Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

I,1[primitus significat comprehendere^la, contrahere^la, קָבַץ קָפַץ קָפַד et radices aliarum linguarum cognatas; deinde n. 439intr. se contrahere^la] ይቅበጽ፡ et ይቅብጽ፡ ,

1)concidere^la, corrugari^la, deficere^la, de utero: ቀብጸ፡ ማሕፀና፡ Ssal. Req.; de animo: ቀብጸተኒ፡ ነፍስየ፡ ἠκηδίασεν (suff. ) ; .

2)abjicere^lavel demittere^lavel despondere animum^la, spem^la, desperare^la: ተዐገሡ፡ ወኢትቅበጹ፡ ; ; ; ; ኢትኅድገነ፡ ንቅብጽ፡ ; ; saepe cum ተስፋ፡ spem^la, ut: እለ፡ ቀብጹ፡ ተስፋሆሙ፡ ; (ne rejicias peccantem) ከመ፡ ኢይቅብጽ፡ ተስፋሁ፡ ; ; Deinde subjungitur

a)rei

α)desperare aliquid^la: ቀብጸት፡ ነፍስየ፡ ሰላመ፡ ; እስከ፡ ቀብጸ፡ ሕይወተ፡ (restitutionem sanitatis) ; ታሀጕሉ፡ ተስፋክሙ፡ ወትቀብጹ፡ መድኀኒተክሙ፡ (salutem aeternam)

β)renuere^la, respuere^la, recusare^la(rem tamquam desperatam): ቀብጸት፡ ነፍስየ፡ ትፍሥሕተ፡ ἀπηνήνατο παρακληθῆναι ; ከመ፡ ኢትቅበጽዋ፡ ለዛቲ፡ ሕማምክሙ፡

α)desperare^laalicui vel de aliquo: አቡየ፡ ወእምየ፡ ቀብጹኒ፡ ወኢይሴፈዉ፡ እንከ፡ ይርአዩኒ፡ ; ይቀብጽዎ፡ ( ለዘከሠተ፡ ምክረ፡ ቢጹ፡ ) ; ኢትቅብጾ፡ ; (v. ትትቀበጽ፡ ).

β)respuere^la, rejicere^laet destituere^la, derelinquere^la, deserere^laaliquem tamquam desperatum: ቀብጹኒ፡ ለዓለም፡ εἰς τὸν αἰῶνα ἀπεποιήσαντό με ; ; ቀብጹኒ፡ እምልብ፡ ከመ፡ ዘሞተ፡ ; – : ቀብጸ፡ ብ፡ አጣ።

ዐለለ

I,2separare i.e. distinguere^la: Chalifa jussit ከመ፡ ኢይልበሱ፡ ክርስቲያን፡ ወአይሁዳውያን፡ ልብሰ፡ ጸዐዳ፡ ግሙራ፡ አላ፡ የዐልሉ፡ ልብሶሙ፡ በኒል፡ (si quidem lectio sana nec ያዕልሉ፡ legendum est). – አለለ፡ apud ( ታለለ፡ to be sprinkled).

አልጸቀ

II,1

1)propius admovere^la, proximum reddere^laaliquem vel aliquid; ታለጽቆሙ፡ ለርኁቃን፡ Lit. Joh.

2)prope esse ad^la(cfr. أَقْرَبَ , הִקְרִיב ), parum abesse ut^la, prope accedere^la, appropinquare^la, instare^la; de loco: አልጺቆ፡ ኀበ፡ ቤቱ፡ ; አልጺቆ፡ ለኢየሩሳሌም፡ ; አልጸቀ፡ መንገለ፡ (Platt: ለ ) ሀገር፡ ; አልጺቆ፡ ይባእ፡ ሀገረ፡ ; አልጸቀ፡ ዘያጸድቀኒ፡ ; de tempore: አልጸቀት፡ ኵነኔክሙ፡ ; ; አልጸቀት፡ ዕለተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ሕይወትኒ፡ አልጸቀት፡ ለመቃብር፡ ; ለ et Infin., ut አልጸቀት፡ ነፍሱ፡ ለመዊት፡ ; ; አልጸቀት፡ ለወሊድ፡ , vel verbi: አልጸቀት፡ ትምጻእ፡ ዕለት፡ ; ; ; ; ; ; አልጸቀት፡ ትፃእ፡ ነፍሳ፡ .

አርመፀ

II,1adurere^la, exurere^la, extorrere^la(„proprie dicitur de sole fervido“, Lud.): ታረምፆ፡ ለሥጋነ፡ , ubi vulgata ἡ σπιλοῦσα ὅλον τὸ σῶμα habet, sed Aethiops σκελοῦσα legisse videtur. – : ታረምፆ፡ ዘ፡ ትተኩስ፡ ታልህብሂ፡ (v. ታልሕምሂ፡ ) ይ፡ ; aliud^la: ታረምፆ፡ ወትሎሉ፡ ዘ፡ ትተኵሰው፡ ; aliud^la: ታረምፆ፡ ብ፡ ትተኵሰዋለች።

ታልፍዮስ

tālfǝyos fortress^en ?, ‘fortezza^it ?’ አነ፡ እጽሕፍ፡ ስሞ፡ ውስተ፡ መጽሐፈ፡ ሕይወት፡ ውስተ፡ ታልፍዮስ፡ ኀበ፡ አልቦ፡ ድምሳሴ፡ እስከ፡ ለዓለም፡ ‘io scriverò il suo nome nel libro della vita, nel tālfeyos dove non c’è estinzione, per sempre^it’ 231 (ed.), 76 (tr.) (‘Cf. Cant. 4:4 ( 1403 tä- come in E2) «fortezza» ? L’edizione etiopica salta la frase.’ 76 n. 328)

ሐረመ

I,1[i.q. حَرَمَ prohibuit^la, pec. a communi usu; rem fecit illicitam^la; حَرُمَ illicita fuit res^la; הֶחֱרִים ܐܰܚܪܶܡ أَحْرَمَ anathematizavit^la; amh. ሐረመ፡ et አረመ፡ ; cf. etiam aeth. ሐርተመ፡ ].

1)prohibere a communi usu^la, sacrare^lavel dicare Deo^la: ተሐርምዮሙ፡ (v. ታሐርምዮሙ፡ ) ለእግዚአብሔር፡ ; ኵሉ፡ ዘየሐርሙ፡ ἀφόρισμα ; ; Did. (ed Platt) p. 59.

2)sacra curare^lavel colere^la እለ፡ የሐርሙ፡ (Platt: የሐርምዋ፡ ) ለደብተራ፡ οἱ τῇ σκηνῇ λατρεύοντες .

3)illicitum censere^lavel dicere^la እለ፡ የሐርሙ፡ አውስቦ፡ κωλύοντες γαμεῖν ; n. 83 በእንተ፡ ዘሐረመ፡ አውስቦ፡ Lud. e Syn.; በእንተ፡ ዘየሐርም፡ ንጹሐ፡ (usitatior est stirps II,1).

ḥarama

Grébaut
ሐረመ፡ ḥarama I,1 የሐርም፡ , ይሕርም፡ «illicitum esse censuit^la» ― አረመ፡ , ተወ፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 11
46

Leslau
ሐረመ ḥarama (yǝḥrǝm) forbid^en, prohibit^en, abandon^en, set aside as sacred^en, declare sacred^en, consecrate^en, dedicate to a deity^en, (, ) serve a deity or a sacred thing^en 242a

አሖረ

II,1ire^lavel proficisci facere^lavel jubere^la, ducere^la, deducere^la, circumducere^laal.: ወአሖሩ፡ ሰረገላቲሆሙ፡ ( ἔζευξαν ἅρμα ) ; አነ፡ ኣንጎግዋ፡ ወኣሐውራ፡ በድወ፡ ; ታሐውር፡ ለመንገለ፡ ደቡብ፡ φέρουσα πρός ; ያረትዕ፡ መዝራእተ፡ እድ፡ ይቡሰ። ወያሐውር፡ እግረ፡ ሐንካስ፡ Lit. Joh.; aliud exemplum ራግናት፡ ʾaḥora

Grébaut
አሖረ፡ ʾaḥora II,1 ያሐውር፡ , ያሑር፡ «faire aller^fr» ― አስሔደ፡ Ms. BNFabb217, fol. 26v.
56

Leslau
አሖረ ʾaḥora causative {of ሖረ ḥora }; also lead^en, bring (into)^en 249b

አሖሰ

II,1movere^la, quatere^la, concutere^la, caput አሖሰ፡ ርእሶ፡ ዲቤኪ፡ ; አሖሰ፡ ርእሶ፡ ላዕሌኪ፡ ; ; ኣሐውስ፡ ርእስየ፡ ለክሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; labra: አሖሱ፡ ከናፍሪሆሙ፡ ላዕሌየ፡ ; ታሐውስ፡ ከናፍሪሃ፡ ; alas በአሕውሶ፡ (v. በአሑሶ፡ ) ክነፊሁ፡ .

ታሕማ

affinitas^la, in specie quae est inter soceros et generos^la: Salomo^la ገብረ፡ ታሕማ፡ ምስለ፡ ነገሥተ፡ አሕዛብ፡ affinitatem contraxit cum regibus gentium^la ; ἀγχιστεία ; est abstractum pro concreto: generi^la( γαμβροί ) ; ; soceri^la( πενθεροί ) i.e. socer est socrus ; .

ታሕተ

tāḥta , ታሕት፡ B

1) subject^en, subordinate^en ወአዘዘት፡ ለኵሉ፡ መኳንንቲሃ፡ እለ፡ እምታሕቴሃ፡ und gebot allen ihren untergebenen Würdenträgern^de 15a l. 9 (ed.), 13 (transl.) ; ከመ፡ ናምልካ፡ ኪያሃ፡ ንሕነ፡ ወእለ፡ እምታሕቴነ፡ damit wir sie göttlich verehren, wir, unsere Untertanen^de 55b l. 12, (ed.) 44 (transl.)

Leslau
below^en, under^en, beneath^en underneath^en; with suffix pronouns the base is ታሕቴ tāḥte- 572b

አግብአ ታሕት ታሕት ታሕት እምነ ረሰየ

II, 1

1)revertere^la

a)avertere^la, convertere^la: ከመ፡ ያግብእዎሙ፡ ለአሕዛብ፡ ኀቤሆሙ፡ .

b)deflectere^la, declinare facere^la: ከመ፡ እንተ፡ ታገብእ፡ ዐይነ፡ መዳልው፡ ; .

c)retro vertere^la: ያገብኦሙ፡ ድኅሬሆሙ፡ ለጠቢባን፡ ; ; .

d)rejicere^la: ያገብኦ፡ ድኅረ፡ ዘባኑ፡ ; . n. 1170

e)retrahere^la .

2)redire facere^la,

a)reducere^la, aliquem vel aliquid: እመ፡ አእተተ፡ መኑ፡ ያገብእ፡ ; ቦኑ፡ እክል፡ አግብኦቶ፡ ; ዕራቅየ፡ አግብአኒ፡ ; ያገብእ፡ ሌሊተ፡ ; ውስተ፡ loci ; ; ; ታገብአኒ፡ ውስተ፡ መሬት፡ ; ; ; ; አልቦ፡ ዘያገብኦ፡ ለሰብእ፡ ውስተ፡ ሕዝቡ፡ συνάγων ; loci: አግብኦ፡ ብሔሮ፡ ; ኀበ፡ pers.: ; ከመ፡ ያግብእ፡ ልበ፡ አብ፡ ኀበ፡ ውሉድ፡ .

b)reportare^lavel referre^laaliquid: ያገብኡ፡ ለክሙ፡ ንዋየ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ እምባቢሎን፡ ; ; ርግብ፡ ዘሥልሰ፡ አግብአት፡ ቃለ፡ ለኖኅ፡

c)remittere^la, ; አግብአቶ፡ አስቴር፡ ለዝኩ፡ ዘመጽአ፡ .

d)restituere^laaliquid vel aliquem in locum vel statum pristinum: አግብእ፡ መጥባሕተከ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ ; ; አግብኦ፡ ውስተ፡ ግብሩ፡ ; ; ; ( ህላዌ፡ ); animam i.e. recreare^la: ዘያገብኣ፡ ለነፍስየ፡ ; .

e)reddere^la, rei et ለ፡ pers., ut rem vi vel furto ablatam ; ; ; ; ; ; amissam ; ; pignus ; ; ; alia ; በርበረ፡ ማኅፈደ፡ ወኢያግብአ፡ ; አግብአ፡ ፈርዖን፡ ሳራሃ፡ ለአብራም፡ ; ; ; ; ; reddere responsum p. 484.

α)referre^laopus imperatum, postquam perfectum est, .

β)redire facere^lapossessionem ad possessorem pristinum ; .

γ)retribuere^la, referre^la, rependere^la, rei et ላዕለ፡ pers. ; ; ኣገብእ፡ ፍኖተኪ፡ ላዕለ፡ ርእስኪ፡ ; ; ከመ፡ ያግብእ፡ ላዕሌሆሙ፡ ዐውያተ፡ ነዳያን፡ ; et ለ፡ ; ; rei: እግዚአብሔር፡ ያገብእ፡ ዕስየተ፡ ; እግዚአብሔር፡ ያገብእ፡ ፍትሐ፡ .

δ)reddere rationem^la, ሐሳበ፡ vel ቃለ፡ , ut: ያገብእ፡ ሐሳበ፡ ለዘይኴንን፡ ; በእንቲአሁ፡ ; ኣገብእ፡ ቃለ፡ በእንተ፡ ኵሉ፡ ዘገበርኩ፡ ; etiam omisso ቃለ፡ , ut: ከመ፡ ያግብኡ፡ ኀቤሆሙ፡ ነገሥት፡ .

ε)reddere i.e. ferre sententiam^la, ፍትሐ፡ ; በጽድቅ፡ ያገብእ፡ ፍትሐ፡ ; ; ያገብኡ፡ ሎቱ፡ ፍትሐ፡ ; አግብአ፡ ፍትሐ፡ ለዘሩባቤል፡ Lud. ex

f)reposcere^la, rei et እምነ፡ pers., ( ሕፄ፡ col. 140).

g)referre^latributa, vectigalia, i.e. pendere^la: እለ፡ ያገብኡ፡ ጸባሕተ፡ ; (ubi F ታጋብኡ፡ II, 3 exhibet); ; አልብከ፡ ጸባሕት፡ ወኢያገብኡ፡ ለከ፡ ; .

h)redigere^la

α)aliquid in ditionem alicujus: አግብአ፡ ለፈርዖን፡ ኵሎ፡ ምድሮሙ፡ .

β)aliquem i.e. adigere^la, : ፍቅረ፡ ክርስቶስ፡ ያገብአነ፡ (Platt ያጌብረነ፡ ) ናጥብዕ፡ .

i)transmutare^laaliquid in aliquid ( ገብአ፡ i): ትፍሥሕተክሙ፡ ውስተ፡ ትካዝ፡ አግብእዎ፡ .

3)facere ut aliquid veniat ad aliquem i.e. tradere^la: አግብኡ፡ ቀርኖሙ፡ ለባዕድ፡ ወክብሮሙኒ፡ ለካልእ፡ ; 1 ; ቅድመ፡ pers.: , vel ውስተ፡ እደ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; vel ውስተ፡ , ut: ኣገብኦሙ፡ ውስተ፡ ኲናት፡ .

a)urbem hosti ; ; ; vel dedere^laaliquem captivum: ያገብኡ፡ ርእሶሙ፡ ኀቤከ፡ .

b)dedere^la: እለ፡ አግብኡ፡ ነፍሶሙ፡ ለከ፡ Lit. Joh.

c)prodere^la ; ; ; . n. 1171

d)subjicere^la, et ታሕተ፡ .

e)permittere^lares suas alicui, .

pars inferior^la, quod infra est^la.

A)Adverbialiter: infra^la, subter^la, subtus^la, deorsum^la

1)sive in loci ታሕተ፡ ut ; ; ; ; ; ትኔጽሩ፡ ታሕተ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ;

2)sive affixo û^la( gramm.§ 163,2) et praemissis praepositionibus: እም፳ዓም፡ ወታሕቱ፡ ; እምሐቌሁ፡ እስከ፡ ታሕቱ፡ ; ; በታሕቱ፡ . ; በምድር፡ በታሕቱ፡ ; ; ይሬኢ፡ ዘበታሕቱ፡ ; ; በታሕቱ፡ እምነ፡ ቤቴል፡ ; እምታሕቱ፡ ; .

B)Praepositio: sub^la, infra^lasive ታሕተ፡ nudum, sive praefixis በ vel እምነ፡ pronomina suffixa vocali ê^lainterpositâ assumit ( gramm.§ 167,3).

1) ታሕተ፡ Gen.1,7; ታሕተ፡ ዕፅ፡ Gen.18,4; ; ; ; ; ; ጸውዑ፡ ቢጸክሙ፡ ታሕተ፡ ወይንክሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; ታሕተ፡ እደዊሁ፡ ; ኮኑ፡ ታሕተ፡ መትከፍቱ፡ ὑψώθη ὑπὲρ τὸν λαὸν ὑπερωμίαν ;

2) በታሕተ፡ ; ; ; ዕፀ፡ ቄጵሮስ፡ ነዋኅ፡ በታሕተ፡ ደመና፡ ὑψουμένη ἐν νεφέλαις ; ; ; .

3) እምታሕተ፡

a)de iis, qui vel quae fuerunt sub aliqua re et inde removentur ; ; ; 4 .

b)infra^la, sub^la: ; ; ; in specie de iis, qui (quae)

α)subjecti (subjecta) sunt potestati alicujus: ሕዝብ፡ እለ፡ እምታሕቴክሙ፡ ; ; ; እለ፡ እምታሕተ፡ ሥልጣኖሙ፡ ; episcopi እምታሕተ፡ እደዊሆሙ፡ ለሊቃነ፡ ጻጸሳት፡ F.N. 4;

β)ordinem secundum vel inferiorem (proxime infra aliquem) tenent; እከውን፡ ዘእምታሕቴከ፡ ἔσομαί σοι εἰς δεύτερον ; ካህናት፡ እለ፡ እምታሕቴሁ፡ οἱ ἱερεῖς τῆς δευτερῶσεως ; ; ; ዘእምታሕተ፡ ንጉሥ፡ ἑταῖρος τοῦ βασιλέως 3 ; ; ኵሎሙ፡ እለ፡ እምታሕተ፡ እሉ፡ οἱ τούτοις συντασσόμενοι ; 2,21;

pars inferior^la, quod infra est^la.

A)Adverbialiter: infra^la, subter^la, subtus^la, deorsum^la

1)sive in loci ታሕተ፡ ut ; ; ; ; ; ትኔጽሩ፡ ታሕተ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ;

B)Praepositio: sub^la, infra^lasive ታሕተ፡ nudum, sive praefixis በ vel እምነ፡ pronomina suffixa vocali ê^lainterpositâ assumit ( gramm.§ 167,3).

2) በታሕተ፡ ; ; ; ዕፀ፡ ቄጵሮስ፡ ነዋኅ፡ በታሕተ፡ ደመና፡ ὑψουμένη ἐν νεφέλαις ; ; ; .

3) እምታሕተ፡

a)de iis, qui vel quae fuerunt sub aliqua re et inde removentur ; ; ; 4 .

b)infra^la, sub^la: ; ; ; in specie de iis, qui (quae)

pars inferior^la, quod infra est^la.

A)Adverbialiter: infra^la, subter^la, subtus^la, deorsum^la

1)sive in loci ታሕተ፡ ut ; ; ; ; ; ትኔጽሩ፡ ታሕተ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ;

B)Praepositio: sub^la, infra^lasive ታሕተ፡ nudum, sive praefixis በ vel እምነ፡ pronomina suffixa vocali ê^lainterpositâ assumit ( gramm.§ 167,3).

2) በታሕተ፡ ; ; ; ዕፀ፡ ቄጵሮስ፡ ነዋኅ፡ በታሕተ፡ ደመና፡ ὑψουμένη ἐν νεφέλαις ; ; ; .

3) እምታሕተ፡

a)de iis, qui vel quae fuerunt sub aliqua re et inde removentur ; ; ; 4 .

b)infra^la, sub^la: ; ; ; in specie de iis, qui (quae)

separ., cujus forma abbreviata et inseparabilis est እም፡ ( gramm.§ 164,3). In libris mss. antiquioribus: እምነ፡ , in recentioribus እም፡ frequentius occurrit. Pro እምነ፡ antiquitus usitatum erat እምኔ፡ ut F. Pronomina suffixa ope vocalis ê^lasibi subjungit, ut እምኔየ፡ , እምኔከ፡ al. ( gramm.§ 167,3), rarissime sine ê^la, ut እምኖሙ፡ . Forma እም፡ si verbo a litera መ፡ incipienti praefigitur, ም non bis sed semel tantum exscribitur, ut እምነ፡ ሞቱ፡ vel እሞቱ፡

1)significat discessum^la, distantiam^la, separationem^laab aliquo: a^la, de^la, ex^la: የኀልቁ፡ ኃጥኣን፡ እምድር፡ ; ; ; ; ; ተዘርዉ፡ ኵሉ፡ ሕዝብ፡ እምኔሁ፡ ; ; አይቴ፡ አሐውር፡ እመንፈስከ፡ n. 192 ; በዐሡር፡ መዋዕል፡ እምኮሬብ፡ ; ኢኮኑ፡ ርሑቃነ፡ እምድር፡ ; . Frequentissimus est hic praepositionis usus post verba absentiae, distantiae, separandi, recedendi, fugiendi, mittendi, removendi, rapiendi, revertendi, mutandi, prohibendi, deficiendi et aberrandi, desistendi, cessandi, exinaniendi, quiescendi, occultandi; huic usui vicinus est usus post verba timendi, cavendi, nec non expergiscendi, convalescendi et medendi, purgandi.

a)praemittitur nominibus loci et spatii, ut significet non tantum directionem, unde aliquid veniat vel fiat, ut እምርሑቅ፡ e longinquo^la ; ; እለ፡ እምቅሩብ፡ οἱ ἐγγίζοντες ; እምላዕሉ፡ ; እምሥራቅ፡ ፀሐይ፡ ወእስከነ፡ ዐረብ፡ al., sed etiam partem vel regionem, a^laqua vel versus^laquam aliquid sit: ; ; እምፀጋሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; etiam praepositiones compositas: እምቅድመ፡ , እምድኅረ፡ , እምታሕተ፡ ; nec non terminum, trans quem sit vel a quo incipiat aliquid: ላዕሉ፡ እምኔሁ፡ ; አፍአ፡ እምጥቅም፡ ἔξωθεν τοῦ τείχους ; ውስጠ፡ እምነ፡ መንጦላዕት፡ ; እምነ፡ – እስከ፡ inde a – usque ad^la ; ; ; .

b)nota locutionem adverbialem: መካን፡ እመካን፡ e loco in locum^la, ut: ዘይትፋለስ፡ ሀገር፡ እምሀገር፡ ( infra a): sed etiam እመካን፡ መካነ፡ e loco in locum^la, ut: መልአ፡ ምድረ፡ ስብሐቲሁ፡ እምወሰን፡ ወሰነ፡ implevit terram gloria tua a finibus ad fines^la Enc.

c)nonnumquam, omisso verbo removendi vel prohibendi, in structuris praegnantibus እምነ፡ eundem significatum habet, qui ei post verba prohibendi convenit; dixeris eum negativum^laet sejunctivum^la: ተፈጽመ፡ አፈ፡ አራዊት፡ እምነቢብ፡ obturatum est os bestiarum^la(prohibitus) a loquendo^lai.e. ute ne loquerentur^la ; ; ተገመንኩ፡ እምኔከ፡ polluta sum tibi^la(interdicta) ; etiam ሐሰ፡ ; ኀደረ፡ ህየ፡ እምዔሳው፡ ወልዱ፡ habitavit ibi, procul a filio suo^la ; ; ; { ; ( በሃም፡ ); ( ፅሩዕ፡ ); F.N. 10,8 ( የዋሂ፡ ).

d)post verba carendi^la, ut አጽምአ፡ ; M.M. f. 36 ጽሙእ፡ ; nec non varia exempla sub ጾመ፡ et ጾም፡ }.

2)significat egressum^lae loco, persona, re: ex^la, ab^la: ፃእ፡ እምነ፡ ምድርከ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; . Frequentissimus est hic usus, potissimum post verba egrediendi, surgendi, germinandi, expellendi, extrahendi, eripiendi, al. Deinde adhibetur denotandis

b)materiae, ex^laqua aliquid fit vel componitur: ; ; ; ; ; .

c)initio^la, a quo aliquid exorditur: Platt; ; ;

d)auctori, a^laquo aliquid factum est: ; ; ; ; verbo passivo: እምኔሁ፡ ተቀጽዑ፡ ዐናብርት፡ ; ; . Memorabile est compistum በእምነ፡ , quod in Cyr. satis frequenter occurrit, alias a me quidem nusquam repertum est: ኵሉ፡ በእምኔሁ፡ ወቦቱ፡ ἐν αὐτῷ καὶ δι᾽ αὐτοῦ ; ኵሉ፡ ቦቱ፡ ወበእምኔሁ፡ ተፈጥረ፡ πάντα δι᾽ αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸν ἔκτισται ; ኵሉ፡ በእምኔሁ፡ ቆመ፡ πάντα ἐν αὐτῷ συνέστηκε ; አብ፡ ይሁብ፡ በረከቶ፡ በእምኔሁ፡ ለወልድ፡ διανέμει ὁ πατὴρ δι᾽ υἱοῦ τὰ ἀγαθά ; al.

f)causae remotiori^la: propter^la, ob^la, prae^la: ; ; ; ; ; ; ; እምዐቢይ፡ ረኃብ፡ ; እምግርማከ፡ ; እምፍርሀት፡ ጐዩ፡ ; ; ; ; ; ; potissimum post verba, quae affectum animi significant, ut: ኀፈረ፡ , አንከረ፡ , ተፈሥሐ፡ al.

g)rarius causae instrumentali^laut ; .

h)normae^lavel causae^la, e qua judicatur, cognoscitur: ; ; ; ; .

i)fonti^la, unde aliquid petitur ; ; ; ; ; ; ; .

k)conditioni^la, in qua tamquam in fundamento nitens aliquis agit: ; .

3)significat partem^laex toto exemtam: ፩ እምኔሆሙ፡ ; መኑ፡ እምክልኤሆሙ፡ ; ክልኤቱ፡ እምኔክሙ፡ ; ; ; .

a)omisso vocabulo numerum definienti, significat: aliquid^la, aliquid^la, aliqua pars^la, ut: ሰይጣን፡ ይወዲ፡ እምኔክሙ፡ ውስተ፡ ሞቅሕ፡ e vobis^laaliquot^la ; 2 ; ; ዘይጸውር፡ እምኵሉ፡ በረከተ፡ ግብጽ፡ gestans^laaliquid e bonis Aegypti^la ; ; ; ; .

b)partitive satis frequentatum est post verba ነሥአ፡ , ወሀበ፡ , ኀርየ፡ , በልዐ፡ , ሰትየ፡ , ተርፈ፡ , አትረፈ፡ , መልአ፡ , ጸግበ፡ et ea quae similem habent significatum.

c)hoc እምነ፡ partitivum etiam aliam praepositionem sibi praemissam tolerat, ut: ይቤ፡ አረጋዊ፡ ለእምጠቢባን፡ uni e sapientibus^la

4)usurpatur comparative^la: prae^la; quam^la; et comparativo et superlativo denotando adhibetur; et cum adjectivis participiisque et cum verbis conjungitur: ዐቢይ፡ እምነ፡ major quam^la ; ; ; ሠናይት፡ እምአንስት፡ pulcherrima mulierum^la ; ; ትጠብብ፡ እምኵሉ፡ አርዌ፡ ; ; ; ያፈቅሮ፡ እምነ፡ diligebat cum magis quam^la ; እምኵሉ፡ ጽድቅ፡ ትመውእ፡ ὑπὲρ πάντα νικᾷ ἡ ἀλήθεια ; ለከ፡ ይበጽሐከ፡ እምነ፡ ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ; ; (20); እምነ፡ ክልኤሆሙ፡ ብእሲት፡ እንተ፡ ሠናይ፡ ልባ፡ -27.

a)post እምነ፡ comparativum alias praepositiones et genitivi notam ( ዘ፡ ), quae secundum enuntiationis structuram rei comparatae praemittendae erant, omittere licet: ; , quamquam etiam retineri possunt: ይኄይስ፡ ነቢር፡ ውስተ፡ ገዳም፡ እምስለ፡ ብእሲት፡ መግእዝት፡ ; ; .

b)hoc eodem እምነ፡ vel እም፡ duae enuntiationes integrae inter se comparari possunt; quod ubi fit, እምነ፡ conjunctionem potius quam praepositionem dixeris (quae idem valet quod እምነ፡ ዘ፡ ): ንደቅ፡ ውስተ፡ እደ፡ እግዚአብሔር፡ እምንደቅ፡ ውስተ፡ እደ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; , al.

5)Transfertur ad tempus^la: inde a^la, ex^la, abhinc^la: ; ; ; ; ; እምትካት፡ ; እምዓለም፡ ; እምይእዜ፡ ; እምቅድመ፡ ዓለም፡ inde ab initio mundi^la ; ; እምኔሁ፡ deinde^la ; ; እምዝ፡ post haec^la, deinde^la, deinceps^la, tunc^la, tum^la ; ; ; ; al. ( ዝ ; አሜሃ፡ , ሶቤሃ፡ ); እምዘ፡ et n. 194 እምአመ፡ ex quo^la(tempore) ; ; ; al. ( ዘ፡ ); ; ( አመ፡ ); እምነ፡ statim post^la ; እምሰሚዐ፡ ቃሉ፡ audita ejus voce^la In specie nota

a) ትውልድ፡ እምትውልድ፡ generatio alia post etiam^la ; ; ዕለተ፡ እምዕለት፡ ; et indecl. ዕለት፡ እምዕለት፡ diem alium post alium^la ; ዓም፡ እምዓም፡ ( supra b; et gramm.§ 163,2).

b)etiam locutionibus adverbialibus in Accusativo positis, ut: ይእተ፡ አሚረ፡ , ይእተ፡ ዕለተ፡ haec praepositio praefigitur: እምይእተ፡ ዕለተ፡ (v. ዕለቲ፡ ዕለት፡ ) ; እምይእተ፡ አሚረ፡ (v. እምይእቲ፡ አሚር፡ ) 30, 25; (cfr. እስከ፡ ; et እምድኅረ፡ ሕቀ፡ ; et ለለ፡ ) – እምነ፡ pronomino relativo ዘ፡ postponere licet, ut: ዘእምነ፡ ; . – እምነ፡ aliis praepositionibus praefigitur, ut: ላዕለ፡ , መልዕልተ፡ , መንገለ፡ , ማእከለ፡ , መትሕተ፡ , ቅድመ፡ , በይነ፡ , ኀበ፡ , ታሕተ፡ , ውስተ፡ , ዐውደ፡ , ዲበ፡ , ድኅረ፡ q.v.; et conjunctionibus, ut: ቅድመ፡ , አመ፡ , , ዘ፡ , ድኅረ፡ q.v.

I,2[contiguum est ረሰወ፡ q.v.]

1)ponere^la τιθέναι ,

a)injicere^la, indere^la, admovere^la, ut: ረሰዩ፡ አሕባለ፡ ውስተ፡ ክሣዱ፡ ; ረሰዩ፡ ውስተ፡ ገበዋቲሁ፡ ቅንዋተ፡ ኀጺን፡ ; ረሰዩ፡ መኃትወ፡ እሳት፡ ውስተ፡ ገበዋቲሁ፡ (martyris) ; ; ረሰይዎ፡ (martyrem) ውስተ፡ ላህም፡ ዘብርት፡

b)transponere^la, transferre^la: እሬስዮሙ፡ ውስተ፡ ብርሃን፡ እምጽልመት፡ .

c)constituere^la, praeponere^la, praeficere^la ; ነቢየ፡ ረሰይኩከ፡ n. 282 ; ; (regno in tres partes diviso) ረሰዩ፡ ለለ፡ ኵሉ፡ ክፍል፡ ብእሴ፡ ዘእሙር፡ በኀይል፡ ; .

d) ታሕተ፡ subdere^la, subjicere^la: ረሰየኒ፡ ታሕተ፡ እዴሁ፡

e)vestes applicare^la, induere^laLud. ex. Enc., ተረስየ፡

f)parare^la, praeparare^la(sicut הֵכִין ): ረሰይከ፡ ሰብአ፡ (v. ፈጠርከ፡ ) κατεσκεύασας ἄνθρωπον ; ትሬስይዎ፡ ለገሃነም፡ ; hinc ረሰየ፡ ርእሶ፡ ለ፡ aptum^lavel dignum se fecit^lavel censuit^lare .

g)imputare^la, ላዕለ፡ vel ለ፡ pers., ; ; ; ; etiam: excusationis causam alicui imputare, excusare^laaliquem, ለ፡ pers. ; .

2)ponere vel habere aliquem pro aliquo i.e.

b)habere^lavel tractare^laaliquem pro^lavel tamquam^la, et ከመ፡ , ; ; ረስዮ፡ ከመ፡ እኁከ፡ ; ወረሰይዎ፡ ከመ፡ አብድ፡

c)declarare^la: ረሰይዎ፡ ከመ፡ ዘኃጥእ፡ ἔθεντο αὐτὸν εἶναι ἀσεβῆ .

d)simulare^la, ut: ረሰየ፡ ርእሶ፡ አብደ፡ se fuere simulavit^la ; al.

3)facere^lavel reddere^laaliquem talem, convertere^larem in rem, : ; ረሰይኩክሙ፡ ኅሱራነ፡ ; ትሬስየከ፡ ጥቡዐ፡ ለጸላኢከ፡ ; ; ; ረሰይኮን፡ ለአህጉር፡ መሬተ፡ ; ; ; ; ምኑነ፡ ኢትረሲ፡ ንባበ፡ ዚአየ፡ ; ; ; ; እሬስዮ፡ ላሐ፡ ለበዓላቲክሙ፡ ; ; ; vel ውስተ፡ praedicati, ut: ; ; ; ; vel ለ፡ , ut: ሠጠጠ፡ አልባሲሁ፡ ወረሰዮሙ፡ ለክልኤ፡ ; vel ከመ፡ , ut ; ; ; ; ; vel verbi Subjunctivo vel ከመ፡ , ut: ይሬስዮሙ፡ ለመካርያን፡ ይፄወዉ፡ ; ; ; እሬስየክሙ፡ ከመ፡ ትሑሩ፡ ; ; ረስዮ፡ ለቃልየ፡ ከመ፡ ያስሕቶሙ፡ ; ; .

4)facere^la, perpetrare^la, instituere^la: ; ምንተ፡ ትሬስዩ፡ τί ποιήσετε ; ; ; ; .

5)facere^laalicui aliquid, in specie: mali quid inferre^laalicui, afficere^laaliquem re; : ከመዝ፡ ለይረስየኒ፡ እግዚአብሔር፡ ; ምንተ፡ ይሬስየነ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ; አልቦ፡ ዘይሬስዮ፡ ረምሕ፡ ; ; ; ; . (Passim in libris Mss. ረሰየ፡ cum ሰረየ፡ confunditur, ut ; ).

ዖም

, m. et fem. , et , ዖማት፡ et plerumque አዕዋም፡ densa arborum^lavel virgultorum^la, saltus^la, silva^la, nemus^la: ἕλος vel ἕλη ( carectum^la); ይበቍል፡ ዖም፡ ውስተ፡ በድው፡ ; ; ; δρυμός , δρυμοί ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዖም፡ ብዙኅ፡ ; ; ; ተኀብኡ፡ ውስተ፡ ዖም፡ εἰς τὰ ἄλση ; ዖም፡ ገዳም፡ ἄλσος δρυμοῦ ; ይነብሩ፡ ውስተ፡ ዖም፡ ἐν ὕλαις ; ὕλη ; ; አዕዋም፡ ; ነዋኅት፡ አዕዋም፡ ὕψος δρυμοῦ ; ውስተ፡ አዕዋሚሃ፡ ; ዕፀ፡ አዕዋም፡ τὰ ξύλα τοῦ αγροῦ ; ; ዖማት፡

a)lucus^la, deorum: ; ; ;

b)arbores^laet arbor^la(densa, opaca, procera): ዖመ፡ ባሳን፡ δρύες ; ውስተ፡ ዖም፡ ἐν πάσῃ δρυΐ ; ; ላዕለ፡ ኵሉ፡ ዖመ፡ ባሳን፡ ; ታሕተ፡ ኵሉ፡ ዖም፡ ዘቦ፡ ጽላሎተ፡ ξύλου κατασκίου ኵሉ፡ ዖም፡ ጽፉቅ፡ ; ታሕተ፡ ኵሉ፡ ዕፀወ፡ ዖም፡ ξύλου ἀλσώσους ; ዖም፡ ዘይት፡ Lud. ex Org.; in provincia ከተታ፡ homines ዖም፡ n. 995 ዐባየ፡ divinis honoribus afficiebant, Gad. T.H.; አዕዋም፡ (fructiferae) Kuf. p. 47; እለ፡ ያሰግሉ፡ ውስተ፡ አዕዋም፡ ወአእባን፡

ሠርዌ

, ሠራዊት፡ (proprie, ut videtur: stirps, stipes, truncus, ጕንድ፡ ; aram. שָׁרִיתָא ) trabs^la, tignum^la, columen^la: ; ; ; ዕፀው፡ ለጠፈረ፡ ቤት፡ ወለሠራዊት፡ ; ; ሠርዌ፡ ተንከተም፡ ξύλον διαβάθρας trabs pontis^lavel ratis^la ; collective: ታሕተ፡ ሠርዌ፡ ቤትከ፡ ; ከመ፡ ሠርዌ፡ ይውዕዩ፡ Ep.

a)scapus^lavel truncus^lacolumnae: መስከምተ፡ ሠርዌሁ፡ basis^lavel statumen scapi ejus^la .

b)ut videtur, antenna^la; τὰ ἱστία enim ( vela^la) bis, scilicet semel in Pentateucho ( ሠራዊተ፡ ዐጸድ፡ τὰ ἱστία τῆς αὐλῆς ) et in voce ሠራዊት፡ versa sunt, sive quia interpretes ἱστίον vocem diminutivam vocis ἱστός putarunt, sive quia antennam^lapro velo^laposuerunt.

c)jugum textorum^la, liciatorium^la(sicut ἱστός ): ἀντίον ሠርዌ፡ አነምት፡ ; .

d)ut videtur, malus^lanavis (ut ἱστός ): እግዚአብሔር፡ ዐምደ፡ ሃይማኖትነ፡ ዘኢይጸነን። ስርዌ፡ (sic) ሐመርነ፡ n. 243 ዘኢይተነተን፡ M.M. f. 84; ጸነ፡ ስርዌ፡ (sic) ሐመሮሙ፡ M.M. f. 172; ሠርዌ፡ ሐመር፡ Org. [An سَارِيَةٌ vel صَارِيَةٌ huc referenda sint, in medio relinquo]. – : ሠርዌ፡ ዘ፡ ምስሶ፡ (quamquam etiam ሠርዌ፡ in Amharensium usu est).

śarwe , ሰርዌ፡ sarwe , śarāwit

Grébaut
ሠርዌ፡ śarwe «poutre^fr, colonne au milieu de la maison^fr» ― መሰሶ፡ Ms. BNFabb217, fol. 51r.
127

Leslau
ሠርዌ śarwe ( ሠራዊት śarāwit ), ሰርዌ sarwe beam of wood^en, log^en, trunk^en, weaver’s beam^en 535b

ታሕት

pars inferior^la, quod infra est^la.

A)Adverbialiter: infra^la, subter^la, subtus^la, deorsum^la

1)sive in loci ታሕተ፡ ut ; ; ; ; ; ትኔጽሩ፡ ታሕተ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ;

B)Praepositio: sub^la, infra^lasive ታሕተ፡ nudum, sive praefixis በ vel እምነ፡ pronomina suffixa vocali ê^lainterpositâ assumit ( gramm.§ 167,3).

2) በታሕተ፡ ; ; ; ዕፀ፡ ቄጵሮስ፡ ነዋኅ፡ በታሕተ፡ ደመና፡ ὑψουμένη ἐν νεφέλαις ; ; ; .

3) እምታሕተ፡

a)de iis, qui vel quae fuerunt sub aliqua re et inde removentur ; ; ; 4 .

b)infra^la, sub^la: ; ; ; in specie de iis, qui (quae)

ዖም

a)lucus^la, deorum: ; ; ;

ጽፉቅ

1)densus^la:

a)de sylvis, arboribus, frondibus, ( opacus^la): ታሕተ፡ ኵሉ፡ ዖም፡ ጽፉቅ፡ ዘቦ፡ ጽላሎተ፡ ; ; ረከበ፡ ዕፀ፡ ጽፍቅተ፡ ወነበረ፡ ወአጽለለ፡ Rel. Bar.; ዕፅ፡ ዘጽፉቅ፡ ቈጽሉ፡ ; ; ; አዕዋም፡ ጽፉቃት፡ እለ፡ ያጸልሉ፡ .

b)de nubibus, tenebris ( spissus^la, crassus^la): ከመ፡ ጽፉቅ፡ ደመናት፡ ; ጽልመት፡ ጽፉቅ፡ ; ; .

c)de hominibus: confertus^la, ጽፉቅ፡ ሰብእ፡ ; ; ጻዕቀ፡ ሰብእ፡ ጽፉቅ፡ ; ጽፍቅት፡ ከመ፡ ሮማን፡ ቅድስት፡ ሀገረ፡ ናግራን፤ ምዕዝት፡ ከመ፡ ዕጣን፡ Deg.

d)de concione, urbe: frequens^la, ማኅበር፡ ጽፉቅ፡ Enc.;

e)de rebus: multitudine abundans^la, አመ፡ ጽፉቅ፡ ንዋይየ፡ ὅτε ἤμην ὑλώδης λίαν .

f)aptus^la: ጽፉቅ፡ ድዶሙ፡ συμφωνοῦσιν αἱ ἁρμογαὶ αὐτῶν

2)frequens^la, creber^la, perpetuus^la: ጽፉቅ፡ በዋኤ፡ ቤታ፡ ; Did. ; ኢተክህሎሙ፡ (sc. Hasmonaeis restauratio templi) በእንተ፡ ጸብእ፡ ጽፉቅ፡ ዘኮነ፡ ላዕሌሆሙ፡ ; – Adv. ጽፉቀ፡ crebro^la, frequenter^la, continenter^la: ; ; ; ; ; ἐκτενῶς . – : ጽፉቅ፡ ዘ፡ ግንኙ፡ ; aliud^la: ጽፉቅ፡ ጽዑቅ፡ ጥዉቅ፡ ዘ፡ ጭንቅ፡

ኮሞል

, nomen arboris cujusdam ignotum: ቀነውዎ፡ ውስተ፡ ሥጋሁ፡ ፻ወ፶ወ፫ ቅንዋተ፡ ዲበ፡ ዕፀ፡ ኮሞል፡ ; ; ሀለዉ፡ ህየ፡ (in Aegypto circa urbem እስሙናይ፡ ) ዕፀወ፡ ኮሞል፡ ወሰገዱ፡ ሎቱ፡ ለእግዚእነ፡ ኢየሱስ፡ ክርስቶስ፡ (sc. Jesulo infanti) ወኮኑ፡ ድኑናነ፡ እስከ፡ ዛቲ፡ ዕለት፡ ; in Actis Susannae presbyterorum alter respondet: ታሕተ፡ ዕፀ፡ ኮሞል፡ ( σχῖνος ), alter: ታሕተ፡ ዕፀ፡ ጵርዮን፡ ( πρίνος ) – Voc. Ae.:^la ኮሞል፡ ዘ፡ እሻ፡ ( እሾ፡ ?) komol type of tree^en ወአስከብዎ፡ ዲበ፡ ዕፀ፡ ኮሞል፡ ‘on le coucha sur un arbre-komol^fr’ 90 l. 12 (ed.); 91 l. 12 (tr.) (‘rend lʼarabe ﺒﻟﻎ qui serait un perséa ou une sorte dʼacacia 91 n. 1 ’)

Leslau
komol ኮሞል (T), komal ኮመል (Lt) ‘kind of tree’ (rendered by T as Amh. ǝše ‘tree of the hot lowlands which has edible berries’); 285a

ኮሞል

Leslau
komol ኮሞል (T), komal ኮመል (Lt) ‘kind of tree’ (rendered by T as Amh. ǝše ‘tree of the hot lowlands which has edible berries’); 285a

ታሕት

pars inferior^la, quod infra est^la.

A)Adverbialiter: infra^la, subter^la, subtus^la, deorsum^la

1)sive in loci ታሕተ፡ ut ; ; ; ; ; ትኔጽሩ፡ ታሕተ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ;

B)Praepositio: sub^la, infra^lasive ታሕተ፡ nudum, sive praefixis በ vel እምነ፡ pronomina suffixa vocali ê^lainterpositâ assumit ( gramm.§ 167,3).

2) በታሕተ፡ ; ; ; ዕፀ፡ ቄጵሮስ፡ ነዋኅ፡ በታሕተ፡ ደመና፡ ὑψουμένη ἐν νεφέλαις ; ; ; .

3) እምታሕተ፡

a)de iis, qui vel quae fuerunt sub aliqua re et inde removentur ; ; ; 4 .

b)infra^la, sub^la: ; ; ; in specie de iis, qui (quae)

ዱር

amh. silva^la: ታሕተ፡ ዱር፡ ተኀባእኩ፡ Lud. e Libr. Myst.

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose