Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

, m. et fem. , ሑረታት፡

1)itio^la, itus^la, incessus^la, gressus^la: ሑረት፡ ወግብአት፡ ; ; ሑረተከ፡ በሰላም፡ ያሤኒ፡ ; እምልብሰቱ፡ ለሰብእ፡ ወእምሑረቱ፡ ወእምሠሐቁ፡ ይትዐወቅ፡ ግዕዙ፡ ; ጥቀ፡ አዳም፡ ሑረታቲኪ፡ .

2)abitus^la, exitus^la, profectio^la: በሑረትነ፡ እምኀቤሆሙ፡ Platt; in breve tempus a mortuis separati sumus^la እስመ፡ እምድኅረ፡ ንስቲት፡ ነሐውር፡ ከመ፡ ሑረቶሙ፡ ; አበስኩ፡ ላዕለ፡ ነፍስየ፡ በሑረትየ፡ ኀበ፡ ሮም፡ ; ሑረቱ፡ ኀበ፡ ግብጽ፡

3)ambulatio^lai.e. sentiendi agendique ratio^la, vita^la, mores^la: ; መምህር፡ ይኩን፡ ንጹሐ፡ በሑረታቲሁ፡ ወጽሩየ፡ በፍናዋቲሁ፡ F.M. 1,5; ሠናይ፡ ሑረታቲሁ፡ በኵሉ፡ መዋዕል፡ ; ምግባራት፡ ወሑረታት፡ ; ከመ፡ ኢይንግሥ፡ ወልዱ፡ በሑረታቲሁ፡ ; ለ erga^la, በእንተ፡ ሠናይ፡ ሑረታቲሁ፡ ለሕዝብ፡ ob benignitatem ejus erga populum^la

4) ሑረተ፡ ብእሲተ፡ ብእሲ፡ adulterium^la

ሑረት

, m. et fem. , ሑረታት፡

4) ሑረተ፡ ብእሲተ፡ ብእሲ፡ adulterium^la

ሑረት

, m. et fem. , ሑረታት፡

4) ሑረተ፡ ብእሲተ፡ ብእሲ፡ adulterium^la

ሑረት

, m. et fem. , ሑረታት፡

4) ሑረተ፡ ብእሲተ፡ ብእሲ፡ adulterium^la

ሑረት

, m. et fem. , ሑረታት፡

4) ሑረተ፡ ብእሲተ፡ ብእሲ፡ adulterium^la

ግብአት ሑረት

, fem. et m. ,

1)reditus^la, reditio^la, reversio^la: ሑረት፡ ወግብአት፡ ; ግብአትከ፡ ውስተ፡ ርስትከ፡ ; ; ; ዜና፡ ግብአቱ፡ ለአግሪጳስ፡ ኀበ፡ ሮሜ፡ ; በግብአቱ፡ ἐν τῷ ἀνακάμπτειν αὐτόν ; in temporis: ግብአትየ፡ ἐν τῷ ἐπανέρχεσθαί με .

2)conversio^lapeccatoris, ; ; Lud. e Vit. Pach.

3)proditio^la: በእንተ፡ ግብአቱ፡ ለክርስቶስ፡ in tit.;

, m. et fem. , ሑረታት፡

4) ሑረተ፡ ብእሲተ፡ ብእሲ፡ adulterium^la

gǝbʾat , ግባት፡ gǝbāt

1) royal reception^en ወእምዝ፡ ቦአ፡ ግባት፡ በከመ፡ ሕጉ። ‘Alors il entra à la réception royale, selon sa loi^fr’ 38 l. 14 (ed.), 44 l. 21-22 (tr.)

2) a military inspection conducted when soldiers stand in ranks ( 224 notes that in the example above (4) ግባት፡ ‘è il ricevimento presso il re, ma qui sembra riferirsi direttamente a Sepenhi che vi andò con i soldati in bell’ordine «come porta la regola»’. Alternatively, the word ‘risponde ... ad una specie di rivista, vale a dire quando le truppe sono in fila e in bell’ordine, ma non in ordine di battaglia’.)

ሕምየት

{ calumniatio^la, Lud. e Ms. Colb.} ḥǝmyat

Grébaut
ሕምየት፡ ḥǝmyat (forme concurrente ሐሜት፡ ) «injure^fr, outrage^fr» ሑረት፡ ገድሉ፡ ኢትትሐመይ፡ ወኢይረክቡ፡ ላዕሌሁ፡ ሕምየተ፡ አሐደ፡ እመኒ፡ ኮኑ፡ ሐማይያኒሁ፡ ዓሠርተ፡ ምእት። Ms. BNFet110, fol. 35vc. ለእሙንቱ፡ በአማን፡ ይደልዎሙ፡ ሕምየት፡ ለእመ፡ ኢያእመሩ፡ መፍቅዶ፡ መንፈሳዌ፡ በተሐይዮቶሙ፡ ወኃጢአ፡ አጽምኦ። Ms. BNFet110, fol. 34rb.
45–46

Cross-references: also ሐሜት፡

ቅድመ

A)Adv.

1)loci:

a)primo loco^la ; ; .

b)ante^la, prae^la: ሑሩ፡ ቅድመ፡ ; ፀብአ፡ ቅድመ፡ እምነ፡ ንጉሥ፡ ; protenus^la ; ex adverso^la ; a parte antica^la, orientem versus .

2)temporis et ordinis: antea^la, prius^la, primum^la, primo^la: ; ( ቅድም፡ Platt); ; ; ; ቅድመ፡ (v. ቅድም፡ Imperat.) ጠይቅ፡ ወድኅረ፡ ትጌሥጽ፡ ; Platt; ; ; ; ; .

B); per ê^lasibi subjungit, ቅድሜየ፡ , ቅድሜከ፡ al.

1) ቅድመ፡ simplex

b)coram^la, in facie^la, ex adverso^la, ἐναντίον ; ; ; ἐνώπιον ቅድሜየ፡ አንቲ፡ ዘልፈ፡ ; ; ; ; ; ; ; ἀπὸ προςώπου ; ቅድመ፡ አዕይንቲሁ፡ ἐν ὀφθαλμοῖς ; ; κατὰ πρόςωπον ; ; κατέναντι ; ; .

c)temporis: ante:^la ቅድመ፡ ዮም፡ Lud. e V.S. (aliâs እምቅድመ፡ q.v.).

d)ordinis^la ant.

2) ለቅድመ፡ proprie: versus coram i.e. ut sit coram^la ; erga^la ; .

3) በቅድመ፡ ante^la, prae^la, coram^la, ex adverso^la, ἔμπροσθεν ; በቅድሜሆሙ፡ ወበድኅሬሆሙ፡ ; ἐναντίον , ἔναντι ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ἐνώπιον ; ; ; ; κατενώπιον ; ; በቅድመ፡ አዕይንትየ፡ ἐν ὀφθαλμοῖς ; de sententia^laalicujus ( ut videtur^laalicui aliquid) በቅድመ፡ ሰብእ፡ ἐν ὄψει ἀνθρώπων et ( ἐναντίον );

4) እምቅድመ፡

a)de iis quae ante^laaliquid fuerunt et ex hoc loco exeunt vel removentur: a^la, de^la, ex^la, e conspectu^la, ἀπὸ sive ἐκ προςώπου ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

b)a parte anteriore^laalicujus i.e.

α)ante^la ; ; .

β)adversus^la, contra^la, እስመ፡ እምቅድሜሆሙ፡ ውእቱ፡ ነፋስ፡ ἄνεμος ἐναντίος .

c)passim i.q. מׅפְּנֵי , de causa, a qua quid proficiscitur: ob^la, propter^la ; ; . n. 463

d)de tempore: ante^la, abhinc^la: ሞተት፡ አጋር፡ እምቅድመ፡ ሳራ፡ ; እለ፡ እምቅድሜከ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; እምቅድመ፡ ፲ወ፬ዓመቱ፡ ; ; እምቅድመ፡ ፫አውራኅ፡ ዘማእረር፡ ; እምቅድመ፡ ክልኤቱ፡ ዓመት፡ ዘድልቅልቅ፡ ; .

Cross-references: Conj. ቅድመ፡ et እምቅድመ፡ priusquam^la, antequam^la, , ut: ቅድመ፡ ይሱጥ፡ ርእሶ፡ Cyr. c. ; እምቅድመ፡ ይትፈጠር፡ ዓለም፡ ፈጠረኒ፡ ; ; እምቅድመ፡ ትሙት፡ ; ; ; .

በኀበ

quod accuratius, quam ኀበ፡ , propinquitatem vel viciniam loci significat; frequentissime usitatum

1)ad^la, apud^la, juxta^la, propter^la: πρὸς τῇ βαλάνῳ ; ἐπὶ τοῦ ὕδατος ; ; በኀበ፡ አንቀጸ፡ ሀገር፡ ἐπὶ ταῖς θύραις ; በኀበ፡ ፈለግ፡ ἐπὶ τὸν ποταμόν ; ; ሕዝብ፡ በኀበ፡ አንቀጽ፡ οἱ ἐν τῇ πύλῃ ; በኀበ፡ አረፍት፡ παρὰ τὰ τείχη .

a)apud i.e. in domo^laalicujus vel cum^lavel inter^la: ሞተ፡ በኀበ፡ ታራ፡ አቡሁ፡ ( ἐνώπιον ) ; ወፅአ፡ በኀቤሁ፡ ; ብዕል፡ ዘይትዐቀብ፡ በኀበ፡ ዘአጥረዮ፡ ; በኀቤከ፡ ጥበብ፡ ተዘግበት፡ ; በኀቤክሙ፡ ጠፍአት፡ ጥበብ፡ μεθ᾽ ὑμών ; Jesaias በኀበ፡ ነቢያት፡ ዘተንእደ፡ qui^lainter prophetas laudatur^la, Enc.

b)apud i.e. a^la, ab^la( παρά Gen.), conjunctum cum verbis accipiendi, emendi, reportandi, petendi, interrogandi, audiendi, comperiendi: ኢትነሥኡ፡ ቤዛ፡ በኀበ፡ ቀታሊ፡ ; ; ተመጠወ፡ መጽሐፈ፡ በኀበ፡ ሐዋርያት፡ ; ; ; እንተ፡ ተሣየጠ፡ በኀበ፡ ኤፌሮን፡ ; ዕሤትኪ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ተኀሥሣ፡ ለጥበብ፡ በኀበ፡ እኩያን፡ ; እሙንቱ፡ በኀበ፡ አበዊሆሙ፡ ተመሀሩ፡ ; ; ሰአሉ፡ በኀቤሁ፡ ንጉሠ፡ ; ዘይሴአል፡ ነገረ፡ ዘከመዝ፡ በኀበ፡ ጠቢባን፡ ; Platt; ዘሰማዕኩ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; . Plura exempla invenies sub verbis modo laudatis aliisque hujus generis. Multis in locis በኀበ፡ et እምኀበ፡ promiscue usurpatur.

2)Adhibetur, ubi rem in animo vel potestate alicujus esse, ejus consilio et judicio convenire, ei acceptum vel reprobatum esse significatur:

a)penes^la, in animo^laalicujus: ዝንቱ፡ ኵሉ፡ በኀቤከ፡ ሀሎ፡ ταῦτα ἔχων ἐν σεαυτῷ ; ሣህል፡ ወጽድቅ፡ በኀቤሁ፡ παρ᾽ αὐτοῦ ; አኮኑ፡ በኀቤሁ፡ ግርማ፡ ; ኍልቈ፡ አውራኂሁ፡ በኀቤከ፡ .

b)coram^la, e sententia^la, consilio^la, judicio^laalicujus, nec non a^la, vel casus Dativi ( עִם , אֵת , عِنْدَ ) ἔναντι ; ἐν τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ በኀቤሁ፡ ; መብእስ፡ ይእቲ፡ በኀበ፡ አብዳን፡ τραχεῖα τοῖς ἀπαιδεύτοις ; ; πρὸς μέ ; እፎ፡ ይከውን፡ ጻድቀ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ παρὰ Κυρίῳ ; ; ; ; ; አሐቲ፡ ዕለት፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ከመ፡ ፲፻ዓመት፡ ; መሥዋዕተ፡ ረሲዓን፡ ርኩስ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ወጸሎተ፡ ኄራንሰ፡ ሥሙር፡ በኀቤሁ፡ ; ; ርጉም፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; n. 594 ተፈቅረ፡ በኀበ፡ ብዙኃን፡ ; ሠናይ፡ አንተ፡ በኀቤየ፡ ; ; ፍቁር፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ὑπὸ τοῦ θεοῦ ; ይትዌደስ፡ በኀበ፡ ሰብእ፡ ; ; ተጸልአ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ቀሊል፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; በኀበ፡ ሰብእ፡ ኢይትክሀልዝ፡ .

3)Sicut ለኀበ፡ etiam በኀበ፡ inservit designandis rationibus, quae inter res vel personas intercedunt:

a)de ratione societatis vel communionis: cum^la, inter^la, coram^la, ( πρὸς ): ሑሩ፡ በልቡና፡ በኀበ፡ባዕዳን፡ Platt; ንርከብ፡ ሰላመ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ቦሙ፡ ሞገሰ፡ በኀበ፡ ኵሉ፡ ሕዝብ፡ ; ; 1 ( ኀበ፡ ).

b)de ratione comparationis vel in^lamodum^la, quasi^la, instar^la, ut: ኩኖሙ፡ ለሕዝብ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ τὰ πρὸς θεόν vel comparatus cum^la( ad^la, pro^la, prae^la): ; ምንተ፡ ይከውን፡ ሐሠር፡ በኀበ፡ ሥርናይ፡ ; በኀበ፡ ዕመቀ፡ ማይ፡ si compares cum profunditate aquarum^la, Org.

c)de ratione normae ad modum^la, secundum^la: በኀበ፡ ጽድቅ፡ ተናገርከ፡ . እምኀበ፡ vel እምነ፡ ኀበ፡ e vicinia^lavel a parte^laalicujus ( מֵאֵת , מֵעִם , مِنْ عِنْدِ , ܡܶܢ ܠܘܳܬ ,); dicitur de iis, qui vel quae recedunt vel procedunt ab eo, apud quem vel quod fuerant: a^la, ab^la( ex^la), παρὰ Gen. et ἀπὸ : ሶበ፡ ሖርከ፡ እምኀቤየ፡ ; ተንሥአ፡ እምኀበ፡ ዐዘቅተ፡ መሐላ፡ ; ; ተንሥአ፡ እምኀበ፡ ማእድ፡ ; ተገሐሡ፡ እምነ፡ ኀበ፡ ተዓይኒሆሙ፡ ; ወፅአ፡ ሰይጣን፡ እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ; ወረደ፡ እምኀበ፡ አኀዊሁ፡ ; ; ትፌንዎ፡ እምኀቤከ፡ ; al.

d)Saepissime conjungitur cum verbis accipiendi: Platt; ; ; ለእመ፡ ኢተውህበ፡ ሎቱ፡ እምኀበ፡ አብ፡ ; እምኀበ፡ ዘትሴፈዉ፡ ትትፈደዩ፡ ; poscendi ; ; interrogandi et audiendi ; Platt; ; mittendi ; ; al.

e)Deinde de eo, a quo tamquam auctore^lavel causa^laaliquis vel aliquid proficiscitur: ቃል፡ ዘኮነ፡ እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ኀበ፡ al.; ነድይኒ፡ ወብዒልኒ፡ እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ውእቱ፡ ; ; ; እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ኮነት፡ ዛቲ፡ መንክር፡ ; ; ; ; ረድኤትየ፡ እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; እምኀቤሁ፡ አነ፡ ወውእቱ፡ ፈነወኒ፡ ; ; ኀነቆ፡ መንፈስ፡ እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; itaque conjunctum cum verbis passivis significat a^la, per^la( παρὰ , ὑπὸ , διά Gen.), ut ; ;

f)Denique nota: አነ፡ እፈዲ፡ እምኀቤየ፡ ἀπετίννυον παρ᾽ ἐμαυτοῦ , a^lame^lai.e. ex meis^la ; ብልዑ፡ ወስትዩ፡ ዘእምኀቤሆሙ፡ quod ab iis^la(sc. datum est) ; . — Ut ኀበ፡ ita etiam እምኀበ፡ pronomini relativo postponere licet, ut እለ፡ እምኀበ፡ pro እምኀበ፡ እለ፡ . እስከ፡ ኀበ፡ usque ad^la Platt; ; . እንተ፡ ኀበ፡ praeter^laet per^la(locum) post verba transeundi, praetereundi, ut: ዘኀለፈ፡ እንተ፡ ኀቤሃ፡ ὁ παραπορευόμενος ἐπ᾽ αὐτῆς ; ያመጽኦሙ፡ እንተ፡ ኀበ፡ አንቅዕተ፡ ማይ፡ διὰ πηγῶν ὑδάτων ἄξει αυτούς (plura exempla verbo ኀለፈ፡ ) Christus ait: አልቦ፡ ዘይክል፡ መጺአ፡ ኀበ፡ አብ፡ ዘእንበለ፡ እንተ፡ ኀቤየ፡ .

ወፈረ

I,1[referendum videtur ad בַּר ܒܰܪܳܐ بَرٌّ campus^la, rus^la, أَبَرَّ ; etiam بَرَزَ exivit in campum^la] ይውፍር፡ etiam ዩፈር፡ , Imperat. ውፍር፡ et ፈር፡ , rus ire^la, in agros exire^lavel excurrere^la, per agros^lavel campos deambulare^la, ruri esse^la: ወፈሩ፡ ሕዝብ፡ ; ጸግወነ፡ ሰላመ፡ ኑፈር፡ ወንእቱ፡ Deg.; loci: ወፈረ፡ ሐቅለ፡ ; ገዳመ፡ ; ውስተ፡ loci, ut: ሑሩ፡ ውፍሩ፡ (v. ወፈሩ፡ ) ውስተ፡ ደብር፡ ; ውስተ፡ አህጉር፡ ; እንተ፡ per^la ; ; in specie: operis rustici causa, ; ; ይወፍር፡ ውስተ፡ ተግባሩ፡ ; ወፈረ፡ ኀበ፡ አቡሁ፡ ውስተ፡ ማእረር፡ ; ሶበ፡ እወፍር፡ ኀበ፡ ኵዕንት፡ ( ኵዕንት፡ ); ወዓዲ፡ ይወፍር፡ አባግዕ፡ በእደ፡ ዘይኌልቆን፡ ; :

a)frequentare^laaliquem agricolae instar agros frequentantis, ኀበ፡ pers.: ውፍር፡ (v. ፈር፡ ) ኀቤሃ፡ ( ለጥበብ፡ ) ከመ፡ ዘየሐርስ፡ ὡς ὁ ἀροτριῶν πρόσελθε αὐτῇ ; n. 949 በኵሉ፡ ነፍስከ፡ ውፍር፡ (v. ፈር፡ ) ኀቤሃ፡ .

b)serpere^lavel diffundi per^laagros^la: ይወፍር፡ አዕጹቂሁ፡ πορεύσονται οἱ κλάδοι αὐτοῦ (ubi caveas, ne ex وَفَرَ explices locum). – : ወፈረ፡ ዘ፡ ተሰመረ።

ወረደ

I,1[amh. et יָרַד ; وَرَدَ plerumque significatus speciales habet] ይረድ፡ ; Imperat. ረድ፡ , descendere^la, ; ; ; ; ; ወሪዶት፡ ; ; እምነ፡ loci: ጐንደየ፡ ወሪደ፡ እምደብር፡ ; ; እምነ፡ ሰረገላ፡ ; እምሰማይ፡ ; ; እመስቀል፡ ; ረዲ፡ እምነ፡ ክብርኪ፡ ; እምዲበ፡ ; ; እምውስተ፡ ; እምላዕለ፡ ; በ፡ scalae ; ውስተ፡ loci: ሑር፡ ረድ፡ ውስተ፡ ቤተ፡ ንጉሥ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; loci: ወወረደ፡ ቤተ፡ ንጉሥ፡ ; እለ፡ ተሐውሩ፡ ትወርዱ፡ ብሔረ፡ ግብጽ፡ ; ; ; ወረዱ፡ ሲኦል፡ (v. ሲኦለ፡ ) ; ; ; ; raro ለ፡ (versus) loci, (cfr. ); ኀበ፡ pers. (ad): ; ; ; viae qua quis descendit, , vel loci per quem descendit, ; ላዕለ፡ vel ዲበ፡ super aliquem, ; ; irruere^lasuper aliquem . De rebus inanimatis

a)defluere^la, decidere^la, delabi^la, deferri^la, demitti^la: ደም፡ ዘይወርድ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; pluvia de coelo ; ; አኀዘ፡ ማይ፡ ይረድ፡ ውስተ፡ ቀላይ፡ ; ይወርድ፡ ጠል፡ ; ነቅዕ፡ ዘይወርድ፡ እምድብር፡ ; ; ; እሳት፡ እምሰማይ፡ ; በረድ፡ እምሰማይ፡ ; ; ; በከመ፡ ወረደ፡ መዐትየ፡ ላዕለ፡ … ἔσταξε ; ወረደ፡ ዕፃ፡ ላዕለ፡ ዮናስ፡ ( cadere^la) ; ; ልብሰ፡ መትከፍት፡ ዘይወርድ፡ ውስተ፡ ክልኤሆን፡ መታክፊሁ፡ ; ፍርሀት፡ ወረዓድ፡ ወረደ፡ ላዕሌሁ፡ ἐπέπεσεν .

b)desidere^la .

c)deorsum tendere^la, de terminis, ; ; ; .

ሰኰት

et ሰኮት፡ , m. et fem. , አስኳት፡ (male አስካት፡ ) platea^la, vicus^la[vicina sunt ጽጕ፡ ; שׁוּק ܫܽܘܩܳܐ سُوقٌ صُوقٌ زُقَاقٌ ; ት primitus et proprie formativum fuisse videtur] ; ሑር፡ ሰኰተ፡ እንተ፡ ይብልዋ፡ ርትዕት፡ Platt; ; ; በውስተ፡ አስኳቲሃ፡ ; እመ፡ ሀሎ፡ ማእከሌሁ፡ ወማእከለ፡ ቢጹ፡ ሰኰት፡ ወመርሕብ፡ . { – Voc. Ae.: ሰኰት፡ ዘ፡ ሸንጎ፡ ; aliud^la: አስኳት፡ ብ፡ የተመሳቀለ፡ መንገድ፡ }.

ሰላም

, m. et fem. (ut ; ; ), [ ܫܠܳܡ שָׁלוֹם سَلَامٌ ]

1)incolumitas^la, salus^la ; ; ሑር፡ በሰላም፡ ; በሰላም፡ የሐውር፡ ወበሰላም፡ ይትመየጥ፡ ; ; 2 reg. 3,24; ይዜንዎ፡ በእንተ፡ ሰላም፡ ; ; ከመ፡ ያእምር፡ ሰላሞሙ፡ ut cognosceret, quomodo valerent^la

2)pax^la( εἰρήνη ), quatenus est cum concordia^laet securitas^la, tum salus^laet felicitas^la, omnis generis bona ad bene et beate vivendum necessaria complectens, secundum usum loquendi biblicum.

a)sensu proprio: ገብረ፡ ምስሌሆሙ፡ ሰላመ፡ ; ; ; ; ንግበር፡ ሎቱ፡ ሰላመ፡ ; ፈነዉ፡ መልእክተ፡ በቃለ፡ ሰላም፡ ; ይኩን፡ ሰላም፡ ማእከሌነ፡ ; ; ; ትጼውዕዎሙ፡ በሰላም፡ ; ; ለሰላም፡ ; ፈነዉ፡ ኀበ፡ ጢጦስ፡ ይኅሥሡ፡ ሰላመ፡ እምኔሁ፡ ; ሰብአ፡ ሰላም፡ pacis amatores^la ; ዕደወ፡ ሰላምከ፡ ἄνδρες εἰρηνικοί σου ; ; ሰላመ፡ ይትናገሩኒ፡ ; ; ምክረ፡ ሰላም፡ βουλὴ εἰρηνική ; ይጸልኡ፡ ሰላመ፡ ; ; ; ገባርያነ፡ ሰላም፡ εἰρηνοποιοί pacifici^la .

b)sensu biblico: ; ; ; ብዙኅ፡ ሰላመ፡ ደቂቅኪ፡ ; ሰላም፡ በዲበ፡ ሰላም፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ንርከብ፡ ሰላመ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ; ; ; n. 323 ; .

3)salus^lai.e. salutatio^la: ሰላም፡ ለከ፡ salus tibi! salve!^lacreberrime, ut in singulis Encomiorum Synaxarii strophis; ላዕሌሁ፡ ሰላም፡ (in commemoratione nominum Sanctorum) al.; ሰላመ፡ ገብርኤል፡ salutatio Gabrielis^la( Ave^la ) 33. 203; (ritu ordinationis absoluto) ያቅርቡ፡ ኵሉ፡ ሰላመ፡ ሎቱ፡ ( ለጳጳስ፡ ) ; አትልዎ፡ ሰላም፡ sequi facere salutem^laLud. ex

ንህብ

, fem. et m. , et , አንህብት፡ et አንሃብ፡ , apis^la[cfr. نُوبٌ apes^la; Ewald Jahrbücher der bibl. ንህብ፡ cum نَحْلٌ componit; amh. ንብ፡ ]: እምኵሉ፡ አዕዋፍ፡ ትንእስ፡ ንህብ፡ ; ሑር፡ ኀበ፡ ንህብ፡ ወአእምር፡ ከመ፡ መስተገብርት፡ ይእቲ፡ ; ; m. ; ; ; ; አንህብት፡ Gad. Lalib.; አንብህት፡ (sic) Enc.; አንሃብ፡ Reg. Pach.; አንሃብሰ፡ ይፀንሱ፡ በምዕር፡ ሶበ፡ ዐንዘረት፡ ንግሥቶን፡ Lud. e L. Myst.

አመዝገነ

quadril. II ( ) retribuere beneficium^la, gratiam referre^la, remunerari^laaliquem praemio^lavel dono^lavel beneficium gratiis^laseu dono^la, : ንጉሥ፡ ዐማፂ፡ እመ፡ ገበርከ፡ ሠናየ፡ ኢያመዘግነከ፡ ወለእመ፡ አበስከ፡ ይቀትለከ፡ ; ሑር፡ ኀበ፡ ካህን፡ ወአመዝግኖ፡ ; beneficii pro quo gratiae referendae sunt: ኢያመዝገነ፡ ጽጋዊነ፡ ላዕሌሁ፡ ; : ሠናይ፡ ሀልዎቶሙ፡ ለሰብእ፡ ዘያመዘግኑ፡ ; አመዝግኖ፡ remuneratio^la, Fal. ʾamazgana

Grébaut
አመዝገነ፡ ʾamazgana , quadrl. II, ያመዘግን፡ , ያመዝግን፡ «louer^fr (laudare^la)» ― አመሰገነ፡ Ms. BNFabb217, fol. 45v.
N. B. de J. d’Urbin : «Ce verbe et ses dérivés sont plutôt vulgaires et peu usités dans le bon éthiopien».
110

Leslau
mzgn አመዝገነ ʾamazgana repay a favour^en, recompense^en, remunerate^en, (, ) thank^en 378a

ሖረ

I,1[i.q. سَارَ profectus fuit^la, §39.b; حَارَ ( حَوْرٌ ) significat redire^la] (potissimum in libris antiquioribus) ይሖር፡ et (in recentioribus plerumque) ይሑር፡ ( gramm.p. 147), verbum usu tritissimum

1)ire^la, incedere^la, vadere^la, proficisci^la: በእንግድዓኪ፡ ሑሪ፡ ; ዘየሐውር፡ በአርባዕ፡ , በእደዊሁ፡ ; ; ; ይንበር፡ ግሙራ፡ ወእምአመ፡ ኮነ፡ ኢሖረ፡ ; የሐውር፡ መልዕልተ፡ ባሕር፡ ከመ፡ ዲበ፡ ምድር፡ ( περιπατεῖν ) ; ; መኑ፡ ዘየሐውር፡ ዲበ፡ አፍሓመ፡ እሳት፡ ; ጼናሁ፡ የሐውር፡ ወይበጽሕ፡ ነዊሐ፡ ; πορεύεσθαι ; ; ; ; al.

a)loci, qui petitur: ; ; ; ; ; ; ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ነሐውር፡ ; ; ; ሖረ፡ ርኁቀ፡ ብሔረ፡ ; loci, qui peragratur et viae, qua itur: የሐውር፡ ዐውደ፡ ሰማይ፡ ( διαπορεύεσθαι ) ; ; ; ; ; ; ኢትሖር፡ ፍኖተ፡ በዳ፡ ; የሐውር፡ እገሪሆሙ፡ ፍኖተ፡ ሰላም፡ ; ;

b)praepositionibus variis, ut በ vel ውስተ፡ viae { }. ; ተሐውር፡ ውስተ፡ ፍኖት፡ al.; ኀበ፡ vel ውስተ፡ pers. vel loci petiti: ; ; ; ; እምእኪት፡ ኀበ፡ እኪት፡ የሐውሩ፡ ; የሐውር፡ ውስተ፡ ተውኔት፡ ወዘፈን፡ ; ሖሩ፡ ውስተ፡ ኵሉ፡ ዓለም፡ ; ; ቅድመ፡ praeire^la, praegredi^la: የሐውር፡ እግዚአብሔር፡ ፍጽመ፡ ቅድሜክሙ፡ ; .

2)in specie:

a)abire^la, discedere^la: በከመ፡ መጽኡ፡ ከማሁ፡ ሖሩ፡ ; ; ; ሑር፡ እምኔነ፡ ; እምኀበ፡ ; ሖር፡ βάδιζε , βάδισον ; ; ; .

b)egredi^la, proficisci^lain bellum: እለ፡ ሖሩ፡ ፀብአ፡ ; ሖሩ፡ ለፀብእ፡ vel ውስተ፡ ፀብእ፡ .

c) ሖረ፡ ፍኖተ፡ iter facere^la, peregrinari^la, ut: ዘኮነ፡ በሐዊረ፡ ፍኖት፡ ; vel navigare^la, ubi de itinere maritimo agitur: πλεῖν ( ህድአት፡ ).

d)usurpatur de rebus inanimatis, ut de aqua^la ; fluviis^la ሖሩ፡ አፍላግ፡ ውስተ፡ በድው፡ , terminis^la ;

3)metaph. ambulare^lai.e. vitae rationem aliquam sequi^la: ዘኢሖረ፡ በምክረ፡ ረሲዓን፡ ; ; ዘየሐውር፡ በጽድቅ፡ ; ዘከመ፡ ሖርኩ፡ ቅድሜከ፡ ; ኢሖሩ፡ በትእዛዝከ፡ ; ; ውስተ፡ ጽልመት፡ , ብርሃን፡ ; ; et in al. locis innumeris.

4)coire^la, inire^la, euphemistice, ኀበ፡ ut ኢትሑር፡ ኀበ፡ ብእሲተ፡ ብእሲ፡ ; ብእሲት፡ ኢትሑር፡ ኀበ፡ እንስሳ፡ ; ut: ሖረት፡ ካልአ፡ rom. ( ሖረ፡ ካልእተ፡ Platt) γαμήσῃ ἄλλην , quare adulterare^la, n. 114adulterium^laplerumque phrasi ሐዊረ፡ ብእሲተ፡ ብእሲ፡ significari solet: ; 13,9; ; ; ; creberrime in Canonibus, ut ; ; ; ; Obscoene de libidinibus naturae repugnantibus, bestiae: ዘየሐውር፡ እንስሳ፡ ; viri: እለ፡ የሐውርዎሙ፡ ወእለ፡ የሐውሩ፡ μαλακοὶ καὶ ἀρσενοκοῖται ; ላዕለ፡ ut: ኢትሑር፡ ላዕለ፡ እንስሳ፡ ; ዲበ፡ ut: እለ፡ የሐውሩ፡ ዲበ፡ ብእሲ፡ ( ἀρσενοκοῖται ) . – Voc. Ae.: ሖረ፡ አመልዐ፡ ሔደ፡

ḥora

Grébaut
ሖረ፡ ḥora I,1 የሐውር፡ , ይሑር፡ «aller^fr au figuré : coïter^fr, etc.» ― ሔደ፡ Ms. BNFabb217, fol. 26v.
56

Leslau
ḥwr ሖረ ḥora (yǝḥor, yǝḥur) go^en, go forth^en, proceed^en, depart^en, follow a way of life^en, have sexual intercourse^en
ዘይሐውር zayǝḥawwǝr a moving creature^en
249b

ከሓ

et ከሐ፡ , ከሓከ፡ et ከሐከ፡ , ከሐክ፡ , (nec non ካሕከ፡ ; 3 ; et ክሕከ፡ ), etiam per ሀ፡ , pronominale ( gramm.§ 62,b; gramm.§ 160,b)

1)illuc^la, illic^la; ዝርዎ፡ ከሐ፡ ἐκεῖ ; ሑር፡ ከሐክ፡ ; ረሐቁ፡ ከሐከ፡ (v. ከሐ፡ ) ; ; ; ነዋ፡ ዝየ፡ ወነዋ፡ ከሐክ፡ ; ; ; እስከ፡ እትመየጥ፡ ለፌ፡ ወከሐከ፡ (v. ወካሕከ፡ ) ; subjungere licet praepositionibus:

a) በከሐ፡ vel በከሐከ፡ illic^la, ; በዝ፡ ዓለም፡ ወበከሐከ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; በከሃከ፡ (in illo mundo) ;

b) ኀበ፡ ከሐ፡ illuc^la: Matth.17,20.

c) እምከሓ፡ , እምከሐክ፡ , እምከሐከ፡ illinc^la, ab^lailla^laparte^la: ; ; .

2)ultra^la, ulterius^la, supra^la, a^lam^laplius^la(i.q. הָלְאָה ܠܗܰܠ , et מַעְלָה ): ብጹሓነ፡ ፴ዓም፡ ወከሐክ፡ ἀπὸ τριακονταετοῦς καὶ ἐπάνω ; ; ; id ultra vel supra quod quid est, additur

α)interjecta praepos. እምነ፡ , ut: ወከሐክ፡ እምኔሁ፡ καὶ ἐπέκεινα ; መለኮት፡ ዘእምኵሉ፡ ልብ፡ ከሐከ፡ ὁ θεὸς ὁ παντὸς ἐπέκεινα νοός Cyr. ad ; በመንክር፡ ወከሐ፡ እምልብ፡ ውእቱ፡ ξένως τε καὶ ὑπὲρ νοῦν Cyr. c. ; ከመ፡ እሞት፡ ከሐከ፡ ውእቱ፡ ὅτι θανάτου κρείττων Cyr. ad ; ተኀሥሦት፡ እምጥንቃቄ፡ ከሐክ፡ disquirere^la ὑπερμέτροις ἀκριβείαις , Cyr. ad ; ወዓዲ፡ ዘእምዝ፡ ከሐከ፡ εἰ χρὴ τούτων τὰ ἐπέκεινα λέγειν ( et^laut^lahis^laamplius^laquiddam^laaddam^la) Cyr. ad

β)nulla interposita (voce ከሓ፡ ipsa praepositionis vices explente): ultra^la, trans^la: አሐውር፡ ከሓ፡ ዝየ፡ ; ፩እምለፌ፡ ድንጋገ፡ ፈለግ፡ ወ፩እምከሐ፡ ድንጋገ፡ ፈለግ፡ (v. እምከሐከ፡ በድንጋገ፡ ) . – : ከሀ፡ ብ፡ እዝያ፤ ከሐከ፡ ብ፡ ወድያ።

ገብአ

I, 1 [proprie: se recipere^la, sich zurückziehen جَبَأَ ; deinde colligere^la, zusammenziehen^de, جَبَا ܓܒܳܐ ] ይግባእ፡

1)recedere^la, reverti^la, redire^la: ድኅረ፡ ኀለፈ፡ ክረምት፡ ወገብአ፡ ዝናም፡ (sc. in suum locum, unde venerat) ; ኢይገብእ፡ እንከ፡ ; ; ; ሑር፡ ወግባእ፡ ; ; ; ; ገቢኦ፡ ; ይትመየጥ፡ ለገቢእ፡ ; ብሔረ፡ ኢገቢእ፡ (regio unde non est reversio) ; ገብኦ፡ ልቡ፡ (rediit ei animus) ; ; loci: ገብአ፡ ቤቶ፡ ; ; ; ; viae ; ; loci: እመ፡ ገብአ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ ; ; ገቢኦትከ፡ ውስተ፡ ሥጋ፡ ; ; ; ; ; ; n. 1169 እገብእ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ; ; ; ; ኵሉ፡ አፍላግ፡ ውስተ፡ ባሕር፡ ይገብእ፡ ማዩ፡ ; ; ኀበ፡ ; ; ለ፡ loci ; አይቴ፡ ይገብኡ፡ ; ዲበ፡ ; እምነ፡ ; ኀበ፡ pers.: ; ; ; ; ; ; ; ላዕለ፡ pers. ; ; ይግብኡ፡ ድኅሬሆሙ፡ ; ; ; ዲበ፡ rei ; ; ውስተ፡ rei vel conditionis, ad quam quis revertitur: ; ይገብእ፡ ውስተ፡ ኀጢአት፡ ; ገብኡ፡ እምነ፡ ላሕ፡ ውስተ፡ ፍሥሓ፡ ; reflecti^la, de finium tractu ; ; .

a)recedere^la, desistere^laa re: ገብኡ፡ ፩፩፡ እምፍኖት፡ እኩይ፡ ; .

b)se convertere^la ኀበ፡ ; ad Deum , vel resipiscere^la: ; ; ለእመ፡ ተመይጡ፡ ወገብኡ፡ ውስተ፡ ንስሓ፡ ;

c)recĭdere^lain consuetudinem malam: ;

d)alio verbo i.q.

α)iterum^lafacere aliquid: ግባእ፡ ስክብ፡ 1 ; ገብአ፡ ወገብረ፡ ; ኢይገብእ፡ ይርአይ፡ ; ተዐንብዝ፡ ገባእከ፡ .

β)denique^lavel postremo^lafacere aliquid: ይገብእ፡ ይትኀየልከ፡ et ይገብእ፡ ያሕምምከ፡ .

e)reddi^la, restitui^laalicui, ; ; ; vel redire^laad possessorem vel dominum pristinum ( zurückfallen ): ይገብእ፡ ሎቱ፡ ገራህቱ፡ ; ; .

f)retrahi^la, ገብአት፡ እዴሁ፡ ኀቤሁ፡ ወኮነት፡ ከመ፡ ቀዳሚ፡ .

g)restitui^lain statum pristinum, iterum fieri^la(id quod aliquid antea fuerat): ; ሐይወት፡ ወገብአት፡ ከመ፡ ካልእታ፡ ; ; ወትገብእ፡ ካዕበ፡ ከመ፡ ትካት፡ .

h)reduci^lavel redigi^lain statum vel conditionem: ይገብእ፡ ውስተ፡ ስኢል፡ ἐπιδεὴς γίνεται ; ገብኡ፡ ይብልዑ፡ እንስሳሆሙ፡ ; ከመ፡ ኢትግባእ፡ ታስተበቍዖሙ፡ .

i)converti^lavel transmutari^lain aliquid vel fieri^laaliquid: መዋቅሕቲሃ፡ ወልታ፡ ጽኑዕ፡ ይከውነከ፡ ወጋጋሃ፡ አልባሰ፡ ክብር፡ ይገብአከ፡ ; ገብኡ፡ ከመ፡ ዘኢተወልዱ፡ ; ደኀርት፡ ይገብኡ፡ ቅድመ፡ ; መዝሙረ፡ ገብአኒ፡ ብካይየ፡ .

2)devenire^lavel transire in^lavel ad^laaliquid vel aliquem,

a)cedere^laalicui: res domino vacua ለይግባእ፡ ለቤተ፡ ክርስቲያን፡ F.N. 18; de terra expugnata .

b)incĭdere^lain aliquid, ውስተ፡ , ; .

c)se convertere^laad aliquem, se adjungere^laalicui: ገብአ፡ ልቦሙ፡ ኀበ፡ አቤሴሎም፡ ; ፈላሲ፡ ዘገብአ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ὁ προσκείμενος πρὸς θεόν ; ; ; ውስተ፡ ( προσθῆσθε ).

d)se dedere^lavel tradere^lain fidem, ditionem alicujus: ገብኡ፡ ለሊሆሙ፡ ኀበ፡ ኢየሱስ፡ ηὐτομόλησαν .

e)se subjicere^lavel submittere^la: ዘኢገብአ፡ ታሕተ፡ ዘየአክዮ፡ ἐδούλευσεν .

f)tradi^la: ገባእነ፡ ውስተ፡ እደ፡ ጸላእትነ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ለ፡ pers. ; ; ሀብተ፡ ገብኡ፡ ሊተ፡ እሙንቱ፡ .

g)subjici^la, submitti^la: ገብኡ፡ ታሕተ፡ እደ፡ ትሑት፡ ; ገባእነ፡ ውስተ፡ ጸጋ፡ እግዚአብሔር፡ ἐσμὲν ὑπὸ χάριν ; .

ሑሰት

Grébaut
ሑሰት፡ ḥusat , ሑሰታት፡ ḥusatāt «mouvement^fr, ébranlement^fr, agitation^fr, (mouvement) en spirale, en zig-zag^fr» ― መነቅነቅ፡ , መላወስ፡ , መመላለስ፡ Ms. BNFabb217, fol. 26v.
57

Leslau
ሑሰት፡ ḥusat movement^en, action^en, moving^en (n.), agitation^en 250a

ሑሰት ሑሰት

, m. et fem. , motus^la, motio^la, commotio^la, agitatio^la: ሑሰታ፡ ለጥበብ፡ ይፈጥን፡ እምኵሉ፡ ሑሰት፡ πάσης κινήσεως κινητικώτερον σοφία ; ሑሰተ፡ ባሕር፡ ; ረሰይከኒ፡ ሑሰተ፡ ርእስ፡ ለሕዝብ፡ ; በሑሰተ፡ ልብነ፡ ἐν κινήσει καρδίας ; ውልዋሌ፡ ወሑሰተ፡ ነፍስ፡ , m. et fem. , motus^la, motio^la, commotio^la, agitatio^la: ሑሰታ፡ ለጥበብ፡ ይፈጥን፡ እምኵሉ፡ ሑሰት፡ πάσης κινήσεως κινητικώτερον σοφία ; ሑሰተ፡ ባሕር፡ ; ረሰይከኒ፡ ሑሰተ፡ ርእስ፡ ለሕዝብ፡ ; በሑሰተ፡ ልብነ፡ ἐν κινήσει καρδίας ; ውልዋሌ፡ ወሑሰተ፡ ነፍስ፡ ḥusat , ሑሰታት፡ ḥusatāt

Leslau
ሑሰት፡ ḥusat movement^en, action^en, moving^en (n.), agitation^en 250a

ḥusat , ሑሰታት፡ ḥusatāt

Leslau
ሑሰት፡ ḥusat movement^en, action^en, moving^en (n.), agitation^en 250a

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose