Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

III,1

1)depositum accipere^la ኢይፈዲ፡ ዘተማሕፀነ፡ .

2)se in tutelam^lavel custodiam conferre^la, in clientelam se committere^la; confugere^la, refugere^laad aliquem; ኀበ፡ ut: ኀበ፡ መኑ፡ ትትመሐፀኑ፡ ; ; ; ; ; ተማሕፀነ፡ ኀበ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ ; ad victoris fidem confugere^laF.N. 44,4; በ pers. vel loci: ይትመሐፀን፡ ብኪ፡ ; ; ; ; ፍና፡ ኀበ፡ ይትመሐፀን፡ ቀታሊ፡ ; . Hincappellare^laaliquem: ተማሕፀንኩ፡ ሎሙ፡ በቄሳር፡ Platt.

3)vel , in fidem^la, clientelam^la, tutelam recipere^laaliquem, patrocinium^laalicujus suscipere^la, protegere^la, tueri^la, defendere^la, ጥበብ፡ በሰላም፡ ትትመሐፀኖሙ፡ ለውሉዳ፡ ; ይትመሐፀና፡ ለነፍሱ፡ ; ; ; ; ይትመሐፀን፡ ሰላመ፡ ; ; et እምነ፡ , ut: ; ; እግዚአብሔር፡ ይትማሕፀንከ፡ እምኵሉ፡ እኩይ፡ ; ; .

I,2

1)mentiri^la, mendaciis fallere^la, fidem fallere^la; ሐሰውኩ፡ ቅድመ፡ እግዚአብሔር፡ ; ይኄይስ፡ ሰሪቅ፡ እምሐስዎ፡ ; ኢይሔሱ፡ ቃሉ፡ ὁ λόγος αὐτοῦ οὐ μὴ ἀθετηθῇ ; ሐሰዉ፡ ነቢያት፡ ; አማነ፡ እብል፡ ወኢይሔሱ፡ ; ኢተሐስዉ፡ ; ዘይምሕል፡ ለቢጹ፡ ወኢይሔሱ፡ ; rei: ኢተሐሱ፡ ስምዐ፡ ; ; ሐሰውኩ፡ ኵሎ፡ ዘተናገርኩ፡ Asc. ; ; ሐሰዉ፡ አስተዋድዮታ፡ ; ሐሰወ፡ ኪዳኖ፡ promissis non stetit^la, Jsp. p. 312; mentiri alicui^la: ኢይሔስወክሙ፡ ; ሐሰውክነ፡ ; ሐሶናከ፡ 59,13; ; ; (et blandiri alicui); ; ; ሐሰዎ፡ ለካልኡ፡ በእንተ፡ ዘአማኅፀኖ፡ ; ይሔስዎሙ፡ ሕልሞሙ፡ μάταιον τὸ ἐνύπνιον ; ላዕለ፡ pers.: ሐሰወ፡ ላዕሌነ፡ , et በ pers. , et rei: ይሔስዉ፡ በዛቲ፡ ሥርዐት፡ fidem foederis fallunt^la

2)infitiari^la, abnegare^la: ኢሐሰውኩ፡ ቃለ፡ አምላክ፡ ; ; ; ሐሰውዎ፡ ( ለእግዚአብሔር፡ ) : ሐሰወኒ፡ ፍትሕየ፡ ἐψεύσατο τῷ κρίματί μου ; ከመ፡ , ut: ሐሰወት፡ ከመ፡ ሠሐቀት፡

I,1[ קוּם ܩܳܡ قَامَ ] ይቁም፡ stare^la, se sistere^la n. 452 ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ቁም፡ በእገሪከ፡ ; ; ቆመት፡ በእግረ፡ ሰብእ፡ ዲበ፡ ምድር፡ ; አዕማደ፡ ወርቅ፡ ዘይቀውሙ፡ በዲበ፡ ምክያደ፡ ብሩር፡ ; ቁም፡ ውስተ፡ አንቀጸ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ቆሙ፡ ቅድመ፡ እግዚአብሔር፡ ; παραστήσονται ; ; ከመ፡ ኢይቁም፡ ውስተ፡ መካንከ፡ ; ቁም፡ ላዕሌየ፡ ; ; ቆመ፡ ማእከለ፡ – ወማእከለ፡ ; ; አፍአ፡ ይቀውም፡ ; ይቀውሙ፡ በፍርሀት፡ . Passim loci, ut: ኢየሱስ፡ ይቀውም፡ ሐይቀ፡ .

a)stare^lai.e. positum esse^la ; ; እመ፡ ቆመ፡ አረፋቲሃ፡ ; ; በ constitutum esse^lain re, niti^lare ; ; ; ; .

b)consistere^la, insistere^la, subsistere^la, inhiberi^la, de iis, quae antea movebantur: ; ; ; ; ; ; አኮኑ፡ በእዴሁ፡ ቆመት፡ ፀሓይ፡ ; ; ; ቁም፡ ምስሌየ፡ ; ; ; አንቅዕተ፡ ማያት፡ ይቀውሙ፡ ወኢይውሕዙ፡ ; ; ; ቆመ፡ ዝናም፡ እምነ፡ ሰማይ፡ ; (afflictus transeunti inclamat:) ቁመኒ፡ ቁመኒ፡ በእንተ፡ እግዚአብሔር፡ (c. suff. ) ; ቁም፡ subsiste^la(in legendo) i.e. pausam fac^laOct. Aeth. P. ; .

c)adstare^la, circumstare^la ; ; ; ; .

d)locum tenere^la, persistere^la( fugere), ከመ፡ ትቁም፡ ውስተ፡ ፀብእ፡ ; ቅድመ፡ ; ; ; ; ; ;

e)perstare^lai.e.

α)perdurare^la, constare^la( bestehen ) ; ; ; ; ; ኪዳንክሙ፡ ኢይቀውም፡ ; ; ሃይማኖትሰ፡ ለዓለም፡ ትቀውም፡ ; ; ይቀውም፡ ስሙ፡ ለትውልደ፡ ትውልድ፡ 9; ; ; ; ; .

β)perseverare^la: ቁም፡ በሥርዐትከ፡ ; ; ኢትቁም፡ በነገር፡ እኩይ፡ ; .

γ)manere^la ; ይቀውም፡ ምስሌከ፡ ; ሐሠር፡ ቅድመ፡ ዐውሎ፡ ዘኢይቀውም፡ ; ቁመኒ፡ ; ( mane me^la).

δ)ratum esse^lavel fieri^la ; ; ; ; ; ዘመኑ፡ ቃል፡ ይቀውም፡ ; ኢይቀውም፡ ትእዛዙ፡ ejus^latestamentum irritum est^la .

ε)confirmari^la: ወቆመ፡ ግብሩ፡ ὠρθώθη .

ζ)exsistere^la: ዘእንበለ፡ ትቁም፡ ምድር፡ ; ; oriri^la እምነ፡

f)praepositum esse^la, praeesse^la, ላዕለ፡ ; ለ፡ ; ; de patriarcha Alexandrino ዘቆመ፡

g)resistere^la, insurgere^la, obsistere^la ላዕለ፡ , ut: ትቀውሙ፡ ላዕለ፡ ነፍስየ፡ ; ; ; ; ; .

h)assistere^la, adesse^laalicui protegendo^lavel defendendo^la, ለ፡ ut ; (cfr. ); እቀውም፡ ለዛቲ፡ ሀገር፡ ; ; vel : ጥበብየ፡ ቆመተኒ፡ ; ቁሙኒ፡ በፍኖት፡

i)foras stare^lai.e. segregari^la እምነ፡ vel አፍአ፡ እምነ , ut: ይቁም፡ እምቤተ፡ ክርስቲያን፡ ; ; ; ; ; ይቁም፡ ἀφοριζέσθω ( ቅዉም፡ et ተቀውመ፡ ; etenim poenitentes^la ይቀውሙ፡ አፍአ፡ እምቤተ፡ ክርስቲያን፡ ). n. 453

III,2, opinione teneri i.e.

1)opinari^la, putare^la, imaginari^la: እትሔዘብ፡ (v. እትሐዘብ፡ ) ናስጦርዮስ፡ ዝንቱ፡ Νεστόριον οἶμαι φῇς Cyr. c. ; Cyr. c. ; Cyr. c. ; ምንተኑመ፡ ትትሐዘቡኒ፡ ( quid^la) quem me esse putatis?^laDeg.; ተሐዘባ፡ ከመ፡ ዘማዊት፡ ; በከመ፡ ይትሐዘቡ፡ ዘአልቦሙ፡ አእምሮ፡ ut opinantur imperiti^la ; ትትሔዘብኑ፡ ታስተአብዶ፡ , ተሐዘብኩ፡ እልህቅ፡ ወእረሥእ፡ ; Platt.

2)praesentire^la, suspicari^la, expectare^la ; ; እንተ፡ ኀበ፡ ኢተሐዘበ፡ ( ὑπονοεῖν ) ; ; በከመ፡ ኢተሐዘብኩ፡ ኮነኒ፡ ; ድንጋፄ፡ ዘኢተሐዘብዋ፡ φόβοι ἀδόκητοι ; ; ኢተሐዚቦ፡ ; ( ὑπόπτευσα ).

3)suspicionem habere^la, diffidere^la, metuere^la, cavere^la, anxium esse^la: መፍትው፡ ትትሐዘብ፡ ወኢትእመኖ፡ diffidere te oportet nec ei credere ; ኵሎ፡ መዋዕሊሁ፡ ለኃጥእ፡ ይትሔዘብ፡ πᾶς n. 121 ὁ βίος ἀσεβοῦς ἐν φροντίδι ; በእንተ፡ ፍርሀተ፡ መርዶክዮስ፡ ይትሐዘቡ፡ ὁ γὰρ φόβος Μαρδοχαίου ἐνέκειτο αὐτοῖς ; rei ይትሐዘብ፡ መዊተ፡ ; ትትሐዘብ፡ ነፍስክሙ፡ ፍርሀተ፡ μελετήσει φόβον ; ይትሐ (v. ሔ ) ዘቡ፡ ሞቶሙ፡ , vel በእንተ፡ rei, ut ; በ rei: ዘተሐዘበ፡ ቦቱ፡ quod suspicatur^laF.N. 24,6; , de qua suspicio habetur vel a qua metuitur, ut: ብእሲ፡ ዘይትሐዘብዎ፡ በዝሙት፡ de quo suspicio fornicationis habetur^la ; ለመላእክቲሁ፡ ጥቀ፡ ዕፁበ፡ ይትሔ (v. ሐ ) ዘቦሙ፡ ; ኢያሕዝንከ፡ ወኢትትሐዘበኒ፡ οὐχ ὁ φόβος μού σε στροβήσει ; መነ፡ ተሐዘብኪ፡ ወፈራህኪ፡ ; cavere^la ከመ፡ ኢ፡ , ut: ተሐዘቢ፡ ከመ፡ ኢይዕልዉኪ፡ cave, ne te deserant^la

4)sollicitudine^larei affici^la, secum reputare^la, respicere^la, curare^la, animum intendere in^larem ( ሐሰበ፡ ): ኢይትሐ (v. ሔ ) ዘቡ፡ እንከ፡ οὐ μεριμνήσει ἔτι ; ኢይትሐዘቡ፡ በነፍሶሙ፡ οὐκ ἐλογίσαντο τῇ ψυχῇ ; ἐνεθυμήθη ; ኢይትሔዘባ፡ ለኀጢአቱ፡ ዐባይ፡ ; ከመ፡ ሰብአ፡ ዐይን፡ ይትሐዘባ፡ ለድቀቱ፡ ; sensu malo: ዘይትሐዘበኒ፡ qui mihi insidiatur^la ( ad rationem revocare^la ).

I,1[ עָנַק , عَنَقَ IV; عُنْقٌ collum^la; vicinum est ኀነቀ፡ et ዐነግ፡ q.v.] ይዕነቅ፡ et ይዕንቅ፡ ,

1)collo^la(suo) circumdare^lavel suspendere^larem, rei: ብዝጋና፡ ይዕነቅ፡ ይዕንቅ፡ ; በ፡ vel ውስተ፡ colli: ዕንቆ፡ ውስተ፡ (v. በ ) ክሳድከ፡ ; ዕንቅ፡ (v. ዕነቅ፡ ) ውስተ፡ ክሳድከ፡ ጋጋ፡ ; ብፁዕ፡ ውእቱ፡ ዘጾሮ፡ ወዘዐነቆ፡ በክሳዱ፡ ለዝንቱ፡ ጸሎት፡ (i.e. amuletum)

2)collo circumdari^la: ሰላም፡ ለክሳድኪ፡ ቃማ፡ ንጽሕ፡ ዘዐነቀ፡

3)i.q. ኀነቀ፡

praepos. insepar. [ בְּ , ܒ , بِ ]; Pron, suff. ብየ፡ (etiam ቢየ፡ ; ; in ; al.), ብነ፡ , ብከ፡ ብኪ፡ ብክሙ፡ ብክን፡ , m. ቦ፡ (ut ) vel ቦቱ፡ , fem. ባ፡ vel ባቲ፡ , m. ቦሙ፡ fem. ቦን፡ vel ቦቶን፡ vel ቦንቱ፡ ( ; ; ; ).

1)de loco,

a)in quo quid est vel esse cogitatur: in^la, በቤተ፡ መቅደስ፡ in templo^la ; በጽጕ፡ in plateis^la ; በሰማያት፡ in coelis^la ; በምድር፡ ; በኵሉ፡ በሓውርት፡ ; በቤተ፡ ሞቅሕ፡ ; መጽአ፡ በፍኖተ፡ ጽድቅ፡ ; በብሔረ፡ ግብጽ፡ ; በሐቅል፡ ; በጌራራ፡ ; ; በመቅፁት፡ ; ይቤ፡ በልቡ፡ ; በመንፈሰ፡ ዚአሁ፡ ; በህየ፡ ; 21; በዝየ፡ ; በአይቴ፡ ; በዳግም፡ secundo loco^la ; በሣልስ፡ tertio loco^la ; አምጽእዎ፡ በዐራቱ፡ ኀቤየ፡ ; ቦቱ፡ ሀለውነ፡ ; .

α)nonnumquam in^lai.e. super^la: በአንሕስት፡ ; ቁም፡ በእገሪከ፡ ; ; ትሰክብ፡ በገቦከ፡ ዘጸጋም፡ .

β)vel per^la: የዐርጉ፡ ወይወርዱ፡ ቦቱ፡ ( ለሰዋስው፡ ) ; ዘይጸወር፡ በአንቀጽ፡ ; ; በስቍረተ፡ መርፍእ፡ ገመለ፡ አኅለፈ፡ Enc.

b)in quem quid movetur vel immittitur, in^la; ወደቁ፡ በገጽየ፡ ; ወሰዱ፡ ለዳዊት፡ ርእሶ፡ በኬብሮን፡ ; ንግሮሙ፡ በእዝኖሙ፡ ; ሞቅሖ፡ በቤተ፡ ሞቅሕ፡ ; .

c)cui quid vicinum vel propinquum est, in^la, ad^la, apud^la, juxta^la( an ): በመንገድ፡ ; በፈለገ፡ ኮቦር፡ ; ; በኆኅት፡ ; በዝ፡ ደብር፡ ; ; ; ንበር፡ በየማንየ፡ ; ; ገጸ፡ በገጽ፡ facie ad faciem^la ; ዐይነ፡ በዐይን፡ ; hincpost verba apprehendendi: አኀዘኒ፡ በድማሕየ፡ ; አጽናዕኩከ፡ በየማንከ፡ ; adjungendi: ይእስሩ፡ በክሣዱ፡ ማሕረፀ፡ ; ይፅምድዎሙ፡ ለአፍራስ፡ በሰረገላ፡ ; adhaerendi ; offendendi ; .

2)de tempore ita ut respondeant

a)in^lavel Ablativus: በካልእ፡ ዓመት፡ ; በውእቱ፡ መዋዕል፡ ; በአይ፡ ሰዓት፡ ; በሣልስት፡ ዕለት፡ ; በይእቲ፡ ሌሊት፡ ; በጽባሕ፡ ; በኵሉ፡ ሰዓት፡ ; በቀዳሚ፡ ; በዝ፡ ጊዜ፡ ; በጊዜሃ፡ ; በደኃሪ፡ ንፍኀተ፡ ቀርን፡ ; n. 479 በበዓሎሙ፡ ለአይሁድ፡ ; በሀልዎ፡ ዚአየ፡ ኀቤክሙ፡ ; በቀዳሚ፡ ንብረቶሙ፡ .

b)per^lavel Accusativus: በኵሉ፡ መዋዕሊሁ፡ ዘሐይወ፡ l ; ; በዝ፡ ኵሉ፡ ኢሀሎኩ፡ በኢየሩሳሌም፡ ; ;

c)intra^la, post^la ; ; በብዙኅ፡ መዋዕል፡ .

d) በሳብዕት፡ septima vice^la ; በሣልስ፡ tertia vice^la ; በምዕር፡ ; .

3)Transfertur ad

a)statum vel conditionem, in quibus quis vel quid versatur aliquidve facit: ይወፅእ፡ እምህየ፡ በሰላም፡ ; አዐቅበከ፡ በኵሉ፡ ፍኖትከ፡ ; በዳኅን፡ ; ይኩን፡ ንብረትነ፡ በኵሉ፡ ጽድቅ፡ ; ሕየው፡ በፍሥሓ፡ ; በኢያእምሮ፡ ; በትፍሥሕት፡ ; ; ; በምንዳቤየ፡ ; አንስት፡ ይንበራ፡ በገቢረ፡ ሠናይ፡ ; በዕረፍት፡ ይሄሉ፡ ; ቦቱ፡ ሑሩ፡ ; ; .

b)res, quibus quis vel quid circumdatur, vestitur, ornatur: ይመጽኡ፡ በአልባሰ፡ አባግዕ፡ ; ; ; ; ንትዐጸፍ፡ በዝንቱ፡ τοῦτο περιβάλωμεν ; ለበጥዎ፡ በወርቅ፡ ; ቀፈልዎ፡ በብሩር፡ ; ይሜግቡ፡ በጽድቅ፡ መንበሮ፡ ; ይኬልለከ፡ በሣህሉ፡ .

c)comitatum et societatem: cum^la, ; ; ; ጾርዎ፡ መላእክት፡ ነፍሶ፡ ወሰረሩ፡ ባቲ፡ እስከ፡ አርያም፡ ; ይረውጹ፡ በመጻሕፍተ፡ ንጉሥ፡ 2 ; ; ከመ፡ ትምጻእ፡ ላዕሌየ፡ በበትር፡ ወበእብን፡ ; ; ; ; ; ባሕር፡ በምልአ፡ ; በፈሪሀ፡ እግዚአብሔር፡ .

α)de cantu et instrumentis musicis, ad^laquorum sonum cantant vel saltant: አኀዙ፡ ይዝፍኑ፡ በማሕሌተ፡ እግዚኦሙ፡ ; ; ; .

β)cum^laalqa re i.e. ea non obstante^la( licet^la): ; ; ; በኵሉ፡ ዝንቱ፡ ; ወበዝኒ፡ ኢፈራህክሙኒ፡ ; ; ; ; .

d)materiam, qua vel e qua quid fit: በእበን፡ ትነድቅ፡ ምሥዋዐ፡ ; ንሕንጽ፡ በእብን፡ ; ሰብአ፡ ፈጠርከ፡ በንስቲት፡ ነጠብጣብ፡

e)instrumentum, quo quis utitur: ope^la, auxilio^lavel Ablativus, የሐውር፡ በክነፈ፡ ነፋስ፡ ; ከመ፡ በሐብል፡ የአኀዝዎ፡ ; ትገብር፡ ባቲ፡ ( ለበትር፡ ) ተኣምረ፡ ; ; ; ቀተልኮ፡ በኲናት፡ ; በበትር፡ ይዘብጥዎ፡ ; ይትዋነዩ፡ በዕንዚራት፡ ; ወገሮሙ፡ በእብን፡ ; ባቲ፡ ንባርኮ፡ ; ይትሜከር፡ በፍትወተ፡ ዚአሁ፡ ; በዘክሮ፡ 2 ; al. innumeris in locis, nam frequentissimus est hic praepositionis usus. In specie nota: ሰትየ፡ በገይብ፡ bibit e poculo^la ; ; በመጥባሕትከ፡ ሕየው፡ gladio tuo vive^lai.e. vitam sustenta^la ; ; ዘመዉ፡ በአንስቲያ፡ ; .

f)auctorem, a^laquo vel per^laquem quid fit: ብየ፡ ነገሥት፡ ይነግሡ፡ ; ከመ፡ ትትዐየሮ፡ ለእግዚአብሔር፡ በሐዋርያቲከ፡ ; ዘቦቱ፡ ይመጽእ፡ መንሱት፡ ; ; ; ; ኵሉ፡ ቦቱ፡ ኮነ፡ ; saepius post verba passiva, ut ; ; ; .

g)causam efficientem: ሞተ፡ በቍር፡ ; ; ይመጽእ፡ ሕልም፡ በብዙኅ፡ መከራ፡ ; ትውዕዩ፡ በእሳት፡ .

h)causam remotiorem: ob^la, propter^la, ; ; ; ያረምሙ፡ በምክረ፡ ዚአየ፡ ; ይትባረክ፡ በዘርእከ፡ ; conjunctum Infin., ut: በኀጢአ፡ ንዋይ፡ ; በፈሪህ፡ quod timent^la al.; n. 480post verba gaudendi: በዝ፡ ትትፈሥሑ፡ ; ; mirandi: አንከረ፡ በሕይወቱ፡ (quod adhuc vivus erat) ; fastidiendi ; ; pudefiendi ; invidendi: ኢትቅናእ፡ በፍናዊሆሙ፡ .

i)pretium, quo quid acquiritur, venditur, fit ( pro^la), ; ; ; ; ; ; ; ; ; ሐነጸ፡ አብያተ፡ ክርስቲያናት፡ በውእቱ፡ ወርቅ፡ ; post verba ulciscendi et remunerandi: እትበቀሎሙ፡ በኀጢአቶሙ፡ ; የዐስየከ፡ ተስናነ፡ በንዋይከ፡ .

k)auctoritatem, qua nixus vel missus quis agit: በትእዛዘ፡ እግዚአብሔር፡ ; በቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ; በስመ፡ እግዚአብሔር፡ ; በመባሕተ፡ መኑ፡ ; በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ይቤ፡ .

l)numen, per^laquod quis jurat vel obsecrat: ( መሐለ፡ ); ( ረገመ፡ ); በደሙ፡ ለአቤል፡ ጻድቅ፡ (obsecro vos) ; ; በእግዚአብሔር፡ ኢትሚጠኒ፡ per Deum! ne me rejicias!^la

m)argumentum, e quo cognoscunt, et normam, ad quam metiuntur, aestimant, comparant: ex^la, secundum^la, pro^la, cum^la, በዝንቱ፡ ናአምር፡ ; ; ; በሕገ፡ ሙሴ፡ κατὰ τὸν νόμον ; በኍልቈ፡ መዋዕል፡ ዘ፡ ; ; በሥምረትከ፡ ; በፍትወተ፡ ልቦሙ፡ ; በእግረ፡ ደቂቅ፡ ነሐውር፡ ; ንግበር፡ ሰብአ፡ በአርአያነ፡ ወበአምሳሊነ፡ ; ኅዳጥ፡ በኍልቍ፡ ; ; በላዕከ፡ እክለ፡ በመዳልው፡ ; ያገምር፡ ፪ በመስፈርተ፡ ዘርእ፡ ; ; ኑኁ፡ ዕሥራ፡ በእመት፡ ; ; ይትሜሰል፡ በሰይጣን፡ ,1; ተዐርዮ፡ በ፡ ; ኀብረ፡ በ፡ Nota etiam: ፭፻ በ፭፻ ርቡዕ፡ (longitudine) quingentos^laad^lavel per^laquingentos^la(latitudine) ; .

n)rationem et modum: ይሰርሕ፡ ሎቱ፡ በጥበብ፡ ወበጽንዕ፡ ; በኵሉ፡ ልብየ፡ ; ; ዘሰአልክሙ፡ በጸሎት፡ ; ; በእፎ፡ ; ; በአይቴ፡ ; ; creberrime substantivis, infinitivis et participiis praefixum adverbia efficit: ኰነነ፡ በዐመፃ፡ ; በግፍዕ፡ ; ጸርኀ፡ በዐቢይ፡ ቃል፡ ; በእግር፡ ; በ፩ አፍ፡ ; በጸጋ፡ ; በጕሕሉት፡ ; በጽድቅ፡ ; በርስት፡ ; በሐሰት፡ ; በፈቃድ፡ ,3; በጽርዕ፡ gracce^la ; በሠናይ፡ ; በንጹሕ፡ ; በሕሡም፡ ; በኅቡእ፡ ; በፍጡን፡ ; በጽሚት፡ , al.

o)denique usurpatur ad objecta, in quibus versatur vel ad quae pertinet ( c) actio, variis verbis subjungenda:

α) ምሁር፡ በ፡ peritus rei^la ; ይጠብቡ፡ በግብሮሙ፡ ; በኪኖሙ፡ ; ሥሉጥ፡ በ፡ ἐξουσίαν ἔχων ἐν ; ተሠርሐ፡ በኵሉ፡ .

β) ርእየ፡ በ፡ adspicere^la ; ነጺሮ፡ በናእሰ፡ መዋዕሊሁ፡ ratione habita juventutis ejus^laF.M. 10,3; ተናገረ፡ በ፡ de^la ; ; ; ; አልቦ፡ ዘአእመረ፡ ቦሙ፡ ( wußte um sie ) 2 .

γ) አምነ፡ vel ተወከለ፡ በ፡ ; ; ; ; ሐሰወ፡ በ፡ ; ክሕደት፡ በእግዚአብሄር፡ ;

δ) ረኵሰ፡ በ፡ ; ; ተቀደሰ፡ በ፡ ; እሴባሕ፡ በ፡ ; ሠምረ፡ በ፡ ; ተዐቅፈ፡ በ፡ .

ε)( contra^la): አሕሠመ፡ በ፡ ; ንግሩ፡ ብየ፡ ; አስማዕኩ፡ ብከ፡ ; ሶበ፡ ተአዘዘ፡ ቦሙ፡ ስነነ፡ አክይስት፡ ; ትትቈናደዩ፡ ብየ፡ ; n. 481 ዘእገብር፡ በፈርዖን፡ ; .

p)de በ፡ penes^lamox sub በ፡ ; . — Permultis aliis praepositionibus et conjunctioni ከመ፡ q.v., praeponi solet በ፡

III,1

a)quaeri^la, investigari^la: ጥበብ፡ ተኀሠት፡ በኀበ፡ ኵሎሙ፡ ቀደምት፡ ; እትኀሠሥ፡ ለቤተ፡ እስራኤል፡ ; ; ዘኢይትኀሠሥ፡ impervestigabilis^la, Vit. Sanct.

b)postulari^la, reposci^la: ደሙ፡ ይትኀሠሠክሙ፡ .

c)ad rationem reddendam vocari^la: ለእመ፡ አነ፡ ቀተልኩከ፡ እትኀሠሥ፡ በቅትለትከ፡

2)reflex.

a)sibi quaerere^lavel petere^laaliquid: ኀበ፡ ተኀሠሥኩ፡ መካነ፡ ለነፍስየ፡ አኀሥሥ፡ ወለነፍስከኒ፡ ; ኢትትኀሠሥ፡ ደወለ፡ ቢጽከ፡ .

b)sectari^la, studere^la, moliri^la: እትኀሠሦሙ፡ ከመ፡ ኣእትቶሙ፡ ζητήσω ἐξᾶραι αὐτούς ; ; ኢይትኀሠሥ፡ ሎቱ፡ እኩየ፡ ኵሎ፡ መዋዕለ፡ ሕይወትየ፡

c)sibi investigare^la, explorare^la, scrutari^la, scrupulum animo injectum habere^la, ; ከመ፡ እግባእ፡ ውስተ፡ ዝንቱ፡ ብዙኅ፡ ተኀሥሦ፡ ( scrupulus^la) ; ; እንዘ፡ እትኀሠሥ፡ ከመ፡ እርከብ፡ ፍኖቶ፡ ለልዑል፡ ; በ , ut: (Ptolemaeus, rex Aegypti) ኮነ፡ መፍቀሬ፡ ጥበብ፡ ወትምህርት፡ ወጽኑዐ፡ ተኀሥሦ፡ ባቲ፡ ; በእንተ፡ ; እለ፡ ይትኀሠሡ፡ በእንተ፡ ፍልሰተ፡ ሄኖክ፡ ወኤልያስ፡ Chrys. ho. 22; c rei: ተኀሠሥኩ፡ ቅሥተ፡ δίκην ἐξιχνίασα ; ይትኀሠሡ፡ ሕገገ፡ ; : እፎ፡ ለእግዚአብሔር፡ ትትኀሠሥዎ፡ ( ἐρευνήσετε ).

d)sibi poscere^lavel reposcere^la, requirere^larationem, poenam, al.: ኢይትኀሠሣ፡ እግዚአብሔር፡ ( ἀναζητεῖν ) ; እትኀሠሥ፡ አባግዕየ፡ እምእደ፡ ; እትኀሠሥ፡ ደሞሙ፡ እምነ፡ ሰብአ፡ ዐይን፡ ; ; ; ; ; በእንተ፡ rei ; , a qua reposcitur ratio, poena: ; ; ; ; እትኀሠሦሙ፡ ዐመፃሆሙ፡ (v. በዐመፃሆሙ፡ ) ; creberrime in F.N.; etiam cum et በ፡ rei (reposcere aliquid ab aliquo) F.N. 33; al.

I,1[ מָלֵא , ܡܠܳܐ , مَلَأَ et مَلِئَ ; amh. መላ፡ ] ይምላእ፡

A)transit.

1)implere^la, replere^la, complere^la

a)loci vel rei, quae plena fit: ; ; ; ; ; መልአ፡ ልብሶ፡ ; ምላእ፡ ሎሙ፡ አሕስሊሆሙ፡ ; ምልኡ፡ ምጕንጳክሙ፡ .

b)(loci et rei eum implentis): ; መልአት፡ ጽፍነታ፡ ጥሕነ፡ ; ምላእ፡ እዴከ፡ አፍሓመ፡ እሳት፡ ; ; ; መልእዎ፡ ደመ፡ ለዝ፡ ቤት፡ ; ; መልአ፡ አሕስሊሆሙ፡ ሥርናየ፡

c)rei qua aliquid impletur et ላዕለ፡ vel ውስተ፡ vel በ pers. rei, quae impletur: እመልእ፡ ላዕሌኪ፡ ሰብአ፡ ከመ፡ አንበጣ፡ ; ; ; ይመልኡ፡ ኆፃ፡ ውስተ፡ ዝቃት፡ ; መላእከ፡ ዐመፃ፡ ውስተ፡ አብያቲከ፡ ; ትመልእ፡ ማየ፡ በኮራ፡ ሐዲስ፡

2)abundare^la, facere^laaliquid, copiam^larei multiplicare^la, πληθύνειν : ከመ፡ ናእክ፡ መላእካሁ፡ ለብሩር፡ .

B)intransit.

1)impleri^la, impletum^lavel plenum esse^la: ኵሉ፡ ማዕምቅ፡ ይምላእ፡ ; ;

a)rei, qua quid plenum est: ; n. 149 ; ; ይመልእ፡ ወይነ፡ ኵሉ፡ ዝቅ፡ ; ; ; መልአት፡ ሀገር፡ ዐውያተ፡ ; ; ; vel እምነ፡ rei .

2)compleri^la, completum^lavel ad finem perductum esse^la, de tempore: አመ፡ መልአት፡ ዓመት፡ ; de negotiis: መልአ፡ ጽሕፈተ፡ ዝንቱ፡ መጽሐፍ፡ አመ፡ ፲መስከረም፡ F.N. sub fin.; de libris ( explicit^la): መልአት፡ መልእክተ፡ ይሁዳ፡ in subscriptione Judae^laPlatt; item 2 et 3 Joh. Platt; vel perfectum esse^la, ad maturitatem pervenisse^la: እመ፡ መልአ፡ ልቡናሆሙ፡ (de pueris) F.N. 24,3.

3)multiplicari^la, augeri^la, crescere^la πληθύνεσθαι : ; ; ; ; ; ; ; .

4)exuberare^la, abundare^la, abunde exstare^la: በረከቱ፡ ማየ፡ ተከዚ፡ መልአት፡ ; plerumque praepositionibus loci, ut ውስተ፡ , መልአ፡ ፈለግ፡ ውስተ፡ ኵሉ፡ ምድረ፡ ግብጽ፡ ; ; መልአ፡ ሰረገላ፡ ውስተ፡ ቈላትኪ፡ ; ይመልእ፡ ውስተ፡ አብያቲሆሙ፡ ጸበል፡ ; ; ; ; vel ዲበ፡ , ut ; vel ላዕለ፡ , ut: ይመልእ፡ ላዕሌሁ፡ መንፈስ፡ ቅዱስ፡ ; ; ; ; ; ; (hi loci fere omnes etiam verbis impleri^la, repleri^laverti possunt).

5)impleri i.e. satiari^lare: ; በ፡ rei ; እምነ፡ rei .

pars inferior^la, quod infra est^la.

A)Adverbialiter: infra^la, subter^la, subtus^la, deorsum^la

1)sive in loci ታሕተ፡ ut ; ; ; ; ; ትኔጽሩ፡ ታሕተ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ;

2)sive affixo û^la( gramm.§ 163,2) et praemissis praepositionibus: እም፳ዓም፡ ወታሕቱ፡ ; እምሐቌሁ፡ እስከ፡ ታሕቱ፡ ; ; በታሕቱ፡ . ; በምድር፡ በታሕቱ፡ ; ; ይሬኢ፡ ዘበታሕቱ፡ ; ; በታሕቱ፡ እምነ፡ ቤቴል፡ ; እምታሕቱ፡ ; .

B)Praepositio: sub^la, infra^lasive ታሕተ፡ nudum, sive praefixis በ vel እምነ፡ pronomina suffixa vocali ê^lainterpositâ assumit ( gramm.§ 167,3).

1) ታሕተ፡ Gen.1,7; ታሕተ፡ ዕፅ፡ Gen.18,4; ; ; ; ; ; ጸውዑ፡ ቢጸክሙ፡ ታሕተ፡ ወይንክሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; ታሕተ፡ እደዊሁ፡ ; ኮኑ፡ ታሕተ፡ መትከፍቱ፡ ὑψώθη ὑπὲρ τὸν λαὸν ὑπερωμίαν ;

2) በታሕተ፡ ; ; ; ዕፀ፡ ቄጵሮስ፡ ነዋኅ፡ በታሕተ፡ ደመና፡ ὑψουμένη ἐν νεφέλαις ; ; ; .

3) እምታሕተ፡

a)de iis, qui vel quae fuerunt sub aliqua re et inde removentur ; ; ; 4 .

b)infra^la, sub^la: ; ; ; in specie de iis, qui (quae)

α)subjecti (subjecta) sunt potestati alicujus: ሕዝብ፡ እለ፡ እምታሕቴክሙ፡ ; ; ; እለ፡ እምታሕተ፡ ሥልጣኖሙ፡ ; episcopi እምታሕተ፡ እደዊሆሙ፡ ለሊቃነ፡ ጻጸሳት፡ F.N. 4;

β)ordinem secundum vel inferiorem (proxime infra aliquem) tenent; እከውን፡ ዘእምታሕቴከ፡ ἔσομαί σοι εἰς δεύτερον ; ካህናት፡ እለ፡ እምታሕቴሁ፡ οἱ ἱερεῖς τῆς δευτερῶσεως ; ; ; ዘእምታሕተ፡ ንጉሥ፡ ἑταῖρος τοῦ βασιλέως 3 ; ; ኵሎሙ፡ እለ፡ እምታሕተ፡ እሉ፡ οἱ τούτοις συντασσόμενοι ; 2,21;

I,1 ይሕሊ፡ aures mulcere sonis suavibus i.e.

1)canere^la, cantare^la, instrumentis musicis^lavel ad corum modos canere^la, absolute: ; ( ἐξῆρχον ); እንዘ፡ የሐልያ፡ ἐν χορείᾳ ; cantici: አሐሊ፡ ማሕሌተ፡ ; ; ; ( ሕልዩ፡ ); ; ; ብዙኀ፡ ሕልዪ፡ ; ንሕሊ፡ ማሕሌተ፡ መንፈሳዊተ፡ F.M. 32,7; ለ pers. ; ; በ argumenti ; በ instrumenti: ኅልዩ፡ ለእግዚአብሔር፡ በጸናጽል፡ ; ; .

2)cantare^laaliquem vel aliquid i.e. cantando celebrare^la, vel cantando irridere^la: ምሕረተ፡ ወፍትሐ፡ አሐሊ፡ ለከ፡ ; ሐለያሁ፡ ወዘመራሁ፡ በበረከተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ኪያየ፡ የሐልዩ፡ ; . – Nonnumquam in libris mss. I,2Imperf. ይሔሊ፡ , የሐሊ፡ legitur (ut CG; Cod. Francf.). – [An haec radix cum hebr. הִלֵּל componenda videatur?]

I,1 ይሕሊ፡ aures mulcere sonis suavibus i.e.

frequentissima [e.q. על , ܥܰܠ , عَلَى , amh. ላይ፡ ]; suffixa per ê^lasibi subjungit, ut ላዕሌየ፡ , ላዕሌከ፡ caet. ( gramm.§ 167,3)

1)super^la, supra^la( ἐπὶ et ὑπέρ ), et de statu quietis et de motu in superiorem loci partem: ቆመ፡ ዕዝራ፡ ላዕለ፡ መከየድ፡ ዘዕፅ፡ ; አዕረፈት፡ በረከት፡ ላዕለ፡ ያዕቆብ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ ; ከመ፡ ይኅድር፡ ፍርሀተ፡ ዚአሁ፡ ላዕሌክሙ፡ ; ; ተጽእነ፡ ላዕለ፡ ኪሩቤል፡ ; ሰጥሐ፡ ላዕለ፡ expandere super^la ; ሐጸረ፡ ላዕለ፡ circumsepire super^lai.e. sepimento munire^la ; ተዐየነ፡ ላዕለ፡ obsidere^la ; መጽአ፡ መንፈሰ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌየ፡ ; መንፈሰ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌክሙ፡ ; ; መጽአ፡ ሞት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ነጸረ፡ ላዕለ፡ ; ዘይወግር፡ እብነ፡ ላዕሌሁ፡ ; ዘረወ፡ ላዕለ፡ ; ዘርአ፡ ላዕለ፡ n. 57 ; saepius መጽአ፡ vel በጽሐ፡ ላዕለ፡ supervenit alicui^la, ei accidit^laut ; ; etiam de transeundo super aliquid usurpatur ላዕለ፡ (alias እንተ፡ ላዕለ፡ ) ut ላዕሌየ፡ ኀለፈ፡ መቅሠፍትከ፡ ; . In specie dicitur

a)de vestibus^la, quae alicui superindutae sunt, quas gestat: ; ( ዐጽፍ፡ ዘላዕሌሁ፡ ); .

b)de re gravi, quae oneri^laest super aliquo; ከብደ፡ , ዕፁብ፡ ; ኮነት፡ እዴሁ፡ ላዕለ፡ ኢሎፍሊ፡ ; ትሕዝብተ፡ ሞት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; inde de debito^laet officio^la, quod alicui incumbit: ለእመ፡ ክህደ፡ ተለቃሒ፡ ዘቦ፡ ላዕሌሁ፡ ዕዳ፡ ; ዘሀለወ፡ ላዕሌሁ፡ ልቃሕ፡ qui mutuum debet^la, ; እስመ፡ ላዕሌከ፡ ዝነገር፡ ; ዘላዕሌሁ፡ ማኅተም፡ ἦν ἐπὶ τοῦ δακτυλίου ; ሕሩም፡ et ተሐረመ፡ ; deinde ላዕለ፡ እደ፡ ብእሲ፡ vel ላዕለ፡ nudum significat ejus munere^la, eo duce^la, sub ejus auspiciis^la: ላዕለ፡ እዴሁ፡ δι᾽ αὐτοῦ Platt; (Hierosolyma diruta sunt imperante Vespasiano) ላዕለ፡ እደ፡ ወልዱ፡ ጢጦስ፡ ; ላዕለ፡ ይታመር፡ ἐν χειρὶ Ἰθάμαρ ; ; ላዕለ፡ እምሔው፡ ይትዐቀብ፡ ὑπὸ ἐπιτρόπους ἐστί .

c)de superaddendo ad^laaliquid: ; ; ከመ፡ ኢትንሣእ፡ ብእሲተ፡ ላዕሌሆን፡ .

d)ut in sermone arab., de conditione^la, cui pactum superinstruitur: ወተካየዶ፡ ላዕለዝ፡ et sub hac conditione foedus cum eo fecit^la

e)ex adverso^la, e regione^la(ductum de imminendo super rem) .

f)de imperio in^laalios et de praestantia super^laalios, ut: ነግሠ፡ ላዕለ፡ q.v., ተሠይመ፡ ላዕለ፡ q.v.; ቆመ፡ ላዕለ፡ ; ; አንተ፡ ኩን፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ቤትየ፡ ; ሤሞ፡ ላዕለ፡ 41,33; ; ; ; ; በእንተ፡ ክብረ፡ ቀሲስ፡ ላዕለ፡ ካልኣን፡ de praestantia sacerdotis super alios^la,

g)rarius de objecto sermonis ( de^la): ላዕሌክሙ፡ ተነበየ፡ περὶ ὑμῶν de vobis^la, ; ግሙራ፡ ኢተሰምዐ፡ ነገር፡ ዘከመዝ፡ ላዕለ፡ ሶስና፡ , scilicet ubi sermo de aliquo idem est ac sermo contra aliquem; inde ሠሐቀ፡ et ተሳለቀ፡ ላዕለ፡ q.v. ገብረ፡ ኵነኔ፡ ላዕለ፡ q.v.

h)rarius de causa ( ob^la, propter^la ἐπὶ ): ኢትትላጸዩ፡ ርእሰክሙ፡ ላዕለ፡ ዘሞተ፡ ἐπὶ νεκρῷ ; ; ; .

2)confinii et propinquitatis vim habet ad^la, apud^la, in^la(germ. an^deet bei^de): ላዕለ፡ ባሕር፡ ad mare^la ; አልቦ፡ ሥርወ፡ ላዕሌሁ፡ in eo^la ; እመ፡ ኀባእኮ፡ ላዕሌከ፡ παρὰ σεαυτῷ ; ከመ፡ ኣርኢ፡ ኀይልየ፡ ላዕሌከ፡ ἔν σοι ; ብንያም፡ በከየ፡ ላዕለ፡ ክሣዱ፡ ; saepius ኀደረ፡ ላዕለ፡ ብእሲ፡ ubi Graecus habet ἔν τινι ut ; ; ; ሚላዕሌነ፡ τί πρὸς ἡμᾶς ; ; .

3)de fine, in quem actione intenditur: in^la, ad^la, maxime contra^la, adversus^laet erga^la( Dat. commodi^laet incommodi^la); frequentissimus est his praepositionis usus: እመ፡ መላሕከ፡ መጥባሕተ፡ ላዕለ፡ ዐርክከ፡ ; ይሔልዩ፡ እኩየ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ንብብ፡ ቃለ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ዐርገ፡ ላዕለ፡ አህጉር፡ ; ናሁ፡ አነ፡ ላዕሌከ፡ ; እደዊሁ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ; ; እለ፡ የኀሥሡ፡ ላዕለ፡ እግዚእየ፡ እኪተ፡ ; ቆሙ፡ ላዕሌየ፡ ; praeterea verba አሕሠመ፡ , አስምዐ፡ , ገብረ፡ , አበሰ፡ , ጌገየ፡ , ተምዕዐ፡ , verba dimicandi^laet alia; in bonam partem: ዘንተ፡ ጽድቀ፡ ግበሪ፡ ላዕሌየ፡ ; ያሤኒ፡ ላዕሌኪ፡ ; ግበሩ፡ ምጽዋተ፡ ወምሕረተ፡ ላዕለ፡ ቢጽክሙ፡ ; ይከውን፡ ሣህል፡ ላዕሌሆሙ፡ ; ይጼሊ፡ ላዕሌከ፡ ὑπέρ σου ; ut: n. 58 በእንተ፡ ምንት፡ ገብረ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌነ፡ ዘንተ፡ ἡμῖν ; ከመ፡ ትሠኒ፡ ላዕሌኪ፡ ἵνα εὖ γένηταί σοι ; ኄራነ፡ ኮኑ፡ ላዕሌነ፡ . Dicunt: እኩይ፡ ላዕሌየ፡ mihi displicet^la ; ተኈለቈት፡ ኀጢአት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ peccatum omnibus annumeratum est^la ; ጸሐፈ፡ ላዕለ፡ assignare alicui^la ; . – ላዕለ፡ creberrime componitur cum በ et እንተ፡ et እምነ፡

IV,3( አስተሐመመ፡ , gramm.§ 48,4)

1)passionem cum aliquo communicare^la: እግዚአብሔር፡ ቃል፡ አስታሓመሞ፡ Deus Verbum cum eo^la( homine Jesu^la) passionem communicavit^lahom. Theodoti Anc. in ; ob invidiam vel odium pati facere^laaliquem: እለ፡ አስተሓመምዎ፡ ለአትናስዮስ፡ Lud. e Vit. S. Sed plerumque significat:

2)sollicitudinem^la, curam^la, diligentiam impendere^la, sollicite curare^lavel studere^la: ( ἐπιμελεῖσθαί τινος ); ; ኪን፡ ለዘአስተሓመሞ፡ በልቡ፡ ; አስተሓምም፡ ዘውስተ፡ ገዳም፡ ሐመልማለ፡ ; ለ et Infin. vel አስተሓምም፡ ለፈውሶታ፡ ; ያስተሓምም፡ ለጠባዊያን፡ (var.); በ ut ዕፅ፡ ዘያስተሓመመ፡ ቦቱ፡ ከመ፡ ኢይደቅ፡ ; F.N. 29; በእንተ፡ ut: ያስተሓምሙ፡ ጻድቃን፡ በእንተ፡ መቃብር፡ δίκαιοι ἐφρόντισαν μνημείων ; ኀበ፡ ut: ያስተሓምሙ፡ ኀበ፡ ዘይትሌዐል፡ ad altiora nituntur^la ; vel absolute, ut: እዴሆሙ፡ ለኄራን፡ ያስተሓምም፡ . Creberrime vocabula ἐπιμελῶς , σπουδαίως , ἐν ἐπιμελείᾳ al. Aethiopice redduntur Infinitivo verbali, ut: ተኀሥሥ፡ አስተሓሚማ፡ እስከ፡ ትረክብ፡ ; ; ; vel Infinitivo nominali, praemissa praepositione, ut በአስተሓምሞ፡ σπουδαίως ; ; ; ; idemque usurpatur velut Substantivum: sollicitudo^la, curae^la, studium^la, ut ሙት፡ እምፍትወታተ፡ ዝዓለም፡ ወአስተሓምሞቱ፡ (Quod Ludolfus in 30 affert: „ አስተሓመምዎ፡ urserunt eum, sc. ut uxorem duceret^la“ vertendum est: curam in eum impenderunt, ut^la; neque huic verbo notio urgendi^laconvenit).

III,3

1)sibi induere vestes ostentationis causa^la, (magnificum) vestitutm ostentare^la, ይፈቅዱ፡ ያንሶስዉ፡ ተላቢሶሙ፡ ἐς στολαῖς ; ; በ vestis: በአልባሰ፡ ደርከኖ፡ ተላቢሶሙ፡ .

2)alienum vestitutm induere^la: ወተላበሰ፡ ንጉሠ፡ እስራኤል፡ καὶ συνεκαλύψατο βασιλεὺς .

I,1[radix per omnes linguas semiticas diffusa.

1)incidit^la, insculpsit^la( חָרַשׁ ) 2) aravit^la חָרַשׁ , ܚܪܰܬ حَرَثَ amh. አረሰ፡ ] ይሕርስ፡ , arare^la: ዘየሐርስ፡ ὁ ἀροτριῶν ; ; ቦኑ፡ ኵሎ፡ አሚረ፡ የሐርስ፡ ዘየሐርስ፡ ; ; ; ; ይዜሀር፡ በሐሪሱ፡ ; አልቦ፡ ሐሪስ፡ ; ሐሪስ፡ aratio^la, tempus arationis^la ; agri: የሐርስ፡ ለከ፡ ትልመ፡ ገራውሂከ፡ ; የሐርስዋ፡ ለጽዮን፡ ከመ፡ ገራህት፡ ; ; et seminis ( inarare^la): ዘእንበለ፡ ይሕርሱ፡ ዘርአ፡ ; በ jugi: ኢሐረሰ፡ በአርዑታ፡ (cfr. ) et jumenti: ኢትሕርስ፡ በአድግ፡ ወበላህም፡ ኅቡረ፡ . Transfertur: ኢትሕርስ፡ ሐሰተ፡ ላዕለ፡ ቢጽከ፡ ; . Opus arandi^la ግብረ፡ ሐሪስ፡ ponitur pro labore gravi^la ἔργον λατρευτόν .

A)cum omnium personarum conjunctum verbi habere^lavicem explet, ut: ብየ፡ penes me^la( est^la) i.e. habeo^la( gramm.§ 167,1, b; § 176,3, h). Res, quam quis habet, primitus subjecti instar in Nominativo posita, ut: ዘቦሙ፡ ጥበብ፡ penes quo sapientia est^lai.e. qui sapientiam habent^la ; ምንት፡ ብኪ፡ quid est tibi^lai.e. quid habes^la? , plerumque in subjungi solet, ut: እስመ፡ ቦ፡ ብዙኀ፡ ጥሪተ፡ . Is qui habet si non pronomine sed nomine significandus est, pronomini suffixo vocis ብየ፡ caet. plerumque in Nominativo apponitur, ut: ቦሙ፡ ደቂቀ፡ ሮቤል፡ እንስሳ፡ ብዙኀ፡ filii Ruben jumenta multa habebant^la ; ብእሲ፡ ቦቱ፡ ክልኤተ፡ ውሉደ፡ ; rarius praepositione ለ፡ ad refertur, ut: ወባቲ፡ ለርብቃ፡ እኅወ፡ penes eam^la— ad Rebeccam^larelatum, fratrem^lai.e. Rebecca habebat fratrem^la . Frequentissimus est hic praepositionis usus: ብየ፡ አንሰ፡ ብዙኀ፡ ; ; ምንተ፡ ብየ፡ ምስሌከ፡ ; ; ; ንሕነ፡ ብዙኀ፡ እንስሳ፡ ብነ፡ ; እመ፡ ብከ፡ ውሉደ፡ ; አንተ፡ ሃይመኖት፡ ብከ፡ ; ምንተ፡ ብከ፡ ምስለ፡ ሰላም፡ ; ብኪ፡ ብዙኀ፡ በረከተ፡ ; ቦ፡ ዐጸደ፡ ; አፈ፡ ቦሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዘባ፡ quidquid habet^la ; ; ; እመ፡ ቦሙ፡ አበሳ፡ እሉ፡ ሕዝብ፡ ; ዘቦ፡ ላዕሌሁ፡ መንፈሰ፡ እግዚአብሔር፡ ; ዘቦ፡ ብፅአተ፡ ; ኪያሁኒ፡ ዘቦ፡ eum quoque quem habet^la ; እለ፡ ኪያሃ፡ ቦሙ፡ habentes eam^la ; ; ; ብየ፡ ኀቤየ፡ mecum habeo^la ; etiam de rebus praedicatur, ut: ወቀዳሚትኒ፡ ባቲ፡ ሥርዐተ፡ ምሥዋዕ፡ ant.; etiam omisso objecto: እመ፡ ብከ፡ ἐὰν ἔχῃς , ; ; ; .

B)cum tertiae m. conjunctum, ቦ፡ et ቦቱ፡ significat: est^la, exstat^la, praesto est^la, adest^la( יֵשׁ , ܐܺܝܬ ; gramm.§ 167,1, b; § 192,1, b).

1)Nom. vel : ቦኑ፡ ራእይ፡ ዝየ፡ εἰ ἔστιν ἐνταῦτα ὁ βλέπων ; ; ቦቱ፡ ኀቤነ፡ ሣዕረ፡ ; ; መጠነቦ፡ ውስተ፡ እዴከ፡ quamdiu^la(aliquid) in manu tua est^la ; ቦ፡ ጠቢበ፡ ; ; ; ; ; ; ; .

2)creberrime relat.

a) ቦ፡ ዘ፡ ቦ፡ እለ፡ est qui^la, sunt qui^la, quidam^la: ቦ፡ ዘይስሕት፡ እንዘ፡ ኢይፈቅድ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ቦ፡ እለ፡ ; ቦ፡ ዐርከ፡ ዘጸላኤ፡ ይከውነከ፡ ; ; ; ; ; ; ወቦ፡ ዘአአምንሂ፡ καὶ μέρος τι πιστεύω .

α)bis pluriesve repetitum significat: alius^la— alius^la; ቦዘ፡ — ወቦ፡ ዘ፡ ; ; ; ; ; ; ; ቦ፡ እለ — ወቦ፡ እለ፡ ; ; ; ; ;

β) እመቦ፡ ዘ፡ si quis^lavel num^la( an^la) quis^la: ወእመቦ፡ ዘመጽአ፡ ኀቤኪ፡ ; ; ; ኅሥሡ፡ እመቦ፡ ዘይገብር፡ ፍትሐ፡ .

b) ቦ፡ አመ፡ nonnumquam^la, interdum^la, et repetitum: modo^la— modo^la ; .

c) ቦ፡ ኀበ፡ alicubi^la, uspiam^la ; ቦኀበ፡ ይቤ፡ ቅዱስ፡ መጽሐፍ፡ Cyr. c. ; Cyr. C. ; Cyr. ad ; repetitum: modo^la— modo^la, aliâs^la— aliâs^la ; ; n. 482

d) ቦ፡ ሶበ፡ aliquando^la ποτέ .

e) ቦ፡ ከመ፡ est quod^lavel accidit ut^la, ; እመቦ፡ ከመ፡ ይገብር፡ εἰ ποιήσει ; ; idem significat

f) ቦ፡ዘ፡ , ut: እመቦ፡ ዘሐወጸኒ፡ ; እመቦ፡ ዘስሕትኩ፡ si est quod peccaverim^la .

3)suffixis particulis interrogativis ሁ፡ et ኑ፡ frequentissime usurpatur

a)vice particulae interrogativae: numquid?^la

α)sive ቦሁ፡ vel ቦኑ፡ nudum, ut: ; ; ; ; ቦኑ፡ በአተ፡ ፈያት፡ ውእቱ፡ ቤትየ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ቦኑ፡ ኢ፡ — ወቦኑ፡ ኢ፡ .

β)sive ዘ፡ , ut ; ; ; ቦሁ፡ ዘሰአልኩክሙ፡ μή τι ὑμᾶς ᾔτησα ; .

b)sequentibus variis adverbiis et adjectivis relativis, ut: ቦሁ፡ አመ፡ ነገሩክሙ፡ num unquam?^la ; ቦሁ፡ ኀበ፡ ይሴወሩ፡ እምኔየ፡ num uspiam?^la ; ቦሁ፡ vel ቦኑ፡ ዘ፡ num quis?^laut: ቦኑ፡ ዘየሀይድ፡ μὴ λήψεταί τις ; ቦሁ፡ ዘተርፈ፡ ኀቤከ፡ . — etiam አልቦ፡ et እንብየ።

litera alphabeti Aethiopici nona, quae ቤት፡ vocatur (ut ሆህያት፡ ). I,1[i.q. سَارَ profectus fuit^la, §39.b; حَارَ ( حَوْرٌ ) significat redire^la] (potissimum in libris antiquioribus) ይሖር፡ et (in recentioribus plerumque) ይሑር፡ ( gramm.p. 147), verbum usu tritissimum

1)ire^la, incedere^la, vadere^la, proficisci^la: በእንግድዓኪ፡ ሑሪ፡ ; ዘየሐውር፡ በአርባዕ፡ , በእደዊሁ፡ ; ; ; ይንበር፡ ግሙራ፡ ወእምአመ፡ ኮነ፡ ኢሖረ፡ ; የሐውር፡ መልዕልተ፡ ባሕር፡ ከመ፡ ዲበ፡ ምድር፡ ( περιπατεῖν ) ; ; መኑ፡ ዘየሐውር፡ ዲበ፡ አፍሓመ፡ እሳት፡ ; ጼናሁ፡ የሐውር፡ ወይበጽሕ፡ ነዊሐ፡ ; πορεύεσθαι ; ; ; ; al.

a)loci, qui petitur: ; ; ; ; ; ; ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ነሐውር፡ ; ; ; ሖረ፡ ርኁቀ፡ ብሔረ፡ ; loci, qui peragratur et viae, qua itur: የሐውር፡ ዐውደ፡ ሰማይ፡ ( διαπορεύεσθαι ) ; ; ; ; ; ; ኢትሖር፡ ፍኖተ፡ በዳ፡ ; የሐውር፡ እገሪሆሙ፡ ፍኖተ፡ ሰላም፡ ; ;

b)praepositionibus variis, ut በ vel ውስተ፡ viae { }. ; ተሐውር፡ ውስተ፡ ፍኖት፡ al.; ኀበ፡ vel ውስተ፡ pers. vel loci petiti: ; ; ; ; እምእኪት፡ ኀበ፡ እኪት፡ የሐውሩ፡ ; የሐውር፡ ውስተ፡ ተውኔት፡ ወዘፈን፡ ; ሖሩ፡ ውስተ፡ ኵሉ፡ ዓለም፡ ; ; ቅድመ፡ praeire^la, praegredi^la: የሐውር፡ እግዚአብሔር፡ ፍጽመ፡ ቅድሜክሙ፡ ; .

2)in specie:

a)abire^la, discedere^la: በከመ፡ መጽኡ፡ ከማሁ፡ ሖሩ፡ ; ; ; ሑር፡ እምኔነ፡ ; እምኀበ፡ ; ሖር፡ βάδιζε , βάδισον ; ; ; .

b)egredi^la, proficisci^lain bellum: እለ፡ ሖሩ፡ ፀብአ፡ ; ሖሩ፡ ለፀብእ፡ vel ውስተ፡ ፀብእ፡ .

c) ሖረ፡ ፍኖተ፡ iter facere^la, peregrinari^la, ut: ዘኮነ፡ በሐዊረ፡ ፍኖት፡ ; vel navigare^la, ubi de itinere maritimo agitur: πλεῖν ( ህድአት፡ ).

d)usurpatur de rebus inanimatis, ut de aqua^la ; fluviis^la ሖሩ፡ አፍላግ፡ ውስተ፡ በድው፡ , terminis^la ;

3)metaph. ambulare^lai.e. vitae rationem aliquam sequi^la: ዘኢሖረ፡ በምክረ፡ ረሲዓን፡ ; ; ዘየሐውር፡ በጽድቅ፡ ; ዘከመ፡ ሖርኩ፡ ቅድሜከ፡ ; ኢሖሩ፡ በትእዛዝከ፡ ; ; ውስተ፡ ጽልመት፡ , ብርሃን፡ ; ; et in al. locis innumeris.

4)coire^la, inire^la, euphemistice, ኀበ፡ ut ኢትሑር፡ ኀበ፡ ብእሲተ፡ ብእሲ፡ ; ብእሲት፡ ኢትሑር፡ ኀበ፡ እንስሳ፡ ; ut: ሖረት፡ ካልአ፡ rom. ( ሖረ፡ ካልእተ፡ Platt) γαμήσῃ ἄλλην , quare adulterare^la, n. 114adulterium^laplerumque phrasi ሐዊረ፡ ብእሲተ፡ ብእሲ፡ significari solet: ; 13,9; ; ; ; creberrime in Canonibus, ut ; ; ; ; Obscoene de libidinibus naturae repugnantibus, bestiae: ዘየሐውር፡ እንስሳ፡ ; viri: እለ፡ የሐውርዎሙ፡ ወእለ፡ የሐውሩ፡ μαλακοὶ καὶ ἀρσενοκοῖται ; ላዕለ፡ ut: ኢትሑር፡ ላዕለ፡ እንስሳ፡ ; ዲበ፡ ut: እለ፡ የሐውሩ፡ ዲበ፡ ብእሲ፡ ( ἀρσενοκοῖται ) . – Voc. Ae.: ሖረ፡ አመልዐ፡ ሔደ፡

et ተሐሥየ፡ III,1laetari^la, laetitia exultare^la, alacritate gestire^la: ይትሐሠዩ፡ περιχαρεῖς ἐγένοντο ; ; እንዘ፡ ትትሐሠይ፡ ἐν εὐφροσύνῃ ; ; ; ἀγαλλιᾶσθαι ; ; ; ; ; ; ; 2 ; በ ut ይትሐሠዩ፡ ብከ፡ ; ; ; ; ; ; በእንተ፡ ; ; ለ pers. συγχαίρειν τινί ; . II,1

A)idem fere quod I,1, quamquam crebrius usitatum:

1)promtum esse^laanimo, lubentem se praestare^la: መኑ፡ እንከ፡ ዘያጠብዕ፡ ይፈጽም፡ እደዊሁ፡ προθυμούμενος πληρῶσαι ; Platt; ; ; mulier አጥብዐት፡ ለተኰንኖ፡ Enc.; Sx. Enc.; ለእመ፡ አጥባዕከ፡ እምነፍስከ፡ ἐὰν δῷς τὴν ψυχήν σου .

a)lubenter sustinere^laaliquid, ለ፡ rei: ኀለዩ፡ በልቦሙ፡ ወአጥብዑ፡ ለመቅሠፍተ፡ ኀጢአቶሙ፡ ; ; ; rei: አጥባዕኮ፡ ለሞት፡ Enc. (Lud.).

b)se parare^laad aggrediendum aliquid: አጥብዒ፡ ከመ፡ ትቅትሊ፡ ἑτοίμη εἰς ; አጥብዕ፡ ወተደሎ፡ ἑτοιμάσθητι ἑτοίμασον σεαυτόν ; አጥባዕኩ፡ ወኢናፈቁ፡ ἡτοιμάσθην ; ኀበ፡ rei: ( ጠብዐ፡ ).

2)audere^la, Infin.: ; : .

3)velle^lai.e. sibi proponere^la, animum inducere^la, cum animo statuere^lavel statutum habere^la, ከመ፡ : ወአጥብዐ፡ ዳንኤል፡ በልቡ፡ ከመ፡ ኢይብላዕ፡ እማእደ፡ ንጉሥ፡ ἔθετο εἰς τὴν καρδίαν ; ; (rarius Imperf.) verbi: κρίνειν ; ; ; አጥባዕኩ፡ እፈንዎ፡ ( እፌንዎ፡ ) ; አጥባዕኩ፡ ኢይግባእ፡ (Laur.: ኢይገብእ፡ ) .

4)perseverare in re proposita^la, stare animo^la, constantem esse^la: መሐልኩ፡ ወአጥባዕኩ፡ ; ; አጥባዕኩ፡ አንሰ፡ ἀνδριοῦμαι ; ወይቤሉ፡ አጥባዕነ፡ ንትሉ፡ በዕልወትነ፡ n. 1232 ; ; አጥብዑ፡ ሰማዕት፡ (martyres) ; Infin. ናጥብዕ፡ ቀዊመ፡ በሃይማኖት፡ Mavâs. 30; በ፡ rei: እመ፡ አጥባዕከ፡ በኑፋቄከ፡ M.M. f. 11; vel ውስተ፡ ; ኢያጥብዖት፡ inconstantia^la ; አጥብዖተ፡ እግዚአብሔር፡ ἀποτομία constantia in severitate^la( ምሕረት፡ ) .

5)confidere^la, animo bono esse^la, fortem^la, firmum et imperterritum esse^laanimo: አጥቢዖሙ፡ ἀφόβους ; አጥብዒ፡ ወኢይድከማ፡ እደዊኪ፡ θάρσει ; አጥብዑ፡ ወአጽንዑ፡ እደዊክሙ፡ ; አጥብዕ፡ በኀይልከ፡ ἄνδρισαι ; ወአጥብዐ፡ ሕዝብ፡ በቃለ፡ ሕዝቅያስ፡ κατεθάρσησε .

1)promtum facere^lavel parare animum^la, ኀበ፡ alicui vel erga aliquem: ኢታጠብዑ፡ ል ( በ ) ክሙ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡

2)animos facere^laalicui, animum^laalicujus confirmare^la, fortem^la, firmum et constantem reddere^laaliquem: አጥብዐ፡ አልባቢሆሙ፡ ; ( sub ጠብዐ፡ ); ኢያዕረፈ፡ አንደፊር፡ (Antipater) ያጥብዖ፡ ; virtutes quas dixit ያጠብዕዎ፡ ለብእሲ፡ ለመዊት፡ ; መንፈስ፡ ቅዱስ፡ አጥብዓ፡ (sc. mulierem) ከመ፡ ትኩን፡ ስምዐ፡ Enc.; ቀድሳ፡ ወአጥብዓ፡ ; አጥብዖሙ፡ ለመዋእያን፡ ሰማዕት፡ ; etiam animum suum: አጥብዑ፡ ልቦሙ፡ ; Lud. ex Enc. Mar.

3)in malam partem: obfirmare^lai.e. obstinatum reddere^laaliquem, Lud. ex

I,1( legitur ሐየወ፡ , errore typographi) [ חָיָה ܚܝܳܐ حَيَّ ; in lingua amh. quaedam derivata conservata sunt] Imperf. የሐዩ፡ ( የሐይው፡ ), ይሕየው፡ ; Imperat. ሕየው፡ , Infin. ሐዪው፡ et ሐይው፡ , ሐይዎ፡ et ሐይዎት፡ ,

1)vivere^la ; ሐዮክ፡ ; ንሕነኪ፡ ሕይወተ፡ ነሐዩ፡ ; ሐይውኒ፡ ወመዊትኒ፡ ; ; ; ሐይው፡ ለነዋኅ፡ መዋዕል፡ ( μακροβίωσις ); ; ; ; ; ; , aliis in locis innumeris; ለዓለም፡ ሕየው፡ (v. ሕያው፡ ) ; , ( ነጋሢ፡ ); ሐይወት፡ ነፍስከ፡ ζῇ ἡ ψυχή σου ! .

a)vitam transigere^la: ሕየው፡ በፍሥሓ፡ ; ሠናይ፡ ሐይው፡ በትፍሥሕት፡ ; ዘረወ፡ ንዋየ፡ አቡሁ፡ እንዘ፡ የሐዩ፡ በምርዐት፡ ; ኢትኅድግዎሙ፡ ( ለውሉድክሙ፡ ) ዕሩዐ፡ ይሕየው፡

b)vitam sustentare^lare, በ : በመጥባሕትከ፡ ሕየው፡ ; ;

c)vivum servari^la, superstitem esse^la ; ; .

2)reviviscere^la, i.e.

a)de animo: refici^la, recreari^la: ሐይወት፡ መንፈሳ፡ ; ; ሐይዎ፡ ልቡ፡ ወነፍሱ፡ .

b)de plantis: germinare^la .

c)de mortuis: in vitam revocari^la, resurgere^la ; ( ἐγερθήσομαι ); ይብሉ፡ ኢየሐይዉ፡ ምዉታን፡ λέγουσαν ἀνάστασιν μὴ εἶναι ; ; ; ; ; etiam de peccato: ሐይወት፡ ኀጢአት፡ ἀνέζησε .

d)a morbo, vulneribus

α)revalescere^la, convalescere^la, sanari^la: እመ፡ ደወየ፡ ኢይሴፎ፡ ሐይወ፡ ; ሐየውነ፡ ἰάθημεν ; ; ; ; ; እምነ፡ morbi vel vulneris: ; ; ; ; .

β)consanescere^la, sanari^la: ቍስለ፡ ሞቱ፡ ሐይወ፡ ; ቅጥቃጤ፡ ዘኢየሐዩ፡ συντριβὴ ἀνίατος ; ; .

e)de rebus fractis: reparari^la, restitui^la .

3)sanum et salvum esse^la

a)de valetudine: bene valere^la ; .

b)de salute aeterna: salvum fieri^la, salvari^la( σωθῆναι ) ; ; ; .

( ܗܰܝܡܳܢܽܘܬܐ ) peregrinae formationis, ab Aramaeis petitum, ab Aethiopibus frequentissime usitatum, , m. et fem. :

1)fides qua creditur^la; fidelitas^la( Glaube , Treue ): ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; . (synon. አሚን፡ , ተአምኖ፡ ), ; ; πίστεις ; ሃይማኖተ፡ ተስፋ፡ πίστις ἐλπίδος ; በ in^la ; እለ፡ አዕረፉ፡ በሃይማኖት፡ በክርስቶስ፡ ; ዘይገብር፡ ሃይማኖተ፡ ποιῶν πίστεις ; ; ; ሃይማኖተ፡ ዕቀብ፡ ምስለ፡ ቢጽከ፡ (de amicitia) ; ; ; ያጸንዑ፡ ሃይማኖቶሙ፡ በቀለም፡ ወበማየ፡ ሕመት፡ ; ብእሲ፡ ዚታአምር፡ ከመ፡ ቦ፡ ሃይማኖተ፡ ( fidelem eum esse^la) ; ሀጕለ፡ ሃይማኖቶ፡ fidem perdidit^la ; ; ; በሃይማኖቶሙ፡ in bonam fidem^la ; .

2)fides quae creditur^la( religio^la, confessio^la); ሃይማኖት፡ ቅድስት፡ ; ሃይማኖት፡ ርትዕት፡ fides orthodoxa^la : ርቱዐ፡ ሃይማኖት፡ orthodoxus^la(saepissime; etiam titulus libri cujusdam dogmatici); ሃይማኖተ፡ አበው፡ fides Patrum^la(titulus libri celeberrimi); ጸሎተ፡ ሃይማኖት፡ symbolum fidei^la ; ሃይማኖተ፡ እስላም፡ Islami religio^la ; ሃይማኖተ፡ ንስጦሮስ፡ confessio Nestorii^laEnc.

; ut videtur: sporta^la σαργάνη Ludolfi quidem Gregorius ሠብሣብ፡ sepimentum ex palis^la, quo moenia aut aedes circumdentur, et per metonymiam spatium ipsum^la, quod hoc modo circumdetur, interpretabatur, sed praepositione በ haec interpretatio minime probatur [De etymo recte comparaveris שִׁבֵּץ , שַׁבֵּשׁ تَشَبَّصَ , quae omnia reduplicatione radicis שׁב formata implicandi, plectendi, perplexum reddendi^lasignificatum habent; Ges. thes. p. 1359]. tamāḥḍana , ተማኅፀነ፡ tamāḫḍana
to appeal against someone^en ይትመኀፀነከ፡ ወልድነ፡ ጊዮርጊስ፡ እንዘ፡ ያዜክረነ፡ ግፍዖ፡ ‘Our son Giyorgis appeals against you, recalling to us the wrongs done against him^en’ 78–79

Grébaut
ተማኅፀነ፡ tamāḫḍana , III, ይትመኀፀን፡ , ይትማኅፀን፡ «être ou se mettre sous la protection de quelqu’un^fr, être mis en dépôt^fr» ― ተማጠነ፡ Ms. BNFabb217, fol. 40r.
96

Leslau
ተማሕፀነ tamāḥḍana receive in trust^en, seek protection^en, take refuge^en, take sanctuary^en, put trust in^en, trust^en, place oneself under protection^en, be protected^en, appeal for protection^en 335a

taḥazzaba , ተሐዝበ፡ taḥazba

Grébaut
ተሐዘበ፡ taḥazzaba III,2 ይትሔዘብ፡ , ይትሐዘብ፡ «soupçonner en son cœur, être persuadé en son cœur de la fausseté d’une chose qu’on affirme vraie^fr» ― ታዘበ፡ Ms. BNFabb217, fol. 27v. ኢይትሔዘብዎ፡ ለዝንቱ፡ ግብር፡ ከመ፡ ክቡድ፡ ወዕፁብ፡ ውእቱ። Ms. BNFet110, fol. 45rc.
58

Leslau
ተሐዝበ taḥazba , ተሐዘበ taḥazzaba think^en, consider^en, watch out^en, believe^en, expect^en, be conscious (of)^en, care^en, look for someone^en, be concerned^en, suppose^en, imagine^en, have suspicions^en, suspect^en, doubt^en, fear^en, be anxious^en, mistrust^en, distrust^en, be uncertain^en 252b

malʾa

Grébaut
መልአ፡ malʾa I,1 ይመልእ፡ , ይምላእ፡ «remplir^fr, être plein^fr» ― መላ፡ Ms. BNFabb217, fol. 33v.
75

Leslau
መልአ malʾa (yǝmlāʾ) fill^en, fill up^en, complete^en, multiply^en (tr., intr.) be full^en, be filled^en, overflow^en, be fulfielled^en, be completed^en, be abundant^en, abound^en, () come to an end^en 342

I,2 ḥallaya singen^de xxiib ; , , 61a l. 25, 61b l. 1 (ed.) I,2 ḥallaya singen^de xxiib ; , , 61a l. 25, 61b l. 1 (ed.) ʾastaḥāmama , ʾastaḥamama

Grébaut
አስተሓመመ፡ ʾastaḥāmama IV,3 (souvent écrit አስተሐመመ፡ ) ያስተሓምም፡ «avoir grand souci d’une chose; traiter un malade^fr» ― አስታመመ፡ Ms. BNFabb217, fol. 20v.
44

Leslau
አስተሓመመ ʾastaḥāmama , አስተሐመመ፡ ʾastaḥamama trouble oneslef^en, tire oneself^en, be anxious^en, care for the sick^en, nurse^en, take care of^en, do something with care^en, look after^en, take pains^en, endeavor^en, be assiduous^en, be preoccupied^en, give careful attention to^en, devote oneself to^en, share the passion^en, share the suffering^en 233a

Cross-references: also አስተሓመመ፡

ḥora

Grébaut
ሖረ፡ ḥora I,1 የሐውር፡ , ይሑር፡ «aller^fr au figuré : coïter^fr, etc.» ― ሔደ፡ Ms. BNFabb217, fol. 26v.
56

Leslau
ḥwr ሖረ ḥora (yǝḥor, yǝḥur) go^en, go forth^en, proceed^en, depart^en, follow a way of life^en, have sexual intercourse^en
ዘይሐውር zayǝḥawwǝr a moving creature^en
249b

ḥaywa

Grébaut
ሐይወ፡ ḥaywa I,1 የሐዩ፡ , ይሕየው «vivre^fr, guérir^fr (neutre), se rétablir^fr, se porter bien^fr » ― ዳነ፡ Ms. BNFabb217, fol. 28v.
62

Leslau
ሐይወ ḥaywa (yǝḥyaw, yǝḥyu) live^en, be alive^en, come back to life^en, revive^en (intr.), be well^en, be healed^en, be cured^en, recover^en, be restored^en, be saved^en
ሕይወ፡ እምቀቲል ḥǝywa ʾǝmqatil he escaped death^en 252a

hāymānot

Grébaut
ሃይማኖት፡ hāymānot , ሃይማኖታት፡ hāymānotāt présente des significations très différentes : foi chrétienne^fr (au sens général), foi catholique^fr (diophysite); foi monophysite de Dioscore^fr (opposée à la foi catholique), (reject de l’« Epistola dogmatica ad Flavianum» du pape Léon Ier, ጦማረ፡ ልዮን፡ ); religion^fr, croyance^fr, etc. አስተጋብኡ፡ ኵሎ፡ መኳንንተ፡ ወሊቃውንተ፡ ወመምህራነ፡ ወኵሎ፡ ዓበይተ፡ መንግሥት፡ ወመከሩ፡ ከመ፡ ይሕትትዎሙ፡ ወይጠይቅዎሙ፡ ነገረ፡ ሃይማኖት። አሜሃ፡ ተዓውቀ፡ ወተጠየቀ፡ ከመ፡ ኮነ፡ ሰብአ፡ ሮም፡ ወከመ፡ የአምኑ፡ በሃይማኖተ፡ ልዮን፡ ርኩስ፡ ዓላዊ፡ እስከ፡ ተናገሩ፡ በቃሎሙ፡ እንዘ፡ ይብሉ፡ ፪ጠባይዓት፡ ሀለዉ፡ በክርስቶስ። ወእምዝ፡ ተሠጥዉ፡ ወይቤሉ፡ ንጉሥ፡ ወሰብኡ፡ ንሕነሰ፡ ኢንብል፡ ከመዝ፡ ዳእሙ፡ ንቤ፡ አልቦ፡ ምንታዌ፡ በክርስቶስ፡ አምላክ፡ ድኅረ፡ ተዋሕዶተ፡ መለኮት፡ ወትስብዕት፡ እንበለ፡ ቱሳሔ፡ ወኢድማሬ። ወነአምን፡ በሃይማኖተ፡ ቅዱስ፡ ዲዮስቆሮስ፡ ጽዱቀ፡ ንባብ። 8.
ሃይማኖት፡ religion au sens le plus général, christianisme, paganisme, doctrines ésotériques, etc. አስተርእዮተ፡ አቴናውያን፡ ወሃይማኖቶሙ። 143.
ሃይማኖት፡ ርትዕት፡ hāymānot rǝtǝʿt foi orthodoxe^fr (monophysite). ተናገረ፡ [ዮሐንስ፡ ዘሀገረ፡ ብርልስ፡] በእንተ፡ ሥርዓተ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ ወሕገ፡ ሃይማኖት፡ ርትዕት። Ms. BNFet111, fol. 120v. ርቱዕ፡
ሃይማኖት፡ croyance mystagogique^fr. እልመስጦአግያ፡ ወይእቲ፡ ሃይማኖት፡ [እንተ፡] መሐሮሙ፡ እግዚእነ፡ ወመድኃኒነ፡ ኢየሱስ፡ ክርስቶስ፡ ለአርዳኢሁ። 72.
ሃይማኖት፡ መሲሓዊት፡ hāymānot masiḥāwit , ሃይማኖት፡ ኦርቶዶክሳዊት፡ hāymānot ʾortodoksāwit religion chrétienne^fr. አድለወ፡ [መክስንድዮስ፡] ለሃይማኖትነ፡ ወአዘዘ፡ ከመ፡ ያቅልሉ፡ ስደተ፡ እምክርስቲያን። 193; አቀመ፡ [ቈስጠንጢኖስ፡] ሃይማኖተ፡ ኦርቶዶክሳዊት። 197; ኮነ፡ [ቈስጠንጢኖስ፡] ዐቃቤ፡ ሃይማኖት፡ መሲሓዊት፡ ወጐያዪ፡ እምአምልኮ፡ ጣዖት። 197; እሉ፡ ጉባኤ፡ ነኪራን፡ እምሃይማኖት፡ መሲሓዊት። Ms. BNFet110, fol. 3vc; ኢይሔልዩ፡ ኀበ፡ ፍጻሜ፡ ሃይማኖት፡ መሲሓዊት። Ms. BNFet110, fol. 36ra. መሲሓዊ፡ , ኦርቶዶክሳዊ፡
9

Cross-references:

a) for for መሃሬ፡ ሃይማኖት፡ መሃሪ፡ (Grébaut)

b) for ሕጸተ፡ ሃይማኖት፡ ሕጸት፡ (Grébaut)

c) for ሕጹጸ፡ ሃይማኖት፡ ሕጹጽ፡ (Grébaut)

d) for ሰብአ፡ ሃይማኖት፡ ሰብእ፡ (Grébaut)

e) for ነገረ፡ ሃይማኖት፡ ነገር፡ (Grébaut)

f) for ነገር፡ ዘሃይማኖት፡ ነገር፡ (Grébaut)

g) for አክሊለ፡ ሃይማኖት፡ አክሊል፡ (Grébaut)

h) for ድደ፡ ሃይማኖት፡ ድድ፡ (Grébaut)

Leslau
ሃይማኖት hāymānot , ሀይማኖት haymānot belief^en, creed^en, faith^en, religion^en
ሃይማኖት፡ ርትዕት፡ hāymānot rǝtǝʿt orthodox religion^en
ሃይማኖት፡ መሲሓዊት፡ hāymānot masiḥāwit faith of the Unctionists^en; see 20–23
ሃይማኖተ፡ አበው፡ hāymānota ʾabaw the Faith of the Fathers^en, a collection of confessions and testimonies of the Church Fathers concerning their Christian belief; see 82
221a–b
ሃይማኖት፡ መሲሓዊት፡ hāymānot masiḥāwit faith of the Unctionists^en; see Hammerschmidt in 60, 364b

Cross-references:

a) for ሐዲሰ፡ ሃይማኖት፡ ሐዲስ፡ (Leslau)

b) for መዝገበ፡ ሃይማኖት፡ መዝገብ (Leslau)

c) for ርቱዐ፡ ሃይማኖት፡ ርቱዕ፡ (Leslau)

śabśāb

Grébaut
ሠብሣብ፡ śabśāb «hutte, hanger, gîte appuyé aux murs extérieurs de la maison^fr» ― ሠብሣብ፡ Ms. BNFabb217, fol. 52r.
130

Leslau
ሠብሣብ śabśāb trellis^en, basket made of intertwined rush^en, granary made of leaves or rush^en, () small room near the main house where the newly-married stay until their own house is bulit^en 526a

አቤቶሁን

ʾabetohun , አቤተሁን፡ ʾabetahun , አቤተኁን፡ ʾabetaḫun , አቤቶኁን፡ ʾabetoḫun (title) ‘term of address for or title given to the hereditary nobility’ 1200b, the same as አቤቶ፡ , according to 455 ʾabetohun first refers to a ‘kind of great steward or azzaž’; ወበህየ፡ ተራከቡ፡ ምስለ፡ ሹም፡ ተክለ፡ ጊዮርጊስ፡ ወአቤተኁን፡ ዮሐንስ፡ ወሹም፡ ሲሬ፡ ተክለ፡ ሥሉስ፡ ወምስለ፡ ኵሎሙ፡ ሰየምንተ፡ ትግሬ፡ ‘Là, il se rencontra avec le šum Takla Giyorgis, l’abētaḫun Yoḥannes, le šum du Sirē Takla Selus et avec tous les chefs du Tigré^fr’ 89 l. 27–29 (ed.), 102 l. 14–16 (tr.); ወበውእቱ፡ ዓመት፡ ሞተ፡ አቤተሁን፡ ሮም፡ ሰገድ። ወበዳግመይ፡ ዓመት፡ ሞተ፡ አቤተሁን፡ ሐመልማል። ‘Cette même année mourut Abétahoun Rom-Sagad. La seconde année mourut Abétahoun Ḥamalmâl.^fr’ 23 p. 18–20 (ed.), p. 116 l. 27–29 (tr.); በ ፳ወ፫፡ ሞተ፡ አቤቶሁን፡ የማነ፡ አብ፡ ዘተመትረ፡ ልሳኑ፡ በእንተ፡ ክርስቶስ፡ ‘La vingt-troisième année mourut Abétohoun Yamâna-Ab (droite du Père) qui eut la langue coupée à cause du Christ^fr’ 28 l. 8–9 (ed.), p. 131 l. 13–15 (tr.); ኮነ፡ ስመ፡ አቡሁ፡ ለዝንቱ፡ ንጉሥ፡ ዓቢይ፡ አቤተኁን፡ ፋሲለደስ፡ ወልደ፡ አቤተኁን፡ ያዕቆብ፡ ወልደ፡ ንጉሠ፡ ነገሥት፡ ወናግ፡ ሰገድ። ‘E o nome do pae d’este grande Rei foi abetahun Fasiladas, filho do abetahun Yaeqob, filho do Rei dos reis Vanag Sagad^pt’ 5 l. 10–12 (ed.) 3 l. 1–3 (tr.); ወአቤቶኁን፡ መዝራዕተ፡ ክርስቶስ፡ ‘et l’abētoḫun Mazrāʿeta Krestos^fr’ 75 l. 5–6 (ed.), 90 l. 12–13 (tr.)

Cross-references: also አቤቶ፡

በሃሊ

, በሀልት፡ ,

1)dicens^la, dictitans^la, locutor^la: ከመ፡ ኢይኩን፡ በሃሌ፡ አነ፡ አብዐልኩ፡ አብራምሃ፡ ; ይቤ፡ በሃሊ፡ dixit aliquis^la ; ወእመሰ፡ ይቤ፡ በሃሊ፡ al.; በሀልተ፡ ጽድቅ፡ Lud. e Mss. Colb.

2) ኦሆ፡ በሃሊ፡ ad obtemperandum promtus^la, obsequiosus^la, morigerus^la, tractabilis^la, εὐπειθής ; Deg.;

3)orator^la

bahāli bahalǝt , በሀልያን፡ bahālǝyān ወኢያእመረ፡ አምሳለ፡ ዘመሰሉ፡ ሎቱ፡ በጽድቅ፡ እንዘ፡ ይብሉ፡ <በበሃ>ልያን፡ ‘He did not know the parables that seem to have been said truly about him, saying through those who speak^en’ 33 § 54 (ed.) , 19 § 54 (tr.)

በሃሊ

, በሀልት፡ ,

2) ኦሆ፡ በሃሊ፡ ad obtemperandum promtus^la, obsequiosus^la, morigerus^la, tractabilis^la, εὐπειθής ; Deg.;

3)orator^la

ሀለወ

I,2(rarius per ሐ et ኀ ) Imperf. ይሄሉ፡ , የሀሉ፡ , ሀሊው፡ ( ), ሀልዎ፡ et ሀልዎቶ፡ ; in Perf. 3 masc. praeter formam ሀለወ፡ etiam forma contracta ሀሎ፡ usitatissima est ( gramm.p. 142 2), nec non in 3 fem. ሀሎት፡ efferri et scribi potest ( ). Sed erravit J. Ludolfus, cum inter formas ሀሎ፡ et ሀለወ፡ significationis discrimen interesse censeret (in 1 et 2), nam omnibus fere in locis, ubi ሀለወ፡ vel ሀሎ፡ occurrit, diversi libri mss. utramque formam promiscue usurpatam exhibent. [Radicem ሀለወ፡ comparandam propono cum arab. حَالَ ( حَول ) et substantivo حَالٌ ; eodem modo literae radic. secundae et tertiae ordo permutatus est inter ኀለወ፡ et خال ( خَول ), ኀለየ፡ et خال ( خَيْل ), al. Sed quamvis prima radicis significatio in vertendo, mutando, circumagendo^lasit, tamen miro quodam genii linguae innati lusu verbo notio existendi^laaddicta est, alteri autem verbo ኮነ፡ , cujus notio prima a stando^lapetita est, significatio oriendi, fiendi, accidendi^lacontigit. Amh. sonat አለ፡ ]. Significat:

1)esse^la, existere^la. Neque tamen ad praedicatum cum subjecto copulandum adhiberi solet, sed existentiam subjecti nudam ponit, aut absolute, aut tamquam in aliquo loco, statu, tempore, actione versantis: ሀሎ፡ ፩ ብእሲ፡ ; . ኢትፍቱ፡ ሀልዎ፡ ምስሌሆሙ፡ . ሀሎኩ፡ ውስተ፡ ባቢሎን፡ ; በአምጣነ፡ ሀለውኩ፡ ; ኢትፍራህ፤ ሀሎኩ፡ ምስሌከ፡ ; n. 4 ; ; እግዚኦ፡ ሀሎከ፡ ማእከሌነ፡ ; ይከውኑ፡ ከመ፡ ዘኢሀለዉ፡ ; ውስተ፡ እዴሆሙ፡ ሀለወት፡ ሠናይቶሙ፡ ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ ዲበ፡ ምድር፡ .

a)Creberrime ipsum Perf. ሀለወ፡ notionem temporis praesentis suggerit: አንበሳ፡ ሀሎ፡ ውስተ፡ ፍኖት፡ λέων ἐν ταῖς ὁδοῖς ; አይቴ፡ ሀሎ፡ ubi est?^la ; ; ; ; አነ፡ ውእቱ፡ ዘሀሎ፡ ἐγώ εἰμι ὁ ὤν ; ሀለወ፡ ወኢሀለወ፡ ἦν καὶ οὐκ ἔστι ; sed haud minus frequenter ሀለወ፡ tempore praeterito vertendum est: ጸሐፍ፡ ኵሎ፡ ነገረ፡ ዘሀሎ፡ ውስተ፡ ክርታስ፡ ; ሀሎኩ፡ አነ፡ ኀበ፡ ፈለግ፡ ; ; ; ; ; . Imperfectum tempus futurum significat: ወለዓለምኒ፡ ትሄሉ፡ ; ; ; ; ; sed etiam de tempore praesenti usurpatur: ዘሀሎ፡ ወይሄሉ፡ ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν ; ; የኀልፍ፡ ከመ፡ ጽላሎት፡ ወኢይሄሉ፡ እንከ፡ . De enuntiationibus conditionalibus conferre licet exempla ; ; ; ኀበ፡ ሀሎ፡ ደመና፡ ህየ፡ ሀሎ፡ መንፈስ፡ ; et al.

b)Construi potest cum loci: ሀለዉ፡ ሐቅለ፡ erant in agro^la ; ; ; ; 2 ; እንዘ፡ ሀሎ፡ ዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ . .

c)Nonnunquam ope verbi ሀለወ፡ praedicatum subjecto copulatur; quod si fit, praedicatum in ponere licet ( gramm.p. 346): ለዘ፡ ሀለወ፡ ድልወ፡ ei, qui paratus fuerit^la ; ; sed notio existendi huic verbo tam firmiter inhaeret ut praedicatum appositionis instar saepius in Nomt. ponatur: ሀለወ፡ ድፉን፡ ; ; ወእሙንቱሂ፡ ሀለዉ፡ ቅዉማን፡ al.

d)Aethiopes verbum ሀለወ፡ cum Imperfecto alius verbi componunt, ut durationem actionis denotent, sive in tempus praeteritum incidat: ሀሎኩ፡ እሰክብ፡ dormiebam^la ; ; ; ; ; ; ; ; ; sive in Praesens: ሀሎ፡ ይነብር፡ በየማነ፡ እግዚአብሔር፡ , vel praesens instans: ይመጽእ፡ ሀሎ፡ venturus est^la ; ትሠጠም፡ ሀለወት፡ ; ሀለወት፡ ትወልድ፡ ; sive in futurum አንተ፡ ሀለወት፡ ትትፌጸም፡ ; Platt; ዘይከውን፡ ሀሎ፡ . Simili modo cum alius verbi Infinitivo verbali coniungitur, eodem sensu: ሀሉ፡ ተወኪለከ፡ ἴσθι πεποιθώς et al.; nec non እንዘ፡ Imperf. sequi potest: በኵሉ፡ መዋዕለ፡ ሕይወትየ፡ ሀለውኩ፡ እንዘ፡ እዜከሮ፡ ለእግዚአብሔር፡

e)Opponitur ዘሀሎ፡ id quod est^lai.e. praesens^laei quod venturum vel futurum est ( ዘይመጽእ፡ , ዘይሄሉ፡ , ዘይከውን፡ ) ; ( τὰ ἐνεστῶτα ) , quamquam aliis in locis ዘሀሎ፡ id, quod factum est^la τὸ γεγονός , significat, .

f)Theologis et philosophis ሀልዎ፡ et ሀልዎት፡ est existentia^la, essentia^la, ut እግዚአብሔር፡ አምጻኤ፡ ኵሉ፡ ዓለም፡ እምኀበ፡ ኢሀልዎ፡ ኀበ፡ ሀልዎ፡ Deus qui totum mundum^la ἐκ τοῦ μὴ εἶναι εἰς τὸ εἶναι perducit^laFal. f. 83; እግዚአብሔር፡ ለሰብእ፡ እምሀልዎ፡ አግብኦ፡ ውስተ፡ ሞት፡ ; Hippocrates et Galenus docent: ነፍስሰ፡ ኢትሄሉ፡ ዘእንበለ፡ ዳእሙ፡ በሀልዎተ፡ ሥጋ፡ ወተኀልፍ፡ በኅልፈታ፡ ሀልዎታት፡ entia^la( τὰ γεγονότα ) saepissime in Chrys., ut

2)instare^la, futurum esse^la: ክልኤቱ፡ ዓመት፡ ኀለፈ፡ ዘረኃብ፡ ወዓዲ፡ ሀሎ፡ ኀምስቱ፡ ዓመት፡ ; . Construi solet cum , verbi, ut conveniat Graeco μέλλειν Infin. n. 5( gramm.p. 138): እለ፡ ሀለዎሙ፡ ይእመኑ፡ ቦቱ፡ οἱ μέλλοντες πιστεύειν ἐπ᾽ αὐτῷ ; ; ; ; ; ; vel simplici Futuro Graeco: ; ; ; ; . Haud raro ሀልዎ፡ post verbi collocatur; ያእምርዎ፡ ሀለዎሙ፡ ; ; ; . Sed multis aliis in locis haec phrasis Graeco δεῖ seq. Infin., Latino oportet^la, necesse est^larespondet, quippe cum ሀለወ፡ cum conjunctum significare possit convenit ei, ut^lavel oportet^la( infra ). Ita legitur: ሀለወክሙ፡ ትትወለዱ፡ δεῖ ὑμᾶς γεννηθῆναι ; ; ; ; . Etiam ከመ፡ subjunctivo praeponere licet: ሀለወኒ፡ ከመ፡ እዜንዎን፡ Rarius libri et mss. et impressi in hac phrasi pro verbi Imperf. praebent: ሀለዎ፡ ይትሌዐል፡ Caeterum non modo ሀለወ፡ cum , sed etiam verbum ሀለወ፡ personaliter flexum, Subjunctivo praepositum, idem significare potest: ዘሀለወ፡ ይኩን፡ ; ; ; ሀሎነ፡ ኵልነ፡ ንብጻሕ፡ ; Polygl., ሀለውነ፡ ንሕምም፡ { : Weninger, Verbalsystem^lap. 271, n. 430}.

3)exstare^la, reperiri^la, esse^la: እስመ፡ ሀሎ፡ ዘያሐምም፡ ἔστι γὰρ ὁ ταπεινῶν ; ሀለወ፡ ዘይብዕል፡ በብዝኀ፡ ጠዊዕ፡ ; ; ; ; ; ; ልሂቅኒ፡ ወአእሩግኒ፡ በኀቤነ፡ ሀለወ፡ ; ; ; ; ; ኢሀሎኑ፡ ህየ፡ ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ ; ኢሀለወት፡ ኀበ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ οὐχ εὑρέθη ; ; ኵሉ፡ ዝንቱ፡ ኢሀለወ፡ ኀበ፡ ጻድቃን፡ haec omnia apud justos non reperiuntur^la( accidunt^la) ; ሀሎ፡ ኀቤከ፡ πάρεστί σοι , subest tibi^la, .

4)durare^la, manere^la, vivere^la, esse^la: ዘይሄሉ፡ ለዓለም፡ μένων εἰς αἰῶνα ; ; ዘሀለወ፡ ዘልፈ፡ 1 ; ወአንተሰ፡ ትሄሉ፡ σὺ δὲ διαμένεις ; አብያተ፡ ጻድቃን፡ ይሄልዉ፡ οἶκοι δικαίων παραμένουσι ; ; ሕሊና፡ ልብከ፡ ኢይሄሉ፡ ; ኢይሄሉ፡ በመሐላሁ፡ jusjurandum non servat^la ; ሀልዎትከ፡ በዝ፡ ἀντέχεσθαι ἐν τούτῳ ; ሀልዉ፡ በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ; ኢትሄሉ፡ ለዓለም፡ οὐ κατοικηθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα ; ; ; perdurare^la ; opponitur ተሀጕለ፡ ; nonnunquam synonymum est verbo ሐይወ፡ ut ወቦ፡ እለሂ፡ ሀለዉ፡ እስከ፡ ይእዜ፡ ; እመ፡ ሀሎኩ፡ ትሬኢ፡ ወእመ፡ ሐየውከ፡ ታአምሮ፡ , nec non ይሄሉ፡ በተስፋ፡ κατασκηνώσει ἐπ᾽ ἐλπίδι .

5)versari in aliqua re^la: ውስተ፡ መስሎ፡ ነገር፡ ኢይሄልዉ፡ ; እንዘ፡ ሀለወት፡ ውስተ፡ ማሕምመ፡ ወሊድ፡ ; ኢሳይያስ፡ ሀሎ፡ በራእየ፡ እግዚእ፡ .

6)se habere^la(de valetudine, conditione, caet.), quo sensu ኮነ፡ usitatius est: ከመ፡ ይስማዕ፡ ዜናሃ፡ ዘከመ፡ ሀለወት፡ ; ናአምር፡ ዘከመ፡ ሀለዉ፡ πῶς ἔχουσι ; እፎ፡ ሀሎከ፡ quomodo vales?^laLud.

7)adesse^la, praesentem esse^la: ኢሀሎ፡ ምትየ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ πάρεστι ; ; ; ; ለእመ፡ ኢሀሎኩ፡ ἀπὼν ; ; ሀልዎ፡ በሥጋ፡ παρουσία τοῦ σώματος ; ; ; ; ; በሀልዎተ፡ ሰብእ፡ coram hominibus^la ; ኵልነ፡ እለ፡ ሀሎነ፡ ዝየ፡ omnes qui adsumus^la ; ለኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ omnibus, qui aderant^la

8)Ubi subjunctum habet, ሀለወ፡ pariter ac ኮነ፡ significare potest: convenit ei^la, decet eum^la, cadit in eum^la, ut እመቦ፡ ዘስሕተ፡ ውስተ፡ ዘከመዝ፡ ግብር፡ ሀለዎ፡ n. 6 ንስሓ፡ ፫ ዓመት፡ ፍጹም፡ poenitentia triennii integri ei injungenda est^la b. Ita saepissime cum Subjunctivo verbi construitur, supra Etiam sine pronomine subjuncto eundem sensum habet : ዘኢሀሎ፡ τὰ μὴ δέοντα (Platt: ዘኢህልው፡ ).

Cross-references: also ሀልዎ፡ (TraCES)

በ

1)de loco,

α)nonnumquam in^lai.e. super^la: በአንሕስት፡ ; ቁም፡ በእገሪከ፡ ; ; ትሰክብ፡ በገቦከ፡ ዘጸጋም፡ .

β)vel per^la: የዐርጉ፡ ወይወርዱ፡ ቦቱ፡ ( ለሰዋስው፡ ) ; ዘይጸወር፡ በአንቀጽ፡ ; ; በስቍረተ፡ መርፍእ፡ ገመለ፡ አኅለፈ፡ Enc.

2)de tempore ita ut respondeant

b)per^lavel Accusativus: በኵሉ፡ መዋዕሊሁ፡ ዘሐይወ፡ l ; ; በዝ፡ ኵሉ፡ ኢሀሎኩ፡ በኢየሩሳሌም፡ ; ;

c)intra^la, post^la ; ; በብዙኅ፡ መዋዕል፡ .

d) በሳብዕት፡ septima vice^la ; በሣልስ፡ tertia vice^la ; በምዕር፡ ; .

3)Transfertur ad

α)de cantu et instrumentis musicis, ad^laquorum sonum cantant vel saltant: አኀዙ፡ ይዝፍኑ፡ በማሕሌተ፡ እግዚኦሙ፡ ; ; ; .

β)cum^laalqa re i.e. ea non obstante^la( licet^la): ; ; ; በኵሉ፡ ዝንቱ፡ ; ወበዝኒ፡ ኢፈራህክሙኒ፡ ; ; ; ; .

d)materiam, qua vel e qua quid fit: በእበን፡ ትነድቅ፡ ምሥዋዐ፡ ; ንሕንጽ፡ በእብን፡ ; ሰብአ፡ ፈጠርከ፡ በንስቲት፡ ነጠብጣብ፡

g)causam efficientem: ሞተ፡ በቍር፡ ; ; ይመጽእ፡ ሕልም፡ በብዙኅ፡ መከራ፡ ; ትውዕዩ፡ በእሳት፡ .

o)denique usurpatur ad objecta, in quibus versatur vel ad quae pertinet ( c) actio, variis verbis subjungenda:

α) ምሁር፡ በ፡ peritus rei^la ; ይጠብቡ፡ በግብሮሙ፡ ; በኪኖሙ፡ ; ሥሉጥ፡ በ፡ ἐξουσίαν ἔχων ἐν ; ተሠርሐ፡ በኵሉ፡ .

γ) አምነ፡ vel ተወከለ፡ በ፡ ; ; ; ; ሐሰወ፡ በ፡ ; ክሕደት፡ በእግዚአብሄር፡ ;

δ) ረኵሰ፡ በ፡ ; ; ተቀደሰ፡ በ፡ ; እሴባሕ፡ በ፡ ; ሠምረ፡ በ፡ ; ተዐቅፈ፡ በ፡ .

p)de በ፡ penes^lamox sub በ፡ ; . — Permultis aliis praepositionibus et conjunctioni ከመ፡ q.v., praeponi solet በ፡

በሃሊ

, በሀልት፡ ,

2) ኦሆ፡ በሃሊ፡ ad obtemperandum promtus^la, obsequiosus^la, morigerus^la, tractabilis^la, εὐπειθής ; Deg.;

3)orator^la

ዘርጣኔ

በሀሎ፡ ህየ፡ ዕፅ፡ ዘስሙ፡ ዘርጣኔ፡ ወአዕጹቂሁ፡ ነዋኃት። ‘Und hier ist ein baum, dessen name Zarṭâne ist, und dessen zweige lang sind^de’ 30 (ed.) 82 (tr.) ; see also xxvii

Leslau
zarṭāne kind of tree^en (T) 644b

ብሔሞት

በሀመ፡

ሐፍሥ

, proprie: manipulus^la, pugillus^la( ሕፍን፡ ), sed nonnisi contentim usurpari videtur de praemiis^lavel munusculis^la( salariis^la), quae alicui in manum dantur corruptionis causa, de honorario auguris^la, aliisque hujus generis muneribus: በእንተ፡ ሐፍሦሙ፡ ምልአ፡ ሕፍን፡ ሰገም፡ ἕνεκεν δρακὸς κριθῶν ; ይሁቡ፡ ሐፍሠ፡ በእንቲአሁ፡ δῶρα δοῦναι ; ያፈቅሩ፡ ዘይነሥእ፡ ሐፍሠ፡ ወይነ፡ ዘቢብ፡ (et ) ; በሀብተ፡ ዘያቀድሙ፡ ሐፍሦሙ፡ ለአበዊሆሙ፡ (vers. ant.); እምዘ፡ ትነሥእ፡ ሐፍሥ፡ ( ሐፍሣ፡ rom.) . – : ሐፍሥ፡ ዘ፡ ዝግኝ። ḥafś

Grébaut
ሐፍሥ፡ ḥafś «ce qu’on emporte^fr» ― የተዘገነ፡ Ms. BNFabb217, fol. 31r.
69

Leslau
ሐፍሥ ḥafś () amount carried away in two hands^en, handful^en, gift placed in the hands of someone^en 227a

ሀከክ

1)strepitus^la, tumultus^la, perturbatio^la, n. 10turba^la: ሀከከ፡ ቀትል፡ θόρυβος πολέμων ; θόρυβος ; ; πτόησις ; ሀከክ፡ ዘይከውን፡ τάραχος ; ταραχή ; ; ዕለተ፡ ሀከክ፡ ἡμέρα ταραχῆς ; ; ማየ፡ ሀከክ፡ τὸ ὕδωρ τὸ ἀνυπόστατον ; አኮ፡ በሀከክ፡ ወትዝልፍት፡ μηδὲν προπετὲς πράττειν ( temeritas praeceps^la) ;

2)tumultus^la, turbae^la, seditio^la, rixae^la, discordiae^la, quibus civitates, respublica, ecclesia, quaelibet hominum societas perturbantur: ταραχαὶ ; ἀκαταστασίαι ; እለ፡ ይገብሩ፡ ሀከከ፡ διχοστασίαν ποιοῦντες ; θόρυβος ; ; στάσις et συστροφή ; ; σεισμοὶ ; በሀከክ፡ ኀደርክሙ፡ ወበሀከክ፡ ይወድቁ፡ ደቂቅከ፡ seditione^la et 23. – Voc. Ae.^la: ጋእዝ፡ ተስናን፡ ባእስ፡ ሀውክ፡ ሀከክ፡ ሒስ፡ ሰቈራር፡ ላኳ፡ ቅስት፡ ዘ፡ እሉ፡ ኵሎሙ፡ ጽልእ።

1) tumulto^it, strepito^it

2) perturbazione^it, sedizione^it, discordia^it, spavento^it, rovina^it, baruffa^it, rissa^it, trambusto^it

hakak , hakakāt

Grébaut
ሀከክ፡ , ሀከካት፡

1) «émeute^fr, tumulte^fr, dispute^fr, trouble^fr» ― ሞገድ፡ , ክርክር፡ BNFabb217, fol. 9v.

2) (sens collectif) désordres^fr, dissensions^fr, collisions^fr.
ሀከክ፡ ዘኮነ፡ በሀገረ፡ ቍስጥንጥንያ፡ በእንተ፡ ሥጋ፡ ንጹሕ፡ ዘእግዚእነ፡ ወመድኀኒነ፡ ኢየሱስ፡ ክርስቶስ። 143; በእንተ፡ ሀከክ፡ ዘገብሩ፡ ላዕለ፡ ፎቃ፡ በግብጽ። 144.

3) persécution religiouse^fr (les dix grandes persécutions ordonnées par les empereurs romains contre les premiers chrétiens).
አንሥአ፡ [ዱማድዮስ፡] ሀከከ፡ ላዕለ፡ ክርስቲያን፡ ወአውረደ፡ ላዕሌሆሙ፡ ኵነኔያት፡ ብዙኃተ፡ በእደ፡ ዳክዮስ፡ ወበእንተ፡ ምክረ፡ መኳንንቲሁ። 184; አዘዘ፡ [ፈርንስጣ፡] ከመ፡ ኢይግበሩ፡ ቦሙ፡ ሀከከ፡ ወኢያስተናሥኡ፡ ላዕሌሆሙ፡ ስደተ፡ ወኢይበርብሩ፡ ንዋዮሙ፡ ወኢያሕምምዎሙ፡ ምንተኒ። ወዓዲ፡ አዘዘ፡ ከመ፡ ኢይክልእዎሙ፡ ተቀንዮቶሙ፡ ውስተ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ ቅድስት፡ ከመ፡ ይጸልዩ፡ በእንቲአሁ፡ ወበእንተ፡ መንግሥቱ። 190.

6–7

Leslau
ሀከክ hakak tumult^en, sedition^en, riot^en, revolt^en, trouble^en, turmoil^en, terror^en, alarm^en, uproar^en, quarrel^en, discord^en, dissension^en, consternation^en, commotion^en, chaos^en, disorder^en, ( 6) religious persecution^en 216b

ሕዝብ ሀገር

[a radicis significatione prima derivatum, حِزْبٌ turba, agmen^lahominum, gens^la; حَوْشَبٌ multitudo, agmen^la, amh. ሕዝብ፡ ] m. et fem. , Plur. ሕዘብ፡ et አሕዛብ፡ , congregatio hominum:

1)populus^la, natio^la ሕዝብ፡ ዐቢይ፡ ; ; ; ; ; et innumeris aliis in locis; fem. ሕዝብ፡ ጽንዕት፡ .

a)Construitur ut cum singulari ita cum plurali et verbi et adjectivi, ut ; ሕዝብ፡ ዐላዊያን፡ ἔθνος ἀπειθές ; ሕዝብ፡ ነኪራን፡ ወእኩያን፡ ξένος Λαὸς καὶ χαλεπός ; ; ; ለእሙንቱ፡ ሕዝብ፡ ; ለእሉ፡ ሕዝብ፡ ; እሉ፡ ሕዝብ፡ መጽኡ፡ 5,6; ; .

b)Pluralis populi^la, gentes^laplerumque forma አሕዛብ፡ ut ; ; , rarius forma ሕዝብ፡ significatur.

α)Sed nonnumquam utraque forma conjunctim usitata legitur, ut አግረረ፡ ለነ፡ አሕዛበ፡ ወሕዘበ፡ ታሕተ፡ እገሪነ፡ λαούς – ἔθνη ; ; vel et አሕዛብ፡ ወሕዝብ፡ λαοὶ καὶ ὄχλοι ; ; ; ; .

β)Pluralis አሕዛብ፡ crebro simpliciter (turbas hominum) populum^la, gentem^lasignificat: አሕዛበከ፡ እለ፡ ተሰምዩ፡ n. 122 λαὸν κεκλημένον ἐπ᾽ ὀνόματί σου ; ; , et adjectivi vel verbi conjungi potest.

γ)Ex usu loquendi, qui in Bibliis obtinet, አሕዛብ፡ saepe populos i.e. ethnicos^la, paganos^lasignificat: ( አረማውያን፡ 10,2); ; .

2)tribus^la, gens^la, stirps^la( δῆμος , φυλή ): ከመ፡ ትፃእ፡ ዮም፡ አሐቲ፡ ሕዝብ፡ እምእስራኤል፡ ; ፲ወ፪ ሕዝበ፡ ድዮስጶራ፡ ; ; ; ; ; ; ; . Haec ubi significatio valet, plurali inservit potissimum forma ሕዘብ፡ ut በበሕዘቢሆሙ፡ ; ; ; ; ; ( φυλαί , ነገድ፡ δῆμος ). 15,1 ( δῆμοι ). 17,2; , sed altera quoque forma usurpatur; አሕዛብ፡ φυλαί ; .

3)Etiam ad gentes i.e. genera^larerum inanimatarum haec vox transfertur, ut astrorum^la ; nec non ad sectas^laphilosophorum et theologorum ( αἵρεσις ) ; ; ; ሕዝበ፡ አርዮስ፡ Ariani^la

4)multitudo^lahominum quaelibet

a)homines^la: ወይመውቱ፡ ሕዝብ፡ ብዙኃን፡ እምደቂቀ፡ እስራኤል፡ ; ; .

b)turba^la, multitudo^la(et ሕዝብ፡ et አሕዛብ፡ ) ብዙኃን፡ አሕዛብ፡ πολὺς ὄχλος ; .

c)plebs^la, vulgus^la: እንግልጋ፡ አሕዛብ፡ ἐκκλησία ὄχλου ; δῆμος Platt; ; .

d)concio^la, coetus^la ሕዝብ፡ ἐκκλησία .

e)turba militaris^la, vulgus militum^la ὄχλος ; አሕዛብ፡ ብዙኅ፡ ; ኵሉ፡ ሕዝብ፡ መስተቃትላን፡ ; ; ; ; .

f)incolae^laterrae, urbis, potissimum in አሕዛብ፡ ( 4,a): አሕዛብ፡ ( በሀገር፡ ) λαός ; ; አሕዛበ፡ ምድር፡ λαὸς τῆς γῆς ; ; ; ; ኵሉ፡ ሕዝብ፡ .

g)Addito pronomine suffixo populares^la, ut: እምሕዝብክሙ፡ ἐκ τῶν ἰδίων συμφυλετῶν ; ተደሙ፡ ሰብኡ፡ ወሕዘቢሁ፡ አንከሩ፡ obstupuerunt propinqui ejus et populares ejus mirati sunt^la Enc.

5)Ubi sacerdotibus et clericis opponitur ሕዝብ፡ significat laicos^la, gregem^la: ; creberrime in Canonibus eccles., ut ;

fem. et m. ( ; ), አህጉር፡ (etiam አህጕር፡ script.), አህጉራት፡ ( )

1)ager cultus^la, terra inhabitata^la, regio^la, provincia^la, patria^la: ውስተ፡ አህጉር፡ ወአዕጻዳት፡ εἰς τοὺς ἀγροὺς καὶ κώμας ; ሀገረ፡ እስራኤል፡ ἡ κατοικία Ἰσραήλ ; ; ዘውስተ፡ ሀገር፡ ὁ αὐλών ; γῆ ; መሰሎሙ፡ ለኖትያት፡ ዘርእዩ፡ ሀገረ፡ (locus ab auctoribus editionis ipsis versus); patria^la ; b; ሀገረ፡ አርማንያ፡ Armenia^la, ሀገረ፡ ምዕራብ፡ Occidens ; al. saepe; ሀገረ፡ ሴዋ፡ provincia Sêwae^la, 303; ሀገረ፡ ደምብያ፡ provincia Dambeae^la, Lud. (Sed. hic vocis usus potissimum inferiori aetati convenit).

2)pagus^la, vicus^la, villa^la, ἐπαύλεις ; ; ; ; ; κῶμαι ; ; ; ; ; ; .

3)oppidum^la, urbs^la, civitas^la: haec est solemnis vocis notio, innumeris in locis obvia; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዐሥሩ፡ አህጉር፡ δεκάπολις ; ሀገር፡ ቅድስት፡ ; ሀገረ፡ ሳኦል፡ sedes Saul regis^la ; etiam ሀገረ፡ መንግሥት፡ ; urbs munita^la, castellum^la, arx^la ሀገር፡ ጽንዕት፡ et ሀገረ፡ ጥቅም፡ vel ቅጽር፡ ; ; ; ; ; 29–31; ; emporium^la ; በሀገር፡ in urbe^la, oppido^la( በሐቅል፡ ruri^la, in agro^la) . Etiam አህጉር፡ nonnumquam pro urbe^la(Sing.) ponitur, ; { ደብረ፡ ሀገር፡ metropolis^la, ደብር፡ col. 1102}. – Cum genitivo personae conjunctum significare potest patriam^la: ; ; .

4)Usurpatur pro incolis urbis vel oppidi^la, civibus^la: ; ; –11; ; ; ; alias ሰብአ፡ ሀገር፡ et pro civitate^la( πολίτευμα ) . [Cum ሀገር፡ convenit Himjaritarum هَجَرٌ et amh. አገር፡ ; contigua sunt אִכָּר ܐܰܟܳܪܳܐ أَكَّارٌ agricola^la, lat. ager^la, germ. Acker^de( 347)].

ḥǝzb , አሕዛብ፡ ʾaḥzāb , ሕዘብ፡ ḥǝzab
ሕዝበ፡ ḥǝzba part of (personal name) ሕዝበ፡ አርዓድ፡ , ሕዝበ፡ አናኒ፡

Grébaut
ሕዝብ፡ ḥǝzb , አሕዛብ፡ ʾaḥzāb et ሕዘብ፡ ḥǝzab «peuple^fr» ― ሕዝብ፡ , ወገን፡ Ms. BNFabb217, fol. 28r.
59

Leslau
ሕዝብ ḥǝzb ( ሕዘብ ḥǝzab , አሕዛብ፡ ʾaḥzāb ) nation^en, people^en, tribe^en, sect^en, multitude^en, crowd^en; partisans^en, gentiles^en, pagans^en, heathens^en 253a

hagar ; ʾahgur , ʾahgʷǝr ; ʾahgurāt

Grébaut
ሀገረ፡ ቍድስ፡ hagara qʷǝddǝs la Ville Sainte^fr (Jérusalem). ዳዊት፡ አስተዳለወ፡ ኵሎ፡ ምግባረ፡ ሕንፃ፡ ወሰሎሞን፡ ሐነፆ፡ በኢየሩሳሌም፡ ወሰመያ፡ ሀገረ፡ ቍድስ፡ በእንተ፡ ቅዳሴ፡ ወመሥዋዕተ፡ ሕግ፡ ወብዝኀ፡ ጽድቅ፡ ወበእንተ፡ ዘሐመ፡ እግዚእነ፡ ወመድኀኒነ፡ ኢየሱስ፡ ክርስቶስ፡ ውስቴታ። 160.
14

Leslau
ሀገር hagar ; አህጉር ʾahgur , አህጉራት ʾahgurāt city^en, town^en, village^en, province^en, district^en, country^en, homeland^en, inhabited region^en
ሀገረ፡ ጥቅም hagara ṭǝqm walled city^en, ጥቅም፡
ሀገር፡ ጽንዕት hagar ṣǝnǝʿt strong city^en, ጽንዕ፡
216a

Cross-references:

a) for ርእሰ፡ ሀገር ርእስ፡ (Leslau)

b) for ሰብአ፡ ሀገር ሰብእ፡ (Leslau)

ሀጕል

(nonnunquam ሀጉል፡ et ሀጐል፡ , haud bene) , plerumque m.

1)perditio^la, interitus^la, exitium^la; Infinitivi vicem explet ጊዜ፡ ኀሢሥ፡ ወጊዜ፡ ሀጕል፡ ; ; Platt; ἀπώλεια ; ; ; ; ; በሀጕልክሙ፡ እሥሕቅ፡ ; ; ; ; ; ወልደ፡ ሀጕል፡ ;

2)detrimentum^la, jactura^la( ሀጕለ፡ ) ζημία ሀጕል፡ ዐቢይ፡ Platt.

3)locus perditionis^lai.e. orcus^la( אֲבַדּוֹן ) ; .

hagʷl , hagul , hagʷal , ሐጕል፡ ḥagʷl

Grébaut
ሐጕል፡ ḥagʷl et ሐጕለት፡ ḥagʷlat «perdition^fr» ― ጥፋት፡ Ms. BNFabb217, fol. 30r.
65

Leslau
ሀጕል hagʷl destruction^en, perdition^en, loss^en, waste^en, corruption^en, perfidy^en, havoc^en, ruin^en, end^en; place of perdition^en (that is, abode of the dead) 215b

Cross-references: also ሀጕለት፡

ሀፍ

( ሃፍ፡ , ሐፍ፡ )

1)calor^la, fervor^la: ቍር፡ ወሀፍ፡ ψῦχος καὶ καῦμα ; ; ብሔረ፡ ጽምእ፡ ወሀፍ፡ ; ሀፍ፡ ወሞቅ፡ .

2)sudor^la(cfr. حَمِيمٌ , حِمَّةٌ , حَمِيَ ): በሀፈ፡ ገጹ፡ ; ; ; አብዝኀ፡ ስግደተ፡ እስከ፡ ይውሕዝ፡ ሀፉ፡ ከመ፡ ማይ፡ ; ዘእንበለ፡ ጻማ፡ ወሀፍ፡ χωρὶς ἱδρώτων ; ሀፍ፡ ἱδρώς Cyr. ho. f. 110; ፈንዉ፡ ሲሳዮሙ፡ እምንዋይክሙ፡ ወሀፈ፡ ገጽክሙ፡ ( interpres ሀፉ፡ pro τὰ σίελα αὐτοῦ posuit). – : ሀፍ፡ ወረሐጽ፡ ዘ፡ ወዝእ፡ (i.e. יֶזַע , זֵיעָא , ܕܽܘܥܬܳܐ ). n. 22

haf , hāf , ḥaf

Grébaut
ሃፍ፡ hāf «sueur^fr» ― ወዝ፡ Ms. BNFabb217, fol. 11v.
ሀፍ፡ haf moiteur^fr. በጊዜ፡ ልደትየ፡ ወጻእኩ፡ ከመ፡ ሐፈ፡ ጠል፡ ዘእንበለ፡ ትድወይ፡ ወትሕምም፡ እምየ። 405.
15

Leslau
ሀፍ፡ haf , ሃፍ፡ hāf , ሐፍ፡ ḥaf heat^en, sweat^en, ( 405) dampness^en, moisture^en 215b

ጕዕትያ

, ni fallor, γοητεία

1)praestigia^la, artes magicae^la: በከመ፡ ሰርሐ፡ በሥራያቲሁ፡ ወበብዝኀ፡ ጕዕትያሁ፡ (de mago quodam)

2)vanitas^la, inanitas^la, fallacia^la, frustratio^la: ስብሐቶሙ፡ ኢኮነ፡ ከመ፡ ስብሐተ፡ ዝንቱ፡ ዓለም፡ ኀላፊ፡ በጕዕትያ፡ እለ፡ ይነብሩ፡ ; እምድኅረ፡ ብዙኅ፡ ጕዕትያ፡ ; Adam panem suum comedebat በሀፍ፡ በጕዕትያ፡ ወጻማ፡ ; በፈቃደ፡ እግዚአብሔር፡ ተውህበ፡ ኵሉ፡ መንግሥተ፡ ዓለም፡ ለዘርአ፡ ሴም፡ ወግብርናት፡ ለዘርአ፡ ካም፡ ወጕዕትያ፡ ለዘርአ፡ ያፌት፡ n. 1187

gʷǝʿtǝyā fatigue^en, tiredness^en, ‘fatigue^fr’ ወተሐረምክሙ፡ ከመ፡ ትሖሩ፡ በፍኖተ፡ ጸባብ፡ በረኃብ፡ ወበጽምእ፡ በሐፍ፡ ወበድካም፡ በቍር፡ ወበዕርቃን፡ በጕዕትያ፡ ወበአባር፡ ወኃጢአ፡ እክል፡ ወበኵሉ፡ ምንዳቤ፡ ወዓፀባ፡ ዘይበጽሖሙ፡ ለአግብርተ፡ እግዚአብሔር፡ ‘Vous avez fait des vœux, afin d’aller dans la voie étroite, la faim, la soif, la chaleur, l’épuisement, le froid, la nudité, la fatigue, la sécheresse, la manque de nourriture, et dans toute détresse et difficulté qui arrive aux serviteurs de Dieu^fr’ 18 l. 14-17 (ed.) , 16 (tr.) (‘Sens de ጕዕትያ፡ indiqué par 522 .’ 16 n 80 )

ሁከት

1)motus^la, agitatio^la, fluctuatio^la: ; ; ; ( σάλος ); ( περιφέρεια ); ( κίνησις ); ተሀውኩ፡ ዐቢየ፡ ሁከተ፡ .

2)perturbatio^la, commotio animi^la, ሁከተ፡ ነፍስ፡ ταραχαὶ ψυχῆς ; . .

3)turbae^la, tumultus^la, disturbatio^la: ቃል፡ ወሁከት፡ φωναὶ καὶ θόρυβος ; ሰይጣን፡ መፍቀሬ፡ ሁከት፡ ; in republica ; ; ἀκαταστασία ; በሁከት፡ ἀτάκτως ; σύστασις ; ( noli sero in ecclesiam venire^la) ከመ፡ በድምፀ፡ ምጽአትከ፡ ኢይኩን፡ ሁከት፡ ለእለ፡ ይጼልዩ፡

hukat

Grébaut
ሁከት፡ révolte^fr, désobéissance^fr, insubordination^fr, agitation^fr (sens plus fort que celui de ሀውክ፡ ).
ባህል፡ ሳብእ፡ በእንተ፡ ተፈልጦ፡ ሁከታት፡ ወተጋእዞታት፡ ወዘሀሎ፡ ማእከሌሆሙ፡ ወበእንተ፡ ዘይትጌበር፡ ወቦ፡ ዘይቤ፡ በእንተ፡ ነጐርጓር፡ ወኑፋቄ፡ በትእዛዘ፡ እግዚአብሔር፡ አው፡ ዘይትጌበር፡ በከመ፡ ሥርዓተ፡ አበው፡ ቅዱሳን። Ms. BNFet110, fol. 33ra.
ሁከተ፡ ልብ፡ agitation de l’âme^fr. መዓትኒ፡ ሁከተ፡ ልብ፡ ወገዓረ፡ ነፍስ፡ ውእቱ፡ ወይሰመይ፡ ከመዝ። Ms. BNFet110, fol. 44vb. ልብ፡
8

Leslau
ሁከት hukat movement^en, motion^en, trouble^en, turmoil^en, disturbance^en, tumult^en, perturbation^en, commotion^en, uproar^en, turbulence^en, agitation^en, disorder^en, riot^en 220a

ሁ

suffixum, a radice pronominali ( gramm.§ 62,1,b) propagatum:

1)nota interrogationis^la, sicut ኑ፡ q.v. ( gramm.§ 161 et gramm.§ 198,2,a) ne? an? num? numquid?^laaut primo aut principali sententiae interrogativae vocabulo suffigitur. Quamvis in libris MSS. ሁ፡ et ኑ፡ promiscue usurpari soleant, tamen ሁ፡ vi tenuius et levius esse videtur, quam ኑ፡ Exempla: ይከውንሁ፡ licetne?^la ; ; ; ; ; ኢኮነሁ፡ ከመዝ፡ ; እምኔየሁ፡ ይሴውር፡ ἐμὲ δὲ οἴεται κρύπτειν; ; በዝሂ፡ ኢይኴንንሁ፡ ; ; ትስአሉኒሁ፡ መጻእክሙ፡ ; ; ; ; ; ; . Frequentissime vocibus ቦ፡ , አኮ፡ , አልቦ፡ suffigitur: ቦሁ፡ ዘ ; ቦሁ፡ n. 2 ዘይትኀባእ፡ እምኔየ፡ ; ቦሁ፡ አመ፡ ነገሩክሙ፡ numquid umquam?^la ; አኮሁ፡ አነ፡ ዘኣወልድ፡ ; ; አልቦሁ፡ አመ፡ አንበብክሙ፡ ; ሁ፡ et ኑ፡ in eadem sententia composita leguntur .

2)enunciationi conditionali inserta haec particula est nota dubitationis^la, qua is qui loquitur de eo quod hypothetice posuit se ipsum dubitare indicat ( gramm.pag. 429): እመሰ፡ አንተሁ፡ ውእቱ፡ εἰ σὺ εἶ ( si tu – revera – es^la) ; እመሰ፡ ትብሉሁ፡ sin forte respondeatis^la ; ( ); ( ); saepius cum በ፡ ut በሁ፡ ሖርከ፡ ፍኖተ፡ እግዚአብሔር፡ እምነበርከ፡ ለዓለም፡ በሰላም፡ ( በ፡ ).

በሃሊ

, በሀልት፡ ,

2) ኦሆ፡ በሃሊ፡ ad obtemperandum promtus^la, obsequiosus^la, morigerus^la, tractabilis^la, εὐπειθής ; Deg.;

3)orator^la

በሃም በሃም

, በሃማን፡ mutus^la, elinguis^la, difficulter loquens^la: ትከውን፡ በሃመ፡ ἀποκωφωθήσῃ ; ኢትከውን፡ እንከ፡ በሃመ፡ ; ἄλαλος ; ; ; ἄλογος ; በሃም፡ ወጽሙም፡ δύσκωφος καὶ κωφός ; κωφὸς ; ; μογιλάλος ; σιωπῶν ; በሃማን፡ ( ላዕላዕ፡ ); እምነ፡ negativo: ኮነ፡ ጽሙመ፡ ወበሃመ፡ እምአውሥኦትክሙ፡ ; በሃም፡ ወጽሙም፡ እምናዝዞትክሙ፡ – : በሃም፡ ስጉም፡ ዘ፡ ድዳ፡ , በሃማን፡ mutus^la, elinguis^la, difficulter loquens^la: ትከውን፡ በሃመ፡ ἀποκωφωθήσῃ ; ኢትከውን፡ እንከ፡ በሃመ፡ ; ἄλαλος ; ; ; ἄλογος ; በሃም፡ ወጽሙም፡ δύσκωφος καὶ κωφός ; κωφὸς ; ; μογιλάλος ; σιωπῶν ; በሃማን፡ ( ላዕላዕ፡ ); እምነ፡ negativo: ኮነ፡ ጽሙመ፡ ወበሃመ፡ እምአውሥኦትክሙ፡ ; በሃም፡ ወጽሙም፡ እምናዝዞትክሙ፡ – : በሃም፡ ስጉም፡ ዘ፡ ድዳ፡

በሃም

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose