῇς ζωῇ αὐτῶν ; ; ከመ፡ Ind. vel , ut: ተአመኒ፡ ከመ፡ እገብር፡ ፈቃደኪ፡ ; ; ተአሚንየ፡ ከመ፡ ብዙኅ፡ ረድኤት፡ ብየ፡ ; ትትአመኖ፡ ከመ፡ ያእቱ፡ ተግባረ፡ ማእረርከ፡ ; ; ; ( ἐλπίζω ); ; : ; ነአምን፡ ወንትአመን፡ ; ተአምኖትየ፡ .
3)crederela, ሃይማኖት፡ እንተ፡ ባቲ፡ ተአመነ፡ (v. ተአምነ፡ ) ; rei: ኢትትአመን፡ ኵሎ፡ ቃለ፡ ዘነገሩከ፡ ; ዘይትአመን፡ ሕልመ፡ (v. በሕልም፡ ) ; በ፡ , ut: ተአመኑ፡ በመስቀል፡ ; ; ; ; ; ከመ፡ ; ; ተአምኖ፡ fidesla
4)sibi persuaderela, persuasum haberela, ከመ፡ Ind. vel , ; ; እትአመነክሙ፡ ከመ፡ ትፈጽሙ፡ ; .
5)bono et confidenti animo essela, nihil sibi timerela, securum essela: ኢይትአመኑ፡ ; ተአመኒ፡ θάρσει ; ; ; ; ; ; ; ; ይነብር፡ ተአሚኖ፡ ; ; ; ; ; ( ablaaliqua re securum esse): ነፍስ፡ አኮ፡ ትትአመን፡ ወዲቀ፡ ለአብሶ፡
6)faterila, profiterila, confiterila, : ; እንዘ፡ ይትአመኑ፡ ኀጣውኢሆሙ፡ ; ; ; ተአመነ፡ ኀጢአቶ፡ F.M. 6,3; እመ፡ ተአመነ፡ ጌጋዮ፡ ; በ፡ , ut: ተአመነ፡ በጌጋዩ፡ ; F.N. 39 (vox forensis). a) ዘይትአመኑ፡ confessoresla(distincti a martyribus)
b)praedicarela, celebrarela: እትአመን፡ በስምከ፡ ἐξομολογοῦμαι τῷ ὀνόματί σου ; በኵሉ፡ ዘገብረ፡ እትአመን፡ ቦቱ፡ .
c)professione facta traderelavel donarelaalicui aliquid (vox forensis), n. 737 በ፡ rei et ለ፡ pers.: F.N. 39,2; F.N. 39,3.
7)fideilaalicujus concrederelavel committerelavel crederela, rei et ውስተ፡ , ut: በእንተዝ፡ ይትአመኑ፡ ሰብእ፡ ነፍሶሙ፡ ውስተ፡ ዕፅ፡ ሕጹጽ፡ ; et በ፡ rei: ; ; ላዕለ፡ rei ; c ለ፡ rei (muneris) ; potestatem darelaalicui ( τῷ ἐνδυναμώσαντί με ).
B)Pass. 1)credila: Christus ዘተሰብከ፡ ውስተ፡ አሕዛብ፡ ወተአምነ፡ ውስተ፡ ዓለም፡ ወዐርገ፡ በስብሐት፡ Cyr. ad ; ( ተአመነ፡ ); Infin., .
2)ad fidem convertila, ant.
3)fidum haberila, በኀበ፡ ab aliquo, 1 .
4)concredila, committila,
5)concreditum acciperela, fideilavel arbitrio commissum haberelaaliquid, aucoritatelavel plena potestatelarei ornatum essela: ወንጌል፡ ዘአነ፡ ተአመንኩ፡ ቦቱ፡ Platt; ላዕለ፡ rei, ut: በእንተ፡ ተአምኖ፡ ኤጲስቆጶስ፡ ላዕለ፡ ንዋየ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ ; ; ዲበ፡ , ut: ተአመነ፡ ዲቤሆሙ፡ Lud. e Vit. Greg. Arm.; : ሰላም፡ ለመቃርስ፡ በእለስክንድርያ፡ ዘተአመነ፤ (v. ዘተአምነ፤ ) መርዔተ፡ ክርስቶስ፡ ይርዐይ፡
I,1rarius I,2[ טָעַן ܛܥܶܢ ظَعَنَ VIII; צָעַן ظَعَنَ ; amh. ጫነ፡ ] I,1 ይጽዐን፡ 1)imponerelaonera jumentis, curribus, navibus, oneris: ጸዐነ፡ አንስቲያሁ፡ ; ጸዐና፡ (Imperat.) ለእምከ፡ ; ዲበ፡ jumenti, currus ; ; ; ላዕለ፡ ; ይጽዕኑ፡ ላዕለ፡ አእዱግ፡ ወይነ፡ ; ውስተ፡ ; ; በ፡ ; ; ይጼዕኑ፡ (v. ይጽዕኑ፡ ) በአግማል፡ ብዕሎሙ፡ ; አዘዞሙ፡ ይሣየጡ፡ በውእቱ፡ ንዋይ፡ እክለ፡ ወይጽዐንዎ፡ በአሕማር፡
2)onerarelajumentum, vehiculum ; ጸዐኑ፡ አእዱጊሆሙ፡ ; ለአድግሰ፡ ጸዐኖ፡ φορτία ὄνῳ ; ወነሥአት፡ ወጸዐነት፡ አብቅሊሃ፡ .
3)jungerelaplaustrum jumento, ut videtur: ወእጼዕን፡ ሰረገላ፡ ዲበ፡ መሠንየ፡ ክሳዱ፡ , ሥልጣናት፡ 1)potestasla, facultasla, auctoritasla, potentiala, ἐξουσία ; ; ; ; ; ኢይክል፡ ገቢረ፡ ሥልጣነ፡ ፈቃድየ፡ ; ይእኅዝ፡ ሥልጣነ፡ κρατήσει εὐχερῶς ; ለ፡ , ut: ለሕይወት፡ ወለሞት፡ ሥልጣን፡ ብከ፡ ; ላዕለ፡ ; ዲበ፡ ; verbi ; ; ከመ፡ seq. ; Infin., ut: ሥልጣን፡ ብነ፡ ( ከመ፡ ለ ) ገቢረ፡ ኵሉ፡ ርኵስ፡ . Magistratus nominatur እለ፡ በሥልጣናት፡ qui in officiisla(sc. constituti sunt) ;
2)potestasla( ሥልጣናት፡ ) nonnumquam vocantur ii, qui potestatibus praesunt, ut: ሥልጣናተ፡ ሰማይ፡ ; in specie angelilacujusdam ordinis Platt; ; ; is qui conseditla
1)de tentorio: fixusla, collocatusla ; .
2)de hominibus: habitansla, incolensla, commoransla, ውስተ፡ ; ; እሉ፡ ኅዱራን፡ ህየ፡ ; ዲበ፡ , ut: እለ፡ ኅዱራን፡
ዲበ፡ ምድር፡ ; ምስለ፡ ; ኩን፡
ምስሌሆሙ፡ ኅዱረ፡ ; etiam de (rebus) invisibilibus: ኅዱር፡ ውስተ፡ ሥጋየ፡ ጻዕር፡ ; ; መንፈስ፡ ቅዱስ፡ ኅዱር፡ ላዕሌሆሙ፡ F.M. 29,3. I,1[ גָּבֵר valuitla, fortis fuitla; de prima radicis significatione Ges. thes. p. 261] ይግበር፡
2)transit., facerela, a)crearela, conderela: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; እምነ፡ materiae: ; .
b)exlase producerelai.e. ferrelafructum ; ; ; ; ; ; vel exigerelaradices ; ramos, frondes ; jacerelaumbram ገብረ፡ ጽላሎተ፡ .
c)conficerela, fabricarila, ut: arcam ; ; ferramenta ; vestes ; ; ; vas ; ; simulacrum ; ; flagellum ; varias n. 1160res -30; ; septum ; hortos et piscinas ; ; foveam ; መዛግብተ፡ ; libros ; al.; እምነ፡ materiae: ; ; ; vel Genitivo: ; ; ; vel : ; ; ; ትገብሮ፡ ( ለወርቅ፡ ) አክሊላተ፡ .
d)pararela, appararela, ut: cibos ; ; ; ; ; ; ; ; ገብረ፡ ወይነ፡ እምፍሬ፡ ; ይገብር፡ ግብነተ፡ ; ማኅደረ፡ ; ; ምርፋቀ፡ ; መካነ፡ ; ቤተ፡ ; viam ; candelas ( ἐξάπτειν ) ; in specie victimam ad immolandum: ; ; ; ; ; ; ; .
e)compararela, acquirerela, ut: ; ኀይለ፡ ; ስመ፡ ; ; ; ቈነማተ፡ , መዛግብተ፡ ; አዕርክተ፡ .
f)instituerela, peragerela, convivium, festum ; ; ; ; ; ; ; ; ; ግበር፡ በዓለከ፡ ; ገብረ፡ ተዝካሮ፡ Mavâs.; Enc.; ጉባኤ፡ Enc.; bellum ( gererela) ; ; ; ; .
g)exercerela, subigerela, ; euphemistice: (aliquem) ;
h)operarila, opuslavel negotium facerela: ; ሰዱሰ፡ ዕለተ፡ ትገብር፡ ግብረ፡ ; ; ; ; ; ይግበር፡ ግብሮ፡ ; ቦኡ፡ ይግበሩ፡ ግብረ፡ በቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; in specie: sacris operarila, λειτουργεῖν , ; ; ; ; ; , al.
i)efficerela, ( bewirken , verursachen ): ቍስለ፡ መቅሠፍት፡ ይገብር፡ አምግልተ፡ ; ; ; ; ; ሰላመ፡ ; ; ሀከከ፡ ; መድኀኒተ፡ ; ፍሥሓ፡ ; ማዕሌተ፡ ; vel ከመ፡ : ገብረ፡ ሎሙ፡ ይፍርህዎሙ፡ (v. ከመ፡ ይፍርህዎሙ፡ ) ኵሉ፡ ዘነፍስ፡ ; ; ; vel በዘ፡ .
k)perficerela, peragerela, perpetrarela, ኢገበርከ፡ ሎቱ፡ መዐቶ፡ ; ዘፈቀደ፡ በልቡ፡ ይገብር፡ ; ; ገቢረ፡ ግበር፡ በከመ፡ አዘዝኩ፡ ( ἐπιτελέσεις ) ; (omisso Objecto); ; መንክረ፡ ; ; ዐበይተ፡ ; ; ተኣምረ፡ ; ; ; ; ኀይላተ፡ ; ግብረ፡ ; ; ፈቃዶሙ፡ ; በቀለ፡ ; ; ፍኖተ፡ ; judicium ; ; ንፈቅድ፡ ትግበር፡ ለነ፡ ዘሰአልናከ፡ ; ; .
l)facerela, agerela: ; ምንተ፡ እግበር፡ ; ; ዘንተኑ፡ ገከርኪ፡ ; ; ዘእገብር፡ አነ፡ ; ; እምዝ፡ ፈጺሞ፡ እግዚአብሔር፡ ዘንተ፡ ኵሎ፡ ገቢረ፡ ያመጽእ፡ ; ኢትግበር፡ ከመዝ፡ ; ታአምር፡ ዘከመ፡ ገብሩ፡ ; ; ; ; ; ; ሠናየ፡ ገበርከ፡ bene egistila ; 1 ; ; እንተ፡ ትኄይስ፡ ገብረ፡ ; etiam , ut: ኢይገብር፡ የሀባ፡ ለካልእ፡ (non faciet ut eam det alii) ; in specie α)facerela, exercerelabonum, virtutes: ገብረ፡ ሠናየ፡ ; ; ; ገብረ፡ ጽድቀ፡ ; ; ; ገቢረ፡ ፍትሕ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ገብረ፡ ምጽዋተ፡ ; ; ጸሎተ፡ Enc. n. 1161
β)exsequila, observarelavoluntatem, praecepta alicujus: ; ; ; ; ገብረ፡ ሕገገ፡ ኦሪት፡ ; ; ዘይገብር፡ ፈቃዶ፡ ለአቡየ፡ ; ; ; .
γ)patrarela, committerelamalum, peccatum ; ; ; ገቢረ፡ እኩይ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; .
m)facere aliquid alicuilavel contra aliquemlai.e. praestarela, exhiberela, afficerela, agere cumlaaliquo, tractarelaaliquem, committere inlaaliquem, ለ፡ , ut: ገቢረ፡ ሠናይ፡ ለጽኑስ፡ ; ምንተ፡ እንከ፡ እግበር፡ ዓዲ፡ ለወይንየ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; በ፡ , ut: በከመ፡ አቍሰሎ፡ ይገብሩ፡ ቦቱ፡ ; ; ; ; ; ; ; ላዕለ፡ ( ergalavel contrala): ገብረ፡ ምሕረተ፡ ላዕለ፡ ; ; ; ; Dan. apocr. 1,61; ; ; ; ; ; ; ; ; ዲበ፡ ; ; ; ; ምስለ፡ pers.: ; ; ; ; vel rei: ሕዝበኒ፡ ግበር፡ ዘከመ፡ ፈቀድከ፡ ; ; ; ; ; .
n)facerelavel redderelaaliquem vel aliquid, , ut: ጽኑዐ፡ ይገብር፡ መሠረታተ፡ ምድር፡ ; ; ; ; vel et ውስተ፡ .
o)adhiberela: ይደሉ፡ ከመ፡ ይግበሩ፡ ሎቱ፡ (sc. ለደዌ፡ ) ፈውሳተ፡ ልምሉማተ፡ ; ንሣእ፡ ኵሎ፡ ንዋየ፡ ዘውስቴቶን፡ ወግበር፡ ለሕንጸተ፡ አብያተ፡ ክርስቲያን፡ e
p)nonnumquam substituitur aliis verbis specialioribus, ut: ወይግበሩ፡ ውስተ፡ ማኅቶት፡ ቅብአ፡ (pro ይደዩ፡ ) ; ግበር፡ እዴከ፡ ዲበ፡ ዛቲ፡ ጻሕል፡ ; ; F.M. 14,10 ( ምራቅ፡ col. 898).
I,1raro ወደቀ፡ (ut FH; FH) [amh. ; etiam ደደቀ፡ ; arab. وَدَقَ significatum specialem decidit stillandolapluvia habet; communi Arabum verbo وَقَعَ respondet Aeth. አይኅአ፡ ] ይደቅ፡ , 1)caderela, labila, de animatis: ነዳይ፡ እመ፡ ወድቀ፡ ይከይድዎ፡ ቢጹ፡ ; ከመ፡ ኢይደቅ፡ ቦቱ፡ ; ; ; ; ; ; ወድቁ፡ ዐቢየ፡ ድቀተ፡ ቅድመ፡ ፀሮሙ፡ ; ወድቀ፡ ዲበ፡ ምድር፡ ; ; ; ወደቁ፡ ውስተ፡ እገሪሁ፡ ; ; ወድቁ፡ በገጾሙ፡ ; ; ; ; ዘወድቀ፡ ዲበ፡ እብን፡ ; ይወድቅ፡ ድኅሬሁ፡ ; ወድቀ፡ እምውስተ፡ መንበሩ፡ ; de inanimatis ; ውስተ፡ et ዲበ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወድቀ፡ ላዕሌሆሙ፡ ማኅፈድ፡ ; ደቁ፡ ላዕሌነ፡ . a)deciderela, delabila, defluerela, ut de flore ; ፍሬ፡ ይወድቅ፡ ; ; foliis ; ወድቀ፡ እምሰማይ፡ ኮከብ፡ ; ; ; ዘወድቀ፡ እምነ፡ ክልስስታት፡ ; ; ፍርፋራት፡ ዘይወድቅ፡ እማእድ፡ ; ( ዖፍ፡ ) ትወድቅ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ወዲቅ፡ እመካናት፡ ልዑላት፡
b)inciderela: ውስተ፡ ግብ፡ ; ; ; ከመ፡ ኢትደቅ፡ ውስተ፡ መሥገርታ፡ ; ; ; ውስተ፡ እሳት፡ ; inciderelai.e. impingilain rupem, de navigantibus, Platt; : ይወድቅ፡ ውስተ፡ እዴሁ፡ ; 1 ; ; ለእመ፡ በኵሉ፡ ወደቀ፡ ኢትደቅ፡ ውስተ፡ እደ፡ ጻላእትከ፡ ; ; ከመ፡ ኢይደቅ፡ ውስተ፡ ሞት፡ ; ውስተ፡ መንሱት፡ ; ውስተ፡ ኀጢአት፡
c)exciderela, elabila: ወድቀ፡ እምእዴሁ፡ ጻሕብ፡ ; ; de abortu ; : excidere re i.e. eam amitterela, ut: ወደቅሙ፡ እምጸጋሁ፡ ; virgo vitiata ወድቀት፡ እምክብራ፡
d)inciderelain aliquem i.e. eum invaderela, ei supervenirela, ዲበ፡ pers.: ; ; ላዕለ፡ , ut: ወድቀ፡ ላዕሌሁ፡ ድንጋፄ፡ ; ; ; de sorte quae cadit in aliquem ; .
e)interciderela, irritum caderela: አልቦ፡ ዘይወድቅ፡ እምኔሆሙ፡ ; አልቦ፡ ዘይወድቅ፡ እምነ፡ ቃልየ፡ ; ; . n. 931
f)conciderela, collabila, corruerela: ይወድቅ፡ ገቦሃ፡ ; ; de domo ; ; ; ; ; ደብር፡ ዘንሕለ፡ ወወድቀ፡ ; ጥቅም፡ ወአረፍት፡ ዘወድቀ፡ ; .
g)caderelavel conciderelavel occiderelainterfectum in bello vel absumtum morbo, calamitate: ; ; ; ; ; ; ; ይወድቁ፡ በኵናት፡ ; ; ; .
h): caderela, labilapeccato vel in peccatum: ; ; ; ; ለእመ፡ ወድቀ፡ ኤጲስ፡ ቆጶስ፡ በዝሙት፡ ; እመቦ፡ ወድቀ፡ ዐርክ፡ ምስለ፡ ዐርክቱ፡ ; በሥምረቱ፡ ለሥጋ፡ ኢወድቀ፡
i)concumberela, concubarela ምስለ፡ , ላዕለ፡ , በ፡ , ut: ዘይወድቅ፡ ምስለ፡ ብእሲት፡ ; ብእሲ፡ ዘቦቱ፡ ብእሲተ፡ ወወድቀ፡ ላዕለ፡ ብእሲ፡ ተባዕት፡ ; ዘወድቀ፡ በእንስሳ፡
2)Nonnumquam verbis reflexivis vel passivis interpretandum est: a)se prosternerela, se prociderela, ut ; ; ; ; ; .
b)demittila, de facie ; de animo .
c)excutila, excussum exciderela, de dente,
d)privarila( n. 1, c), removerila, ( deponila): ትደቅ፡ እምኵሉ፡ መዛግብተ፡ ንዋያቲሃ፡ F.M. 8,2; ይደቅ፡ እምሢመቱ፡ ; clericus ይደቅ፡ እመዓርጊሁ፡ F.M. 6,1; ይደቅ፡ እመዓርጊሃ፡ ለቅድስት፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡
I,1raro ወደቀ፡ (ut FH; FH) [amh. ; etiam ደደቀ፡ ; arab. وَدَقَ significatum specialem decidit stillandolapluvia habet; communi Arabum verbo وَقَعَ respondet Aeth. አይኅአ፡ ] ይደቅ፡ , 1)caderela, labila, de animatis: ነዳይ፡ እመ፡ ወድቀ፡ ይከይድዎ፡ ቢጹ፡ ; ከመ፡ ኢይደቅ፡ ቦቱ፡ ; ; ; ; ; ; ወድቁ፡ ዐቢየ፡ ድቀተ፡ ቅድመ፡ ፀሮሙ፡ ; ወድቀ፡ ዲበ፡ ምድር፡ ; ; ; ወደቁ፡ ውስተ፡ እገሪሁ፡ ; ; ወድቁ፡ በገጾሙ፡ ; ; ; ; ዘወድቀ፡ ዲበ፡ እብን፡ ; ይወድቅ፡ ድኅሬሁ፡ ; ወድቀ፡ እምውስተ፡ መንበሩ፡ ; de inanimatis ; ውስተ፡ et ዲበ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወድቀ፡ ላዕሌሆሙ፡ ማኅፈድ፡ ; ደቁ፡ ላዕሌነ፡ . a)deciderela, delabila, defluerela, ut de flore ; ፍሬ፡ ይወድቅ፡ ; ; foliis ; ወድቀ፡ እምሰማይ፡ ኮከብ፡ ; ; ; ዘወድቀ፡ እምነ፡ ክልስስታት፡ ; ; ፍርፋራት፡ ዘይወድቅ፡ እማእድ፡ ; ( ዖፍ፡ ) ትወድቅ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ወዲቅ፡ እመካናት፡ ልዑላት፡
b)inciderela: ውስተ፡ ግብ፡ ; ; ; ከመ፡ ኢትደቅ፡ ውስተ፡ መሥገርታ፡ ; ; ; ውስተ፡ እሳት፡ ; inciderelai.e. impingilain rupem, de navigantibus, Platt; : ይወድቅ፡ ውስተ፡ እዴሁ፡ ; 1 ; ; ለእመ፡ በኵሉ፡ ወደቀ፡ ኢትደቅ፡ ውስተ፡ እደ፡ ጻላእትከ፡ ; ; ከመ፡ ኢይደቅ፡ ውስተ፡ ሞት፡ ; ውስተ፡ መንሱት፡ ; ውስተ፡ ኀጢአት፡
c)exciderela, elabila: ወድቀ፡ እምእዴሁ፡ ጻሕብ፡ ; ; de abortu ; : excidere re i.e. eam amitterela, ut: ወደቅሙ፡ እምጸጋሁ፡ ; virgo vitiata ወድቀት፡ እምክብራ፡
d)inciderelain aliquem i.e. eum invaderela, ei supervenirela, ዲበ፡ pers.: ; ; ላዕለ፡ , ut: ወድቀ፡ ላዕሌሁ፡ ድንጋፄ፡ ; ; ; de sorte quae cadit in aliquem ; .
e)interciderela, irritum caderela: አልቦ፡ ዘይወድቅ፡ እምኔሆሙ፡ ; አልቦ፡ ዘይወድቅ፡ እምነ፡ ቃልየ፡ ; ; . n. 931
f)conciderela, collabila, corruerela: ይወድቅ፡ ገቦሃ፡ ; ; de domo ; ; ; ; ; ደብር፡ ዘንሕለ፡ ወወድቀ፡ ; ጥቅም፡ ወአረፍት፡ ዘወድቀ፡ ; .
g)caderelavel conciderelavel occiderelainterfectum in bello vel absumtum morbo, calamitate: ; ; ; ; ; ; ; ይወድቁ፡ በኵናት፡ ; ; ; .
h): caderela, labilapeccato vel in peccatum: ; ; ; ; ለእመ፡ ወድቀ፡ ኤጲስ፡ ቆጶስ፡ በዝሙት፡ ; እመቦ፡ ወድቀ፡ ዐርክ፡ ምስለ፡ ዐርክቱ፡ ; በሥምረቱ፡ ለሥጋ፡ ኢወድቀ፡
i)concumberela, concubarela ምስለ፡ , ላዕለ፡ , በ፡ , ut: ዘይወድቅ፡ ምስለ፡ ብእሲት፡ ; ብእሲ፡ ዘቦቱ፡ ብእሲተ፡ ወወድቀ፡ ላዕለ፡ ብእሲ፡ ተባዕት፡ ; ዘወድቀ፡ በእንስሳ፡
2)Nonnumquam verbis reflexivis vel passivis interpretandum est: a)se prosternerela, se prociderela, ut ; ; ; ; ; .
b)demittila, de facie ; de animo .
c)excutila, excussum exciderela, de dente,
d)privarila( n. 1, c), removerila, ( deponila): ትደቅ፡ እምኵሉ፡ መዛግብተ፡ ንዋያቲሃ፡ F.M. 8,2; ይደቅ፡ እምሢመቱ፡ ; clericus ይደቅ፡ እመዓርጊሁ፡ F.M. 6,1; ይደቅ፡ እመዓርጊሃ፡ ለቅድስት፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡
II,1et አሠለጠ፡ II,2potentem redderelaaliquem rei; potestatemla, facultatemla, copiamlarei darelavel facerelaalicui, ἐξουσιάζειν , : አሥለጦ፡ ; ላዕለ፡ ; ዲበ፡ ; በ፡ rei ; ከመ፡ seq. ; ; ለ፡ et Infin.: ርድአኒ፡ ለወጢነ፡ ለጽሕፎ፡ ወአሠልጠኒ፡ ካዕበ፡ ለፈጽሞቱ፡ Org. I,1[i.q. سَارَ profectus fuitla, §39.b; حَارَ ( حَوْرٌ ) significat redirela] (potissimum in libris antiquioribus) ይሖር፡ et (in recentioribus plerumque) ይሑር፡ ( gramm.p. 147), verbum usu tritissimum 1)irela, incederela, vaderela, proficiscila: በእንግድዓኪ፡ ሑሪ፡ ; ዘየሐውር፡ በአርባዕ፡ , በእደዊሁ፡ ; ; ; ይንበር፡ ግሙራ፡ ወእምአመ፡ ኮነ፡ ኢሖረ፡ ; የሐውር፡ መልዕልተ፡ ባሕር፡ ከመ፡ ዲበ፡ ምድር፡ ( περιπατεῖν ) ; ; መኑ፡ ዘየሐውር፡ ዲበ፡ አፍሓመ፡ እሳት፡ ; ጼናሁ፡ የሐውር፡ ወይበጽሕ፡ ነዊሐ፡ ; πορεύεσθαι ; ; ; ; al. a)loci, qui petitur: ; ; ; ; ; ; ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ነሐውር፡ ; ; ; ሖረ፡ ርኁቀ፡ ብሔረ፡ ; loci, qui peragratur et viae, qua itur: የሐውር፡ ዐውደ፡ ሰማይ፡ ( διαπορεύεσθαι ) ; ; ; ; ; ; ኢትሖር፡ ፍኖተ፡ በዳ፡ ; የሐውር፡ እገሪሆሙ፡ ፍኖተ፡ ሰላም፡ ; ;
b)praepositionibus variis, ut በ vel ውስተ፡ viae { }. ; ተሐውር፡ ውስተ፡ ፍኖት፡ al.; ኀበ፡ vel ውስተ፡ pers. vel loci petiti: ; ; ; ; እምእኪት፡ ኀበ፡ እኪት፡ የሐውሩ፡ ; የሐውር፡ ውስተ፡ ተውኔት፡ ወዘፈን፡ ; ሖሩ፡ ውስተ፡ ኵሉ፡ ዓለም፡ ; ; ቅድመ፡ praeirela, praegredila: የሐውር፡ እግዚአብሔር፡ ፍጽመ፡ ቅድሜክሙ፡ ; .
2)in specie: a)abirela, discederela: በከመ፡ መጽኡ፡ ከማሁ፡ ሖሩ፡ ; ; ; ሑር፡ እምኔነ፡ ; እምኀበ፡ ; ሖር፡ βάδιζε , βάδισον ; ; ; .
b)egredila, proficiscilain bellum: እለ፡ ሖሩ፡ ፀብአ፡ ; ሖሩ፡ ለፀብእ፡ vel ውስተ፡ ፀብእ፡ .
c) ሖረ፡ ፍኖተ፡ iter facerela, peregrinarila, ut: ዘኮነ፡ በሐዊረ፡ ፍኖት፡ ; vel navigarela, ubi de itinere maritimo agitur: πλεῖν ( ህድአት፡ ).
d)usurpatur de rebus inanimatis, ut de aquala ; fluviisla ሖሩ፡ አፍላግ፡ ውስተ፡ በድው፡ , terminisla ;
3)metaph. ambularelai.e. vitae rationem aliquam sequila: ዘኢሖረ፡ በምክረ፡ ረሲዓን፡ ; ; ዘየሐውር፡ በጽድቅ፡ ; ዘከመ፡ ሖርኩ፡ ቅድሜከ፡ ; ኢሖሩ፡ በትእዛዝከ፡ ; ; ውስተ፡ ጽልመት፡ , ብርሃን፡ ; ; et in al. locis innumeris.
4)coirela, inirela, euphemistice, ኀበ፡ ut ኢትሑር፡ ኀበ፡ ብእሲተ፡ ብእሲ፡ ; ብእሲት፡ ኢትሑር፡ ኀበ፡ እንስሳ፡ ; ut: ሖረት፡ ካልአ፡ rom. ( ሖረ፡ ካልእተ፡ Platt) γαμήσῃ ἄλλην , quare adulterarela, n. 114adulteriumlaplerumque phrasi ሐዊረ፡ ብእሲተ፡ ብእሲ፡ significari solet: ; 13,9; ; ; ; creberrime in Canonibus, ut ; ; ; ; Obscoene de libidinibus naturae repugnantibus, bestiae: ዘየሐውር፡ እንስሳ፡ ; viri: እለ፡ የሐውርዎሙ፡ ወእለ፡ የሐውሩ፡ μαλακοὶ καὶ ἀρσενοκοῖται ; ላዕለ፡ ut: ኢትሑር፡ ላዕለ፡ እንስሳ፡ ; ዲበ፡ ut: እለ፡ የሐውሩ፡ ዲበ፡ ብእሲ፡ ( ἀρσενοκοῖται ) . – Voc. Ae.: ሖረ፡ አመልዐ፡ ሔደ፡ I,1[Ges. in thes. p.1177 comparavit צָעָה inclinavitlavas effundendum, at potestas radicis non in evacuandolased in fundendolaest, sicut in سَكَبَ et صَبَّ ] Imperf. ይክዑ፡ , ይክዐው፡ Imperat. ከዐው፡ funderela, effunderela, profunderela, superfunderela, liquidi: ደመና፡ ዝናመ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ይክዑ፡ ; ፈለግ፡ ውስተ፡ ባሕር፡ ይክዑ፡ ማዮ፡ ; ; ; aquam ; ; oleum (c. ላዕለ፡ vel ዲበ፡ superla) ; ; ; ; jusculum ; lacrymas ; sanguinem ; ; ; ; ; ; ; crebro: sanguinem hominum (i.e. caedem committerela) ; ; ; ለክዒወ፡ ደመ፡ ሰብእ፡ ; ; ; ; ; እመ፡ ኢከዐውክሙ፡ ደመ፡ ንጹሐ፡ ; ኢትክዐዉ፡ ደመ፡ ንጹሐ፡ ; ደም፡ ዘከዐዉ፡ ; ; semen (sperma): ከዐወ፡ ዘርአ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ; Arius አማዑተ፡ ከርሡ፡ ከዐወ፡ ከመ፡ ፀፍዕ፡ ዘላህም፡ Enc.; : ንክዐው፡ ነገሮሙ፡ ; ንክዐው፡ ልሳናቲሆሙ፡ ; እክዑ፡ እምነ፡ መንፈስየ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ዘሥጋ፡ ; ከዐወ፡ ላዕሌሁ፡ ምሕረቶ፡ ; ከዐው፡ መዐተከ፡ ላዕለ፡ አሕዛብ፡ ; ; ; ; ከዐዉ፡ ልበክሙ፡ ቅድሜሁ፡ ; ; ምስለ፡ ገዐር፡ ወክዒወ፡ ልብ፡ ; እክዑ፡ ቅድሜሁ፡ ስእለትየ፡ ; tit.; ከዐዉ፡ ኀይለ፡ ላውለ፡ ኢየሩሳሌም፡ ; vasis ; etiam intransit.: aqua superfunditla(se) i.e. inundatla . – Voc. Ae.:la ከዐወ፡ ዘ፡ አፈሰሰ፡ I,2etiam per ሰ , [i.q. שָׁלִט ܫܠܰܛ dominatus estla, سَلَطَ سَلُطَ durus, validus, vehemens fuitlaII dominum praefecitla; ሰለጠ፡ ] vim exercerela, potestatem haberela( ἐξουσιάζειν ), ላዕለ፡ Platt; በላዕለ፡ Platt; ዲበ፡ . III,1irascila, ira arderela, succenserela( ὀργίζεσθαι , θυμοῦσθαι , θυμοῦσθαι ὀργῇ , μηνίειν ); , ut: ሶበ፡ ትትመዓዕ፡ ተዘከር፡ ዕለተ፡ ሞትከ፡ ; ; ; ; ; ; ; ላዕለ፡ pers. ; ; ; ; ; ; ዲበ፡ pers. ut ; ; : ; ; በእንተ፡ vel በበይነ፡ rei vel : ኢይትመዓዕኑ፡ በበይነ፡ ዝንቱ፡ ; ; ; { እስመ፡ } ; መዐተ፡ irasci iramla, frequentissime: ; ; ; ; ተምዕዐ፡ መዐተ፡ ዐቢየ፡ ; ተምዐ፡ መዐተ፡ ጥቀ፡ . – De flexione hujus verbi gramm.§ 97,1. Ejus formae sunt: a)Perf. ተምዕዐ፡ (vel ተምዐዐ፡ ) et ተምዐ፡ ; ; ; ; ; II et I et : ተምዓዕኩ፡ (sive ተምዐዕኩ፡ ) ; ; ; vel ተመዐዕከ፡ sive ተመዓዕከ፡ ; ; vel ተምዕዕከ፡ ; ; vel ተማዕከ፡ ;
b)Imperf. et ይትመዐዕ፡ sive ይትመዓዕ፡ (semel legi ይትሜዓዕ፡ III, ), ትትመዐዖሙ፡ ; ; ; ; ; ይትመዓዓከ፡ ; ; nec non ትትማዕዖ፡ ; ይትመዓዑ፡ እምወይን፡ .
c)Imperat. ተምዑ፡ , ተምዕዑ፡ ; ተመዐዒ፡ .
II,2dominari facerela, et ዲበ፡ I,1[ שָׁמַע , ܫܡܰܥ , سَمِعَ amh. ሰማ፡ ] ይስማዕ፡ 1)audirela: በከመ፡ ሰማዕክሙ፡ በእዘኒክሙ፡ ; ሰሚዖ፡ ; እንዘ፡ ይሰምዑ፡ ኵሎሙ፡ ; ; ; ; ; ; rei: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ስምዑኒ፡ ቃልየ፡ audite me vocem meamlai.e. audite meam vocemla ; ; ; ; ; እንዘ፡ , ut: ሰምዐቶ፡ እንዘ፡ ይብል፡ ἤκουσεν αὐτοῦ λαλοῦντος ; ; ; ; ; ; vel omisso እንዘ፡ ut ; ; ሰማዕክዎ፡ ይብለኒ፡ . a)auditu praeditum essela ; ድንቅወ፡ ሰምዑ፡ ; ሰሚዕ፡ auditusla(sensus) al.
b)audire i.e. auribus perciperela, acciperela, comperirela, cognoscerela( erfahren ), rei: እለ፡ ኢሰምዑ፡ ምግባርየ፡ ; ; ; ; ; ከመ፡ ይስማዕ፡ ዜናሃ፡ ዘከመ፡ ሀለወት፡ ; vel ከመ፡ et enuntiatione integra: ; ; ; ; ; ; ; ; ; እምኀበ፡ vel ኀበ፡ ejus, alaquo auditur ; ; ; ; ; ; 1 ; ; ለአከቶ፡ ትስማዕ፡ ጥዩቀ፡ ነገረ፡ በኀበ፡ መርዶክዮስ፡ μαθεῖν παρά ; vel እምነ፡ Platt; በእንተ፡ vel በላዕለ፡ causae, delaqua auditur: ; ሶበ፡ ሰምዐ፡ መኰንን፡ በእንተ፡ ተኣምራት፡ ዘገብረ፡ ; Platt; ; ንስማዕ፡ በውስተ፡ አፉሃ፡ ἐρωτήσομεν τὸ στόμα ἀυτῆς .
c)auscultarela, aures darela, attenderelaad quem vel quid, ; ; ; ; ; ; ; ; ; ኪያየ፡ ያፀምኡኒ፡ ወይሰምዑ፡ ; ; ትስማዕ፡ እዝንየ፡ እንዘ፡ ያወጽኡ፡ ሊተ፡ እኩየ፡ ስመ፡ ; ሰሚዖተ፡ ተላህዮ፡ በዕንዚራ፡ ወአርጋኖን፡ ; ዲበ፡ ; ማእከለ፡ utriusque partis audiendae διακούειν (at አፅምአ፡ ማእከለ፡ ); እለ፡ ይሰምዑ፡ ትምህርተ፡ catechumenila
d)exaudirela( erhörende): ; ; ይሰምዐከ፡ ፍጡነ፡ ስእለተከ፡ ; ; ይሰምዖኑ፡ ጸሎቶ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ለ፡ objecti: ; በእንተ፡ dela .
e)oboedirela, n. 337obtemperarela, morem gererela: ; ወልድ፡ ዘኢይሰምዕ፡ ἀνήκοος ; ; ; ; ; ; ይሰምዕዎ፡ ኵሎሙ፡ ; አበይክሙ፡ ሰሚዖትየ፡ ; ኢሰምዑ፡ ሕጎ፡ ; ዘይሰምዓ፡ ላቲ፡ ; ; ; .
f)acciperela, admitterela, ( assentirela, probarela): ላዕለ፡ ልሂቅ፡ ኢትስማዕ፡ ውዴተ፡ παραδέχεσθαι ; ; ሰምዐ፡ ነገረ፡ ብእሲቱ፡ ; ይሰምዐኒ፡ ቃልየ፡ ; ምክረ፡ ይሰምዕ፡ ; ኢሰምዐ፡ እምኔሁ፡ ejus consilium non admisitla
g)audita intelligerela: ኢይስማዕ፡ ፩፩ቃለ፡ እኁሁ፡ ; ንግር፡ ሱርስት፡ እስመ፡ ንሰምዕ፡ ; ; .
2)testem essela, testarila( a ስምዕ፡ ); ግብረ፡ ሐዋርያት፡ (Actus Apostolorum) ትሰምዕ፡ ከመ፡ ወረደ፡ መንፈስ፡ ቅዱስ፡ በአምሳለ፡ ልሳናተ፡ እሳት፡ ; ኢትስማዕ፡ ለቢጽከ፡ ስምዐ፡ በሐሰት፡ οὐ ψευδομαρτυρήσεις ; ; በእንተ፡ . I,2[ وَسَقَ congessitla] adderela, adjicerela, accumularela, rei additae, crebro omisso , et ላዕለ፡ ejus cui additur: ; ; ; ; ; ; ; ; in arithmetica, ; vel በላዕለ፡ , ut: ኃጥእ፡ ይዌስክ፡ ኀጢአተ፡ በላዕለ፡ ኀጣውኢሁ፡ ; vel ዲበ፡ ; ይዌስክ፡ ዓዲ፡ ዲቤሁ፡ ; ከመ፡ ኢትወስክ፡ እንከ፡ ዲበ፡ (v. በዲበ፡ ) ኀጣውኢከ፡ ; ; ; vel በዲበ፡ ; ; እንዘ፡ ትዌስኩ፡ ኀጢአተ፡ በዲበ፡ ኀጢአት፡ ; ; vel ውስተ፡ , ut: ወውስቴቶሙ፡ (v. እምውስቴቶሙ፡ ) ኢይትከሀል፡ ፡ ወስኮ፡ ; vel እምነ፡ ( ወሰነ፡ ); ; vel እምውስተ፡ , vel እምዲበ፡ , ; ; alicuila: ; ; ; ወስኮሙ፡ እግዚኦ፡ እኪተ፡ πρόσθες αὐτοῖς κακά ; n. 906 ወሰኩከ፡ በዲበ፡ ዓመታቲከ፡ ዐሠርተ፡ ወኀምስተ፡ ዓመተ፡ ; ; . a)addendo augerela, adaugerela, rei: ; ; ባዕል፡ ይዌስክ፡ አዕርክተ፡ ; እሙንቱ፡ ወሰኩ፡ እኪተ፡ ; (alicui aliquid): ወሰኮ፡ ክብረ፡ ለአሮን፡ ; ወሰኮ፡ ዓመቲሁ፡ ለንጉሥ፡ ; ; ; passim: progressus facere in rela: ጠቢብ፡ ይዌስክ፡ ጥበበ፡ σοφὸς σοφώτερος ἔσται ; quotidie ይዌስክ፡ ግብረ፡ ምንኵስና፡ (in rebus monasticis) Lud. e Vit. Sam.
b)verbo addere facerelaaliquid, i.e. α)porro, amplius facerela: ኢትዌስክ፡ ከመ፡ ተሀብከ፡ ኀይላ፡ .
β)magis vel vehementius facerelaaliquid, Infin.: ይዌስክ፡ ተወክፎ፡ προσθήσει τοῦ δέχεσθαι ; ወወሰከ፡ ዓዲ፡ ፈሪሆቶ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ; verbo finito: ወሰከ፡ ተቀየሞ፡ . – : ወሰከ፡ ዘ፡ ጨመረ፡
II,1venire facerelavel juberelai.e. a)afferrela, adducerela, secum ferrelaet rei: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; n. 227 ኢያምጻእኩ፡ ምስሌየ፡ ; ; ; አምጽአት፡ ቅድሜሁ፡ ; ኣመጽእ፡ እኪተ፡ እመደቡብ፡ ; ውስተ፡ ትፍሥሕት፡ ኢታምጽእ፡ ሐዘነ፡ ; deferrelamarito dotem: ትሎት፡ ዘአምጽአት፡ ኀቤሁ፡ F.N. 24,7.
b)offerrelamunera, sacrificia ; ; ; ; ; ; .
c)adducere super aliquemlaaliquid, rei et ላዕለ፡ vel ዲበ፡ pers., ut: ኀጢአተ፡ ; ; መርገመ፡ ; ማየ፡ አይኅ፡ ; ; እኩየ፡ ; ; እዴየ፡ ; መዋዕለ፡ ; ; መቅሠፍተ፡ ; ለ pers. .
d)evenire juberela, eventum darela: አነ፡ ኣመጽእ፡ ነገርየ፡ ለዛ፡ ሀገር፡ ; ነበብኩ፡ ወአምጻእኩ፡ ; .
e)nascilavel oriri facerelavel juberela, i.e. excitarela, procrearela: ἐξεγείρειν ; አምጽአ፡ ነፋሰ፡ ; ታመጽእ፡ ጽልመተ፡ ; አዝልፎ፡ ስካር፡ ያመጽእ፡ ኮብሰ፡ ወሞተ፡ ግብት፡ ወፈጸንተ፡ F.N. 50.
f)afferrela, proponerela, in medium proferrelasermonem, argumentum, exemplum: ; ; አምጽአ፡ ጥያቄ፡ Chrys., creberrime; አኀዘ፡ ጳውሎስ፡ ያምጽእ፡ ትእምርተ፡ እምሥርዐተ፡ ደብተራ፡ III,2
1)hilaremla, laetum esselavel fierila, gauderela, laetarila, ተፈሣሕ፡ ἡδέως γίνου ; ; ተፈሢሐከ፡ ἱλαρῶς ; ተፈሥሐ፡ ወሰትየ፡ ; ተፈሥሐ፡ ልቡ፡ ἠγαθύνθη ; ; ; ተፈሣሕ፡ εὐψύχει Herm. p. 3; ; ውስተ፡ ቤት፡ ንጹሕ፡ እንዘ፡ ይትፌሥሓ፡ የኀድራ፡ ; εὐθυμεῖν ; ; εὐφραίνεσθαι , χαίρειν al. ; ; ; ; ; ; ; ; ( ተፈሥሑ፡ ትፍሥሕተ፡ ); ; ; ; ; ; 1 ; ; ; ተፈሥሑ፡ ፍሥሓ፡ ዐቢየ፡ ; ; ; ; ; ; 1 ; ; ተፈሥሐ፡ ልብየ፡ ; ; de inanimatis ; ; ; ይትፈሣሕ፡ አዕፅምቲሆሙ፡ በኀበ፡ ሀለዉ፡ ἀναθάλοι ; በ፡ rei ; ; ; ; ; እለ፡ ይትፌሥሑ፡ በድቀቱ፡ ለጻድቅ፡ ; ; ; ; ; ; vel ; ; ; ; ; ; ; ; ; በእንተ፡ rei vel : ; ; ; ለ፡ rei Platt; ላዕለ፡ ; እስመ፡ ; ; ; ; ; እፎ፡ ; verbi: ተፈሣሕከ፡ ትረሶሙ፡ ለቤተ፡ እስራኤል፡ ; ከመ፡ vel Imperf.: . a)laetitiamla, gaudiumlaperciperelaex aliquo, በ፡ , ut: ; ; እምነ፡ ; ; እምውስተ፡ .
b)se oblectarelavel cum gaudio fruilaaliqua re, በ፡ , ut: ዘኢይትፌሣሕ፡ በንዋዩ፡ ; ; ; ; ትትፌሣሕ፡ በበረከት፡ ነፍስክሙ፡ .
c)gauderelacasu, infortunio alicujus, ዲበ፡ vel ላዕለ፡ rei vel : ; ἐπιχαίρειν , ዲበ፡ ; ላዕለ፡ ; ; ; ; ; በ፡ .
d)collaetarila, congratularila, ለ፡ pers.: ; ; ; ; ;
2)nonnumquam : jucundarila, exhilararila, gaudiolavel solatio afficila, ; εὐαγγελίζεσθαι ; παρακαλεῖσθαι , እምነ፡ vel በእንተ፡ . III,2
1)hilaremla, laetum esselavel fierila, gauderela, laetarila, ተፈሣሕ፡ ἡδέως γίνου ; ; ተፈሢሐከ፡ ἱλαρῶς ; ተፈሥሐ፡ ወሰትየ፡ ; ተፈሥሐ፡ ልቡ፡ ἠγαθύνθη ; ; ; ተፈሣሕ፡ εὐψύχει Herm. p. 3; ; ውስተ፡ ቤት፡ ንጹሕ፡ እንዘ፡ ይትፌሥሓ፡ የኀድራ፡ ; εὐθυμεῖν ; ; εὐφραίνεσθαι , χαίρειν al. ; ; ; ; ; ; ; ; ( ተፈሥሑ፡ ትፍሥሕተ፡ ); ; ; ; ; ; 1 ; ; ; ተፈሥሑ፡ ፍሥሓ፡ ዐቢየ፡ ; ; ; ; ; ; 1 ; ; ተፈሥሐ፡ ልብየ፡ ; ; de inanimatis ; ; ; ይትፈሣሕ፡ አዕፅምቲሆሙ፡ በኀበ፡ ሀለዉ፡ ἀναθάλοι ; በ፡ rei ; ; ; ; ; እለ፡ ይትፌሥሑ፡ በድቀቱ፡ ለጻድቅ፡ ; ; ; ; ; ; vel ; ; ; ; ; ; ; ; ; በእንተ፡ rei vel : ; ; ; ለ፡ rei Platt; ላዕለ፡ ; እስመ፡ ; ; ; ; ; እፎ፡ ; verbi: ተፈሣሕከ፡ ትረሶሙ፡ ለቤተ፡ እስራኤል፡ ; ከመ፡ vel Imperf.: . a)laetitiamla, gaudiumlaperciperelaex aliquo, በ፡ , ut: ; ; እምነ፡ ; ; እምውስተ፡ .
b)se oblectarelavel cum gaudio fruilaaliqua re, በ፡ , ut: ዘኢይትፌሣሕ፡ በንዋዩ፡ ; ; ; ; ትትፌሣሕ፡ በበረከት፡ ነፍስክሙ፡ .
c)gauderelacasu, infortunio alicujus, ዲበ፡ vel ላዕለ፡ rei vel : ; ἐπιχαίρειν , ዲበ፡ ; ላዕለ፡ ; ; ; ; ; በ፡ .
d)collaetarila, congratularila, ለ፡ pers.: ; ; ; ; ;
2)nonnumquam : jucundarila, exhilararila, gaudiolavel solatio afficila, ; εὐαγγελίζεσθαι ; παρακαλεῖσθαι , እምነ፡ vel በእንተ፡ . et ሥሕቀ፡ I,1, etiam per ሰ [i.q. צָחַק et שָׂחַק , ضَحِكَ , amh. ሳቀ፡ ] ይሥሐቅ፡ riderela ; ; ; ; ; Dan. apocr. 13,7; ; ; ; ; ሥሒቅ፡
a)ridere alicuila, arriderela, vel ለ፡ pers., ut: ይሥሕቀከ፡ προσγελάσεταί σοι ; ኢትሥሐቅ፡ ሎን፡ ወኢትትየውሆን፡ .
b)ridere aliquemlavel aliquidla, deriderela, irriderela, : ; ; ; ; ; ዐይን፡ ዘይሥሕቅ፡ አባሁ፡ ; ; ; ; ; ; ላዕለ፡ ; ; ; ; ; ዲበ፡ ; በእንተ፡
c)riderelavel jocari cumlaaliquo, ምስለ፡ , vel ለ፡ , ut: ኢትሥሐቅ፡ ሎቱ፡ μὴ συγγελάσῃς αὐτῷ . III, 3 se contraherelavel contrahilai.e. a)coirela, claudila, de rebus apertis: ትትጋባእኑ፡ መሥገርት፡ ; አብቂዎ፡ አፉየ፡
ኢተጋብአ፡ እንከ፡ ; (ubi Laur., Ludolfum secutus, male desisterelainterpretatus est); ; de rebus separatis .
b)confluerela, de fluidis, ; ;
c)comprehendila: ፀነስኪዮ፡ እንዘ፡ ኢይትጋባእ፡ ; ;
d)cogila, colligila, de inanimatis ; ወተጋብኡ፡ ፬ ሙስናት፡ ዘውእቶሙ፡ ቀትል፡ ወዋዕይ፡ ወፀብእ፡ ወረኃብ፡ ( concurrerela) ; de ovibus ; de exercitu ; ; de hominibus ; .
e)se congregarela, congregarila, convenirela, ; ; ; ; ; ተጋብኡ፡ ኵሎሙ፡ አሕዛብ፡ ኅብረ፡ ; ; ; ; ህየ፡ ይትጋብኡ፡
አንስርት፡ ; ; ; ; ; ; ; al. creberrime; ተጋብኦት፡ congregatiola, conventusla, Lit. Epiph.; ውስተ፡ loci ; ; vel rei ; ዲበ፡ ; ላዕለ፡ vel ኀበ፡ pers. ; ተጋብኡ፡ ኀቤሁ፡ ; ; ; ; ; ; ምስለ፡ ; ; al.
f)se reciperela(e medio tolli) .
g)in arithmetica: colligi in unam summamla, ut: ዘተጋብአ፡ i.e. summala – ( 6 pro ተጋብኡ፡ legendum est ታገብኡ፡ , neque est quod cum Lud. significationem stirpis III, 3 transitivam statuamus). IV,1
1)veniam darelapeccati, expiarela, ለ፡ ejus, cui condonatio petitur: ; ; ; ; n. 347 ; ; ; ; ; ; በእንተ፡ pers. vel peccati: ; ; ; ; ; እምነ፡ peccati: ; ; peccati: ; ; ካህን፡ ዘያስተሰሪ፡ ኃጣውአ፡
ሕዝብ፡ M.M. f. 33; በ፡ sacrificii ; ; ; ; ኀበ፡ ejus, a quo venia petitur ; Org.
2)piaculum offerrela, piaculi et ዲበ፡ prola:
3)veniam impetrarela, ከመ፡ ታስተስሪ፡ እምኵሉ፡ አበሳ፡
4)raro de Deo praedicatur: expiare delictum i.e. delicti gratiam facerela 8. (In libris Mss. አስተስረየ፡ passim confunditur cum አስተርአየ፡
q.v.). I,1[rarius ዘርዐ፡ ; זרע ܙܪܥ زرع ذرٲ ; vid ዘረወ፡ et ዘርዘረ፡ ] ይዝራእ፡ 1)semen spargerela, seminarela, sererela, consererela, : ; ዘሪእ፡ ; n. 1045 ; ; ; ; ; ; ; ዘይዘርእ፡ satorla ; ; ; seminis: ; ዘርአ፡ ኢትዝርኡ፡ ; ; ; ; ዲበ፡ vel ውስተ፡ terrae: በጽሐ፡ ጊዜ፡ ዘርእ፡ ለዘሪእ፡ ዲበ፡ ምድር፡ ; ኢትዝርኡ፡ ለክሙ፡ ውስተ፡ ሦክ፡ ; ; ; agri: ; ; ; ; ; ; a): እዘርኦሙ፡ ለእስራኤል፡ ; ዘርኡ፡ ነፋሰ፡ ወአረሩ፡ ዐውሎ፡ ; ዘይዘርእ፡ ሕብለ፡ የአርር፡ እከየ፡ ; ; ; .
b)semen immitterelafeminis, seminarela, fecundarela: ከመ፡ ኢትዝራእ፡ ዘርአከ፡ ላዕሌሃ፡ ; .
c)semen spargereladicitur de planta ipsa: ; ;
2)spargerela, dispergerela, disseminarela: ዘርአ፡ ውስቴታ፡ ጼወ፡ ; διασπείρειν . II,1
1)transit. imponerelaaliquid alicui ita ut ei incumbatla; innitilavel adniti facerela, fulcirela: ያሰምክ፡ መዝራዕቶ፡ ቦቱ፡ ; አስመከ፡ ርእሶ፡ ውስተ፡ ሙዳየ፡ በለስ፡ Rel. Bar.; ; አስምከኒ፡ ላዕሌሆን፡ ; ርእሱ፡ ( ለሰዋስው፡ ) ያሰምክ፡ ሰማየ፡ (coll. سَمَكَ ).
2)plerumque omisso nomine membri, quod quis rei imponit, incumberela, በ፡ , ut: ያሰምክ፡ በአረፍት፡ ; ; ይረክብ፡ በዘ፡ ያሰምክ፡ ; ውስተ፡ , ut: ያሰምክ፡ ውስተ፡ ዐምድ፡ ; ውስተ፡ ጽዮን፡ አስመኩ፡ ; ላዕለ፡ , ut: ; አስመከ፡ ላዕሌሃ፡ ; ; አስመከት፡ ላዕለ፡ ርእሰ፡ ወለታ፡ Esth. apocr. 5; ; ዝኩ፡ ዘያሰምክ፡ ንጉሥ፡ ላዕለ፡ እዴሁ፡ 4 ; ; ዲበ፡ , ut: አስመኩ፡ ዲቤከ፡ ; ያሰምክ፡ ዲበ፡ እዴየ፡ . Transl. ላዕላ፡ እግዚአብሔር፡ ያሰምኩ፡ ; አስምኩ፡ በስመ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; አስምኩ፡ በቤተ፡ ክርስቲያን፡ ; ; ቤተ፡ መቅደስ፡ ብነ፡ ያሰምክ፡ ; etiam ኀበ፡ , ut: ናሰምክ፡ በኵሉ፡ ግብር፡ ኀበ፡ ረድኤተ፡ እግዚአብሔር፡ – : ያሰምክ፡ ዘ፡ ይደግፍ። II,1
1)sedere facerela: ውስተ፡ ዐውድ፡ ኢያነብርዎሙ፡ ምስለ፡ መኳንንት፡ ; ; ; ; ያነብሮሙ፡ ለነገሥት፡ ዲበ፡ መናብርት፡ n. 652 ; (c. ውስተ፡ ); ኢታንብሮ፡ ምስለ፡ የማንከ፡ ; ; ምንት፡ ያነብረክሙ፡ ; ; ኢታንብሮ፡ ፅሩዐ፡ .
2)ponerela(cum compositis), collocarela, statuerela, constituerela: ; ; sellam ; ; ; ; ahenum ; statuam ; signum ; altare ; arcam ; mensam ; candelabrum ; ; lapidem ; stellas in coelo a)ponerela, collocarelaaliquem ; milites .
b)imponerela ; ; አንበሩ፡ ልብሰ፡ ዲበ፡ መታክፍቲሁ፡ ; ; አጻብዐ፡ ዲበ፡ አዕይንት፡ ; አንበርዋ፡ ውስተ፡ ሰረገላ፡ ; ታነብሮ፡ ዲበ፡ ገሐፍት፡ ; ታነብር፡ ርእሶ፡ ውስተ፡ ዘሌሌከ፡ ; ውስተ፡ ደይን፡ አንበሮሙ፡ ; አንበሩ፡ ስፍንገ፡ ዲበ፡ ሕለት፡ ; ; in specie: manum imponerela, እደ፡ ላዕለ፡ vel ዲበ፡ ; ; ; ; ; al.; አንብሮ፡ እድ፡ χειροθεσία impositio manuumla ; ጸሎተ፡ አንብሮ፡ እድ፡
c)apponerela: አንበረ፡ ለከ፡ እሳተ፡ ወማየ፡ ; .
d)reponerela: ; ይትጌበር፡ ዘያነብር፡ ; ; ; ; .
e)deponerela: ; ; in specie vestes, i.e. ponerelavel exuerela ; ; ; አንበረት፡ አልባሰ፡ መባልናሃ፡
f)admoverela, adverterela: አንበሩ፡ በክሳዱ፡ መጥባሕተ፡ ; ላዕሌሆን፡ አንበርኩ፡ ልብየ፡ ; etiam (omisso እደ፡ ) manum admoverelai.e. aggredilaaliquem ( ἐπιτίθεσθαι )
g)attribuerela: ዘክብረ፡ ያነብር፡ ሎቱ፡ ( sibi)la .
h)facerela( שִׂים ): ወአንበረ፡ ወርቀ፡ ከመ፡ እብን፡ .
i)constituerelaaliquem: ያነብር፡ ነገሥተ፡ ወይስዕር፡ ; vel aliquid: እመቦ፡ ዘነሥአ፡ እመጻሕፍተ፡ ሐሰት፡ እንተ፡ አንበርዋ፡ ከሓድያን፡ ወአብአ፡ ኀበ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ F.N. 2.
3)manere facerelai.e. retinerela, detinerelaaliquem, ; .
4)habitare facerela ; ; ; ኣነብረክሙ፡ ውስተ፡ ብሔርክሙ፡ ; ; . a)cohabitare facerelai.e. utila: እመቦ፡ ብእሲ፡ ዘአንበረ፡ ዕቅብተ፡ ኢይደልዎ፡ ከመ፡ ይኩን፡ በመዓርገ፡ ክህነት፡ , vel እመቦ፡ ዘአንበረ፡ ዕቅብተ፡ ምስለ፡ ብእሲቱ፡ አው፡ እምድኅሬሃ፡ , vel እመቦ፡ ዘአንበረ፡ ዕቅብተ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ F.M. 8,1.
b)habitare facere affectum in animo i.e. haberela: አንበርከ፡ ጽልሑተ፡ ውስተ፡ ልብከ፡ ; ኢያንብሩ፡ ቂመ፡ ውስተ፡ ልቦሙ፡
c)haberelavel tractarelaaliquem: አንበርናከ፡ ሠናየ፡ ἐχρησάμεθά σοι καλῶς .
II,1
1)infunderela, ut vinum in poculum: አውጻሕከ፡ ሎቱ፡ ወይነ፡ .
2)libarela, libationem effunderelanumini: አውጽሐ፡ በደመ፡ አስካል፡ ; ; plerumque libationis et ለ፡ numinis: ; ; ሞጻሕተ፡ ናወጽሕ፡ ላቲ፡ ; ; ; ; ; ሶበ፡ ኀደግነ፡ አውጽሖ፡ ሞጻሕተ፡ ; ላዕለ፡ vel ዲበ፡
rei: ; .
3)stillaslaper rimas intromitterelavel transmitterela, stillarela: ያወጽሕ፡ ቤት፡ στάξει οἰκία . quadril. II (a ሥልጣን፡ ) potestatem committerelaalicui, summam imperii deferrelaad aliquem, et ላዕለ፡ vel ዲበ፡ ; ; ; ; እግዚአብሔር፡ አሠልጠኖሙ፡ ለሮም፡ ( Romanosla) በዝ፡ አዝማን፡ ; I,1[ כָּבֵד ] ይክበድ፡ , rarius ይክብድ፡ (ut 1 ; ), gravem essela, et comparative graviorem essela, እምነ፡ compar.: ምንት፡ ይከብድ፡ እምነ፡ ዐረር፡ ; ; ይከብድ፡ እምኆጻ፡ ባሕር፡ ; : gravarelaaliquem vel nimis gravem esse alicuila, ut: ጾር፡ ከብደነ፡ ; ; ; ከብዳ፡ ኀጢአታ፡ ; . a)gravatumlavel oneratum essela: ይከብደኒ፡ ርእስየ፡ ወኢጥዒኩ፡ ንዋመ፡ Rel. Bar.; ወኢይክበድከ፡ ነፍስትከ፡ ውስተ፡ ምስካብከ፡ .
b)graviter incumberelaalicui, ላዕለ፡ ; ; .
c)ingravescerelai.e. nimis vehementem fierila, ከብድ፡ ደዌሁ፡ ; ዲበ፡ pers.: ከብደ፡ ቀትል፡ ዲበ፡ ሰኦል፡ (aliâs ጸንዐ፡ ).
d)molestum essela, oneri essela, (alicui)la: ከበድኩከ፡ εἰμὶ ἐπὶ σοὶ φορτίον ; ላዕለ፡ pers. ; 2 .
e)ingravescerelai.e. crescerela, augescerela .
f)gravemlai.e. hebetem esselavel fierila, hebescerela, de oculis ; ; ; .
g)obdurescerela, indurarila, de animo: ትከብድ፡ ነፍስየ፡ ላዕሌሆሙ፡ ; ከብደ፡ ልቡ፡ ; ; . n. 850 II,1
1)gravem facerela: አክበድኪ፡ አርዑቶሙ፡ ፈድፋደ፡ ; አክብዶ፡ (ei)la ገንዶራቲሁ፡ . a)rei et ላዕለ፡ vel ዲበ፡ pers.: gravelaquid vel nimis grave imponerelaalicui: እዴየ፡ ኢያከብድ፡ ላዕሌከ፡ ; ; ; ; ኢታክብድ፡ ላዕሌሁ፡ ጾረ፡ ክቡደ፡ ; ይደሉ፡ ከመ፡ ያክብዱ፡ ቀኖና፡ ላዕሌሁ፡ F.M. 16,4; እለ፡ ያከብዱ፡ ዲበ፡ አግብርቲሆሙ፡ ቅኔ፡ እኩየ፡
b)molestum facerela: አክበድክሙ፡ ላዕሌየ፡ ነገረክሙ፡ .
c)cumulare (in molem)la: በኢያእምሮ፡ ያከብድ፡ ነገሮ፡ .
d)vehementem facerela: አክበደ፡ ተክዞ፡ ሙሴ፡ ጥቀ፡ .
e)hebetarela, indurarela, cor suum ; ; ; aliorum ; አክብዶ፡ ኅሊና፡ tarditas animila(ad preces) Org.
2)
a)gravarela, onerarelaaliquem: አክበደ፡ ብረኪየ፡ ; ( ሥጋ፡ ) ያከብዳ፡ ለነፍስ፡ ; ኢታክብዱ፡ ልበክሙ፡ በስታይ፡ ;
b)molestiam exhiberela, oneri esselaalicui, እንዘ፡ ንክል፡ አክብዶ፡ ከመ፡ ሐዋርያተ፡ ክርስቶስ፡ ἐν βάρει εἶναι ; ላዕለ፡ pers. ; ; .
I,1[amh. , hujus verbi vestigia quaedam in caeteris linguis relicta sunt sub כתן ( ክታን፡ ) et كدن ይክድን፡ n. 875
1)tegerela, obtegerela, operirela, cooperirela, a)aliquem vel aliquid, : አንበጣ፡ ይከድን፡ ገጻ፡ ለምድር፡ ; ከደኖሙ፡ ባሕር፡ ; ; ; ; ; ; ; ፍርሀት፡ ከደነኒ፡ ; ; ከደኖሙ፡ ንዋም፡ Enc. (Lud.); ውስተ፡ ut: ከደኑ፡ ውስተ፡ ኵሉ፡ ገጸ፡ ምድር፡ ; ዲበ፡ , ut: አምጽኡ፡ እብነ፡ ወከደኑ፡ ዲበ፡ አፈ፡ ግብ፡ .
b)aliquem vel aliquid aliqua re, in specie veste, et በ፡ , ut: ከደነት፡ ኀፍረታ፡ በቈጽል፡ ; በክልኤ፡ ይከድኑ፡ ገጾሙ፡ ; ; ይከድንዎሙ፡ በሜላት፡ ; ; እከድን፡ ኵሎ፡ ገጸ፡ ምድር፡ በእግረ፡ ኀይልየ፡ ; ; ; ; ከደኑኒ፡ እብነ፡ ; ; ; ትከድኖሙ፡ ክዳነከ፡ ; ; ; ; omissa re, qua tegitur: (v. ካደኑ፡ ); እንተ፡ ኢትክል፡ ኀፍረታ፡ ከዲኖታ፡ (v. ከዲነ፡ ) ; ፈጺሞሙ፡ ከዲነ፡ ዘቅድሳት፡ ; ; .
c)velarelafaciem, obtegerela, clauderelaoculos, aures: ወይከድንዋ፡ ገጸ፡ መደልዋን፡ ; ከደኑ፡ አዕይንቲሆሙ፡ ἐκάμμυσαν ; ; ; ; ከደኑ፡ እዘኒሆሙ፡ συνέσχον .
d)complicarelavel convolverelalibrum, .
e)operirelapeccatum ; i.e. condonarela .
2)occultarela, celarela: ከናፍር፡ ልሙጻት፡ ይከድና፡ ጽልአ፡ ; ዘይከድን፡ አበሳሁ፡ .
3)protegerela, ; ከደነኒ፡ ታሕተ፡ ጽላሎተ፡ እዴሁ፡ ; ; . II,1
1)male agerela, improbe agerela: ያአኪ፡ κακοποιεῖ ; ;
2)malum redderela, depravarela, ut animum alius: Satanas አእከየ፡ ልበ፡ አይሁድ፡ ላዕለ፡ ክርስቶስ፡ ; vel animum sive mores suos, ut: አእከዩ፡ ልበሙ፡ ; annot. 2; ; አእከዩ፡ ግዕዘ፡ (ob rhythmum finalem pro ግዕዞሙ፡ ) ; vel actionem sive facinora sua: ኢያአኪ፡ ገቢረ፡ ; አብዝኀ፡ አእክዮ፡ ምግባሪሁ፡ In specie: a)affligerela: ያአክያ፡ ለልብከ፡ κακώσει καρδίαν σου .
b)aegrum redderela: ያአኪ፡ ዐይኖ፡ ላዕሌከ፡ እኁከ፡ ;
3)male facerelaalicui, male haberelaaliquem, ላዕለ፡ pers., ; ዲበ፡ pers.: ለአእክዮ፡ ዲቤከ፡ ; : ለአእክዮቱ፡ . IV,1
1)facere ut aliquis misericordiam inveniatlai.e. a)misericordiam praestarela, impertirela, se misericordem praeberelaalicui: , ut: ; ለ፡ pers. ; plerumque : እንዘ፡ ኢታስተምሕር፡ ሰብአ፡ ዘከማከ፡ ; ኢያስተምሕር፡ (v. ይምሕር፡ ) ብእሲ፡ { እኁሁ፡ } ; ; Herm. p. 28; ; ; አስተምሕረኒ፡ (Imperat.) ; etiam ዲበ፡ , ut: አስተምሐረ፡ እግዚእ፡ ዲበ፡ አንብዕነ፡ Rel. Bar.
b)misericordiamlaalicujus implorarela, commiserationem peterelaab aliquo aut sibi aut aliis ( intercederela): ; ; ለ፡ pers.: ኣስተምሕር፡ ሎሙ፡ (var.) ; ; ኀበ፡ ; ; etiam ለ፡ ejus, pro quo interceditur, ut: አስተምሕር፡ ለነ፡ ሚካኤል፡ Mavâs. 16, et alias saepissime in precibus et litaniis.
2)ad misericordiam adducerela I,1[ נָגַשׂ adegitla, exegitla; نَجَشَ agitavitla, compulitla; נֹגֵשׂ tyrannusla] ይንግሥ፡ nec non ይንገሥ፡ , 1)regnarela, regemlavel reginam essela, imperium tenerela: እመ፡ ገብር፡ ነግሠ፡ ; ብየ፡ ( per mela) ነገሥት፡ ይነግሡ፡ ; ኢይነግሥ፡ እንከ፡ ንጉሥ፡ በደማስቆ፡ ; ይነግሥ፡ ንጉሥ፡ ; አመ፡ ነግሠ፡ በሱሳ፡ ( ἐθρονίστη ) ; ይእቲ፡ ትንግሥ፡ ; ነጊሥ፡ ; ንገሥ፡ ; ; እግዚአብሔር፡ ነግሠ፡ ; ; ወይነግሥ፡ ብሔር፡ ዘትሬኢ፡ ይእዜ፡ ሙሱነ፡ ; እምቅድመ፡ ይንግሡ፡ ተንባላት፡ በግብጽ፡ Enc.; ለ፡ ; ; ; ; ; ይነግሥ፡ ለኪ፡ እግዚአብሔር፡ ; n. 687 ዘይነግሥ፡ ለኵሉ፡ ὁ παντοκράτωρ omnipotens ; ; ; ; vel ላዕለ፡ ; ; ; ; ; ; vel ዲበ፡ ; raro , ut: ዘነግሠ፡ መንግሥተ፡ ከላዴዎን፡ .
2)regem fierila, regnum adipiscila ; ; ; ; ; ; . III,3(saepissime ተሠሃለ፡ scriptum) clementemlavel propitium se praeberela; ignoscerela, veniam darela, condonarela; , ut: ተሣሀል፡ ἵλεως γενοῦ ; ይክል፡ ተሣህሎ፡ δυνάστης ἐξιλασμῶν ; οἰκτειρήσει ; ; : ; -32 ( ἐλεεῖν ); ( κατηλλάγημεν ); ; ; ; ; ( εὐδοκεῖν ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; ( ἐπιποθήσω ); et እምነ፡ vel ዲበ፡ rei: ተሣሀላ፡ እግዚአብሔር፡ እምነ፡ እኪት፡ ; እሣሀል፡ ዲበ፡ ኀጢአቶሙ፡ . ʾamaggaba
Grébaut
አመገበ፡ ʾamaggaba II,2 ያሜግብ፡ ,
ያመግብ፡ «
préposerfr,
créer administrateurfr» ―
ሾመ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 47r.
114
Leslau
አመገበ ʾamaggaba appoint a guardianen,
appoint an administrator or an overseeren,
place in charge ofen 331b
śema
Grébaut
ሤመ፡ śema I,1 ይሠይም፡ ,
ይሢም፡ «
préposerfr,
mettre en chargefr,
donner un emploifr,
faire monterfr» ―
ሾመ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 53v.
135
Leslau
śym I,
ሤመ śema (yǝśim)
seten,
set in orderen,
puten,
placeen,
appointen (to an office),
ordainen,
chargeen,
establishen,
designateen,
instituteen,
promoteen,
consecrateen, (
,
)
hideen (that is, ‘place something aside’),
inserten 539b
śema
Grébaut
ሤመ፡ śema I,1 ይሠይም፡ ,
ይሢም፡ «
préposerfr,
mettre en chargefr,
donner un emploifr,
faire monterfr» ―
ሾመ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 53v.
135
Leslau
śym I,
ሤመ śema (yǝśim)
seten,
set in orderen,
puten,
placeen,
appointen (to an office),
ordainen,
chargeen,
establishen,
designateen,
instituteen,
promoteen,
consecrateen, (
,
)
hideen (that is, ‘place something aside’),
inserten 539b
malʾa
Grébaut
መልአ፡ malʾa I,1 ይመልእ፡ ,
ይምላእ፡ «
remplirfr,
être pleinfr» ―
መላ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 33v.
75
Leslau
መልአ malʾa (yǝmlāʾ)
fillen,
fill upen,
completeen,
multiplyen (tr., intr.)
be fullen,
be filleden,
overflowen,
be fulfielleden,
be completeden,
be abundanten,
abounden, (
)
come to an enden 342
śǝyum ,
śǝyyum in traditional pronunciation and in
540a,
ስዩም፡ sǝyum , fem.
ሥይምት፡ śǝyǝmt ;
ሥዩማን፡ śǝyumān ,
śǝyyumān ,
ሠየምት፡ śayamt ,
śayyamt , fem.
ሥዩማት፡ śǝyumāt
(title)
chiefen,
governoren ካልአንሰ፡ ሰየምት፡ እለ፡ ከመ፡ ሰራዌ፡ አቀፀን፡ ወካንቲባ፡ ሐማሴን፡ ወእለ፡ ከማሁ፡ ብዙኃን፡ ሰየምት፡ ተቀትሉ። ‘
Les autres chefs, tels que le aqaṣan du Sarāwē, le Kāntibā du Ḥamāsēn, et d’autres comme eux, furent tués en grand nombrefr’
128 l. 25–26 (ed.),
146 l. 6–8 (tr.);
ወአምጽአ፡ ጳጳስ፡ ወአውገዘ፡ ከመ፡ ኢይባእ፡ ስዩመ፡ ሃገር፡ ኢመኰንን፡ ኢዘቅሩብ፡ ወኢዘርኁቅ፡ ‘
Il fit venir le métropolite et fit défendre sous peine d’excommunication que le chef du pays ou le gouverneur, voisin ou éloigné, n’entrassent [dans les fiefs du couvent].fr’
20 l. 12–14 (ed.),
22 l. 18–21 (tr.);
እመሂ፡ ሥዩም፡ ወሕዱግ፡ ‘
le gouverneur (seyum) ou le vicaire (ḥedug)fr’
29 l. 2 (ed.),
33 l. 8–9 (tr.);
ወአዘዝኩ፡ ከመ፡ ኢይባኡ፡ ኀበ፡ ጕልቶሙ፡ መኳንንት፡ ወሥዩማን፡ ወእለ፡ በታሕቴሆሙ፡ ዓቢይ፡ ወንኡስ።* ‘
et j’ai ordonné que ni les gouverneurs, ni les chefs ni leurs subalternes, grands ou petits, n’entreraient dans leurs fiefs.fr’
39 l. 27–28 (ed.),
47 l. 4–5 (tr.);
ወሥዩመ፡ ሃገር፡ ተንሥአ፡ ክርስቶስ፡ ‘
et le chef de la région, Tanseʾa Krestos;fr’
36 l. 15 (ed.),
43 l. 2 (tr.)
Compounds
ሥዩመ፡ śǝyuma ,
ስዩመ፡ sǝyuma chief ofen,
governor ofen a) ሥዩመ፡ ሐማሴን፡ śǝyuma ḥamāsen chief of Ḥamāsenen ወእምድኅረዝ፡ አምኑ፡ ቦቱ፡ ሥዩማነ፡ ሰራዌ፡ ወሐማሴን፡ ‘
Après cela, les chefs du Sarāwē et du Ḥamāsēn crurent en lui.fr’
81 l. 23 (ed.),
98 l. 3 (tr.),
ሐማሴን፡
b) ሥዩመ፡ መደባይ፡ śǝyuma madabāy chief of Madabāyen ባሕቱ፡ ከመ፡ ኢይቅረቦን፡ ሥዩመ፡ መደባይ፡ ወባርኳ፡ በሕዳጥ፡ ምክንያት፡ ‘
pour empêcher que le chef du Madabāy et du Bārkuā ne s’approchent de [ces pays] sous quelques prétextes futiles,fr’
59 l. 9–10 (ed.),
71 l. 1–2 (tr.),
መደባይ፡
c) ሥዩመ፡ ምጋርያ፡ ፀምር፡ śǝyuma mǝgāryā ḍamr chief of Mǝgāryā Ḍamren ከመ፡ ኢይቅረቡ፡ ኀቤሆን፡ ሥዩመ፡ ዛና፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ሲሬ፡ ወአስገዴ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ አኅስዓ፡ ወሥዩመ፡ ምጋርያ፡ ፀምር፡ ‘
Que de ces pays ne s’approchent ni le chef de Zānā, ni le chef du Sirē et d’Asgadē, ni le chef d’Aḫseʿā, ni le chef du Megāryā Ṣamr,fr’
48 l. 18–20 (ed.),
58 l. 10–12 (tr.),
ምጋርያ፡ ፀምር፡
d) ሥዩመ፡ ሰልሲት፡ śǝyuma salsit chief of Salsiten ወበእምባ፡ ሠነይት፡ ሕዱግ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ሥዩመ፡ ሰልሲት፡ ሹም፡ አጋሜ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ስዩመ፡ እንደርታ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ስዩመ፡ ሰሐርት፡ ወዘታሕቴሁ፡ አሕረምነ፡ ከመ፡ ኢይባኡ። ‘
Dans Embā Sanayt, au vicaire et à ses dépendants, au chef de l’Endartā et à ses dépendants, au chef du Saḥart et à ses dépendants: nous avons défendu d’[y] entrer.fr’
40 l. 15–17 (ed.),
47 l. 28–32 (tr.),
ሰልሲት፡
e) ሥዩመ፡ ሰሐርት፡ śǝyuma saḥart chief of Saḥarten ʿ
il śeyum del Saḥartitʾ
68 l. 9–10 (ed.) 69 (tr.) ;
ወበእምባ፡ ሠነይት፡ ሕዱግ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ሥዩመ፡ ሰልሲት፡ ሹም፡ አጋሜ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ስዩመ፡ እንደርታ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ስዩመ፡ ሰሐርት፡ ወዘታሕቴሁ፡ አሕረምነ፡ ከመ፡ ኢይባኡ። ‘
Dans Embā Sanayt, au vicaire et à ses dépendants, au chef de l’Endartā et à ses dépendants, au chef du Saḥart et à ses dépendants: nous avons défendu d’[y] entrer.fr’
40 l. 15–17 (ed.),
47 l. 28–32 (tr.);
እሎንተ፡ ፯፡ አህጉራተ፡ እመቦ፡ ዘሄደ፡ ወዘተዓገለ፡ እመሂ፡ ሥዩመ፡ አጽቢ፧ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ጽራዕ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ እንደርታ፧ አው፡ ስዩመ፡ ሰሐርት፧ ወሥዩመ፡ ዋጅራት፧ ውጉዝ፡ ለይኩን፡ ‘
S’il se trouve quelqu’un qui viole ou opprime ces 7 pays, qu’il s’agisse du chef d’Aṣbi, ou du chef de Ṣerāʿ, ou du chef de l’Endartā, ou du chef du Saḥart, ou du chef du Wāǧerāt, maudit soit-ilfr’
50 l. 16–19 (ed.),
60 l. 18–21 (tr.);
በውእቱ፡ ዕለት፡ ዘተቀበለ፡ ሰሐርት፡ ሹም፡ ሠምረ፡ ክርስቶስ። ዘአክሱም፡ አቅሐ። ‘
La même jour, le chef du Saḥart, Samra Krestos, reçut les objets [suivants] d’Aksoum:fr’
70 l. 29–30 (ed.),
85 l. 12–13 (tr.),
ሰሐርት፡
f) ሥዩመ፡ ሰራዌ፡ śǝyuma sarāwe chief of Sarāween ወካዕበ፡ እምነ፡ ሰራዌ፡ ጐለትኩ፡ ጕልት፡ ቤት፡ ገበዝ፡ ለማርያም፡ ዘደቅ፡ ኢታ፡ ለአባ፡ ዮሐንስ፡ ወእንዘ፡ ሥዩመ፡ ሰራዌ፡ አሮን፡ ‘
Encore, j’ai donné un fief à [l’église de] Marie des Daqq Itā, à abbā Yoḥannes, pendant que le gouverneur du Sarāwē était Aron.fr’
26 l. 27–28 (ed.),
30 l. 14–16 (tr.);
ወእምድኅረዝ፡ አምኑ፡ ቦቱ፡ ሥዩማነ፡ ሰራዌ፡ ወሐማሴን፡ ‘
Après cela, les chefs du Sarāwē et du Ḥamāsēn crurent en lui.fr’
81 l. 23 (ed.),
98 l. 3 (tr.),
ሰራዌ፡
g) ሥዩመ፡ ሽረ፡ śǝyuma šǝra ,
ሥዩመ፡ ሲሬ፡ śǝyuma sire ,
ስዩመ፡ ሲሬ፡ sǝyuma sire ,
ሥዩም፡ ዘሲሬ፡ śǝyum zasire chief of Šǝraen ወሥዩመ፡ ሲሬ፡ ረዳኢ፡ ‘
et le chef du Sirē était Radāʾifr’
27 l. 10 (ed.),
31 l. 4–5 (tr.);
እመቦ፡ ዘሄደ፡ ወዘተዓገለ፡ እመሂ፡ ሥዩመ፡ ሲሬ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ጽምብላ፡ ወእመሂ፡ ኅዱግ፡ ውጉዝ፡ ለይኩን፡ ‘
S’il se trouve quelqu’un qui viole ou transgresse [cet acte], chef du Sirē, ou chef du Ṣembelā, ou vicaire, maudit soit-ilfr’
47 l. 8–9 (ed.),
56 l. 23–24 (tr.);
ከመ፡ ኢይቅረቡ፡ ኀቤሆን፡ ሥዩመ፡ ዛና፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ሲሬ፡ ወአስገዴ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ አኅስዓ፡ ወሥዩመ፡ ምጋርያ፡ ፀምር፡ ‘
Que de ces pays ne s’approchent ni le chef de Zānā, ni le chef du Sirē et d’Asgadē, ni le chef d’Aḫseʿā, ni le chef du Megāryā Ṣamr,fr’
48 l. 18–20 (ed.),
58 l. 10–12 (tr.),
ከመ፡ ኢይቅረባ፡ ስዩመ፡ ሲሬ፡ ወመኰንነ፡ ትግሬ፡ ዘእንበለ፡ ቄስ፡ ገበዝ፡ ቀለምሲስ፡ አውጉዘነ፡ በቃለ፡ ጴጥሮስ፡ ወጳውሎስ። ‘
Nous avons défendu sous peine d’excommunication, par la parole de Pierre et de Paul, au chef du Sirē et au gouverneur du Tegrē de s’approcher de [ce pays], ce qui est permis seulement au qēsa gabaz Qalamsisfr’
65 l. 8–9 (ed.),
78 l. 15–18 (tr.);
ወሥዩም፡ ዘሲሬ፡ ውሉድ፡ ውሉዱ፡ ለ፩አንበሳ፡ ወረዳኢ፡ አዝማች፡ ዕበየ፡ ድንግል፡ ‘
et le chef du Sirē, descendant des fils d’un lion et d’un puissant auxiliaire étant l’azmāč ʿEbaya Dengel.fr’
74 l. 27–28 (ed.),
90 l. 3–4 (tr.),
ሽረ፡
Cross-references:
also ሹም፡ ሽረ፡ under ሹም፡
i) ሥዩመ፡ ቡር፡ śǝyuma bur chief of Buren ጐለትኩ፡ አነ፡ ልብነ፡ ድንግል፡ ንጉሥ፡ ለዝማል፡ ቡር፡ ወለብእሲቱ፡ አድከሙ፡ ወለወልዱ፡ ስብሐት፡ ለአብ፡ ‘
Moi, Lebna Dengel, roi, j’ai donné des fiefs à Zemāl, chef du Bur, à sa femme Adkamu et à son fils Sebḥat La ʾAb,fr’
35 l. 21–23 (ed.),
42 l. 2–3 (tr.),
ቡር፡
j) ሥዩመ፡ ባርኳ፡ śǝyuma bārkʷā chief of Bārkʷāen ባሕቱ፡ ከመ፡ ኢይቅረቦን፡ ሥዩመ፡ መደባይ፡ ወባርኳ፡ በሕዳጥ፡ ምክንያት፡ ‘
pour empêcher que le chef du Madabāy et du Bārkuā ne s’approchent de [ces pays] sous quelques prétextes futiles,fr’
59 l. 9–10 (ed.),
71 l. 1–2 (tr.),
ባርኳ፡
k) ሥዩመ፡ ተምቤን፡ śǝyuma tamben ,
ሥዩመ፡ ተንቤን፡ śǝyuma tanben (title)
chief of Tanbenen ሥዩመ፡ ተንቤን፡ ወሕዱጉ፡ ወራቅ፡ መአሰሬሁ፡ ወቃለ፡ ነጋሢሁ፡ ‘
au chef du Tanbēn, à son vicaire, à son rāq maʾasarē, et à son porte-parolefr’
40 l. 9 (ed.),
47 l. 20–21 (tr.),
ተምቤን፡
l) ሥዩመ፡ ቶራት፡ śǝyuma torāt chief of Torāten እመሂ ሥዩመ፡ ቶራት፡ እመሂ፡ አውፋሪ፡ ዘረፍታ፡ ... አሕረምነ፡ ከመ፡ ኢይባኡ። ‘
Au chef de Torāt, à l’awfāri de Zaraftā, …, nous avons défendu d’[y] entrer [dans les fiefs susdits].fr’
40 l. 4, l. 11 (ed.),
47 l. 15, l. 23 (tr.),
ቶራት፡
m) ሥዩመ፡ ትግሬ፡ śǝyuma tǝgre chief of Tigreen (title)
ከመ፡ ኢይቅረብዎ፡ ሥዩማን፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ትግሬ፡ ‘
[J’ai ordonné que] personne d’entre les chefs, ni le chef du Tegrē, …, n’entre dans [ces pays -là],fr’
60 l. 11 (ed.),
72 l. 7–8 (tr.);
ለእሊህ፡ አህጉር፡ ሐፀቦ፡ ... ከመ፡ አይቅረቡ፡ ኀቤሆን፡ ሥዩመ፡ ትግሬ፡ ዘውእቱ፡ ደጅ፡ አዝማች፡ ወንቡረ፡ እድ፡ ወሊቀ፡ አክሱም፡ ‘
Pour empêcher que le chef du Tegrē, c’est-à-dire le daǧ azmāč, ou le nebura ed, ou le chef d’Aksoum ne s’approchent de ces pays, Ḥaṣabo …fr’
53 l. 25, 27–29 (ed.),
64 l. 19–21 (tr.),
ትግሬ፡
n) ሥዩመ፡ ናዕዴር፡ śǝyuma nāʿder (title)
chief of Nāʿderen እንዘ፡ ሊቀ፡ አክሱም፡ ሐብታይ፡ ወሥዩመ፡ ናዕዴር፡ ገብረ፡ ማርያም፡ ‘
alors que le chef d’Aksoum était Ḥabtāy, et le chef du Nāʿdēr, Gabra Māryām,fr’
39 l. 4–5 (ed.),
46 l. 10–11 (tr.);
ዘሄደ፡ ወዘተዓገለ፡ [ውጉዝ፡ ለይኩን፡] እስከ፡ ውሉደ፡ ውሉዱ፡ እመሂ፡ ሊቀ፡ አክሱም፡ ወሥዩመ፡ ናዕዴር፡ ... ወእመሂ፡ እምሥዩማነ፡ ናዕዴር፡ ‘
Si quelqu’un viole ou transgresse [cet acte], maudit soit-il pour toutes les générations, même s’il s’agit du chef (liq) d’Aksoum, ou du chef (seyum) du Nāʿe{sic}dēr, …, ou d’un des gouverneurs du Nāʿdēr!fr’
39 l. 9–12 (ed.),
46 l. 16–20 (tr.),
ናዕዴር፡
o) ሥዩመ፡ እምባ፡ ሠነይቲ፡ śǝyuma ʾǝmbā śannayti (title)
chief of ʾĀmbā Śanayten ወሥዩመ፡ እምባ፡ ሠነይትሂ፡ ነበረ፡ እንዘ፡ ይትበሀል፡ ሕዱገ፡ ዘሐለስትዮ፡ ‘
Le chef d’Embā Sanayt était donc appelé le ḥedug des halastyofr’
31 l. 6–7 (ed.),
36 l. 10–11 (tr.),
እምባ፡ ሠነይቲ፡
p) ሥዩመ፡ አሰም፡ śǝyuma ʾasam ,
ስዩመ፡ አሰም፡ śǝyuma ʾasam (title)
chief of ʾAsamen እመሂ፡ ደጅ፡ አዝማች፡ ወእመሂ፡ አፈ፡ መኰንን፡ ወስዩመ፡ አሰም፡ ከመ፡ ኢይቅረብዋ፡ ወኢይትዓደውዋ፡ ‘
Si le daǧ azmāč ou le procureur du gouverneur ou le chef d’Asam s’approchent de ce [pays], ou violent [cet acte],fr’
48 l. 6–7 (ed.),
57 l. 27–28 (tr.),
አሰም፡
q) ሥዩመ፡ እንደርታ፡ śǝyuma ʾǝndartā ,
ስዩመ፡ እንደርታ፡ sǝyuma ʾǝndartā (title)
chief of ʾƎndartāen ወበእምባ፡ ሠነይት፡ ሕዱግ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ሥዩመ፡ ሰልሲት፡ ሹም፡ አጋሜ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ስዩመ፡ እንደርታ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ስዩመ፡ ሰሐርት፡ ወዘታሕቴሁ፡ አሕረምነ፡ ከመ፡ ኢይባኡ። ‘
Dans Embā Sanayt, au vicaire et à ses dépendants, au chef de l’Endartā et à ses dépendants, au chef du Saḥart et à ses dépendants: nous avons défendu d’[y] entrer.fr’
40 l. 15–17 (ed.),
47 l. 28–32 (tr.);
እሎንተ፡ ፯፡ አህጉራተ፡ እመቦ፡ ዘሄደ፡ ወዘተዓገለ፡ እመሂ፡ ሥዩመ፡ አጽቢ፧ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ጽራዕ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ እንደርታ፧ አው፡ ስዩመ፡ ሰሐርት፧ ወሥዩመ፡ ዋጅራት፧ ውጉዝ፡ ለይኩን፡ ‘
S’il se trouve quelqu’un qui viole ou opprime ces 7 pays, qu’il s’agisse du chef d’Aṣbi, ou du chef de Ṣerāʿ, ou du chef de l’Endartā, ou du chef du Saḥart, ou du chef du Wāǧerāt, maudit soit-ilfr’
50 l. 16–19 (ed.),
60 l. 18–21 (tr.),
እንደርታ፡
r) ሥዩመ፡ አስገዴ፡ śǝyuma ʾasgade (title)
chief of ʾAsgadeen chief of ʾAsgadeen ከመ፡ ኢይቅረቡ፡ ኀቤሆን፡ ሥዩመ፡ ዛና፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ሲሬ፡ ወአስገዴ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ አኅስዓ፡ ወሥዩመ፡ ምጋርያ፡ ፀምር፡ ‘
Que de ces pays ne s’approchent ni le chef de Zānā, ni le chef du Sirē et d’Asgadē, ni le chef d’Aḫseʿā, ni le chef du Megāryā Ṣamr,fr’
48 l. 18–20 (ed.),
58 l. 10–12 (tr.),
አስገዴ፡
s) ሥዩመ፡ አኅስዓ፡ śǝyuma ʾaḫsǝʿā (title)
chief of ʾAḫsǝʿāen እመሂ ሥዩመ፡ አኅስዓ፡ ወአፈ፡ ወይዘሮ ... አሕረምነ፡ ከመ፡ ኢይባኡ። ‘
au chef de l’Aḫseʿa{sic}, au porte-parole de la princesse, …, nous avons défendu d’[y] entrer [dans les fiefs susdits].fr’
40 l. 5–6, l. 11 (ed.),
47 l. 16–17, l. 23 (tr.);
ከመ፡ ኢይቅረቡ፡ ኀቤሆን፡ ሥዩመ፡ ዛና፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ሲሬ፡ ወአስገዴ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ አኅስዓ፡ ወሥዩመ፡ ምጋርያ፡ ፀምር፡ ‘
Que de ces pays ne s’approchent ni le chef de Zānā, ni le chef du Sirē et d’Asgadē, ni le chef d’Aḫseʿā, ni le chef du Megāryā Ṣamr,fr’
48 l. 18–20 (ed.),
58 l. 10–12 (tr.),
አኅስዓ፡
t) ሥዩመ፡ አጽቢ፡ śǝyuma ʾaṣbi (title)
chief of ʾAṣbien ወበሃገራይሂ፡ ሥዩመ፡ አጽቢ፡ ወሕዱግ፡ ወገዛኢ፡ ወማእከለ፡ ባሕር፡ ወአደግሲኒሁ፡ አሕረምነ። ‘
Dans le Hāgarāy, au chef d’Aṣbi, au vicaire, au commendant, au māʾekala bāḥr et à son adagsini, nous avons défendu d’[y] entrerfr’
40 l. 14–15 (ed.),
47 l. 26–28 (tr.);
እሎንተ፡ ፯፡ አህጉራተ፡ እመቦ፡ ዘሄደ፡ ወዘተዓገለ፡ እመሂ፡ ሥዩመ፡ አጽቢ፧ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ጽራዕ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ እንደርታ፧ አው፡ ስዩመ፡ ሰሐርት፧ ወሥዩመ፡ ዋጅራት፧ ውጉዝ፡ ለይኩን፡ ‘
S’il se trouve quelqu’un qui viole ou opprime ces 7 pays, qu’il s’agisse du chef d’Aṣbi, ou du chef de Ṣerāʿ, ou du chef de l’Endartā, ou du chef du Saḥart, ou du chef du Wāǧerāt, maudit soit-ilfr’
50 l. 16–19 (ed.),
60 l. 18–21 (tr.),
አጽቢ፡
u) ሥዩመ፡ ዋጅራት፡ śǝyuma wāǧǝrāt (title)
chief of Wāǧǝrāten እሎንተ፡ ፯፡ አህጉራተ፡ እመቦ፡ ዘሄደ፡ ወዘተዓገለ፡ እመሂ፡ ሥዩመ፡ አጽቢ፧ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ጽራዕ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ እንደርታ፧ አው፡ ስዩመ፡ ሰሐርት፧ ወሥዩመ፡ ዋጅራት፧ ውጉዝ፡ ለይኩን፡ ‘
S’il se trouve quelqu’un qui viole ou opprime ces 7 pays, qu’il s’agisse du chef d’Aṣbi, ou du chef de Ṣerāʿ, ou du chef de l’Endartā, ou du chef du Saḥart, ou du chef du Wāǧerāt, maudit soit-ilfr’
50 l. 16–19 (ed.),
60 l. 18–21 (tr.),
ዋጅራት፡
w) ሥዩመ፡ ዓጋመ፡ śǝyuma ʿāgāma ,
ሥዩመ፡ አጋሜ፡ śǝyuma ʾagāme (title)
chief of ʿĀgāmaen ጐለትኩ፡ ጕልተ፡ ሥዩሜ፡ አጋሜ፡ወልደ፡ ልዑል፡ ለታቦተ፡ ማርያም፡ ዘኍንድጕንዴ፡ ‘
Moi, Walda Leʿul, chef de l’Agāmē, j’ai donné en fief au tabernacle de Marie, de Guendeguendē,fr’
54 l. 23–24 (ed.),
65 l. 23–24 (tr.),
ዓጋመ፡
Cross-references:
also ዓጋመ፡ ሹም፡ under ሹም፡
x) ሥዩመ፡ ዛና፡ śǝyuma zānā (title)
chief of Zānāen ከመ፡ ኢይቅረቡ፡ ኀቤሆን፡ ሥዩመ፡ ዛና፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ሲሬ፡ ወአስገዴ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ አኅስዓ፡ ወሥዩመ፡ ምጋርያ፡ ፀምር፡ ‘
Que de ces pays ne s’approchent ni le chef de Zānā, ni le chef du Sirē et d’Asgadē, ni le chef d’Aḫseʿā, ni le chef du Megāryā Ṣamr,fr’
48 l. 18–20 (ed.),
58 l. 10–12 (tr.),
ዛና፡
y) ሥዩመ፡ ዘንጒ፡ śǝyuma zangʷi (title)
chief of Zangʷien ወሥዩመ፡ ጸድያ፡ ወሥዩመ፡ ዘንጒ፡ ዘላዕል፡ ወዘታሕት፡ ... አሕረምነ፡ ከመ፡ ኢይባኡ። ‘
au chef de Ṣadyā, au chef du haut et du bas Zongui, …, nous avons défendu d’[y] entrer [dans les fiefs susdits]fr’
40 l. 7–8, l. 11 (ed.),
47 l. 18–20, l. 23 (tr.),
ዘንጒ፡
б) ሥዩመ፡ ገርዓልታ፡ śǝyuma garʿāltā (title)
chief of Garʿāltāen ወሥዩመ፡ ገርዓልታ፡ ወኅዱግ ... አሕረምነ፡ ከመ፡ ኢይባኡ። ‘
au chef du Garʿāltā at au vicaire, …, nous avons défendu d’[y] entrer [dans les fiefs susdits]fr’
40 l. 10, l. 11 (ed.),
47 l. 21, l. 23 (tr.),
ገርዓልታ፡
в) ሥዩመ፡ ጽምብላ፡ śǝyuma ṣembǝlā (title)
chief of Ṣǝmbǝlāen እመቦ፡ ዘሄደ፡ ወዘተዓገለ፡ እመሂ፡ ሥዩመ፡ ሲሬ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ጽምብላ፡ ወእመሂ፡ ኅዱግ፡ ውጉዝ፡ ለይኩን፡ ‘
S’il se trouve quelqu’un qui viole ou transgresse [cet acte], chef du Sirē, ou chef du Ṣembelā, ou vicaire, maudit soit-ilfr’
47 l. 8–9 (ed.),
56 l. 23–24 (tr.),
ጽምብላ፡
г) ሥዩመ፡ ጽራዕ፡ śǝyuma ṣǝrāʿ (title)
chief of Ṣǝrāʿen እሎንተ፡ ፯፡ አህጉራተ፡ እመቦ፡ ዘሄደ፡ ወዘተዓገለ፡ እመሂ፡ ሥዩመ፡ አጽቢ፧ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ጽራዕ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ እንደርታ፧ አው፡ ስዩመ፡ ሰሐርት፧ ወሥዩመ፡ ዋጅራት፧ ውጉዝ፡ ለይኩን፡ ‘
S’il se trouve quelqu’un qui viole ou opprime ces 7 pays, qu’il s’agisse du chef d’Aṣbi, ou du chef de Ṣerāʿ, ou du chef de l’Endartā, ou du chef du Saḥart, ou du chef du Wāǧerāt, maudit soit-ilfr’
50 l. 16–19 (ed.),
60 l. 18–21 (tr.),
ጽራዕ፡
д) ሥዩመ፡ ጸድያ፡ śǝyuma ṣadyā (title)
chief of Ṣadyāen ወሥዩመ፡ ጸድያ፡ ወሥዩመ፡ ዘንጒ፡ ዘላዕል፡ ወዘታሕት፡ ... አሕረምነ፡ ከመ፡ ኢይባኡ። ‘
au chef de Ṣadyā, au chef du haut et du bas Zongui, …, nous avons défendu d’[y] entrer [dans les fiefs susdits]fr’
40 l. 7–8, l. 11 (ed.),
47 l. 18–20, l. 23 (tr.),
ጸድያ፡
Grébaut
ሥዩም፡ śǝyum ,
ሥዩማን፡ śǝyumān «
préposefr,
préfetfr,
administrateurfr,
employéfr,
quiconque est en chargefr» ―
ሹም፡ Ms.
BNFabb217, fol. 53v.
ሥይምት፡ śǝyǝmt fem. ,
ሥዩማት፡ śǝyumāt «(idem au féminin)» ―
ሴት፡ ሹም፡ Ms.
BNFabb217, fol. 54r.
135
Leslau
ሥዩም፡ śǝyyum (
ሥዩማን፡ śǝyyumān ,
ሠየምት፡ śayyamt ) pass. part. of
ሤመ śema ; also
appointeeen,
officialen,
governoren,
prefecten,
one who is on charge (of)en 540a
ʾanśʾa bearen,
tolerateen ‘
sopportareit’ ?,
ኢያንሥአት፡ ሥጋሁ፡ አሐተ፡ ዕለተ፡ ‘
il suo corpo non sopportò la fame un solo giorno!it’
389 (ed.)
,
134 (tr.)
ወሰአለ፡ ኅብስተ፡ ለሥጋሁ፡ ኢያንሥአ፡ ረኀባ፡ እምዝ፡ ኵሉ፡ ኲናት፡ ወእሳት፡ ኢያንሥአ፡ ጽምአ። ‘
chiese del pane per il suo corpo, a non sopportò la fame; più di tutte (quelle) lance e (quel) fuoco, sopportò la sete!it’
389-390 (ed.)
,
134 (tr.)
(‘Traduzione provvisoria, con significato di
አንሥአ፡ non attestato in
636-637
né
404
, oppure cf. tigrino
ንስዔ፡ «ristorare, sfamare», caus.
አንስዔ፡ «far ristorare, far sfamare» ?’
134 n. 34
)
ṣanʿa stayen,
remainen (in one place)
ወእምውእቱ፡ ጊዜ፡ እስከ፡ ዮም፡ ጸንዓ፡ ስፍራ፡ በውእቱ፡ መካን። ‘
Depuis lors jusqu’aujourd’hui, le campement est resté fixé dans cet endroitfr’
137 l. 31-32 (ed.)
,
156 l. 31-32 (tr.)
tamargʷaza
Grébaut
ተመርጐዘ፡ tamargʷaza , quadrl.,
III,1,
ይትመረጐዝ፡ ,
ይትመርጐዝ «
s’appuyer sur la canne ou sur le bâtonfr» ―
ተመረጐዘ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 37v.
87
Leslau
ተመርጐዘ፡ tamargʷaza lean upon a staffen,
lean onen (a person),
relyen 358a
taśalṭa ,
taśallaṭa
Grébaut
ተሠለጠ፡ taśallaṭa III,2 ይሤለጥ፡ ,
ይሠለጥ፡ «
être autoriséfr,
être accomplifr» ―
ተበየነ፡ ,
ተጨረሰ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 49v.
122
Leslau
ተሠልጠ taśalṭa ,
ተሠለጠ taśallaṭa make oneself masteren,
acquire poweren,
exercise authorityen,
have authorityen,
gain mastery (over)en,
rule (over)en,
dominateen,
become powerfulen,
prevailen 530a
mabbala
Grébaut
መበለ፡ mabbala I,2 ይሜብል፡ ,
ይመብል፡ «
avoir autoritéfr,
maîtriserfr,
prendre le dessusfr,
inspirer respect et craintefr» ―
ሰለጠነ፡ ,
ተፈራ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 39v.
93
Leslau
መበለ mabbala ruleen,
domineeren,
exercise authorityen,
wield poweren, (Sw. in
183)
behave arrogantlyen 328b
śǝlṭān ,
ሥልጣናት፡ śǝlṭānāt
person in power ?
ሥልጣንሂ፡ ፍጎ፡ ገብረ፡ መድኅን፡ ካህሱ፡ ክንፉ፡ ወለተ፡ ጊዮርጊስ፡ ወለተ፡ ጐብለል፡ ‘
Le selṭān était Fego Gabra Madḫen, Kāhsu, Kenfu, Walatta Giyorgis fille de Guablalfr’
51 l. 26–27 (ed.),
62 l. 11–12 (tr.);
ናሁ፡ ጸሐፍነ፡ ካህናተ፡ ጽዮን፡ ታሪከ፡ ሥልጣኑ፡ ወኃይሉ፡ ለመስፍነ፡ መሳፍንት፡ ደጅ፡ አዝማች፡ ወልደ፡ ሥላሴ፡ ዘሥሉጥ፡ ዲበ፡ ሥልጣናት፡ ወእግዚእ፡ ዲበ፡ አጋእዝት፡ ‘
voici que nous, les prêtres de Ṣyon, nous allons écrire l’histoire de le puissance et de la force du prince des princes, le daǧ azmāč Walda Sellāsē, puissant sur les puissances, maître sur les maîtresfr’
80 l. 12–15 (ed.),
96 l. 24–26 (tr.)
Grébaut
ሥልጣን፡ śǝlṭān ,
ሥልጣናት፡ śǝlṭānāt «
pouvoirfr,
autoritéfr,
un des ordres angéliques :fr potestatesla,
Sultanfr» ―
Ms.
BNFabb217, fol. 49v.
123
Leslau
ሥልጣን śǝlṭān dominionen,
authorityen,
jurisdictionen,
poweren 530a
ʾaślaṭa ,
ʾaśallaṭa
Grébaut
አሠለጠ፡ ʾaśallaṭa II,2 ያሤልጥ፡ ,
ያሠልጥ፡ «
autoriserfr,
faire accomplirfr» ―
አስገዛ፡ ,
አበየነ፡ ,
አስጨረሰ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 49v.
122
Leslau
አሥለጠ ʾaślaṭa ,
አሠለጠ ʾaśallaṭa have poweren,
give poweren 530a
ḥora
Grébaut
ሖረ፡ ḥora I,1 የሐውር፡ ,
ይሑር፡ «
allerfr au figuré :
coïterfr, etc.» ―
ሔደ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 26v.
56
Leslau
ḥwr ሖረ ḥora (yǝḥor, yǝḥur)
goen,
go forthen,
proceeden,
departen,
follow a way of lifeen,
have sexual intercourseen
ዘይሐውር zayǝḥawwǝr a moving creatureen
249b
Cross-references:
for ከዐወ፡ ማይ፡ ዘሥርዐተ፡ ሥጋ፡ ማይ፡ (TraCES)
śallaṭa
Grébaut
ሠለጠ፡ śallaṭa I,2 ይሤልጥ፡ ,
ይሠልጥ፡ «
être au pouvoirfr,
avoir puissancefr,
acheverfr,
accomplirfr» ―
ገዛ፡ ,
ተበየነ፡ ,
ጨረሰ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 49v.
122
Leslau
ሠለጠ śallaṭa , (
)
ሠለጠ፡ śalaṭa gain dominionen,
have poweren,
have authorityen,
exercise authorityen,
become masteren,
reignen,
ruleen 530a
tamǝʿǝʿa ,
ተምዐ፡ tammǝʿa ,
ተምአ፡ tammǝʾa
Grébaut
ተምዕዐ፡ tamǝʿǝʿa III,1 ይትመዓዕ፡ «
être irritéfr,
être provoqué à l’indignationfr» ―
ተቈጠ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 44v.
ተምዐ፡ tammǝʿa III,1 ይትምዕ፡ ((sic) mêmes sens)
107
Leslau
mʿʿ ,
ተምዕዐ፡ tamǝʿǝʿa ,
ተምዐ፡ tammǝʿa , (
)
ተምአ፡ tammǝʾa be angryen,
rageen,
be enrageden,
be indignanten,
be irritateden 325a
ʾamabbala
Leslau
አመበለ ʾamabbala causative {of
መበለ mabbala }
328b
ʾamṣǝʾa
Grébaut
አምጽአ፡ ʾamṣǝʾa II,1 ያመጽእ፡ ,
ያምጽእ፡ «
faire venirfr,
apporterfr» ―
አመጣ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 48r.
118
Leslau
አምጽአ ʾamṣǝʾa bringen,
offeren,
cause to happenen,
bring abouten,
raise upen,
conveyen (a thing to a place),
put forthen 369b
śaḥaqa ,
śǝḥqa ,
ሰሐቀ፡ saḥaqa
Grébaut
ሠሐቀ፡ śaḥaqa I,1 ይሥሕቅ፡ ,
ይሥሐቅ፡ «
rirefr» ―
ሣቀ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 49v.
123
Leslau
ሠሐቀ śaḥaqa ,
ሥሕቀ śǝḥqa (yǝśḥaq), (
),
ሰሐቀ saḥaqa laughen,
laugh aten,
mocken,
scoff aten,
jesten,
smile aten 528a
ʾanbara composeen,
createen ወቦ፡ አመ፡ ይትገበር፡ ግብረ፡ መንፈሳዌ፡ እመንገለ፡ መንግሥቱ፡ መንፈሳዊ፡ ወአንብቦ፡ መጻሕፍት፡ ወአጵንግሎቶን፡ ወአንብሮ፡ ድርሰት፡ ‘
from the side of his spiritual realm, there was a time when he carried out spiritual acts by reading the books and commenting them, and composing a treatiseen’
85 § 172 (ed.),
50 § 172 (tr.) (Cf. also
621)
Leslau
አንበረ ʾanbara composeen 383b ʾasalṭana
Grébaut
አሠልጠነ፡ ʾasalṭana , II,
ያሠለጥን፡ ,
ያሠልጥን፡ «
donner le pouvoirfr,
render fort, puissantfr» ―
አሠለጠነ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 49v.
123
Leslau
አሠልጠነ ʾasalṭana give full poweren,
give authorityen,
give dominionen 530a
kadana cover oneselfen አኮ፡ ልብሰ፡ ዓለም፡ ሣዕረ፡ ወቈጽለ፡ ኢከደንክዎ። ‘
ma non è solo di vesti mondane che non mi sono copertoit’
391 (ed.)
,
134 (tr.)
(‘
ኢከደንክዎ፡ che assumiamo con significato riflessivo equivalente a
ኢለበስክዎ፡ («l’ho indossato», «me ne sono rivestito» ), non attestato in
874-875
né in
275
; alcuni codici, imbarazzati, integrano con
ሥጋየ፡ ; altri transformano il verbo nel più usuale riflessivo
ኢተከደንኩ፡ .’
134 n. 39
)
ʾastamḥara
Grébaut
አስተምሐረ፡ ʾastamḥara IV,1 ያስተምሕር፡ «
être enclin à la miséricordefr,
intercéder pour un autrefr,
obtenir des grâces à un autrefr» ―
አማለደ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 34v.
78
Leslau
አስተምሐረ ʾastamḥara implore pityen,
crave mercyen,
seek mercyen,
ask for mercyen,
be prone to pityen,
have pityen,
intercedeen,
be mercifulen,
be compassionateen,
obtain pardonen 336b
taśāhala ,
taśahala ,
ተሠሃለ፡ taśahāla
Grébaut
ተሣሀለ፡ taśāhala III,3 ይሣሀል፡ «
avoir pitiéfr,
être clémentfr,
pardnonnerfr» ―
ይቅር፡ አለ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 49r.
121
Leslau
śhl ,
ተሣሀለ፡ taśāhala ,
ተሠሀለ፡ taśahala , (
)
ተሠሃለ፡ taśahāla be graciousen,
have mercyen,
show oneself mercifulen,
be compassionateen,
show oneself propitiousen,
be lenienten,
show compassionen,
forgiveen,
pardonen,
have pityen,
be forgivingen 528a