Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

III,1

1)segnitiae vel desidiae deditum esse^la; segnem, pigrum, otiosum, tardum esse vel fieri^la: አፍቀሩ፡ ጽሕ፡ በእገሪሆሙ፡ ወኢይትሀከዩ፡ ; ኢትትሀከዩ፡ nolite segnes esse^la ; ዘይጻሙ፡ በሥጋሁ፡ ወይትሀከይ፡ በነፍሱ፡ qui negotiosus est corpore et otiosus animâ^la, ; ኢናፅርዕ፡ ቅኔ፡ እደዊነ፡ ወኢንትሀከይ፡ C.c. ለ rei: ; ; ኢትትሀከዩ፡ ለንስሓ፡ ; et Infin.: ኢትትሀከዩ፡ ነዲፎታ፡ ; ( episcopus^la) ኢይትሀከይ፡ ጸዊመ፡

2)cunctari^la, haesitare^la, ὀκνεῖν , Infin.: ኢትትሀከይ፡ ሐውጾ፡ ድዉይ፡ μὴ ὄκνει ἐπισκέπτεσθαι ἄρρωστον ; ; ; ; .

3)languescere^la, intermittere^la, cessare^la, deficere^lain re peragenda: : ኢትትሀከይ፡ ጸሎተ፡ ne intermittas preces^la ; et Infin.: ኢትትሀከይ፡ ገቢረ፡ ሠናይ፡ μὴ ἀπόσχῃ εὖ ποιεῖν ; ; ; ; ኢይትሀከዩ፡ ወሪቀ፡ ውስተ፡ n. 11 ገጽየ፡ ; nec non እምነ፡ ut: ኢትትሀከይ፡ እደዊከ፡ እምነ፡ አግብርቲከ፡ ; { episcopus factus ኢተሀከየ፡ በውስተ፡ ሢመቱ፡ እምገድሉ፡ ቀዳሚ፡ }.

4)pusillanimem esse^lain re peragenda (cfr. كَهِيَ ): ኢትትሀከይ፡ ኰንኖቶ፡ μὴ ὀλιγοψυχήσῳς ἐν τῷ κρίνειν .

5)aversari^la, aspernari^la: ኢይትሀከይ፡ መዊተ፡ οὐ παραιτοῦμαι τὸ ἀποθανεῖν ; ዘእጽሕፍ፡ ለክሙ፡ ኢይትሀከይ፡ አንሰ፡ vobis scribere me non piget^la ; etiam cum እምነ፡ rei: ኢትትሀከይ፡ እመልእክት፡ ministerium ne asperneris^la (Lud.); .

IV,3(at plerumque አስተሐየጸ፡ exscriptum) speculationem agere i.e.

1)speculari^la, explorare^la( σκοπεύειν ) ዘያስተሓይጽ፡ ; እምርሑቅ፡ ያስተሓይጽ፡ አዕይንቲሁ፡ ; ; ውስተ፡ ኵሉ፡ መንኰራኵሪሁ፡ ያስተሓይጽ፡ እግዚአብሔር፡ ; አስተሓይጹ፡ ለእመቦ፡ ; : ያስተሓይጻ፡ እኩያነ፡ ; መጻእክሙ፡ ታስተሓይጹ፡ አሰረ፡ ምድር፡ ; ; አስተሓይጽ፡ ፍኖተከ፡ ; ; ኀበ፡ ( ἀποβλέπειν εἰς ) .

2)accurate observare^la, animum intendere^lain rem: ያስተሓይጹ፡ በሑያጼ፡ ወርኅ፡ ; crebro in Chrys., ut አስተሓይጽ፡ በልብከ፡ ወአእምር፡ መኑ፡ አንተ፡

3)in specie (sensu malo) aucupari^la, insidiari^la(observare doli faciendi causa), , περιέχειν ; φυλάσσειν 55,6; παρατηρεῖν ; ; ἐνεδρεύειν ; ያስተሓይጽ፡ በእኩይ፡ ; ለ ut ያስተሓይጽ፡ ለድንግል፡ virgini insidiatur^la

1)Deo sacratus^la, sacer^la: ሕሩመ፡ ይኩንክሙ፡ ወቅዱሰ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ንዋዩ፡ ( ለዘመንኰሰ፡ ) ኮነት፡ ሕርምተ፡ ለእግዚአብሔር፡ F.N. 10.

2)in specie Deo devotus et anathematizatus^la ; ; ሕሩም፡ ዘሐረሙ፡ ; ; ሀገር፡ ሕርምት፡ (vers. una); ይኩን፡ ቅዉመ፡ ወሕሩመ፡ እምቤተ፡ ክርስቲያን፡

3)illicitus^la, vetitus^la, interdictus^la: ; ሥርወ፡ ሕሩም፡ ; ; ሰስሎ፡ እምነ፡ ሕሩም፡ recedere ab illicito^la ; ገባሬ፡ ሕሩማት፡ ; ዘተከልአ፡ እምተዋስቦ፡ ኀልዮ፡ ከመ፡ ሕርምት፡ ይእቲ፡ F.M. 9; ለ vel ላዕለ፡ pers., ut: ሕሩም፡ ለነ፡ F.M. 32,7; ዝንቱ፡ ሕሩም፡ ላዕለ፡ ምእመናን፡ F.M. 32,7;

4)abstinens^la: ሕሩመ፡ ሥጋ፡ ወወይን፡ Enc.; ከርሠ፡ ድንግል፡ ማርያም፡ ሕርምተ፡ ሩካቤ፡ ወዘርእ፡ ; ኄራን፡ ወሕሩማን፡ ወመስተጋድላን፡ n. 84

II,1

1)similem facere^laaliquem alicui, speciem praebere^laalicujus alicui, : ብዕልክሙ፡ ዘያመስለክሙ፡ ጻድቃነ፡ . (E Libr. Myst. Ludolfus affert notionem: imaginem^la, figuram dare rei^la).

2)inducere^laaliquem ut putet^la(propr. verisimile facere aliquid cui), ለ pers.: ያመስል፡ ለሰብእ፡ ከመ፡ ውእቱ፡ ያፈቅረኒ፡ hominibus suum mei amorem persuadet^la

3)plerumque: similem putare^laaliquem vel aliquid alicui, habere^laaliquem vel aliquid pro^laaliquo, vel existimare^la, putare^laInfin.; : ዐርከ፡ አምሰልዎ፡ φίλον ἡγησάμενοι αὐτόν ; ; እንዘ፡ ታመስሉኒ፡ ኤርምያስሃ፡ Rel. Bar.; Asc. ; vel cum et ከመ፡ , ut: ከመ፡ ዘእምካልእ፡ ሕዝብ፡ ያመስሉኒ፡ ; vel enuntiatione integra: አምሳለ፡ ስክርት፡ ይእቲ፡ ( putavit eam: ebria est^lai.e. ebriam esse^la) ; etiam praemissa ዘ፡ vel ከመ፡ , ut: አምሰላ፡ ያዕቆብ፡ ዘራሔል፡ ይእቲ፡ Kuf. p. 101; .

4)putare^la, existimare^la, opinari^la ዘ፡ vel ከመ፡ vel እስመ፡ , ut: አልቦ፡ ዘያመስል፡ ከመ፡ ; ; .

I,1laevem^la, glabrum^la, lubricum^la, planum esse^la[amh. ለመጠ፡ laevigavit^la, acuit^la; in caeteris linguis, transposita litera ለ et መ respondent: מָלַט , מָלַץ , ܡܠܰܛ مَلِطَ مَلِصَ al., et in ipso Geez መለጠ፡ ; quae omnia in notione primaria abradendi^la, laevigandi^laconveniunt] እብን፡ ይለምጽ፡ እማይ፡ λίθους ἐλέαναν ὕδατα . III,1

1)mitti^lavel se mitti sinere^la: ታአምሩ፡ ከመ፡ መጽሐፈ፡ ክርስቶስ፡ ትትለአከክሙ፡ እምኀቤሆን፡ , cui mittitur (aliter Platt); cum ኀበ፡ ejus ad quem mittitur: ተልኢኮሙ፡ ኀቤሁ፡ ἀποσταλέντες πρὸς αὐτόν Sed rarior est hic verbi usus; plerumque mitti se sinere^laest

2)ministrare^la, famulari^la( διακονεῖν , λειτουργεῖν ) , rarius ለ ejus, cui ministratur: ተልእከቶሙ፡ ; ; ; ; ብዙኃን፡ ይትለአኩ፡ ለገጸ፡ መኳንንት፡ ; ከመ፡ ይትለአክ፡ n. 48 ብእሴ፡ ንኩረ፡ ; ዘይትለአኩ፡ ቅድሜሁ፡ ; epistolae, quae subministratur (Platt). In specie dicitur

a)de ministerio sacro et de liturgia in templo: ተልእኩ፡ በውስተ፡ ደብተራሁ፡ ; ; ; ; ; ; ( እለ፡ ይትለአኩ፡ ለቤት፡ ) et de ministerio angelorum coram Deo ; ኵሎሙ፡ ማኅበረ፡ መላእክት፡ ይትለአክዎ፡ .

b)de ministerio diaconorum in ecclesia: ; ; ;

c)de administratione aliorum munerum ut ; ኢይትለአክ፡ መልእክቶ፡ ne administret munus suum!^la (arab. 78); .

3)recipr. sibi invicem ministrare^la .

I,1 ይሕሊ፡ aures mulcere sonis suavibus i.e.

1)canere^la, cantare^la, instrumentis musicis^lavel ad corum modos canere^la, absolute: ; ( ἐξῆρχον ); እንዘ፡ የሐልያ፡ ἐν χορείᾳ ; cantici: አሐሊ፡ ማሕሌተ፡ ; ; ; ( ሕልዩ፡ ); ; ; ብዙኀ፡ ሕልዪ፡ ; ንሕሊ፡ ማሕሌተ፡ መንፈሳዊተ፡ F.M. 32,7; ለ pers. ; ; በ argumenti ; በ instrumenti: ኅልዩ፡ ለእግዚአብሔር፡ በጸናጽል፡ ; ; .

2)cantare^laaliquem vel aliquid i.e. cantando celebrare^la, vel cantando irridere^la: ምሕረተ፡ ወፍትሐ፡ አሐሊ፡ ለከ፡ ; ሐለያሁ፡ ወዘመራሁ፡ በበረከተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ኪያየ፡ የሐልዩ፡ ; . – Nonnumquam in libris mss. I,2Imperf. ይሔሊ፡ , የሐሊ፡ legitur (ut CG; Cod. Francf.). – [An haec radix cum hebr. הִלֵּל componenda videatur?]

vel ተየሀደ፡ III,2et III,1Judaeum esse^lavel fieri^la, ad Judaismum se convertere^la, Judaeorum more vivere^la, judaizare^la: ተይህደ፡ ንጉሥ፡ Dan. apocr. 13,28; ; ; ተይህዶ፡ ; ; እለ፡ ዘክርስትና፡ ገጸ፡ ይሬስዩ፡ ( ለ ) ርእሶሙ፡ ወበኅሊናሆሙ፡ ይትዬሀዱ፡ ἰουδαΐζουσαν διάνοιαν ἔχοντες IV,3( አስተሐመመ፡ , gramm.§ 48,4)

1)passionem cum aliquo communicare^la: እግዚአብሔር፡ ቃል፡ አስታሓመሞ፡ Deus Verbum cum eo^la( homine Jesu^la) passionem communicavit^lahom. Theodoti Anc. in ; ob invidiam vel odium pati facere^laaliquem: እለ፡ አስተሓመምዎ፡ ለአትናስዮስ፡ Lud. e Vit. S. Sed plerumque significat:

2)sollicitudinem^la, curam^la, diligentiam impendere^la, sollicite curare^lavel studere^la: ( ἐπιμελεῖσθαί τινος ); ; ኪን፡ ለዘአስተሓመሞ፡ በልቡ፡ ; አስተሓምም፡ ዘውስተ፡ ገዳም፡ ሐመልማለ፡ ; ለ et Infin. vel አስተሓምም፡ ለፈውሶታ፡ ; ያስተሓምም፡ ለጠባዊያን፡ (var.); በ ut ዕፅ፡ ዘያስተሓመመ፡ ቦቱ፡ ከመ፡ ኢይደቅ፡ ; F.N. 29; በእንተ፡ ut: ያስተሓምሙ፡ ጻድቃን፡ በእንተ፡ መቃብር፡ δίκαιοι ἐφρόντισαν μνημείων ; ኀበ፡ ut: ያስተሓምሙ፡ ኀበ፡ ዘይትሌዐል፡ ad altiora nituntur^la ; vel absolute, ut: እዴሆሙ፡ ለኄራን፡ ያስተሓምም፡ . Creberrime vocabula ἐπιμελῶς , σπουδαίως , ἐν ἐπιμελείᾳ al. Aethiopice redduntur Infinitivo verbali, ut: ተኀሥሥ፡ አስተሓሚማ፡ እስከ፡ ትረክብ፡ ; ; ; vel Infinitivo nominali, praemissa praepositione, ut በአስተሓምሞ፡ σπουδαίως ; ; ; ; idemque usurpatur velut Substantivum: sollicitudo^la, curae^la, studium^la, ut ሙት፡ እምፍትወታተ፡ ዝዓለም፡ ወአስተሓምሞቱ፡ (Quod Ludolfus in 30 affert: „ አስተሓመምዎ፡ urserunt eum, sc. ut uxorem duceret^la“ vertendum est: curam in eum impenderunt, ut^la; neque huic verbo notio urgendi^laconvenit).

I,1[contiguum videtur ዐቀበ፡ , an وَقَى ?] ይዑቅ፡

1)servare^la, observare^la: ነፍሶ፡ ዑቅ፡ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ διαφύλαξον ; ዑቅ፡ ትእዛዘ፡ ወግበር፡

a)respicere^la, attendere^la, videre^la, prospicere^la, vel rei: ዑቀኒ፡ ἐπιγνῶναί με ; εἰδέναι ; ዘኢየዐውቅ፡ ቤቶ፡ ይወርሶ፡ ነፋስ፡ ; βλέπειν ; diaconi ይዑቅዎሙ፡ ለእለ፡ አልቦሙ፡ (prospiciant iis qui nihil habent) p. 321; etiam ላዕለ፡ vel ለ፡ pers.: ዑቅኬ፡ ላዕለ፡ (v. ለ ) ኢዮብ፡ προσέχειν .

b)cavere^la

α)aliquem vel aliquid i.e. vitare^la, : ዑቅዎሙ፡ ለከለባት፡ βλέπετε τοὺς κύνας ; ዘንተ፡ ዑቅ፡ ከመ፡ ኢታግብኦ፡ ለወልድየ፡ ; እምነ፡ rei, ut: ዑቅ፡ ርእሰከ፡ (v. ዑቅ፡ ) እምእኩይ፡ .

β)providere^la, videre^la, cautionem adhibere^la, sive addito ርእሶ፡ (proprie: semet custodire^la) sive omisso; : ዑቅ፡ ርእሰከ፡ ; ; ; ; ; ዑቅ፡ ወተዐቀብ፡ ; ዑቂ፡ ወለብዊ፡ ; ዑቁ፡ ወኢታፅርዑ፡ ; በእንተ፡ rei ; ኢ፡ cum verbi ( ne^la): ; ; ; ; ; ; ; ዑቁ፡ ኢታርኅዉ፡ ; ; ዑቅ፡ ኢያስሕቱከ፡ ; ; ; ; ; raro Imperf., ut: ዑቅ፡ አልቦ፡ ዘትኄሊ፡ ; ; ከመ፡ ( ut^la): ዑቁ፡ ከመ፡ ትግበሩ፡ ; ; ዮጊ፡ ኢ፡ ne forte^lac. , Platt.

2)animadvertere^la, cognoscere^la: ዑቅ፡ ከመ፡ „scito, quod“ Lud. e Vit. Pach. [quae verbi አወቀ፡ significatio in lingua Amh. tritissima est; נָצַר custodire^la, at نظر ነጸረ፡ intueri^la, aspicere^la].

3)intrans.: notum^la, manifestum esse^lavel fieri^la, apparere^la: ድኅረ፡ የዐውቅ፡ እከይሁ፡ (nisi ያዐውቅ፡ ἐκφαίνει τὴν κακίαν legere malueris) ; አዕረፈ፡ ( ያሬድ፡ ማሕሌታዊ፡ ) በሰላም፡ ወመቃብሪሁሰ፡ ኢተዐውቅ፡ (ni ተዐውቀ፡ legendum est) Sx. ; ናሁኬ፡ የዐውቅ፡ ከመ፡ … („elucet“, ni ያዐውቅ፡ „indicat“ interpretandum est) M.M. f. 109.

1)migratio^la

a)excessus^lamentis, ἔκστασις , ግዕዘ፡ ኅሊና፡ ; .

b)conversiones^lacoeli, ግዕዘ፡ ሰማይ፡ τροπαὶ οὐρανοῦ .

c): ii qui emigraverunt^la, secesserunt^la, liberi facti sunt^la. Hoc nomine ግዕዝ፡ populus Aethiopum, qui ex Arabia in Abyssiniam migravit, se ipse appellabat (cfr. አግዓዚ፡ ), I,4; 56 Deinde eodem nomine vocabantur

α)terra Aethiopum^lai.e. Abyssinia, sive ብሔረ፡ ግዕዝ፡ ; sive ግዕዝ፡ simplex, fem. , ut: ሰላም፡ ለከ፡ ቆመ፡ በቀልት፡ ወአርዝ፤ ዘፈረየተከ፡ ግዕዝ፤ ይስሐቅ፡ ጥቡዕ፡ ሰማዕተ፡ አምላክ፡ ዐዚዝ፤ ; እስከ፡ ዮም፡ ትትፌሣሕ፡ ግዕዝ፡ .

β)lingua Aethiopica^la, sive ልሳነ፡ ግዕዝ፡ sive ግዕዝ፡ simplex: ተዐልዋ፡ እምዕብራይስጢ፡ ኀበ፡ ግዕዝ፡ M.M. f. 49; ( ተተርጐመ፡ ).

2)plerumque m. , ግዕዛት፡ ( ; ). Sicut τρόπος vel ἀναστροφή

a)versandi vel agendi ratio^la, vita^la, mores^la, studium^la, sentiendi ratio^la, ingenium^la: በኵሉ፡ ግዕዝከ፡ ἀναστροφή ; ; ; ; ግዕዝኪ፡ τρόπος ; ዝኬ፡ ውእቱ፡ ግዕዞሙ፡ ( τρόπος pro τόπος ) ; βίος ግዕዝ፡ ዘእንበለ፡ ነውር፡ ; ἀγωγή ; ὁδός , ὁδοί , ታአምሩ፡ ግዕዞሙ፡ ለቴማን፡ ወእከዮሙ፡ ለሳባን፡ ; ይፈድዮ፡ ለሰብእ፡ በከመ፡ ግዕዙ፡ ; ዝንቱ፡ ውእቱ፡ ግዕዝኪ፡ እምንእስኪ፡ ; ; ኃጥእ፡ ዘክልኤቱ፡ ግዕዙ፡ ወምክዕቢተ፡ የሐውር፡ τρίβους ; ἡ ἔξοδος καὶ εἴσοδος ; ; ኵሉ፡ ሰብእ፡ ይረክብ፡ ዘከመ፡ ግዕዙ፡ ἔργα ; ἤθη ; ; ; ዘእንበለ፡ ግዕዝ፡ ἀθέμιτος 1 ; ὅρμημα ; διάνοια ; γνῶμαι ግዕዞሙ፡ ለረሲዓን፡ ; እለ፡ የሐውሩ፡ በግዕዞሙ፡ θελήματα ; ἐνθυμήματα ; ኀደጎ፡ በግዕዙ፡ በዘፈቀደ፡ διαβούλιον ; አልብየ፡ ዘከመ፡ ግዕዝየ፡ ἰσόψυχον ; እምልብሰቱ፡ ለሰብእ፡ ወእምሑረቱ፡ ወእምሠሐቁ፡ ይትዐወቅ፡ ግዕዙ፡ τὰ περὶ αὐτοῦ ; ; ለእመ፡ ኢኮነት፡ ከመ፡ ግዕዝከ፡ κατὰ χεῖρά σου ; ጠቢብ፡ በሥነ፡ ግዕዙ፡ ; እምነ፡ ግዕዙ፡ ያሜክርዎ፡ ለሰብእ፡ ; ለንኡስኒ፡ ወለዐቢይኒ፡ አሠኒ፡ ግዕዘከ፡ ወቃለከ፡ ; ኢትወልጥ፡ ግዕዘከ፡ μὴ ἀλλάξῃς σεαυτόν ; ወልድከ፡ ዘኢየሐውር፡ በግዕዝከ፡ ; ዘይቤለከ፡ ዐቢይ፡ ኦሆ፡ በሎ፡ ለግዕዙ፡ ; በግዕዘ፡ ልቦሙ፡ እኩይ፡ ; ; ; ዐርዮ፡ ግዕዝ፡ ὁμόνοια ; ብእሲ፡ ምስለ፡ ብእሲቱ፡ እለ፡ የኀብሩ፡ ግዕዘ፡ ; እምከመ፡ ዐረዩ፡ ግዕዛቲሆሙ፡ ; ውእቱ፡ እምሰብእ፡ ሠናያነ፡ ግዕዝ፡ Etiam pro variis aliis Graecorum vocibus usurpatur:

α) ላሕዎ፡ በከመ፡ ግዕዙ፡ κατὰ τὴν ἀξίαν αὐτοῦ ; κρίσιν .

β) δοκιμή .

γ) συνείδησις (conscientia vitae^lahoneste actae^la): ስምዐ፡ ግዕዝነ፡ ; በሠናይ፡ ግዕዝ፡ ; ; .

b)indoles^la, natura^la, essentia^la, ( Wesen^de) hominis: በኵሉ፡ ግዕዝክሙ፡ καρδίαις ; χάρισμα ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ግዕዘ፡ (Platt ለግዕዘ፡ ) ነፍስቶሙ፡ ይገብሩ፡ οἱ κατὰ σάρκα ὄντες ; ; ; Dei: tres personae ይትወሐዱ፡ ለ፩ ዘውእቱ፡ ግዕዝ፡ Lud. e Mss. Colb.; ግዕዞሙ፡ ዘኢይትፈለጥ፡ Lit. Joh.

c)natura^la, indoles^larerum: ግዕዘ፡ ብሔር፡ ἴχνη ; ; ግዕዞን፡ ለአእባን፡ ; ሰማይ፡ ጥቀ፡ ሠናይት፡ ወብርህት፡ ፈድፋደ፡ በግዕዛ፡ ; ባሕር፡ ወለጠ፡ ግዕዞ፡ (cfr. ግዕዘ፡ ሰማይ፡ supra sub 1, b).

d)ratio^la, modus^la, in : ratione^la, ut: ከመ፡ ኢይትከየድ፡ (I ) ግዕዘ፡ ልስሐተ፡ ጼው፡ ግዱፍ፡ . n. 1189

3)In specie nomine ግዕዝ፡ , quatenus significat nativum^la, usitatum^la, simplex^la, appellantur

a)forma^lavel ordo literarum^laAlphabeti Aethiopici simplex^la, ut ሀ , ለ ( iis formis quae annexis vocalium notulis immutatae sunt, ut ሆ፡ ሂ፡ ሊ፡ al.).

b)primus e tribus canendi modis^la, quibus Abyssini in decantandis hymnis suis liturgicis utuntur ( ዕዝል፡ et አራራይ፡ ), communis^lavel simplex^la: ወእምዝ፡ ትብል፡ ጸሎተ፡ ቅዳሕ፡ ዘእምዳዊት፡ በዜማ፡ ግዕዝ፡ ; ; creberrime, ut: ህየንተ፡ ዕዝል፡ ዘነግህ፡ ግዕዝ፡ al.

i.e. et ለ reduplicata, ለ፡ n. 30, permutatis literis ለ et ረ , eadem radix quae ሐረረ፡ חָרַר ܚܰܪ حَرَّ sonat; ardoris^lasignificationem habet (de permutatione literarum hebr. חָרוּל ). HincIII,1et ተሐበየ፡ III,2

1)tutelam^la, curam^la, administrationem^larei vel personae suscipere^la: ዘይትሐበዩ፡ ἡ φυλακὴ αὐτῶν ; ; ክርስቶስ፡ ዘዲበ፡ ኪሩቤል፡ ይነብር፡ ወኵሉ፡ ዓለም፡ ዘይትሐበይ፡ Mavâs. 28; presbyteros non decet^la ይመግቡ፡ ወኢይትሐበዩ፡ praefecturam aut procurationem suscipere^la( rerum alienarum^la) Lud. e Synodo.

2)vadem^la, praedem^la, obsidem^la, sponsorem se dare^lapro aliquo, fidejubere^la, : አነ፡ እትሐበዮ፡ ἐγὼ ἐκδέχομαι αὐτόν gen. 43,9; ገብርከ፡ ተሐበዮ፡ ለዝ፡ ሕፃን፡ እምኀበ፡ አቡሁ፡ servus tuus hunc puerum, fide interposita,^laa patre tuendum accepit^la ; ; እመ፡ ተሐበይኮ፡ ለዐርክከ፡ ἐὰν ἐγγυήσῃ σὸν φίλον ; ; ዘይትሐበይ፡ ወልደ፡ አብደ፡ ; ኢትትሀበዮ፡ ለዘይጸንዐከ፡ ; ብእሲ፡ ኄር፡ ይትሔበዮ፡ ለዐርኩ፡ ; ; episcopus^la ኢይትሔበይ፡ መነሂ፡ ; rei et ለ pers.: ዘይትሐበይ፡ ሕቢተ፡ ለዐርኩ፡ ; ተሐብዮ፡ et ተሐብዮት፡ fidejussio^laF.N. 27; ሠናይ፡ ተሐብዮ፡ ; ብዙኃነ፡ ኄራነ፡ አሕመሞሙ፡ ተሐብዮ፡ 29,18; ከመ፡ , ut ተሐበየኒ፡ እንተ፡ ከመ፡ ኢያብጥል፡ ሕጎሙ፡ fide tua interposita promitte^la(illis), me sacra eorum non abrogaturum esse^la Hinc

3)aut

a)fidem habere^laalicui: መኑ፡ ዘይትሐበዮ፡ ለሰራቂ፡ τίς πιστεύσει λῃστῇ ; ተሀበይኒ፡ ከመ፡ ኢይወጽእ፡ እኩይ፡ እምኔየ፡

b)promittere et spondere^la, polliceri^la: ተሐበየ፡ ሎቱ፡ ( sicario^la) ብዙኀ፡ ንዋየ፡ ; ከመ፡ , ut: ተሐበየ፡ ሎቱ፡ ከመ፡ ዮናናውያን፡ ኢይትመየጡ፡ ዳግመ፡

4)Ubi de baptismo agitur, est: baptismo sponsorem^la(vel testem) interesse^la: ዘይትሐበዮ፡ baptismi ejus sponsor^la ( ተወከፈ፡ ); F.N. 24,2.

I,1[etiam መሀለ፡ ; amh. ማለ፡ ; arab. بَهَلَ exsecratus fuit^la; III V VI unus alterum exsecratus fuit^la; VIII supplex fuit in oratione, supplicavit^la(at مَحَلَ significat maligna delatione insidias struxit^la)] ይምሐል፡

1)jurare^la, jusjurandum dare^la; absolute: ; ሶበ፡ ትምሕል፡ ; ኢትምሐሉ፡ ግሙራ፡ ; በ፡ jusjurandi: ; በካልእ፡ መሐላ፡ ኢትምሐሉ፡ ; hinc በሐሰት፡ vel በዐመፃ፡ pejerare^la: መሐልክሙ፡ በዐመፃ፡ ; ኢትምሐሉ፡ በሐሰት፡ ; በእንተ፡ እለ፡ ይምሕሉ፡ በጽድቅ፡ አው፡ በሐሰት፡ F.M. 22; vel rei vel jurisjurandi vel foederis: ; ; ዘብዙኀ፡ ይምሕል፡ πολύορκος ; ; ; ከመ፡ seq. ; ; ; ; ; vel sine ከመ፡ F.M. 22,9; vel ከመ፡ seq. ; Platt; ; ; ; ejus, per^laquem (quod) juratur: ; ; ; ; በ፡ ejusdem: መሐልኩ፡ በርእስየ፡ ; ; ; እለ፡ ይምሕሉ፡ በስመ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ; F.M. 22,5; ለ፡ personae, cui jurejurando promittitur: ; ; ; ; ; ; vel ላዕለ፡ ejusdem .

2)jurejurando promittere^laalicui aliquid, rei et ለ pers.: ; ; (cfr. ; ).

II,1

1)propius admovere^la, proximum reddere^laaliquem vel aliquid; ታለጽቆሙ፡ ለርኁቃን፡ Lit. Joh.

2)prope esse ad^la(cfr. أَقْرَبَ , הִקְרִיב ), parum abesse ut^la, prope accedere^la, appropinquare^la, instare^la; de loco: አልጺቆ፡ ኀበ፡ ቤቱ፡ ; አልጺቆ፡ ለኢየሩሳሌም፡ ; አልጸቀ፡ መንገለ፡ (Platt: ለ ) ሀገር፡ ; አልጺቆ፡ ይባእ፡ ሀገረ፡ ; አልጸቀ፡ ዘያጸድቀኒ፡ ; de tempore: አልጸቀት፡ ኵነኔክሙ፡ ; ; አልጸቀት፡ ዕለተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ሕይወትኒ፡ አልጸቀት፡ ለመቃብር፡ ; ለ et Infin., ut አልጸቀት፡ ነፍሱ፡ ለመዊት፡ ; ; አልጸቀት፡ ለወሊድ፡ , vel verbi: አልጸቀት፡ ትምጻእ፡ ዕለት፡ ; ; ; ; ; ; አልጸቀት፡ ትፃእ፡ ነፍሳ፡ .

II,1

1)propius admovere^la, proximum reddere^laaliquem vel aliquid; ታለጽቆሙ፡ ለርኁቃን፡ Lit. Joh.

II,1

I)ponderari^lavel appendi jubere^la: ታደሉ፡ ሊተ፡ መክሊተ፡ .

II)

1)aptum^la, idoneum^la, dignum facere^la, praeparare^la: ዘንተ፡ ሕዝበ፡ አድሉ፡ ለነሢአ፡ ምስጢርከ፡ .

2)facere id quod conducit, probatur, placet alicui ( es einem recht machen^de) plerumque ለ፡ pers.,

a)in bonam partem

α)placere^la, probari^la, ἀρέσκειν , ለእግዚአብሔር፡ አድልዎ፡ ኢይክሉ፡ ; ; ; ; ; δόξαν λαμβάνειν παρά τινος .

β)satisfacere^la, obsequi^la, favere^la, πειθαρχεῖν τινί ; ለ፡ vel rei: አድልዉ፡ ለጽድቅ፡ ; ዘያደሉ፡ ለእኩይ፡ πονηρευόμενος ; አድለውኩ፡ ለገጽኪ፡ ; ; እንዘ፡ ያደሉ፡ ሥምረተ፡ አምላክ፡ (obtemperans voluntati Dei) Org.

γ)vereri^la, revereri^la, honorem habere^laalicui: ዘአድለወ፡ ለእግዚኡ፡ δεδοικὼς τὸν κύριον αὐτοῦ ; ; ; ዘይፈቅድ፡ ያድሉ፡ ለዘፈነዎ፡ ὁ ζητῶν τὴν δόξαν τοῦ πέμψαντος αὐτόν ; (ni α interpretari malueris); : ኢታድሉ፡ በኀፍረት፡ በእንተ፡ ነፍስከ፡ περὶ τῆς ψυχῆς σου μὴ αἰσχυνθῇς .

δ)commodum esse^la, gratificari^laalicui: ከመ፡ ያድሉ፡ ለቢጹ፡ .

b)in malam partem,

α)favorem^la, gratiam^la, laudem captare^laalicujus, adulari^la, nimis admirari^la, contra jus et fas respicere^laaliquem, temere favere^laalicui, partium studio duci^la: በአድልዎ፡ ይገብርዋ፡ ለኀጢአት፡ ; ; ; ኢታድሉ፡ ለሰብእ፡ እንበይነ፡ ላሕዩ፡ ; ; ለአድልዎ፡ ከንቱ፡ εἰς ἀρετὰς ματαίων apocr.; ዘበልሳኑ፡ ያደሉ፡ γλωσσοχαριτῶν ; n. 1080in specie in judicando^la, ኢያደሉ፡ በውስተ፡ ፍትሕ፡ ; creberrime ለገጽ፡ , ut: ኢያደሉ፡ ለገጽ፡ οὐ προσωποληψία ; ; ; ; ; ; ; ; ; ኢያአምር፡ አድልዎ፡ ለገጽ፡ ; ; ; ; ; raro ላዕለ፡ ገጽ፡ , ut: እለ፡ ያደልዉ፡ ላዕለ፡ (v. ለ ) ገጽ፡ .

β)hypocritam esse^lavel agere^la, hypocrisin exercere^la: ; ; ; ; አድልዎ፡ hypocrisis^la ; ;

I,1[radix satis nota, cujus derivata vocabula in caeteris quoque linguis Semitarum usitata sunt; amh. ላከ፡ ] ይልአክ፡ Infin. ልኢክ፡ , legare^la, nuntium mittere^la; et ኀበ፡ vel ለ pers. et ኀበ፡ vel loci, nec non omisso , vel ከመ፡ : እልአከ፡ ኀቤሆሙ፡ ; ; ; ኢለአከከ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ለአክ፡ ለነ፡ ; ለአክ፡ ሎሙ፡ ad eos^la ; ለአኩ፡ ኀበ፡ ጠቢባት፡ ይምጽኣ፡ ; ; ; ለአከ፡ ኀበ፡ ኢዮርብዓም፡ እንዘ፡ ይብል፡ ; ; ; ; ደገመ፡ ልኢከ፡ ኀቤሁ፡ ; ለአከ፡ ኢየሩሳሌም፡ ኀበ፡ ካህናት፡ Rel. Bar.; ለአከ፡ ኀበ፡ አቡሁ፡ ከመ፡ ይምጻእ፡ ; ; ለአከቶ፡ ትስማዕ፡ ጥዩቀ፡ ነገረ፡ ; ; ለአከ፡ ያስተጋብኡ፡ ; ለአከ፡ ወነሥኣ፡ ; : ነገር፡ ዘአነ፡ እልእከከ፡ τὸ ῥῆμα περὶ οὗ ἐγὼ ἀποστέλλω σε (cfr. hebr. ). Construitur etiam literarum vel rei, quae per aliquem mittuntur: ለአከ፡ መጻሕፍተ፡ ወተናብልተ፡ ወአምኃ፡ ኀበ፡ , et ምስለ፡ pers., per^laquam mittitur: ኵሉ፡ ዘለአኩ፡ ሎሙ፡ ምስለ፡ አግብርት፡ ( ምስለ፡ ). litera alphabeti Aethiopici secunda, quae ለው፡ (sec. Isenb. in amh. p. 5 ላዊ፡ ) vocatur. II,1et አለዐለ፡ II,2et አላዐለ፡ II,3. Forma አልዐለ፡ (de qua gramm.§ 96,2) nonnisi in Perf. usitata est, et longe frequentior quam አለዐለ፡ ; forma አለዐለ፡ in Perf. rarius occurrit (ut ), item አላዐለ፡ ; ; sed Imperf. II,2 ያሌዕል፡ , ያልዕል፡ Imperat. አልዕል፡ ( gramm.§ 96,2), አልዒል፡ , አልዕሎ፡ et አልዕሎት፡ ; sed etiam Imperf. ያላዕል፡ ( ).

1)exaltare^la, elevare^la, attollere^la, in altum tollere^lamanum ; ; ; ; ; ; cum ለ ; faciem, oculos ; ; ; ; vocem ; ; virgam, baculum ; ( ውስተ፡ ሰማይ፡ ); ; cornua ; arcam ; rem humi jacentem tollere ; aliquid vel aliquem de loco inferiore in superiorem, ut ancoras ; እምነ፡ ; sursum tenere^la ዘአልዐለ፡ ንዋየ፡ ሐቅሉ፡ ( αἴρων ) armiger^la ; አመት፡ ተሐውር፡ ድኅሬሃ፡ አልዒላ፡ ዘፈረ፡ አልባሲሃ፡ እምድር፡ ; aliquem in altiore loco ponere, honore, opibus, potentia efferre: ዘያሌዕላኒ፡ እምእለ፡ ቆሙ፡ ላዕሌየ፡ ; ; ; ; ; ; ; አልዐልክዎሙ፡ በእዴየ፡ ( ἀντιλαμβάνεσθαι ) .

I,3

1)genibus flexis laudare^la, celebrare^la, venerari^laDeum, ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ለ , ut: ባርኩ፡ ለስሙ፡ በኵሉ፡ ጊዜ፡ ; ; ; ; . Inde: hymnum celebrare^lavel cantare^la: ባረከ፡ ዘ፡ ቡራኬ፡ [ ᾖσε τὴν ᾠδὴν ταύτην .

2)fausta precari^la, benedicere^laalicui, : ; ; ; ; ; ; ; ; በረከተ፡ ; ; ; in specie

a)de benedictione sacerdotis ; ; ; ከመ፡ ይባርክዎ፡ ለሕዝቡ፡ በስሙ፡ ; Lit.; etiam ላዕለ፡ , ut: ባረከ፡ ላዕሌሁ፡

b)benedictione consecrare^laaliquid ; ; ; ; ; ; ; ኢይባርኩ፡ ላዕለ፡ በጸል፡ F.N. 17; vel aliquem ; ( ἁγιάζειν ).

3)de Deo: benedicere^laalicui i.e. fortunare^la, prosperare^la, ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ላዕለ፡ pers. ; beneficii ; ; vel በ፡ ; formula salutandi: ይባርከ፡ እግዚአብሔር፡ ; hinc

4)salutem precando salutare^la, valedicere^la ; ; ; ; .

5)valedicere^laei, cui quis obsequium et venerationem debet, i.e. ei renuntiare^la(quare vulgo interpretantur Aethiopes: maledicere^la, exsecrari^la, etiam Ges. thes. p. 241), ; ; ; – : ባረከ፡ ዘ፡ መረቀ። n. 505

, m. et fem. , ሑረታት፡

1)itio^la, itus^la, incessus^la, gressus^la: ሑረት፡ ወግብአት፡ ; ; ሑረተከ፡ በሰላም፡ ያሤኒ፡ ; እምልብሰቱ፡ ለሰብእ፡ ወእምሑረቱ፡ ወእምሠሐቁ፡ ይትዐወቅ፡ ግዕዙ፡ ; ጥቀ፡ አዳም፡ ሑረታቲኪ፡ .

2)abitus^la, exitus^la, profectio^la: በሑረትነ፡ እምኀቤሆሙ፡ Platt; in breve tempus a mortuis separati sumus^la እስመ፡ እምድኅረ፡ ንስቲት፡ ነሐውር፡ ከመ፡ ሑረቶሙ፡ ; አበስኩ፡ ላዕለ፡ ነፍስየ፡ በሑረትየ፡ ኀበ፡ ሮም፡ ; ሑረቱ፡ ኀበ፡ ግብጽ፡

3)ambulatio^lai.e. sentiendi agendique ratio^la, vita^la, mores^la: ; መምህር፡ ይኩን፡ ንጹሐ፡ በሑረታቲሁ፡ ወጽሩየ፡ በፍናዋቲሁ፡ F.M. 1,5; ሠናይ፡ ሑረታቲሁ፡ በኵሉ፡ መዋዕል፡ ; ምግባራት፡ ወሑረታት፡ ; ከመ፡ ኢይንግሥ፡ ወልዱ፡ በሑረታቲሁ፡ ; ለ erga^la, በእንተ፡ ሠናይ፡ ሑረታቲሁ፡ ለሕዝብ፡ ob benignitatem ejus erga populum^la

4) ሑረተ፡ ብእሲተ፡ ብእሲ፡ adulterium^la

(v. ላዐት፡ ) capulus^lagladii . – De etymo suspicor, permutatis liberis ለ et ነ (sicut in ለሐወ፡ , ለትኀ፡ ) ለዓት፡ repetendum esse a voce ለዐተ፡ i.q. نَعَثَ cepit manu^larem (cogn. cum نَعَشَ elevavit^la, sustulit^la). et ተሐሥየ፡ III,1laetari^la, laetitia exultare^la, alacritate gestire^la: ይትሐሠዩ፡ περιχαρεῖς ἐγένοντο ; ; እንዘ፡ ትትሐሠይ፡ ἐν εὐφροσύνῃ ; ; ; ἀγαλλιᾶσθαι ; ; ; ; ; ; ; 2 ; በ ut ይትሐሠዩ፡ ብከ፡ ; ; ; ; ; ; በእንተ፡ ; ; ለ pers. συγχαίρειν τινί ; . et frequentius ሐሰ፡ [de quo gramm.§ 163,3 et gramm.§ 199,d; i.q. arab. حَاشَ لِلهِ , حَاشَالَكَ حَاشَاكَ aram. ܚܳܣܠܳܟ ; significatione convenit hebr. חָלִילָה לִי ], formula deprecandi et aversandi: absit!^laUsurpatur absolute ut ሐሰ፡ μὴ γένοιτο ; ; ; ለ pers., ut: ሐሰ፡ ሊተ፡ absit a me!^la ; ; ; ; ; . Res vel actio, quam aliquis deprecatur vel aversatur, subjungitur praepositione እምነ፡ ut: ሐሰ፡ ሊተ፡ እምነ፡ ገቢሮቱ፡ ; ሐሰ፡ ሎቱ፡ ለእግዚእየ፡ እምነ፡ ዝንቱ፡ ርኩስ፡ ; vel conjunctione እስከ፡ seq. Indic.: ሐሰ፡ ለነ፡ እስከ፡ ነኀድግ፡ ; ; ; vel ከመ፡ seq. Indic., ut ሐሰ፡ ሊተ፡ ከመኢይገብር፡ ዘንተ፡ ; nec non Imperfecto vel Subjunctivo nudo, ut: ሐሰ፡ ኢትመውት፡ μηδαμῶς σοι . οὐ μὴ ἀποθάνῃς ; ; ሐሰ፡ ለከ፡ ኢታጥፍአነ፡ ; ; ; . n. 91I,2et I,1[prima radicis potestas est in pernicitate^laet agilitate^la( מָהַר ); hincducitur notio sollertiae^la( מָהִיר , ܡܗܺܝܪܳܐ , مَهَرَ , مَاهِرٌ ); denique in Geez stirps I,2et I,1significat sollertem reddere^lai.e. docere^la; amh. ማረ፡ id.] Imperf. plerumque ይሜህር፡ I,2, sed etiam: ይመህር፡ I,1( ) vel ይምህር፡ ( ; ; al.); ይመህር፡ n. 143vel ይምህር፡ I,2( ; ; pro qua forma etiam ይማህር፡ reperitur, ut ) et ይምሀር፡ I,1( ; ; 1 ; al.), Imperat. መህር፡ et ምህር፡ I,2( ; ; ; al.; pro qua forma etiam ማህር፡ reperitur, ut ) et መሀር፡ I,1( Platt; ; al.) Infin. ምሂር፡ ( ), ምህሮ፡ ( ; ), ምህሮት፡ ( ; ) et ምሂሮት፡ ( ).

1)docere^la

a) ; . .

b): ; ; ; ; et ለ pers.: ; ; .

c)rei: ይምህሩ፡ ትምህርተ፡ ትእዛዛተ፡ ሰብእ፡ ; ይሜህር፡ ምክረ፡ ; ; , et በእንተ፡ rei ; .

d) ; ; ; ; ; ; ; ; ; መሀሮ፡ አቡሁ፡ መጽሐፈ፡ ; ; ; ; ; ; .

e)verba si subjunguntur, adhibetur Infin.: ትሜህር፡ እገሪሃ፡ ሐዊረ፡ ; ; ; vel ለ፡ Infin., ut: ምህረኒ፡ ለገቢር፡ , vel , ut: ; .

2)instituere^la, erudire^la( παιδεύειν , etiam νουθετεῖν admonere^la): መሀር፡ ወልደከ፡ ; ምህረኒ፡ እግዚኦ፡ ; ገሠጾ፡ ወመሀረ፡ ; ; ; ; ; ; 1 ; .

II,1venire facere^lavel jubere^lai.e.

a)afferre^la, adducere^la, secum ferre^laet rei: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; n. 227 ኢያምጻእኩ፡ ምስሌየ፡ ; ; ; አምጽአት፡ ቅድሜሁ፡ ; ኣመጽእ፡ እኪተ፡ እመደቡብ፡ ; ውስተ፡ ትፍሥሕት፡ ኢታምጽእ፡ ሐዘነ፡ ; deferre^lamarito dotem: ትሎት፡ ዘአምጽአት፡ ኀቤሁ፡ F.N. 24,7.

b)offerre^lamunera, sacrificia ; ; ; ; ; ; .

c)adducere super aliquem^laaliquid, rei et ላዕለ፡ vel ዲበ፡ pers., ut: ኀጢአተ፡ ; ; መርገመ፡ ; ማየ፡ አይኅ፡ ; ; እኩየ፡ ; ; እዴየ፡ ; መዋዕለ፡ ; ; መቅሠፍተ፡ ; ለ pers. .

d)evenire jubere^la, eventum dare^la: አነ፡ ኣመጽእ፡ ነገርየ፡ ለዛ፡ ሀገር፡ ; ነበብኩ፡ ወአምጻእኩ፡ ; .

e)nasci^lavel oriri facere^lavel jubere^la, i.e. excitare^la, procreare^la: ἐξεγείρειν ; አምጽአ፡ ነፋሰ፡ ; ታመጽእ፡ ጽልመተ፡ ; አዝልፎ፡ ስካር፡ ያመጽእ፡ ኮብሰ፡ ወሞተ፡ ግብት፡ ወፈጸንተ፡ F.N. 50.

f)afferre^la, proponere^la, in medium proferre^lasermonem, argumentum, exemplum: ; ; አምጽአ፡ ጥያቄ፡ Chrys., creberrime; አኀዘ፡ ጳውሎስ፡ ያምጽእ፡ ትእምርተ፡ እምሥርዐተ፡ ደብተራ፡

(si non ለሀሰ፡ ) I,1discedere^la, abire^la, evanescere^la; ter legitur in libro Jobi: መሐወኒ፡ እንተ፡ ኵለሄ፡ ወእለህስ፡ διέσπασέ με κύκλῳ καὶ ᾠχόμην 19,10; ወይልህስ፡ (v. ወይፈልስ፡ ) እምነ፡ ምንባሩ፡ καὶ λικμήσει αὐτὸν ἐκ τοῦ τόπου αὐτοῦ 27,21; ትፍሕቅ፡ ነፍስየ፡ ወትልህስ፡ ᾤχετό μου ἡ ἐλπὶς ὥσπερ πνεῦμα 30,15. – : እፈልስ፡ እልህስ፡ ዘ፡ እሰድዳለሁ፡ [In caeteris linguis deest haec eadem radix; cum ለ et ነ saepius permutentur, an comparare licuerit נוּס aufugere?^la]. I. mutatis ረ et ለ cum حَمَلَ portavit onus^la, ܚܡܰܠ comportavit^la, collegit^la, coacervavit^la( جَمَلَ ) convenire videtur; eandem autem notionem coacervandi^lahabent hebr. עָמַר et חָמַר (in עִמֵּר עֹמֶר עָמִיר חֹמֶר ) et ከመረ፡ . Hincmihi nomen traxisse videtur ሐመር፡ navigium^la, dictum a portando^la. (Pariter nomen asini חֲמוֹר ܚܡܳܪܳܐ حِمَارٌ , quem etymologi a colore subrubro^ladictum esse asserunt, nescio an rectius ad portandum^lareferatur). II. i.q. حَمَرَ IX XI rubuit^la, cui vicinum est ኀፈረ፡ , (hinc ሐመር፡ bacca rubra^la). I,2[hujus radicis significatio prima nonnisi in lingua n. 39hebr. conservata est: cepit^la, sumsit^la, accepit^la; hinc ልቃሕ፡ res mutuo accepta^laet ለቅሐ፡ mutuo accipere facere i.e.] mutuum dare^la( δανείζειν , κιχράναι ); : ብዙኃን፡ እለ፡ ኢይሌቅሑ፡ ; ; ; rei: ዘኢለቅሐ፡ ወርቆ፡ በርዴ፡ ; ; ለ pers.: አግብርት፡ ለአጋእዝቲሆሙ፡ ይሌቅሑ፡ ; ; ለእመ፡ ለቃሕከ፡ ብሩረ፡ ለነዳይ፡ ; : ኢትለቅሖ፡ ለዘይብዕለከ፡ ; ; ; ; ; ; . – : ለቅሐ፡ ብ፡ አበደረ፡ II,1vestire^la, et rei: ; ; ; ; አልበስከኒ፡ ማእሰ፡ ; አልበስኮኑ፡ ግርማ፡ ዲበ፡ ክሣዱ፡ 39,19; ኣለብሶ፡ አልባሲከ፡ ; ; ; ኣለብሰክሙ፡ ሥጋ፡ ; አልበሱ፡ ምሥዋዕ፡ ሠቀ፡ ; ያለብስዎሙ፡ ከመ፡ ሰብእ፡ Ep. ; አልበሶ፡ ምንኵስና፡ ወአስኬማ፡ ; ለ pers. አልበሰ፡ እምልብሱ፡ ለዕሩቅ፡ ; . In liturgiis^la አልበሰ፡ ታቦተ፡ est ornare altare^laut . tahakaya III,1; tahakkaya III,2
(Dillmann 1) , (Dillmann 2) ወይቤልዎ፡ ኢንትሀከይ፡ ንሕነ፡ ከመ፡ ንሖር፡ ኀበ፡ ሐፄጌ፡ ወኢናመከኒ፡ በመከራ፡ ክረምት። ‘“Nous ne désirons pas cesser d’aller (chez le) Ḥaṣēgē , nous n’allons pas chercher de prétextes dans les ennuis de la saison des pluies”^fr’ 54 l. 24–25 (ed.), 63 l. 36–37 (tr.); in the following ex. the verb takes the indirect object but the construction may be faulty: ዓዲ፡ ይቤሎሙ፡ እስኩ፡ ኢይትሀከይ፡ ለክሙ፡ እስመ፡ እወስደክሙ፡ ኀበ፡ ትረክቡ፡ ረባሐ፡ 158 l. 23–24 (ed.) Again he said to them, please do not be idle because I will take you where you will gain profit^en

Grébaut
ተሀከየ፡ tahakaya III,1 «aspernatus est^la, piger fuit^la» ― ሰነፈ፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 1.
ተሀከየ፡ tahakkaya III,2 se livrer à la paresse^fr, être négligent, nonchalant^fr.
እመ፡ ፈቀደ፡ ኀበ፡ ቍጥዓ፡ ወመዓት፡ ዘተሠርዓ፡ ላዕሌነ፡ ሶበ፡ ሶበ፡ ይትሔከይ፡ ለይኩን፡ ቍጥዓሁ፡ ቱሱሐ፡ በምጣኔ፡ እስመ፡ ቀታልያን፡ ይትጌበሩ፡ ሰይፈ፡ እምነ፡ ኀፂን። Ms. BNFet110, fol. 43rb.
ስምዑ፡ ኦኖሎት፡ ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ዘንተ፡ ይቤ፡ እግዚአብሔር፡ ናሁ፡ አነ፡ እትኃሠሥ፡ አባግዕየ፡ እምነ፡ ኖሎት፡ ወኢይርእይዎሙ፡ ዳግመ፡ ኖሎት፡ ወአድኅን፡ አባግዕየ፡ እምአፉሆሙ፡ ወኢይከውኑ፡ ካዕበ፡ መብልዓ፡ ሎሙ። ይደሉ፡ ከመ፡ ይለብው፡ እንከ፡ አይ፡ ኵነኔ፡ ይደልዎ፡ ለዘይትሔከይ፡ አስተሐምሞ፡ በእለ፡ ተሠይመ፡ ላዕሌሆሙ። Ms. BNFet110, fol. 38v a-b.
7

Leslau
ተሀከየ tahakaya , ( 7) ተሀከየ tahakkaya be sluggish^en, be slack^en, be slothful^en, be weary^en, be nonchalant^en, neglect^en, be negligent^en, be lazy^en, be indolent^en, be inert^en, be tranquil^en, be idle^en, be remiss^en, cease^en, hesitate^en, delay^en, decline^en, disdain^en 216b

ʾastaḥāyaṣa , አስተሐየጸ፡ ʾastaḥayaṣa

Grébaut
አስተሓየጸ፡ ʾastaḥāyaṣa IV,3 «observer avec une grande attention^fr» ― ተመለከተ፡ Ms. BNFabb217, fol. 29r.
62

Leslau
አስተሓየጸ ʾastaḥāyaṣa , አስተሐየጸ ʾastaḥayaṣa perceive^en, view^en, discern^en, look at^en, look on^en, observe^en, observe closely^en, consider carefully^en, search for^en, watch^en, examine^en, spy^en, explore^en, scrutinize^en, lie in wait^en, be on the lookout for^en 252a

ḥərum , ኅሩም፡ ḫərum , ሕሩማን፡ ḥərumān
ኦነፍስ፡ ኦነፍስ፡ ተዘከሪ፡ ተድላሆሙ፡ ለመነኮሳት፡ ኅሩማን፡ ወለደናግል፡ መስተዓግሳን፡ ‘O anima, o anima, ricordati della delizia die monaci penitenti, a die vergini pazienti^it’ 38 (150) l. 20–21 (ed.), 39 (151) l. 24–25 (tr.) (‘Il termine ሕሩማን che in questo caso è stato tradotto con “penitenti”, possiede una gamma abbastanza ampia ed eterogenea di siginficati, come ascetic, persone che rinunciano e si astengono. Può significare anche “consacrati, separate” così come “scomunicati”, cf. 83; 462.’ 38 (150) n. 65)

Grébaut
ሕሩም፡ ḥərum , ሕሩማን፡ ḥərumān «illicitus^la, vetitus^la» ― እርም፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p.

Leslau
ሕሩም ḥərum not permissible^en, illicit^en, forbidden^en, consecrated^en, dedicated^en (to God), devoted^en (to God), anathematized^en, who abstains^en 242b

Cross-references: for ሥርው፡ ሕሩም፡ ሥርው፡

ʾamsala

Grébaut
አምሰለ፡ ʾamsala II,1 ያመስል፡ , ያምስል፡ «rendre semblable^fr» ― አስመሰለ፡ Ms. BNFabb217, fol. 37v.
87

Leslau
አምሰለ ʾamsala declare similar^en, declare alike^en, make believe^en, regard as^en, hold as equivalent^en, consider someone so and so^en, think^en, compare^en, believe^en 365b

lamaṣa , ለምፀ፡ lamḍa

Grébaut
ለምፀ፡ lamḍa I,1 ይለምፅ , ይልምፅ፡ «être poli^fr, être lissé^fr» ― ለዘበ፡ Ms. BNFabb217, fol. 14r. Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 4.
26

Leslau
ለመጸ፡ lamaṣa ( 164a, 26) ለምፀ፡ lamḍa be smooth^en, be soft^en, be polished^en, be plain^en, be bare^en, be bald^en 316a

I,2 ḥallaya singen^de xxiib ; , , 61a l. 25, 61b l. 1 (ed.) ʾastaḥāmama , ʾastaḥamama

Grébaut
አስተሓመመ፡ ʾastaḥāmama IV,3 (souvent écrit አስተሐመመ፡ ) ያስተሓምም፡ «avoir grand souci d’une chose; traiter un malade^fr» ― አስታመመ፡ Ms. BNFabb217, fol. 20v.
44

Leslau
አስተሓመመ ʾastaḥāmama , አስተሐመመ፡ ʾastaḥamama trouble oneslef^en, tire oneself^en, be anxious^en, care for the sick^en, nurse^en, take care of^en, do something with care^en, look after^en, take pains^en, endeavor^en, be assiduous^en, be preoccupied^en, give careful attention to^en, devote oneself to^en, share the passion^en, share the suffering^en 233a

Cross-references: also አስተሓመመ፡

taḥabaya , ተሐበየ፡ taḥabbaya

Grébaut
ተሐበየ፡ taḥabaya III,1 ይትሐበይ፡ «être caution^fr, administrer avec responsabilité^fr, être parrain^fr» ― ተዋሰ፡ , ዋስ፡ ሆነ፡ ; የክርስትና፡ አባት፡ ሆነ፡ Ms. BNFabb217, fol. 25r.
51–52

Leslau
ተሐበየ taḥabaya , taḥabbaya have charge of^en, take care of^en, oversee^en, administer^en, assume the position of administrator and surety^en, sponsor^en, become surety^en, pledge oneself^en, stand as guarantor^en, vouch for^en, be a god parent^en
ዘተሐበየ zataḥabaya godchild^en 225a

maḥala

Grébaut
መሐለ፡ maḥala I,1 ይምሕል፡ , ይምሐል፡ «jurer^fr, prêter serment^fr» ― ማለ፡ Ms. BNFabb217, fol. 34r
78

Leslau
መሐለ፡ maḥala (yǝmḥal) swear^en, take an oath^en
መሐለ፡ በሐሰት maḥala ba-ḥassat perjure oneself^en, swear falsely^en, ሐሰት
መሐለ፡ በዐመፃ maḥala ba-ʿamaḍā perjure oneself^en, swear falsely^en ዐመፃ
335b

mahara , ምህረ፡ mǝhra

Grébaut
መሀረ፡ mahara I,2 ይሜህር፡ , ይመህር፡ «enseigner^fr, instruire^fr» ― አስተማረ፡ Ms. BNFabb217, fol. 32r.
ምህረ፡ mǝhra I,1 ይምህር፡ , ይምሀር፡ «enseigner^fr, instruire^fr» ― አስተማረ፡ Ms. BNFabb217, fol. 32r.
71
Subjonctif ይምሀር፡ I,1 de forme stative ወባህለ፡ ዳንኤል፡ ነቢይ፡ ከመ፡ ይምሐሩነ፡ ከመ፡ መንግሥተ፡ ክርስቶስ፡ ለዓለም፡ ወለዓለመ፡ ዓለም፡ ይሄሉ፡ እስመ፡ መንግሥቱኒ፡ ኢኮነ፡ ከመ፡ መንግሥተ፡ ዝንቱ፡ ዓለም፡ ሐላፊ፡ ወማሳኒ። 639.
72

Leslau
መሀረ፡ mahara (yǝmhǝr), (, Lt) ምህረ፡ mǝhra teach^en, instruct^en, educate^en, train^en, discipline^en 334

ʾamṣǝʾa

Grébaut
አምጽአ፡ ʾamṣǝʾa II,1 ያመጽእ፡ , ያምጽእ፡ «faire venir^fr, apporter^fr» ― አመጣ፡ Ms. BNFabb217, fol. 48r.
118

Leslau
አምጽአ ʾamṣǝʾa bring^en, offer^en, cause to happen^en, bring about^en, raise up^en, convey^en (a thing to a place), put forth^en 369b

laqqǝḥa

Grébaut
ለቅሐ፡ laqqǝḥa I,2 ይሌቅሕ፡ , ይለቅሕ፡ «prêter^fr» ― አበደረ፡ Ms. BNFabb217, fol. 14v. Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 4.
27

Leslau
ለቅሐ laqqǝḥa lend^en
ዘይሌቅሕ፡ zayǝleqqǝḥ lender^en 317a

ʾalbasa

Grébaut
አልበሰ፡ ʾalbasa II,1 ያለብስ፡ , ያልብስ፡ «revêtir un autre^fr» ― አለበሰ፡ Ms. BNFabb217, fol. 14v.
28
አልበሰ፡ ʾalbasa II,1 ያለብስ፡ , ያልብስ፡ «vestivit^la (active) » ― አለበሰ፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 5.
29

Leslau
አልበሰ ʾalbasa clothe^en, dress^en 305b

አትረፈ

ΙΙ,1

1)reliquum^lavel residuum^lafacere^la, relinquere^la, ; ; ; ; ; ; ; 14; ; ; ; 4 ; ; ; ; አትረፈ፡ ለነ፡ ዘርአ፡ ; ከመ፡ ኢያትርፍ፡ ; 3; ; ; ; ; .

a)superstitem relinquere^la: እመቦ፡ ዘሞተ፡ ወአትረፈ፡ ውሉደ፡ F.N. 52.

b)reponere^la, reservare^la ; Herodes አትረፋ፡ ለርእሱ፡ (Joannis Bapt.) ቅዱስት፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ ; አትረፍኩ፡ ነገርየ፡ በእንተ፡ ዘኀጣእኩ፡ ከርታሰ፡ ወጸሓፌ፡ ( sufflaminavi^la) , p. 507 59.

c)in arithmetica, Abush. ( ተርፈ፡ 1,c)

2)reliquum^lai.e. abunde habere^la, abundare^lare, ; .

ʾatrafa

1) add^en ኢያኅፀፀ፡ እምዝንቱ፡ ኍልቍ፡ ወኢያትረፈ። ‘il n’a pas diminué ce nombre et n’en a rien retranché^fr’ 113 l. 4-5 (ed.), 128 l. 17 (tr.), በእንተ፡ ዝንቱ፡ ኵሉ፡ ዘዘከርናሆሙ፡ ረሰይነ፡ ፱አንቀጸ፡ ዝንቱ፡ መጽሐፍ፡ ወአትረፍነ፡ እምኍልቈ፡ ፰አንቀጸ፡ መጽሐፉ፡ ለዮሴፍ፡ ወልደ፡ ኮርዮን። ‘Pour tout ce que nous venons de rappeler, nous avons choisi (la division) de ce livre en neuf chapitres et nous avons abandonné (la division) en huit chapitres du livre de Joseph, fils de Gorion^fr’ 5-7 (ed.), 128 l. 17-20 (tr.) ( proposes this meaning against Conti Rossini’s translations in the above examples. He provides the following rendering of both examples: ‘er hat dieser Zahl nicht abgezogen noch hinzugefügt’, ‘und wir haben hinzugefügt zu der Zahl der acht Kapitel des Buches des Gorioniden’. He links this sense of አትረፈ፡ with ትሩፍ፡ überschüssig^de, excessive^en and ዘይተርፍ፡ mehr^de more^en.)

2) keep for oneself^en (with or without ለ- + Pronominal suff. 619) እስመ፡ ተርፈ፡ ሎቱ፡ ብዙኅ፡ እምዘ፡ ነሥእዎ፡ ወዘነሥአሂ፡ ኢያተርፈ፡ ‘en effet, à chacun restait une quantité plus grande que se qu’il avait pris, et (le roi) ne gardait pas pour lui ce qu’il venait de saisir^fr’ 115 l. 25-26 (ed.), 131 l. 19-21 (tr.), ወሀቡ፡ አምኃ፡ ለንጉሥ፡ ወዘይደሉ፡ ሎሙ፡ አትረፉ፡ መክሊቶሙ፡ ‘il donnèrent des cadeaux au roi, et ils retinrent pour eux-mêmes, comme leur part, ce qui leur convenait^fr’ 117 l. 16-17 (ed.), 133 l. 22-23 (tr.), ሎቱሰ፡ ዘአትረፈ፡ ኢነአምር፡ ኍላቌሆን፡ ‘nous ne connaissons pas le nombre des autres qu’il garda pour lui-même^fr’ 106 l. 12-13 (ed.), 121 l. 2-3 (tr.)

3) catch^en, get^en ወአትረፈ፡ እምኔሆሙ፡ መጠነ፡ ፶፡ ዕደው፡ እኁዛነ፡ ወልታ፡ ወኵናት። ‘il arrêta environ cinquante hommes armés de boucliers et de javelots^fr’ ወእንዘ፡ ይትመየጡ፡ አትረፉ፡ ሰብአ፡ ሀገር፡ ብዙኅ፡ እምዘ፡ ማህረኩ፡ ‘pendant qu’ils revenaient en arrière, les paysans reprirent une grande partie de ce qu’ils avaient pillé^fr’ 129 l. 15-16 (ed.), 147 l. 1-3 (tr.)

ለሀመ

: لَهِمَ avide deglutivit^la(hebr. הִתְלַהֵם ), לָחַם edit, comedit^la, ܠܚܰܡ linxit^la. Hinc

ለሀሰ

lingere^la ለሐሰ፡

ለሐሰ ልህሰ

evanescere^la ለሀሰ፡ (si non ለሀሰ፡ ) I,1discedere^la, abire^la, evanescere^la; ter legitur in libro Jobi: መሐወኒ፡ እንተ፡ ኵለሄ፡ ወእለህስ፡ διέσπασέ με κύκλῳ καὶ ᾠχόμην 19,10; ወይልህስ፡ (v. ወይፈልስ፡ ) እምነ፡ ምንባሩ፡ καὶ λικμήσει αὐτὸν ἐκ τοῦ τόπου αὐτοῦ 27,21; ትፍሕቅ፡ ነፍስየ፡ ወትልህስ፡ ᾤχετό μου ἡ ἐλπὶς ὥσπερ πνεῦμα 30,15. – : እፈልስ፡ እልህስ፡ ዘ፡ እሰድዳለሁ፡ [In caeteris linguis deest haec eadem radix; cum ለ et ነ saepius permutentur, an comparare licuerit נוּס aufugere?^la].

ልህቀ

I,1[ كَهَلَ provectiore aetate fuit^la, قَهَلَ VII senectute debilis fuit^la, قَحَلَ VII id.,^la قَلْحَمَ decrepitus fuit senex^la; כָּלַח in כֶּלַח senectus^la; amh. ላቀ፡ et አላቀ፡ ] n. 26 ይልሀቅ፡ , Imperat. ለሀቅ፡ , ልሂቅ፡ ( )

1)crescere^la, adolescere^la, augescere^la, de plantis ; ; ; ; ; de barba, capillo et unguibus ; ; de aquis ; de nequitia ; de infantibus, pueris, puellis ; ; ; ; in specie: in pubertatem ingredi^la ( ልህቂ፡ ወዐበይኪ፡ ); ; , et adolescentiam transigere^la ; አይድዐቶ፡ አስቴር፡ ለንጉሥ፡ ከመ፡ በቤቱ፡ ልህቀት፡ . Transl.: adaugescere^la, augeri^lamultitudine, vi, potentia, divitiis saepius; ለሀቁ፡ ወብዝኁ፡

2)senescere^laaetate et viribus, aetate provectum^la, senem^lavel senilem esse^la: እልህቅ፡ ወእረሥእ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; 1 ; ; ; ይልህቅ፡ ሕይወቶሙ፡ senescet vita corum^la .

3)comparative: natu majorem esse^la, ዘይልህቅ፡ natu major^lavel maximus^la ; እኅትክን፡ እንተ፡ ትልህቅ፡ ; ; ይልህቅዎ፡ eo natu majores sunt^la ; ወራዙት፡ ተኰነኑ፡ ለእለ፡ ይልህቁክሙ፡ ; .

lǝhqa

Grébaut
ልህቀ፡ lǝhqa I,1 «grandir^fr» ― አደገ፡ Ms. BNFabb217, fol. 11v.
18

Leslau
ልህቀ lǝhqa (yǝlhaq), (KG) ልሕቀ lǝḥqa grow^en, grow up^en, reach manhood^en, grow old^en
ዘይልህቅ za-yǝlǝhǝq elder^en 309a

ልሂቅ

et , fem. ልህቅት፡ ( gramm.§ 129,a) et ለሀቅት፡ ( ; ; per archaismum ልሀቅት፡ ; ልሀቅ፡ sine dubio pro ልህቅት፡ errore librarii), m. ልሂቃን፡ , fem. ልሂቃት፡ (de ሊቃውንት፡ vid. sub ሊቅ፡ )

1)aetate provectus^la, senior^la ; ; ( πρεσβύτερος ); ( πρεσβύτης ); ልሂቅኒ፡ ወአእሩግኒ፡ በኀቤነ፡ ሀለወ፡ ; ንኡስ፡ አነ፡ በመዋዕልየ፡ ወአንትሙ፡ ልሂቃን፡ ወሊቃውንት፡ ; ; ልሂቅ፡ ምስለ፡ አረጋዊ፡ ( πρεσβύτερος μετὰ πλήρους ἡμερῶν ); ክልኤሆሙ፡ ልሂቃን፡ እሙንቱ፡ ; ; ልሂቃት፡ πρεσβύτεραι ; ልሂቃት፡ መበለታት፡ ( ንኡሳት፡ መበለታት፡ )

2)senior dignitate^la, princeps^la, presbyter^la, praefectus^la, quamquam hoc sensu forma contracta ሊቅ፡ crebrius adhibetur: እምውሉደ፡ ልሂቃነ፡ ሀገረ፡ ሮሜ፡ e filiis patriciorum^la ; al.; ዘይፈቅድ፡ ልሂቅ፡ ይኩን፡ ( πρῶτος ) ; πρεσβύτερος n. 27(ecclesiae) ; πρσβύτιδες ልሂቃት፡ et (Platt); ልሂቃነ፡ መንግሥቱ፡ primores regni^la,

lǝhiq , lǝhiqān ; fem. lǝhǝqt , lahaqt , lǝhiqāt

Grébaut
ልሂቅ፡ lǝhiq , ልሂቃን፡ lǝhiqān «vieillard^fr» ― ሽማግሌ፡ Ms. BNFabb217, fol. 11v.
ልሂቅ፡ lǝhiq «adultus^la, senex^la» ― ታላቅ፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 3.
ልህቅት፡ lǝhǝqt , ልሂቃት፡ lǝhiqāt «vieille^fr, matrone^fr» ― ባልቴት፡ Ms. BNFabb217, fol.11v.
18

Leslau
ልሂቅ lǝhiq ( fem. ልሂቅት፡ lǝhiqt , ልህቅት፡ lǝhǝqt ) grown-up^en, adult^en, old^en, old man^en, senior^en, presbyter^en 309a

ልህቀ

lǝhqa

Grébaut
ልህቀ፡ lǝhqa I,1 «grandir^fr» ― አደገ፡ Ms. BNFabb217, fol. 11v.
18

Leslau
ልህቀ lǝhqa (yǝlhaq), (KG) ልሕቀ lǝḥqa grow^en, grow up^en, reach manhood^en, grow old^en
ዘይልህቅ za-yǝlǝhǝq elder^en 309a

ለሀበ ለሀበ

I,1. [ لَهِبَ , לָהַב , ܫܰܠܗܶܒ ] ardere^la, flammam efferre^la(de igne) ; I,1. [ لَهِبَ , לָהַב , ܫܰܠܗܶܒ ] ardere^la, flammam efferre^la(de igne) ; lahaba , ልህበ፡ lǝhba

Grébaut
ልህበ፡ lǝhba «inflammatus fuit^la, arsit^la» ― ላበ፡ , ተኰሰ፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 3.
20

Leslau
ለሀበ lahaba (yǝlhab), () ልህበ lǝhba burn^en (intr.), blaze^en, flame^en, (, , , ) be warm^en, perspire^en 308

lahaba , ልህበ፡ lǝhba

Grébaut
ልህበ፡ lǝhba «inflammatus fuit^la, arsit^la» ― ላበ፡ , ተኰሰ፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 3.
20

Leslau
ለሀበ lahaba (yǝlhab), () ልህበ lǝhba burn^en (intr.), blaze^en, flame^en, (, , , ) be warm^en, perspire^en 308

አንበልበለ ልህበ

quinquel. II [sine dubio transpositum e ለብለበ፡ , ductum e ለሀበ፡ q.v. (coll. sam. לבלב splenduit^la)]

1)intransit. flammare^la, flammam edere^la, ardere^la( φλέγειν ): እሳት፡ ሶበ፡ ያንበለብል፡ ; ; ; ዘያንበለብል፡ ነዱ፡ ; አፍሓም፡ ዘያንበለብል፡ ; : ( ማርያም፡ ) እንተ፡ ሠረቀ፡ ዲቤኪ፡ ወአንበልበለ፡ ዋዕዩ፡ ( ለፀሓየ፡ ጽድቅ፡ ) Enc.; de stellis ( scintillare^la, coruscare^la)

2)transit.: inflammare^la: አንበልብል፡ ልሳኖ፡ ለገብርከ፡ Lud. e Ssal. Req.

lǝhba

Cross-references: for ልህበ፡ ለሀበ፡

ለሀየ ለሀየ

i.q. لَهَا lusit^lare, tempus fefellit^la, oblectavit^laanimum re; intr. لَهِيَ oblectatus est^lare. Hinc. nitidum esse^la ለሐየ፡

ንህየ

I,1[radicis potestas prima in recedendo^lafuisse videtur ( نَأَى , نَاهَ نَوْهٌ ; نَهَى transit. avertit^la, vetuit^la, VIII abstinuit^la; ad^larem distantem i.e. finem pervenit^la; IV missam fecit rem^la, quam quaesierat, عَن ), inde propagatur se recipere^lae laboribus, curis, turbis, sollicitudinibus; vicina ለሀየ፡ لَهِىَ ; cum de quiete corporis non usurpetur, equidem eam ad ኖኀ፡ נוּחַ haud retulerim, quamquam significationes verbi ܢܳܚ ad ንህየ፡ prope accedunt] ይንሀይ፡ recreari^la, se levatum sentire^la, respirare^la, consolationem invenire^la, requiescere^la: ከመ፡ ይንሀዩ፡ ትኩዛን፡ Lit. Joh.; ከመ፡ ትንሀይ፡ ነፍስ፡ እምአበሳሃ፡ Lit. Orth.

አክሀለ

II,1potentem^lavel valentem^lafacere^laaliquem, i.e.

a)vires^la, potentiam^la, facultatem^lapraebere^laalicui, : ከመ፡ ያክህሎ፡ ; እግዚአብሔር፡ አክሀሎሙ፡ ; በ፡ rei, ut: ኵሎ፡ እክል፡ በዘውእቱ፡ አክሀለኒ፡ ( ἐνδυναμοῦν ) ; እግዚአብሔር፡ አክሀለነ፡ በኵሉ፡ ዘንፈቅድ፡ ; ለ፡ Infin., ut: ያክህልክሙ፡ እግዚአብሔር፡ ለገቢረ፡ ኵሉ፡ ፈቃዱ፡ ; verbi: ኢታክህሎሙ፡ ለፀርነ፡ ይቅትሉነ፡

b)praevalere^lafacere^la, superiorem^lareddere^laaliquem aliquo, et በ፡ , ut: ኀጢአትነ፡ አክሀለት፡ ፀረ፡ ብነ፡ ; : አነ፡ አክሀልኩከ፡ ኪያሃ፡ ( ለሀገር፡ ) p. 366. n. 813

አስተአደመ

IV,2et IV,1

1)jucundum^lavel gratum^lacensere^laaliquid, delectari^lare, laudare^laet probare^la, : እግዚአብሔር፡ ኢያስተኤድሞ፡ (v. ኢያስተአድሞ፡ ) ለሀጕሎሙ፡ ለሕያዋን፡ τέρπεται ; አኮ፡ ኵሉ፡ ዘታስተአድም፡ ኵሉ፡ ነፍስ፡ οὐ πᾶσα ψυχὴ ἐν παντὶ εὐδοκεῖ ; ኀፍረት፡ አስተአድሞ፡ ብእሲተ፡ ባዕድ፡ ; ; ; ኵሉ፡ ያስተኤድማ፡ ወያበድርዋ፡ ; ኢያስተአደምኩ፡ ስቴሁ፡ ለንጉሥ፡ οὐκ ἐδόξασα βασιλέως apocr.; አየ፡ እም ፪ ግብራት፡ ትዌድስ፡ ወታስተኤድም፡ ; .

2)libenter velle^laaliquid, complacere^la: ወባዕድኒ፡ ዘአስተአደሙ፡ በፈቃዶሙ፡ πάρεξ τῶν ἑκουσίων .

3)jucundum^lavel delectabilem reddere^la, Lud. ex

አቅደወ

II,1nitidum facere^la, illustrare^la, decorare^la: ለህላዌ፡ ሰብእ፡ ያቀድዋ፡ በርእሱ፡ ወይሬስያ፡ ሱታፌ፡ መለኮት፡ τὴν τοῦ ἀνθρώπου κατασεμνύνει φύσιν ἐφ ' ἑαυτῷ Cyr. c.

መሓጺ

percutiens^la: ( እግዚአብሔር፡ ) ለሆሎፎርኒስ፡ በግብት፡ በሰይፈ፡ ዮዲት፡ መሓጺሁ፡ Cod. Mus. Brit. LIV, 7.

ለለ ለለ ለለ ለለ

pronomen; non reperitur nisi cum pronominibus suffixis ( ለሊየ፡ vel ለልየ፡ , ለሊከ፡ ለሊኪ፡ , ለሊሁ፡ ለሊሃ፡ ; ለሊነ፡ , ለሊክሙ፡ ለሊክን፡ , ለሊሆሙ፡ ለሊሆን፡ ) conjunctum ( gramm.§ 62,1,c et gramm.§ 150,c)

1)ipse^la, a^la, um^la. Usurpatur tamquam appositio subjecti (de accusativo ርእስ፡ et ኪያ፡ ; de genitivo ዚአየ፡ , እንቲአየ፡ ); rarissime pronomini suffixo (cfr. gramm.p. 396) appositum occurrit, ut ብከ፡ ለሊከ፡ in te ipsum^la ; እምኀቤየ፡ ለሊየ፡ . Locum habet, et ubi subjectum nonnisi persona verbi expressum est: ለሊሁ፡ ያአምር፡ ; ; ለሊክሙ፡ ፍትሑ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; et in enutiatione nominali: ለሊክሙ፡ ሰማዕትየ፡ ; et ubi subjectum nomine vel pronomine expressum est: ለሊሁ፡ እግዚአብሔር፡ ፀብአ፡ ሎሙ፡ ፀሮሙ፡ ; ; ውእቱ፡ ለሊሁ፡ ; ; . Praeterea notare juvat constructionem ለሊሁ፡ ነፍሶ፡ ይጌምን፡ μολύνει τὴν ἑαυτοῦ ψυχήν (ipse suam animam polluit); እሙንቱ፡ ለሊሆሙ፡ ገብርዎ፡ ለዝንቱ፡ αὐτοὶ ἑαυτοῖς ἐποίησαν ταῦτα . Nonnumquam vertendum est et ipse^la, ut .

2)sponte^la, sua sponte^la, ultro^la, de personis et rebus: (bis); ኢይትነሥኡ፡ ለሊሆሙ፡ μὴ δι᾽ αὐτῶν ἀνίστασθαι ; ለሊሃ፡ ዘመወት፡ ; ዘለሊሁ፡ ይበቍል፡ τὰ αὐτόματα ἀναβαίνοντα ; ; ተርኅወት፡ ለሊሃ፡ αὐτομάτη ; ለሊሆሙ፡ ገረሩ፡ ηὐτομόλησαν ; .

sive ለ፡ reduplicatum (cfr. በበ፡ et ዘዘ፡ )

1)praepositio^la, qua Latinorum vox singuli^la, Graecorum ἀνὰ vel κατὰ exprimitur ( gramm.§ 159,g et gramm.§ 164,2). Neque tantum ibi usurpatur, ubi simplex praepositio ለ፡ ipsa constructione postulatur, ut: ሲሳይ፡ ዘለለ፡ ዕለት፡ alimentum in singulos dies^la ; ለለ፩ ἑκάστῳ ; ; ምዕረ፡ ለለዓመት፡ ( ለ፡ ); ; ; ; ; ; ; ; ; አዐርግ፡ ለለሰማይ፡ ad singulos coelos^la ; sed etiam alias, et ipsi subjecto enuntiationis ለለ፡ praeponitur: ተኈለቁ፡ ለለ፡ ብእሲ፡ ብእሲ፡ ; ; ለለዓመት፡ quotannis^la ; ; ለለ፡ በዓል፡ ; ለለምልአቱ፡ quotiescumque plenus est^la – Etiam accusativo adverbiali praemittitur: ለለ፡ ነግሀ፡ ወሰርከ፡ Enc. (cfr. እምነ፡ et እስከ፡ ). – Hic annotare n. 25juvat, in libris impressis et mss. pro ለለ፡ reperiri ለእለ፡ sensu distributivo quot^la, quotcumque^la, ex gr. ፲ወ፪ መሳፍንት፡ ለእለ፡ ሕዘቢሆሙ፡ 12 principes, quot populi corum^la ; ( ; ; ; in annot.); አመ፡ ዐሡረ፡ ወርኅ፡ ታስዕ፡ ይበክዩ፡ ለለዓሙ፡ (v. ለእለ፡ ዓሙ፡ quotquot anni redeunt^la) Machb. ; ; item pro ለእለ፡ editionis Plattianae occurrit ለለ፡ quotcumque^la : አሥመረቶ፡ ለሄሮድስ፡ ወለለ፡ ይረፍቁ፡ ምስሌሁ፡

2)conjunctio^la: quotiescumque^la, ut: ለለተናገርኩ፡ አዐወዩ፡ በግፍዕ፡ (vers. alt.); ለለተናገርኩ፡ מִדֵּי דְבָרֶיךְ (vers. alt., hebr. 48,27); ለለተናገርክዎ፡ ተዘከርኩ፡ (vers. alt.); ለለወለዳ፡ ተባዕተ፡ ቅትላሁ፡ F.M. 23,2; ወኮኑ፡ ለለ፡ ይሰምዑ፡ ነገሮ፡ ያፈደፍዱ፡ ግዘፈ፡ ; ለለይወጽኡ፡ ውስተ፡ ፀብእ፡ – Etiam cum hoc ለለ፡ in libris mss. permutatur ለእለ፡ , in ; አምጣነ፡ ትበልዑ፡ ሥጋሁ፡ ወለለ፡ (v. ወለእለ፡ ) ትሰትዩ፡ ደሞ።

sive ለ፡ reduplicatum (cfr. በበ፡ et ዘዘ፡ )

i.e. et ለ reduplicata, ለ፡ n. 30 lalla

Grébaut
ለለ፡ lalla «quicumque^la particula praepositiva, omnibus et singularis» Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 3.
20

Leslau
ለለ lalla- (repeated ‘la’) expresses the distributive, (at, for) every, each^en; e.g. ለለ፡ በዓል lalla baʿāl at every feast^en
with suffix pronouns the base is ለሊ lalli- , ለል lallǝ- ; e.g. ለልየ for my part^en, ለሊሁ he himself^en, he alone^en, and so on (see 344, 374)
303a

lalla

Grébaut
ለለ፡ lalla «quicumque^la particula praepositiva, omnibus et singularis» Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 3.
20

ሞዐልት

(in libris Mss. vel impressis antiquioribus, ut ; ; ) et plerumque መዓልት፡ , m. et fem. , መዋዕል፡ , መዋዕላት፡

1)In

a)dies^la, nocte: ; ; ዘሌሊት፡ መዓልተ፡ ይከውኖ፡ ; ; መዓልተ፡ interdiu^la, die^la, per diem^la: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; መዋዕለ፡ አርብዓ፡ ወአርብዓ፡ ለያልየ፡ .

b)tempus diurnum^la, in specie meridianum^la, meridies^la, sive ቀትረ፡ መዓልት፡ , vel መዓልተ፡ ቀትር፡ , vel ብርሃነ፡ መዓልት፡ ; sive መዓልት፡ absolute: ይወድቁ፡ መዓልተ፡ ከመ፡ ዘመንፈቀ፡ ሌሊት፡ ; በጊዜ፡ መዓልት፡ ; ; ; .

2)In Plur.

a)tempus^la( χρόνος , καιρός ): ተዘከር፡ መዋዕለ፡ ረኃብ፡ አመ፡ መዋዕለ፡ ጽጋብ፡ ; ለነዋኅ፡ መዋዕል፡ εἰς πολὺν χρόνον ; መዋዕል፡ ወአዝማን፡ ; ; ; ; ; በእማንቱ፡ መዋዕል፡ ; ይእተ፡ አሚረ፡ ወበውእቱ፡ መዋዕል፡ ; በመዋዕለ፡ ምንዳቤሆሙ፡ ; ; በዝ፡ መዋዕል፡ ; ብዙኀ፡ መዋዕለ፡ ; መዋዕለ፡ ኅዳጠ፡ ; በጕንዱይ፡ መዋዕል፡ ; ጕንዱየ፡ መዋዕለ፡ ; ነበረ፡ መዋዕለ፡ .

b)dies^la(multo magis frequentatum quam ዕለታት፡ ): አሐተ፡ ዕለተ፡ ወሰኑየ፡ መዋዕለ፡ ; አሐቲ፡ ዕለት፡ ሰኑየ፡ መዋዕለ፡ ኮነት፡ ; በትእዛዘ፡ እግዚአብሔር፡ ኵሉ፡ መዋዕል፡ ይትፈለጥ፡ ; በእማንቱ፡ ሠሉስ፡ መዋዕል፡ ; ; ; ; ; ; ውኁድ፡ መዋዕል፡ ; ብዙኀ፡ መዋዕለ፡ ; መዋዕል፡ እኩያት፡ ; ; መዋዕለ፡ ማእረር፡ ; መዋዕለ፡ ሕይወትከ፡ ; በአምጣነ፡ መዋዕለ፡ ዓለም፡ ; ; በኵሉ፡ መዋዕል፡ ; ; በውእቱ፡ መዋዕል፡ ; መዋዕለ፡ ግብር፡ ( sabbathis) ; ርእሰ፡ መዋዕል፡ ; ; መዋዕላት፡ ; በካልእት፡ መዋዕላት፡ ; ለለመዋዕል፡ ἐξ ἠμερῶν εἰς ἡμέρας ; n. 926 መሥዋዕቶሙ፡ ዘበበመዋዕል፡ ; in st.c. integrae enunciationi praepositum (sicut ዕለተ፡ ), ut: በመዋዕለ፡ ተወልደ፡ ዮሴፍ፡ diebus quibus (vel: tempore quo) natus est ; በመዋዕለ፡ ትኤብስ፡ ትነስሕ፡ . – Abyssini quadriennii singulos annos nomine quaternorum Evangelistarum insignire solent, ut መዋዕለ፡ ማርቆስ፡ caet., ; III,6,98; . p. 439;

moʿalt

Cross-references: for ሠርቀ፡ መዓልት፡ ሠርቅ፡

ሆሄ

ሆህያት፡ sonus^laet litera alphabeti^la, elementum^la. Plur. potissimum in usu fuit: etiam ubi singularem expectaveris, nonnunquam pluralem invenies, ut በከመ፡ ሆህያተ፡ አልፋ፡ ትከውን፡ ኀበ፡ ኵሎሙ፡ ሆህያት፡ ὥσπερ ἐπὶ τῶν στοιχείων τὸ πᾶν τὸ ἄλφα συνέχει Quare haud mirum videtur, quod Abyssini inferioris aetatis, singularis formam veram ignorantes, pro ሆሄ፡ ( ) formam ኆኅት፡ exscribere solent, ut (ter); (in ubi initium^lamale pro litera^laversum est), quasi nomen ad ኆኅት፡ janua^lareferendum et elementum^laa fenestellis^lavel laterculis^latabularum syllabarii Aethiopici dictum sit. Sed etymon a Ludolfo propositum magis placet, sive ሆሄ፡ sonuisse, sive e ሆ VIIi et ሄ Vi ordinis compositum dicas. Exempla: ለለማኅደር፡ ስምዮሙ፡ በሆህያተ፡ ጽርእ፡ እምአልፋ፡ ወቤጣ፡ ወጋማ፡ et singulas cellulas nomines literis alphabeti Graeci^la α , β , γ ; ሆህያት፡ vel ሆህያተ፡ ፊደል፡ τὰ στοιχεῖα saepius in et ; እስመ፡ ሆህያተ፡ ቤት፡ ወዋዌ፡ ፩ ውእቱ፡ (sive: praepositio በ፡ et ውስተ፡ idem significant) ; ይኩን፡ ከመ፡ ዘይሜህር፡ ጽሒፈ፤ ቅድመ፡ ውእቱ፡ ይጽሕፍ፡ ሆህያተ፡ (v. ፊደላተ፡ ) ወምዕራፋተ፡ በእዴሁ፤ ካዕበ፡ ይኤዝዝ፡ ለንኡስ፡ ዘይትሜሀር፡ ከመ፡ ይጽሐፍ፡ ከማሁ፡ በእዴሁ፡ ; ; al.

ለለ

sive ለ፡ reduplicatum (cfr. በበ፡ et ዘዘ፡ )

lalla

Grébaut
ለለ፡ lalla «quicumque^la particula praepositiva, omnibus et singularis» Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 3.
20

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose