ሂ፡ enclictic particleencl. particle
ሂ hi alsoen, anden, furtheren, evenen, the veryen, for one’s parten (e.g. አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to መኑ mannu , ምንት mǝnt , አይቴ ʾayte ( መኑሂ mannu-hi , ምንትሂ mǝntǝ-hi , አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with እመ- ʾǝmma- in እመሂ ʾǝmma-hi thoughen, even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren; እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen, I and heen; or in -ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
ሕማም፡ ḥǝmām , pluralisPl. ሕማማት፡ ḥǝmāmāt «afflictionfr, souffrancefr, maladiefr, passionfr, douleurfr» ― እማም፡ Ms. BNFabb217, fol. 20v.
44
Pluriel ሕማማት፡ ḥǝmāmāt (seul ou en composition). Sens liturgique de ce pluriel : ‘La Semaine Sainte’.
ሕማማት፡ ḥǝmāmāt La Semaine Saintefr.
ጊዜ፡ ሕማማት፡ gize ḥǝmāmāt La Semaine Saintefr, videasvid. ጊዜ፡ .
ሰሙነ፡ ሕማማት፡ samuna ḥǝmāmāt La Semaine Saintefr, videasvid. ሰሙን፡ .
ጾመ፡ ሕማማት፡ ṣoma ḥǝmāmāt La Semaine Saintefr videasvid. ጾም፡ .
ጾመ፡ ሰሙነ፡ ሕማማት፡ ṣoma samuna ḥǝmāmāt La Semaine Saintefr videasvid. ጾም .
ሱባኤ፡ ሕማማት፡ subaʾe ḥǝmāmāt La Semaine Saintefr videasvid. ሱባዔ፡ . Cf. 255.
45
ሕማመ፡ ልብ፡ ḥǝmāma lǝbb «mélancoliefr» ወድቀ፡ ውስተ፡ ዝንቱ፡ ሕማመ፡ ልብ። 184, videasvid. ልብ፡
32
ሕማመ፡ ማሕያዊት፡ ḥǝmāma māḥyāwit Passion du Christfr ወፈደዮሙ፡ እግዚአብሔር፡ በእንተ፡ ዘኢያክበርዋ፡ ለሕማሙ፡ ማሕያዊት፡ ለእግዜእነ፡ ... ‘Le Seigneur les paya (ainsi), parce qu’ils n’avaient pas honoré la Passion vivificatrice de Notre Seigneur.fr’ 326, videasvid. ማሕይው፡
447–448
ሕመም፡ ባሕርያዊ፡ ḥǝmam bāḥrǝyāwi mal de merfr ... ሕማም፡ ባሕርያዊ፡ ዘኮነ፡ ባቲ፡ ‘Le mal de mer qui est en ellefr’ Ms. BNFet110, fol. 41va, videasvid. ባሕራዊ፡
ሕማም፡ ጠባይዓዊ፡ ḥǝmām ṭabāyʿāwi mal de la naturefr c’est-à-dire les souffrances causées par toutes intempéries; expression corrélative à la précédente. ... ነዋ፡ ተሀውከ፡ ቦቱ፡ ሕማም፡ ጠባይዓዊ፡ Ms. BNFet110, fol. 41va, videasvid. ጠባይዓዊ፡
ሕማመ፡ ፈንጸንት፡ ḥǝmāma fanṣant dysenteriefr 1374 mentionne une forme proche: videasvid. ፈንጻጻ፡ qu’il traduit variolela, syphilisla. አኀዞ፡ ሕማመ፡ ፈንጸንት፡ ወበኅዳጥ፡ ዘመን። ‘[Ménas] contracta la dysenterie et mourut en peu de tempsfr’ 448, videasvid. ፈንጸንት፡
448
ሕማም ḥǝmām , ሕመም፡ ḥǝmam illnessen, diseaseen, painen, sufferingen, griefen, distressen, afflictionen, tribulationen, passionen, Passion (of Christ)en, Passion Weeken
ሕማማት ḥǝmāmāt Passion (of Christ)en, Good Fridayen 233a
ሕመም፡ ባሕርያዊ ḥǝmam bāḥrǝyāwi seasicknessen, videasvid. ባሕራዊ፡ 91b
ሕማመ፡ ፈንጸንት ḥǝmāma fanṣant ( 448) dysenteryen, videasvid. ፈንጸንት፡ 163a
ልብ፡ lǝbb
31–32
ልብ፡ ጽኑን፡ lǝbb ṣǝnun «cœur lâchefr» ንሥኡ፡ ሕፃነ፡ ወአሰርዎ፡ ላዕለ፡ መስቀል፡ ወተሳለቁ፡ ቦቱ፡ ወኮነ፡ ልቦሙ፡ ጽኑነ፡ ወቀተልዎ፡ ለሕፃን፡ ዘተቀትለ፡ ዘእንበለ፡ ፍርሃት። 237, videasvid. ጽኑን፡
Locution አሠነየ፡ (II,2) ልበ፡ ʾaśanaya lǝbba «déterminerfr, faire fléchirfr», faire prendre une décisionfr በውእቱ፡ ዘመን፡ ኮነ፡ ፍቁሩ፡ ለንጉሥ፡ ዘይኑን፡ አካክዮስ፡ ሊቀ፡ ጳጳሳት፡ ዘቍስጥንጥንያ፡ ወአሠነየ፡ ልበ፡ ንጉሥ፡ ከመ፡ ይጽሐፉ፡ ባቡኒቆን፡ ዘበትርጓሜሁ፡ መጽሐፈ፡ ሃይማኖት፡ ፫፡ ጉባኤያት፡ ዘውእቶን፡ በኒቅያ፡ ወቍስጥንጥንያ፡ ወኤፌሶን። 251; አይልሉስሰ፡ ኮነ፡ ይልእክ፡ ኀበ፡ ንግሥት፡ ዋሪና፡ ሐሞቱ፡ እንዘ፡ ይብላ፡ ታሠኒ፡ ልበ፡ ንጉሥ፡ በእንቲአሁ፡ ወይእቲሰ፡ ኢክህለት፡ አሠንዮቶ፡ ልቡ፡ ለንጉሥ። 251; አሠነዩ፡ ልቦ፡ ከመ፡ ይኩን፡ ሊቀ፡ ጳጳሳት፡ ህየንተ፡ ወይሉስ፡ ወአሰፈውዎ፡ ብዙኀ፡ ሀብታተ፡ ከመ፡ ያቅም፡ ሃይማኖተ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን። 251; ወከላጂኒ፡ ወሀቦ፡ ለቴዎድሮስ፡ ብዙኀ፡ ንዋየ፡ ፈሪሆ፡ ከመ፡ ኢይቅትልዎሙ፡ (sic) ለእሙ፡ ወለብእሲቱ፡ ሀለዉ፡ ተኀቢኦሙ፡ በእለ፡ እስክንድርያ። ወቴዎድሮስ፡ መኰንን፡ አሠነየ፡ ልቦ፡ ለከላጂ። 251, videasvid. አሠነየ፡
32
ልብ፡ ቅጥቁጥ፡ lǝbb qǝṭquṭ contritionfr (cœur brisé), dans la langue ascétique. Texte et référence: ... ምስለ፡ ረድኤተ፡ እግዚአብሔር፡ ወጽንዑ፡ በልብ፡ ቅጥቁጥ፡ በከመ፡ መሐረነ፡ በዘቀደመ፡... …Avec l’aide du Seigneur et sa puissance dans la contrition, comme il nous l’a enseigné auparavant par (ses) paroles…fr Ms. BNFet110, fol. 14ra. 446–447
ሕማመ፡ ልብ፡ ḥǝmāma lǝbb «mélancoliefr» ወድቀ፡ ውስተ፡ ዝንቱ፡ ሕማመ፡ ልብ። 184, videasvid. ሕማም፡
ኀዘነ፡ ልብ፡ ḫazana lǝbb «regretfr» አዕረፈ፡ እንበለ፡ ኀዘነ፡ ልብ፡ ወሀከክ። 201, videasvid. ሐዘን፡
ስሕተተ፡ ልብ፡ sǝḥtata lǝbb «foliefr» ተወለጠ፡ ልቡናሁ፡ ወኮነ፡ የዐውድ፡ ውስተ፡ አብያተ፡ ዘቅጽር፡ በስሕተተ፡ ልብ። 287, videasvid. ስሕተት፡
ትግሀተ፡ ልብ፡ tǝghata lǝbb «générositéfr» ገብረት፡ ዘንተ፡ ኵሎ፡ በትግሀተ፡ ልብ፡ ለሕይወተ፡ ሀገር። 169, videasvid. ትግሀት፡
ትዕቢተ፡ ልብ፡ tǝʿbita lǝbb «orgueilfr» ኮነ፡ አኃዜ፡ ዓለም፡ ኵላ፡ ወወለጠ፡ ስሞ፡ በትዕቢተ፡ ልብ። 169, videasvid. ትዕቢት፡
ጽንዐተ፡ ልብ፡ ṣǝnʿata lǝbb «tyranniefr» ወሰከ፡ ጽንዐተ፡ ልብ፡ እምነ፡ እኅወ፡ አቡሁ፡ ዘኮነ፡ እምቅድሜሁ። 279, videasvid. ጽንዐት፡
ትሑተ፡ ልብ፡ tǝḥuta lǝbb «modestefr» ኮነ፡ የዋሀ፡ ወትሑተ፡ ልብ። 195, videasvid. ትሑት፡
ትኩዘ፡ ልብ፡ tǝkkuza lǝbb «plein de tristessefr» ሰከበ፡ ወኖመ፡ እንዘ፡ ኅዙን፡ ውእቱ፡ ወትኩዘ፡ ልብ። 195, videasvid. ትኩዝ፡
ኅዙነ፡ ልብ፡ ḫǝzuna lǝbb «affligéfr» ኢትኩን፡ ኅዙነ፡ ልብ፡ በከመ፡ ትኄሊ፡ አንተ፡ ወትብል፡ በእንተ፡ ኀጢአትየ፡ ኢባረከኒ፡ ዝንቱ፡ አረጋዊ። 257, videasvid. ሕዙን፡
ድኩመ፡ ልብ፡ dǝkuma lǝbb «découragéfr» ወዓዲ፡ ሮምሎስ፡ ፈርሀ፡ ወኮነ፡ ድኩመ፡ ልብ፡ ወእምብዝኀ፡ ፍርሃቱ፡ ተጠየቀ፡ እምኀበ፡ ማእምራን፡ ወመናፍስት፡ ርኩሳን። 175, videasvid. ድኩም፡
ዕቡየ፡ ልብ፡ ʿǝbbuya lǝbb «orgueilleuxfr» ወአክሪሱስሰ፡ ኮነ፡ ግዙፈ፡ ክሳድ፡ ወዕቡየ፡ ልብ። 167, videasvid. ዕቡይ፡
ጽኑዐ፡ ልብ፡ ṣǝnuʿa lǝbb «(homme) de mauvais cœurfr» ወይጣሉስሰ፡ ዓዲ፡ ዘኮነ፡ ሊቀ፡ ሐራ፡ ዘሀገረ፡ አብራኪ፡ ጽኑዐ፡ ልብ፡ ኮነ፡ ይጸልኦ፡ ለሳዊሮስ፡ ሊቀ፡ ጳጳሳት፡ ዘሀገረ፡ አንጾኪያ። 265, videasvid. ጽኑዕ፡
ፍሡሐ፡ ልብ፡ fǝśśuḥa lǝbb «(ayant) le cœur satisfaitfr» ቅንአ፡ ላዕለ፡ ሑረቶሙ፡ እኩይ፡ ወኢኮነ፡ ፍሡሐ፡ ልብ፡ ከመ፡ ቀዳሚ፡ 200, videasvid. ፍሡሕ፡
ሕማም፡ ḥǝmām , pluralisPl. ሕማማት፡ ḥǝmāmāt «afflictionfr, souffrancefr, maladiefr, passionfr, douleurfr» ― እማም፡ Ms. BNFabb217, fol. 20v.
44
Pluriel ሕማማት፡ ḥǝmāmāt (seul ou en composition). Sens liturgique de ce pluriel : ‘La Semaine Sainte’.
ሕማማት፡ ḥǝmāmāt La Semaine Saintefr.
ጊዜ፡ ሕማማት፡ gize ḥǝmāmāt La Semaine Saintefr, videasvid. ጊዜ፡ .
ሰሙነ፡ ሕማማት፡ samuna ḥǝmāmāt La Semaine Saintefr, videasvid. ሰሙን፡ .
ጾመ፡ ሕማማት፡ ṣoma ḥǝmāmāt La Semaine Saintefr videasvid. ጾም፡ .
ጾመ፡ ሰሙነ፡ ሕማማት፡ ṣoma samuna ḥǝmāmāt La Semaine Saintefr videasvid. ጾም .
ሱባኤ፡ ሕማማት፡ subaʾe ḥǝmāmāt La Semaine Saintefr videasvid. ሱባዔ፡ . Cf. 255.
45
ሕማመ፡ ልብ፡ ḥǝmāma lǝbb «mélancoliefr» ወድቀ፡ ውስተ፡ ዝንቱ፡ ሕማመ፡ ልብ። 184, videasvid. ልብ፡
32
ሕማመ፡ ማሕያዊት፡ ḥǝmāma māḥyāwit Passion du Christfr ወፈደዮሙ፡ እግዚአብሔር፡ በእንተ፡ ዘኢያክበርዋ፡ ለሕማሙ፡ ማሕያዊት፡ ለእግዜእነ፡ ... ‘Le Seigneur les paya (ainsi), parce qu’ils n’avaient pas honoré la Passion vivificatrice de Notre Seigneur.fr’ 326, videasvid. ማሕይው፡
447–448
ሕመም፡ ባሕርያዊ፡ ḥǝmam bāḥrǝyāwi mal de merfr ... ሕማም፡ ባሕርያዊ፡ ዘኮነ፡ ባቲ፡ ‘Le mal de mer qui est en ellefr’ Ms. BNFet110, fol. 41va, videasvid. ባሕራዊ፡
ሕማም፡ ጠባይዓዊ፡ ḥǝmām ṭabāyʿāwi mal de la naturefr c’est-à-dire les souffrances causées par toutes intempéries; expression corrélative à la précédente. ... ነዋ፡ ተሀውከ፡ ቦቱ፡ ሕማም፡ ጠባይዓዊ፡ Ms. BNFet110, fol. 41va, videasvid. ጠባይዓዊ፡
ሕማመ፡ ፈንጸንት፡ ḥǝmāma fanṣant dysenteriefr 1374 mentionne une forme proche: videasvid. ፈንጻጻ፡ qu’il traduit variolela, syphilisla. አኀዞ፡ ሕማመ፡ ፈንጸንት፡ ወበኅዳጥ፡ ዘመን። ‘[Ménas] contracta la dysenterie et mourut en peu de tempsfr’ 448, videasvid. ፈንጸንት፡
448
ሕማም ḥǝmām , ሕመም፡ ḥǝmam illnessen, diseaseen, painen, sufferingen, griefen, distressen, afflictionen, tribulationen, passionen, Passion (of Christ)en, Passion Weeken
ሕማማት ḥǝmāmāt Passion (of Christ)en, Good Fridayen 233a
ሕመም፡ ባሕርያዊ ḥǝmam bāḥrǝyāwi seasicknessen, videasvid. ባሕራዊ፡ 91b
ሕማመ፡ ፈንጸንት ḥǝmāma fanṣant ( 448) dysenteryen, videasvid. ፈንጸንት፡ 163a
መሥልጥ፡ maślǝṭ maîtrefr, directeurfr, supérieurfr. Texte et référence: ...ዘመነኖ፡ ለዝንቱ፡ ዓለም፡ ወከመዝ፡ ይጽሕቅ፡ ለእለ፡ ይትገፍዑ፡ ወከመዝ፡ ለኵሉ፡ መስልጥ፡ ውእቱ። Ms. BNFabb31, fol. 15rb.
123
from Amharic ግምጃ gǝmǧā , Tigrinya ግምጃ gǝmǧā 822; the meaning of ‘gǝmǧā’ has undergone change over time: originally the word referred to precious fabric whereas nowadays it is used for ordinary cotton. 1918a defines it as ‘cloth of silk and gold thread’. According to 272 it is coloured cloth made of cotton or silk. In contemporary Amharic it refers to cotton cloth, white or coloured (p.c. Wondwosen Adane).
ድደ፡ ሃይማኖት፡ dǝda hāymānot fondement, soutien de la religion. [ነአኵቶ፡ ለአብ፡] ዕንቈ፡ ክብር፡ ሠርፀ፡ በረከት፡ ድደ፡ ሃይማኖት። 13. videasvid. ሃይማኖት፡
10
hyd , ሄደ heda (yǝhid), ሔደ ḥeda roben, take by forceen, plunderen, spoilen, breaken (the law), carry away by forceen, wresten, snatch awayen, confiscateen, seizeen, wrongen, outrageen, (figurative) ravishen, bewitchen (for the figurative meaning ‘ravish, bewitch’, cp. Amh. ‘marräkä’ take prisoner in waren, captureen, captivateen, fascinateen) 220b