Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

, femininis junctum, quinque^la; ejus character ፭ , ut: ኀምስ፡ አዋልድ፡ ; ኀምስ፡ አህጉረ፡ ግብጽ፡ ይነብባ፡ ; ; ኀምስ፡ ኅብስት፡ ; .

ut videtur expositio^la, demonstratio^la: ግጽው፡ ወሥርዐት፡ አብስልጢስ፡ in tit.; ፭ ግጽው፡ ወተግሣጽ፡ አብጠሊስ፡ ቀኖና፡ … ; al.; Lud. Comm. p. 330.

ዘ

et ( gramm.§ 147; gramm.§ 169,5).

A): m. ዘ፡ , fem. እንተ፡ , እለ፡ qui^la, quae^la, quod^la.

1)De constructione hujus pronominis ( gramm.§ 201; § 202).

a)Formae pronominis secundum numeros et genera variantur, ut: ኢየሱስ፡ ዘተብህለ፡ ክርስቶስ፡ ; ምድር፡ እንተ፡ ኢኮነት፡ እንቲአከ፡ ; ; ; አጥባት፡ እለ፡ ኢሐፀና፡ ; ቢጾሙ፡ እለ፡ ውስተ፡ ካልእ፡ ሐመር፡ ; sed ubicumque nomen, ad quod referatur, praemissum est, ዘ፡ simplex (tamquam nota relationis generalis) sufficere potest, ut: አንስትያ፡ ዘኀረዩ፡ (quas) ; አባግዕ፡ ዘአልቦ፡ ኖላዌ፡ ; . (De እንተ፡ qui^lapro ዘ፡ vid. infra sub B,2).

b)Pronomen relativum in Accusativo positum esse, aut e contextu subintelligitur, ut: ቃል፡ ዘይቤሎሙ፡ ; ዐጸደ፡ ወይን፡ ዘወሀቦ፡ ለዮሴፍ፡ ; ; aut pronomine sive verbo sive notae Accusativi suffixo notatur: እብን፡ እንተ፡ መነንዋ፡ ; አሕዛብ፡ እለ፡ አውፅኦሙ፡ ; አምላክነ፡ ዘኪያሁ፡ ተወከልነ፡ . Genitivus pronomine ei nomini, a quo Genitivus pendet, suffixo notatur, ut: አመት፡ እንተ፡ ስማ፡ አጋር፡ ancilla^la(quae nomen ejus i.e.) cujus nomen Agar^la ; ሕዝብ፡ እለ፡ ኢትሰምዕ፡ ነገሮሙ፡ . Praepositiones pronomini relativo

α)vel (sicut in aliis linguis Semiticis) postponuntur eaeque pronomine suffixo (ad idem nomen ad quod refertur relato) munitae: ምድር፡ እንተ፡ ውስቴታ፡ ነበረ፡ terra^la(quae in ea i.e.) in qua habitaverat^la ; ; ; ዘመጻእኪ፡ ኀቤሁ፡ ad quem venisti^la .

β)vel (quamquam rarius) praemittuntur: ወኵሉ፡ ውስተ፡ ዘወድቀ፡ በድኖሙ፡ καὶ πᾶν ἐφ᾽ ὃ ἂν ἐπιπέσῃ ; በኵሉ፡ በዘአመከሮ፡ ; ሰይፍ፡ በዘይቀትለነ፡ ; ; ; ; ; ; ; ጽንዕ፡ በዘ፡ ይትዌከሉ፡ ረሲዓን፡ ; ; ; ; ; .

γ)denique et praemittuntur et suffixo munitae postponuntur: በዘቦቱ፡ ; ; ; ; ; . – Pronomini relativo, ubi ratione modo dicta complementum pronominis suffixi adjectum est, passim ለ፡ praefigitur, quo illud pronomen suff. ad referendum esse significetur: ለእለ፡ ውስቴቶሙ፡ ሀሎከ፡ ἐν οἷς σὺ εἶ ; ወቦ፡ ለዘወሀቦ፡ et erat cui dedit^la ; አልቦ፡ ለዘየኀፍሮ፡ nemo est quem vereatur^la(ne interpreteris: nemo est qui eum vereatur^la)

c)Praepositiones longiores quae secundum legem sub b,β dictam praeponendae erant, pronomini relativo postponere licet: ዘእምነ፡ (pro እምነ፡ ዘ፡ ) ; ; እለ፡ እምኀበ፡ ; እንተ፡ ኀበ፡ ; ዘኀበ፡ ; ; n. 1030 ዘእምአመ፡ .

d)nonnumquam in Accusativo loci et temporis, ponitur: መካን፡ እንተ፡ ὁ τόπος ἐν ᾧ ; ፭ ዓመት፡ ዘ፡ ἐν οἷς ; ; . . ; .

e)Enunciationem relativam ei nomini, cui apposita est, postponere non necesse est sed etiam praemittere licet, ut: ኢትእርዩ፡ ዘወድቀ፡ እክለ፡ . ; ; . Nec raro illud nomen attractione in enunciationem relativam transmittitur: ዛቲ፡ ይእቲ፡ ዳግሚትየ፡ ዘጸሐፍኩ፡ መጽሐፈ፡ (pro መጽሐፍ፡ ) ; ; ; ; ; ; (plura gramm.§ 201).

2)De significatione pronominis.

a), ubi nomen ad quod referatur non memoratum est exponitur

α)is qui^la, ejus qui^la, ei qui^laal.: ብፁዓን፡ እለ፡ ይላሕዉ፡ beati ii qui lugent^la ; ምንተ፡ እረግም፡ ዘእግዚአብሔር፡ ኢረገመ፡ (eum quem) ; ደመ፡ ዘቀተለ፡ (ejus qui) ; ዕሤተ፡ እንተ፡ ገበርኩ፡ ሠናይተ፡ praemium ejus quod feci boni ; ዘእለ፡ eorum qui^la ; ለእለ፡ ይፈቅዱ፡ ይትፈወሱ፡ አሕየዎሙ፡ (eos qui) ; ምስለ፡ እለ፡ ሞቱ፡ (cum iis qui mortui sunt) ; እእሪ፡ እክለ፡ ኀበ፡ እለ፡ ረከብኩ፡ ሞገሰ፡ (apud eos apud quos) .

β)quicumque^la, quisquis^la, ; ; ; ; ; ; ; , al.; ( ዘኮነ፡ col. 864); በዘፈቀድከ፡ ኰንን፡ ኪያየ፡ (quocumque modo volueris) ; et duplicatum ዘዘ፡ . At plerumque ኵሉ፡ ዘ፡ , ut: ኵሉ፡ ዘታሕተ፡ ሰማይ፡ ; ኵልክሙ፡ እለ፡ πάντες ὅσοι ; ; al. crebro.

γ)si quis^la: ዘርኢከ፡ እምውስቴቶሙ፡ ጠቢበ፡ ትልዎ፡ τίς σοφός ; αὐτῷ προσκολλήθητι ; ዘኪያሃ፡ አፍቀረ፡ አፍቀረ፡ ሕይወቶ፡ ; ; .

δ)qualis^la: እመ፡ ትገብር፡ ሠናየ፡ አእምር፡ ለዘ፡ ትገብር፡ τίνι ; ምንዳቤ፡ ዘኢኮነ፡ እምቅድመ፡ ዓለም οἵα ; mos ዘኢኮነ፡ እምቅድመዝ፡ Org.

ε)de ለእለ፡ quot^la, quotcumque^la ለለ፡ col. 25.

b) ዘ፡ crebro pronomine Latinorum neutro exponendum est: አልቦሙ፡ ዘይበልዑ፡ non habebant quod ederent ; ; ; ; al.; rarius እንተ፡ pro neutro usurpatur, ut: አድኅነኒ፡ እምእንተ፡ እፈርህ፡ ῥῦσαί με ἐκ τοῦ φόβου μου apocr.

c) ዘሂ፡ – ዘሂ፡ alius^la– alius^la ; ; ; ናሁ፡ እለሂ፡ – ወእለሃ፡ .

d)de ቦ፡ ዘ፡ vel ቦ፡ እለ፡ quidam^la, et^la ቦዘ፡ – ቦዘ፡ alius – alius^la ቦ፡ col. 481.

e)de አልቦ፡ ዘ፡ nullus^la, nihil^la አልቦ፡ col. 717.

f)de ከመዘ፡ quasi^la, tamquam^laet ዘከመ፡ sicut^la ከመ፡ col. 827.

g) ወዝኒ፡ ዘ፡ ; ; et plerumque ወዘ፡ quod autem ad id attinet quod^la ; ወዘኒ፡ ይቤ፡ ; ; ወዘሰ፡ ነገረ፡ ሞት፡ quod autem ad mortem attinet^la .

B)Conj.

1) ዘ፡

a)quod^la( daß^de)

α)ad complendam et exponendam notionem antea brevius significatam: ምንትኑ፡ ውእቱ፡ ዝንቱ፡ ዘአፍጠንከ፡ ረኪበ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; .

β)post interrogationem, ubi causa interrogationis exponitur: ምንተ፡ ኮንከ፡ ዘተማሕፀንከ፡ በምሥዋዕ፡ τί γέγονέ σοι ὅτι πέφευγας ; ; ; . ; .

γ)eo quod^la: አሕየውኪ፡ ነፍሰኪ፡ ዘአፍጠንኪ፡ ወሪደ፡ σπεύσασα .

δ)post verba impersonalia: ኢአከለክሙኑ፡ ዘረዐይክሙ፡ ; ; ምንተ፡ ይበቊዐነ፡ ዘነሐዩ፡ ; ; ; ደለወኒ፡ ዘአሕመምከኒ፡ ; ይመስለክሙኑ፡ ዘሐሰተ፡ ይብል፡ ; Dan. apocr. 13,6; ; ; n. 1031 ; .

ε)quod^la, quia^la: ነስሐ፡ እግዚአብሔር፡ ዘአንገሦ፡ ; ኣአኵተከ፡ ዘኢረሰይከኒ፡ ; ሴልየ፡ ዘርሕቀ፡ .

ζ)Ubi enunciationis pars quaedam cum negatione emphatice praemissa est, ejus praedicatum ope conjunctionis ዘ፡ adjicere amant: non est quod^la, ut: ኢኮነ፡ እንበይነ፡ ዝሙት፡ ዘእነሥኣ፡ ; አኮ፡ በኅብስት፡ ክመ፡ ዘየሐዩ፡ ሰብእ፡ ; ; ; nec non: አኮ፡ ዘሞተት፡ (non est quod i.e.) nequaquam mortua est^la ; ; et አልቦ፡ ዘትትጋአዙ፡ በፍኖት፡ .

η) ቦ፡ ዘ፡ vel ቦኑ፡ ዘ፡ num est quod?^la ; ; ; ( ቦ፡ col. 482) et አልቦኑ፡ ዘ፡ nonne est quod?^la .

θ) እፎ፡ ዘ፡ quomodo est quod^lasub. እፎ፡ col. 807.

ι) ሕቀ፡ ክመ፡ ዘእም፡ haud multum abfuit quin^la ሕቀ፡ col. 98.

b)cum^la, si^la, ; .

2) እንተ፡ a poëtis pro ዘ፡ usurpatur: quod^la, ut: ሰላም፡ ለከ፡ እንተ፡ ነበርከ፡ ዕቁደ፡ ; ሰላም፡ ለበርኳስስ፡ ከመ፡ ያርኁ፡ ወይዕጹ፤ እንተ፡ አድምዐ፡ ሢመተ፡ ለእግዚአብሔር፡ ውስተ፡ አንቀጹ፡ ; ሰላም፡ ለዩሐንስ፡ ወአቡቂር፤ እንተ፡ ነበሩ፡ ኅቡአ፡ በእለ፡ እስክንድርያ፡ ሀገር፤ ; ሰላም፡ ለአቃርዮስ፡ እንተ፡ ደለዎ፡ ርእይ፤ ; al. creberrime. Sed aliis in locis pro masc. ዘ፡ usurpatum videtur ( Lud. in 363), ut: ሰላም፡ እብል፡ ለብእሲ፡ ምእመን፤ እንተ፡ ይሰመይ፡ ጎልያን፡ ; ( ሰላም፡ ) ለረድአ፡ ጳውሎስ፡ ቲቶ፡ እንተ፡ አፍቀሮ፡ (sc. Paulus) ; al. ( እንተ፡ duarum syllabarum poëta maluit quam ዘ፡ monosyllabum. Si quis እንተ፡ idem quod እንዘ፡ esse putaverit, opponendum videtur, quod nulla ratio conspicua est, cur poëta እንዘ፡ uti noluerit).

3) ዘ፡ cum praepositionibus compositum,

a) በዘ፡

α)cum^la, dum^la: ወለደት፡ሎቱ፡ወልደ፡በዘረሥአ፡ ; ; ; ; quamvis^la .

β)ut^la( quo^la), sive consecutivum sive finale, plerumque : ( ὥστε ); ለምንት፡ ትትናገር፡ በዘ፡ ይሰምዑ፡ ሕዝብ፡ ; በዘ፡ ይረክበክሙ፡ እኩይ፡ τοῦ κακῶς εἶναι ὑμῖν ; ገብሩ፡ በዘ፡ ያምዕዑኒ፡ ; በዘ፡ ይትናዘዙ፡ εἰς παράκλησιν ; ; እሁቦሙ፡ ልበ፡ በዘ፡ ያአምሩኒ፡ τοῦ εἰδέναι ; ; ; ; ; ; ; ; ; rarius , ut .

γ)pro eo quod^la, .

b) እምዘ፡

α)ex quo^la(tempore): እምዘ፡ ተወልደ፡ ; እምዘ፡ ተፄወውነ፡ ; .

β)postquam^la, ( ubi^la, quum^la): እምዘ፡ ጌሠ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; , al.

α) በእንተ፡ ዘ፡ pro eo quod^lavel propterea quod^la ; ; ; .

β) ህየንተ፡ ዘ፡ loco ejus quod^la( cum^la) ;

γ) እንበይነ፡ ዘ፡ ideo quod^la

እለ፡ ʾǝlla associative referring to ‘X and his associates/followers’ መዓልተ፡ ይውዕል፡ እንዘ፡ ይሴአል፡ መጻሕፍተ፡ እምነ፡ ማእምራን፡ እለ፡ አባ፡ ሠርፀ፡ ድንግል፡ ላዕሌሆሙ፡ ሰላም፡ ‘Seine Tage verbrachte er damit, die Gelehrten, wie den Abba Śarṣa-Dengel und andere — das Heil sei über ihnen — nach den Schriften zu befragen^de’ 6 l. 4-6 (ed.) , 6 l. 9-11 (tr.) (‘Äth. ella . Hier nicht als Plural des Relativpronomens zu deuten (+ PN = die Leute des PN; übersetzt »os familiares«) sondern als Pluralmorphem vor Eigennamen mit der Bedeutung »Leute wie z.B. PN und Genossen; vgl. 3 l. 22, 28 (ed.) , 5 l. 27; 6 l. 4 (Ḥamalmāl et ses compagnons«).’ 6 n. 16 )

ዕዋዴ

, ዕዋድያት፡ circuitus^la,

a)orbis^la, anfractus^la, circulatio^la: luna ሶበ፡ ይፌጽም፡ ዕዋዴሁ፡ ; ዕዋድያተ፡ ፀሓይ፡

b)circulus^lavel cyclus^la(i.e. periodus^la), annorum: ፺ወ፭ ዓመት፡ sunt ፭ ዕዋድያት፡ ወለለ፡ ፩ ዐውድ፡ ፲ወ፱ ዓመት፡

ጠቢብ

et , fem. ጠባብ፡ , m. ጠቢባን፡ fem. ጠባባት፡ n. 1229et ጠቢባት፡ ጠበብት፡

1)sapiens^la, prudens^la, intelligens^la, scientia et disciplina imbutus^la, eruditus^la: σοφός ; ንጉሥ፡ ጠቢብ፡ ; ብእሲ፡ ጠቢብ፡ ; ጠቢበ፡ ምክር፡ ; ሕዝብ፡ ጠቢብ፡ ; ; ; ; ; ; al.; በኵሉ፡ ጠቢብ፡ πολύσοφος (Paulus) ; ብእሲት፡ ጠባበ፡ ልብ፡ ; ; ጠቢባን፡ ; ; ; ; ; ጠቢባን፡ ለእከይ፡ ; ; ; ጠቢባን፡ በልብ፡ ; ; ; ; ; ጠባባት፡ አንስት፡ ; ጠበብት፡ ; ; ; ጠቢባነ፡ ጠበብት፡ ; ; συνετός ; ; ; 1 ; ; ጠቢበ፡ ልብ፡ ; ; ብእሲት፡ ጠባብ፡ ; ጠቢባነ፡ ልብ፡ ; ; φρόνιμος ; ; ; ; ; ; ; ; ወለት፡ ጠባብ፡ ; ; ጠባባት፡ ; εἰδώς ; ኵሎሙ፡ ጠቢባኒሆሙ፡ ለሰሚዕ፡ ὁ συνιῶν ἀκούειν ; πεπαιδευμένος ; ; ነፍስ፡ ጠባብ፡ ; ጠቢብ፡ በኵሉ፡ ራእይ፡ ወፍካሬ፡ ሕልም፡ συνῆκεν ; λόγιος ; ; εὐνοῶν (Lud. conjecit ἐννοῶν ) .

a)sobrius^la, νηφάλιος , ጠባባት፡ et ጠቢባት፡ 1 .

b)philosophus^la: ; ; |Fal.|* crebro, ut ዲዮጋንስ፡ ጠቢብ፡ , አፍላጦን፡ ጠቢብ፡ , ሰቅራጥ፡ ጠቢብ፡ al.

c)medicus^la: አዘዘ፡ ጠቢባነ፡ ወማእምራነ፡ ይፈውስዋ፡ ; ; በከመ፡ ይተግህ፡ ጠቢብ፡ በፈውሶ፡ ሥጋ፡ ; ; ;

d)peritus vaticinandi^lavel incantandi^la, σοφισταί ; Χαλδαῖοι ; ; φαρμακοί (?) .

2)peritus^la, gnarus^la, sciens^la, de architecto ; ኬንያ፡ ጠቢብ፡ (de gubernatore) ; ጠቢብ፡ ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ ; ሰላም፡ ለሥዕልኪ፡ እንተ፡ ሠዐላ፡ በእዱ፤ ሉቃስ፡ ጠቢብ፡ እምወንጌላውያን፡ ፩ ; piscatores ጠቢባን፡ Lud. e Cant. Sam.; de textore ( ገርዜን፡ ); ቤት፡ እንተ፡ ሐነጽዋ፡ ኬነውት፡ ወጠበብተ፡ ምድር፡ (Lud.: ምክር፡ ) ; ፭ ዕደው፡ ጠቢባነ፡ መጻሕፍት፡ ; ጠቢባን፡ እሙንቱ፡ ውስተ፡ ጽሒፍ፡ ; in specie: ጠቢባት፡ ጠባባት፡ mulieres lamentationis peritae i.e. praeficae^la . – Scholion Voc. Aeth. ኬንያ፡

ጊዜ

, m. et fem. , ጊዜያት፡ [adjecta vocali ê^laformatum sicut ዕድሜ፡ , sive etymon cum Ges. in thes. p. 991 a جاز transiit^la, sive a גזז גזה al. secare^la, dividere^la, definire^lapetieris]

1)tempus^la

a)definitum^la, statutum^la, certum^la, καιρός -9; ; ; ; እስከ፡ ተኀልፍ፡ ጊዜሃ፡ ( ለመዐት፡ ) ; ዘእንበለ፡ ይብጻሕ፡ ጊዜሁ፡ ; ቀርበ፡ ጊዜነ፡ ; ; ; መዋዕለ፡ ጊዜሁ፡ ; በዝንቱ፡ ጊዜ፡ በካልእት፡ ዓመት፡ ; ; ጊዜ፡ ዘርእ፡ ለዘሪእ፡ በጽሐ፡ ; ጊዜ፡ ገሚድ፡ ; ; በበ፡ ጊዜ፡ ; ; ; suff. sive sive neutr.: ጊዜሁ፡ tempus ejus i.e. ei definitum: ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

α)diei i.e. hora^la, horae^la, ( vigilia^la): በጊዜ፡ መሥዋዕተ፡ ሰርክ፡ ; ; ጊዜ፡ ምሳሕ፡ ; ; n. 1197 ውእተ፡ ጊዜ፡ αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ; ; ጊዜ፡ ብርሃን፡ , ጊዜ፡ ምሴት፡ ; እስመ፡ ጊዜ፡ ቀትር፡ ውእቱ፡ Rel. Bar.; ; ዘጊዜ፡ ; 3 ; ; ; በጊዜ፡ ጽባሕ፡ ἐν φυλακῇ τῇ ἑωθινῇ ; ; መጽሐፈ፡ ጊዜያት፡ horarium^laCod. Mus. Brit. XXXIV.

β)anni tempus^la, tempus festum^la: ጊዜያቲሆሙ፡ ለአውራኅ፡ ; ኵሉ፡ ጊዜያት፡ ለዓመታት፡ ; ከመ፡ ያእምሩ፡ ጊዜ፡ ዓመታት፡ ; ጊዜ፡ በዓላቲሁ፡ ; .

b)justum^la, idoneum^la, opportunum^la: ኢኮነ፡ ጊዜሁ፡ ለሐኒጸ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; (seq. ከመ፡ ); በጊዜ፡ πρὸς καιρόν ; እስከ፡ ትረክብ፡ ጊዜሁ፡ ; ; ኵሎ፡ በጊዜሁ፡ ወበዐቅሙ፡ ግበር፡ ; በጽሐ፡ ጊዜሁ፡ በዘታነሥእ፡ ርስተከ፡ .

c)tempus^lain genere vel temporis pars^laquaedam: ; ጊዜ፡ ወድድቅ፡ ; ጊዜ፡ ምንዳቤ፡ ; ጊዜ፡ እኩይ፡ ; ጊዜያት፡ ; . በጊዜ፡ ሰዓት፡ ; በጊዜሃ፡ ለይእቲ፡ ዕለት፡ . – Crebro nomini ጊዜ፡ in st.c. posito tota enunciatio subjungitur; latine: tempus quo^la, ut: እስከ፡ ጊዜ፡ ያሰፍጣ፡ καιρὸν τοῦ ἀπατῆσαι αὐτήν ; እምጊዜ፡ የዐርግ፡ ጎሕ፡ ἀπὸ ἀναβάσεως τοῦ ὄρθρου ; ; ያአምሩ፡ ጊዜ፡ ይወጽኡ፡ ወይበውኡ፡ ; በጽሐት፡ ዕለቶሙ፡ ወጊዜ፡ ይትቤቀልዎሙ፡ ; ; ሶበ፡ ኮነ፡ ጊዜ፡ ይዕረብ፡ ፀሓይ፡ ; አይ፡ ጊዜ፡ ሐይወ፡ ( etiam f). –

2)Usurpatur ad exprimenda varia adverbia et particulas:

b) ውእተ፡ ጊዜ፡ vel ይእተ፡ ጊዜ፡ eo tempore^la

β)statim^la, illico^la( ), εὐθέως ; ; al.

c) ጊዜ፡ in et st.c. vice praepositionis temporalis fungitur (pro Abl. Latinorum), ut: ጊዜ፡ ስሱ፡ ሰዓት፡ ; ; .

d) በጊዜሃ፡ horâ ejus i.e. statim^la, illico^la, confestim^la, εὐθύς , εὐθέως ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; παραχρῆμα ; ; ; ; ; παραυτίκα ; አኮ፡ በጊዜሃ፡ οὔπω .

e) ለጊዜሁ፡ vel ለጊዜሃ፡ in praesens^la, in tempus^lavel ad tempus^la, temporarius^la: ለጊዜሁ፡ εἰς τὸ παρόν ; πρὸς καιρόν ( እምድኅሬሁ፡ ) ; ለጊዜሃ፡ πρόσκαιρος ; .

f)Relative usurpatur ( ):

α) ጊዜ፡ vel በጊዜ፡ quo tempore^la, quum^la, quandocumque^la, simulac^la: ጊዜ፡ ጸዋዕከኒ፡ ; ጊዜ፡ ይገብር፡ ὁπότε ; ጊዜ፡ ይሰክብ፡ ; ጊዜ፡ ይወፅኣ፡ ἡνίκα ; ὅταν ; ጊዜ፡ ሠርዐ፡ ሕገ፡ F.M. 8,1; ጊዜ፡ ፈቀደ፡ ; በጊዜ፡ ሰምዐት፡ ; በጊዜ፡ ይትመዓዕ፡ ይከውኖ፡ ድቀቱ፡ ; Platt.

β) እንተ፡ ጊዜ፡ (sec. Lud. etiam አመ፡ ጊዜ፡ ) quo tempore^la, quum^la: እንተ፡ ጊዜ፡ ያዐርፍ፡ ; .

g) በአሐዱ፡ ጊዜ፡ quodam tempore^la, aliquando^la, Lud.

h) ጊዜ፡ – ጊዜ፡ tum – tum^la, modo – modo^la, aliâs – aliâs^la, ; ; quater repetitum ; etiam ጊዜያተ፡ – ጊዜያተ፡ id.,

3)tempus i.e. vicis^la, vices^la: ጊዜ፡ ፫ ሰዓት፡ καιροὺς τρεῖς (ternis horis quotidie) ; በዝ፡ ጊዜ፡ hac in re^la, hac in vice^la ; ; ካልአ፡ ጊዜ፡ alio tempore^la, iterum^la Platt; ፬ ጊዜያተ፡ quater^la ; n. 1198 ከመዝ፡ ገብረ፡ ሠለስተ፡ ጊዜ፡ ter^la ; ; ይትነፋሕ፡ ቀርን፡ ፫ ጊዜ፡ ; ፭ ጊዜያተ፡ quinquies^la ; ፵ ጊዜ፡ ; በዙኀ፡ ጊዜ፡ ; ብዙኀ፡ ጊዜያተ፡ saepenumero^laF.M. 24,1; ; በ፩ ጊዜ፡ una vice^la, semel^la ; አየ፡ ጊዜ፡ ወስፍነ፡ ጊዜ፡ quando et quoties?^la ; በጊዜ፡ እምጊዜያት፡ aliquando^la (ex Arabismo).

gize

Grébaut
ጊዜ፡ ሕማማት፡ gize ḥǝmāmāt La Semaine Sainte^fr, ሕማም፡ (Grébaut)
45

መንጦላዕት ዘነቦ

, m. et fem. , መንጠዋልዕ፡ (passim መንጦዋልዕ፡ scriptum; Lud. etiam መንጠዋልዕት፡ )

1)velum^la, aulaeum^la, καταπέτασμα -37; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; መንጦላዕተ፡ አንቀጸ፡ ቤት፡ ; ; ; ውሳጤ፡ መንጦላዕት፡ penetrale veli seu adytum ; መንጠዋልዕ፡ ecclesiae, ; ; ἱστία in C -15 (pro ምንዳድ፡ ).

2)locus velo praetento separatus

a)tentorium^la, σκηνή .

b)thalamus^la, παστός ; celebraverunt nuptias ወአብእዎሙ፡ ውስተ፡ መንጦላዕት፡ ወዐጸዉ፡ ኆኅተ፡ Vit. Joh. Camae.

c)cella^la, cubiculum^la: መንጠዋልዕ፡ (v. መንጦዋልዕ፡ ) παστοφόρια ; ቤተ፡ መንጠዋልዕ፡ ; .

3)quidquid obducitur^lavel inducitur^larei ( Ueberzug^de): መንጠዋልዕ፡ ዘወርቅ፡ .

4)tegumentum^la, ἐπικαλύμματα .

5)tapetum^la, stragulum^la: παραπετάσματα . – : መንጦላዕት፡ ዘ፡ መጋረጃ።

manṭolāʿǝt , manṭawālǝʿ curtain^en, tent^en ፪ግምዘ[sic]፡ መንጦላዕት፡ ዘበዓላት፡ ፮ስዕለ፡ እግዝእትነ፡ ማርያም፡ ዘበዓላት፡ ‘2 stoffe colorate da tenda per le festività, 6 immagini di Nostra Signora Maria per le festività,^it’ 41 IV l. 2–3 (ed.), 30 IV l. 3–4 (tr.); ወኆልቈ፡ አልባስኒ፡ መንጦላዕት፡ ዘግምዛ፡ ፪ ወዘዶቲ፡ ፪ ወዘሥዕል፡ ፩፡ አልባሰ፡ ታቦት፡ ፫ ‘Ed anche il numero dei tessuti, 2 tende di stoffa colorata, 2 di doti, 1 dipinta, 3 paramenti per il tābot,^it’ 43 VI 19–20 (ed.), 36 l. 15–17 (tr.); ፭መንጦላዕት። ፬ዘነቡ። ‘5 tende, 4 zanabu,^it’ 44 IX l. 4 (ed.), 39 IX l. 6 (tr.); ወመንጦላዕት፡ ዘግምዛ፡ ፪[፡] ወዘዶቲ[፡] ፪[፡] ‘2 tende di stoffa colorata e 2 di doti,^it’ 64 l. 12 (ed.), 53 l. 18 (tr.)

Leslau
መንጦላዕት manṭolāʿǝt , መንጠዋልዕ manṭawālǝʿ , መንጦላዕታት manṭolāʿǝtāt veil^en, curtain^en, drapery^en, curtain of an altar^en, mantel^en, canopy^en, place curtained off^en (such as tent, chamber) 590b

zanabo , ዘነቡ፡ zanabu meaning uncertain, 138 l. 25–29 (tr.) translates it as ‘queue^fr’ tail^en but this meaning does not seem to fit into the context of any of the citations from ; 177 registers የወርቅ፡ ዘነቦ translated as ‘golden ornament that women tie on their heads’ (see also the comment below) ዘነቦ፡ ዘወርቅ፡ ፬፮ጸዐዱ፡ አለባ፡ ‘zanabo d’oro 4, 6 bianchi,^it’ 41 IV l. 4 (ed.), 30 IV l. 6–7 (tr.); ፉጠት፡ ዘሓሪር፡ ፭ ውራድ፡ [a margine illeggibile] ፲፭ ልብሰ፡ አርዋ፡ ፩ ዘነቦ፡ ፬ ‘5 fasce di seta, 15 werad, 1 veste di tessuto di seta, 4 zanabo,^it’ 43 VI l. 20–21 (ed.), 36 l. 17–18 (tr.); ፭መንጦላዕት። ፬ዘነቡ። ‘5 tende, 4 zanabu,^it’ 44 IX l. 4 (ed.), 39 IX l. 6 (tr.); ወሞጣሕት፡ ዘወርቅ፡ ፯[፡] ወዘነቦ፡ ፪። ‘7 stole d’oro e 2 zanabo^it’ 64 l. 6 (ed.), 53 l. 11–12 (tr.); ወእምድኅረ፡ ጥምቀቱ፡ አልበሶ፡ ቀማይሰ፡ ዘብዑድ፡ ግብረቶሙ፡ ወአሐዱ፡ እምኔሆሙ፡ ከፈዊ፡ ቀሚስ፡ ዘቀይሕ፡ ኅብሩ፡ ወበጽነፊሁ፡ የአውዶ፡ ሸኍራ፡ ዘወርቅ፡ መንገለ፡ እንግድዓ፡ ወዘባን፡ ሀሎ፡ ላዕሌሁ፡ ግትዕ፡ ዘወርቅ፡ ዘይመስል፡ ዘነቦ፡ ‘Après qu’il eut reçu le baptême, (le roi) l’habilla avec des robes magnifiques. Un ces vêtements était une robe kafawi, de couleur rouge, avec des grelots d’or aux bords; sur la poitrine et sur le dos se trouvaient des broderies (?) d’or, qui semblaient lui former une queue^fr’ 122 l. 1–4 (ed.), 138 l. 25–29 (tr.); አመ፡ ፲፡ ወ፯፡ ለመጋቢት። ዘተቀበሉ፡ ሄኖክ፡ ስዩመ፡ ተምቤን። ዘነቦ፡ ፰፡ በዘነቦሁ፡ ሀሎ፡ ፫፻፡ ፩፡ ሺሕቦ፡ ‘Le 17 de magābit, Hēnok, chef du Tembēn, reçut : 8 zanabo, et avec ces zanabo il y avait 301 fils en métal;^fr’ 70 l. 22–23 (ed.), 85 l. 3–4 (tr.); በውእቱ ዕለት፡ ዘተቀበለ፡ በዓለ፡ ጋዳ፡ ዓምዴ። ዘነቦ፡ ፯። ግትዕ፡ በዘነቦ፡ ዘሀሎ፡ ፻፡ ፷፯። ‘Le même jour, le baʿāla gādā ʿĀmdē reçut : 7 zanabo, les agrafes qui étaient dans les zanabo étaient au nombre de 167^fr’ 70 l. 26–27 (ed.), 85 l. 8–9 (tr.); 70 l. 30 (ed.), 85 l. 13 (tr.); 71 l. 5 (ed.), 85 l. 18 (tr.); በውእቱ ዕለት፡ ዘተቀበለ፡ አጋምያ፡ ሹም፡ ቴዎድሮስ፡ አቅሐ፡ ዘአክሱም፡ ዘነቦ፡ ፯፡ በዘነቦ፡ ዘሀሎ፡ ወርቅ፡ ግትዕ፡ ፻፡ ፳፡ ወ፬፡ ሺሕቦ፡ ፺፡ ወ፭። ‘Ce jour, le chef de l’Agāmē, Tēwodros (var.: Tēwodoros), reçut les objets [suivants] d’Aksoum: 7 zanabo, dans les zanabo il y avait 124 agrafes en or et 95 fils en métal;)^fr’ 71 l. 9–11 (ed.), 85 l. 23–25 (tr.); 71 l. 15 (ed.), 85 l. 29 (tr.); 71 l. 20 (ed.), 86 l. 2 (tr.) (‘Con tutta probabilità da accostare al geʿez “zanab” «coda», e da intendere come «oggetto costruito con la coda di un animale», probabilmente uno «scacciamosche».’ 48b)

ቀኖት

(rarius ቅኖት፡ ) m. et fem. , ቀኖታት፡ ( ቅኖታት፡ F et ቅንዋት፡ , ቅንዋታት፡

1)aculeus^la, stimulus^la, κέντρον አይቴ፡ ውእቱ፡ ቀኖትከ፡ ሞት፡ ; ; ; ውስተ፡ ዘነቦሙ፡ ቦሙ፡ ቅንዋተ፡ ; ቀኖት፡ በሊኅ፡ Platt; Platt.

2)clavus^la ; ቅንዋት፡ ; በቀኖት፡ አጽንዕዎ፡ ; Cod. Mus. Brit. LIV,7; ቶማስ፡ ርእየ፡ አሰሮሙ፡ ለቅንዋታት፡ ; Sx. Enc.

3)plaga^lavel vulnus clavis^lavel aculeis infixis factum^la( Nägelmal ): ; Christus ei monstravit ርግዘተ፡ ገቦሁ፡ ወቅንዋተ፡ እደዊሁ፡ ; ፭ቅንዋት፡ quinque vulnera Christi^la, Lud.

ፈርጅ

farǧ , ፈርጂ፡ farǧi , ፍርጅ፡ fǝrǧ 193b ‘piece of cloth (just as it is taken from the loom) which is as wide as the width of the loom and is four cubits long’ 2287a, ወዲባጋተኒ፡ ዘይብልዎ፡ አርዋ፡ ፭ፈርጅ፡ ፩ፈርጅ፡ ሐመልሚል፡ ወካልኡ፡ ቀይሕ፡ ወሣልሱ፡ ሐረንጓዴ፡ ወራብዑ፡ ሰማያዊ፡ ወሐምሳይኒ፡ ቀይሕ፡ ዓዲ፡ ለእሉ፡ ፭አስተዋሐድዎሙ፡ በስፍየት፡ ‘On avait cousu ensemble cinq pièces, c’est-ā-dire des brocarts qu’on appelle arwā, de cinq espèce, la première verte, la seconde rouge, la troisième vert pâle, la quatrième bleu de ciel et la cinquième encore rouge^fr’ 122 l. 7–9 (ed.), 138 l. 32–35 (tr.); ፭፡ ፈርጅ፡ ‘5 farǧ^fr’ 7 l. 16 (ed.), 7 l. 26 (tr.); ሐዋሴን፡ አርዋ፡ ፪፡ በፈርጂ፡ ፭። ‘2 ḥawa{sic}sēn arwā, et 5 en pièces^fr’ 71 l. 17–18 (ed.), 85 l.31 (tr.)

Comparative and etymological data
via Amharic ፈርጅ farǧ , from Arabic farǧiyya ‘white dress’ 16

ማድጋ

mādǝggā

1) ‘earthenware jar, water ewer^en (Gojjame usage) ’ 332a; ፭፡ ማድጋ፡ መዓር፡ ‘5 mādeggā de miel^fr’ 7 l. 17-18, 7 l. 28

2) (unit of measurement) ‘measure of capacity ranging from 3 to 16 qunnas, usually 10 in Shoa and Simien, 16 in Bägemdǝr (KBT = ’) 332a; ‘two mādǝggās equal one dāwellā’ {for ዳውላ፡ (vid.)) ሐስል፡ , ገቢላ፡ } 151a

ግምጃ

gǝmǧā , ግምዛ፡ gǝmzā , ግምዘ፡ gǝmza , ግምዣ፡ gǝmžā ‘cloth of silk and gold thread; colored cloth (usually red, but often with other colors)’ 1918a ፳ግምዘ[sic]፡ ዘኢብቱክ፡ ፪ግምዘ[sic]፡ መንጦላዕት፡ ዘበዓላት፡ ‘20 stoffe colorate integre, 2 stoffe colorate da tenda per le festività,^it’ 41 IV l. 2 (ed.), 30 IV l. 3–4 (tr.); ፳ወ፩ግምዛ፡ ዘኢተበትከ፡ ‘21 stoffe colorate integre,^it’ 30 IV 10–11 (ed.), 41 IV 7–8 (tr.); ሞጣሕት፡ ዘግምዛ፡ ፵ወ፫፡ ‘43 stole di stoffa colorata,^it’ 43 VI l. 20 (ed.), 36 l. 17 (tr.); ቆብዕ፡ ዘግምዛ፡ ፮፡ ‘6 cappucci di stoffa colorata,^it’ 43 VI l. 24 (ed.), 36 l. 21 (tr.); [eraso ወ፸]፡ ግምዛ። ፲ወ፰ግምዛ፡ ዘኢብቱክ። ‘70 stoffe colorate, 18 stoffe colorate integre,^it’ 44 IX l. 3 (ed.), 39 IX 4–5 (tr.); ወሞጣሕት፡ ዘወትር፡ ዘግምዛ፡ ፱። ‘9 stole di filo di tessuto colorato,^it’ 64 l. 15 (ed.), 53 l. 22–23 (tr.); ወእምወዓልያኒሁ፡ ቦ፡ እለ፡ የአጥቁ፡ አርዋ፡ ወቦ፡ እለ፡ የአጥቁ፡ መንዱቄ፡ ወካልእኒ፡ ግምዣ፡ ዘዘዚአሁ፡ ኅብሩ። ‘parmi ses hommes, les uns avaient disposé en signe de révérence leurs vêtements de soie bleue, d’autres le manduqē, d’autres encore leurs velours, chacun de sa couleur^fr’ 38 l. 14–16 (ed.), 44 l. 22–24 (tr.); ቦዘይሁብ፡ ግምዣ፡ ቀሚስ፡ ምስለ፡ ግምዣ፡ መግነስ፡ ወመጠምጠሚያ፡ ‘L’un donna une tunique avec une pièce de soie et un turban^fr’ 122 l. 18–20 (ed.), 139 l. 11 (tr.); ወሰበረ፡ ይእተ፡ አምባ፡ ወቀተለ፡ ብዙኃነ፡ ሰብአ፡ ወአውረደ፡ እምኔሃ፡ ነጋሪተ፡ ወግምጃ። ‘e quebrou a mesma amba, e matou muita gente, e retirou d’ella nagarit e gemja.^pt’ 274 l. 1–3 (ed.), 211 l. 16–18 (tr.); ብዙኃ፡ ግምጃ፡ በቀላ፡ ወብዙኃ፡ ጁሕ፡ በቀላ፡ ‘beaucoup d’étoffes de soie rouge et de draps rouges^fr’ 210 l. 14–15 (ed.), 220 l. 19 (tr.); ፩ግምዣ፡ ድባብ፡ ‘une ombrelle en soie^fr’ 50 l. 5 (ed.), 60 l. 5–6 (tr.); ፭፡ ቀሚስ፡ ግምዣ፡ ‘cinq aubes en soie^fr’ 50 l. 7 (ed.), 60 l. 7 (tr.); ግምዣ፡ ቀሚስ፡ ፪፡ ‘deux aubes en soie^fr’ 65 l. 18 (ed.), 79 l. 4 (tr.); ግምዣ፡ መንጦላዕት፡ ፩። ‘un voile en soie^fr’ 71 l. 13 (ed.), 85 l. 27 (tr.)

Comparative and etymological data
from Amharic ግምጃ gǝmǧā , Tigrinya ግምጃ gǝmǧā 822; the meaning of ‘gǝmǧā’ has undergone change over time: originally the word referred to precious fabric whereas nowadays it is used for ordinary cotton. 1918a defines it as ‘cloth of silk and gold thread’. According to 272 it is coloured cloth made of cotton or silk. In contemporary Amharic it refers to cotton cloth, white or coloured (p.c. Wondwosen Adane).

Cross-references: for ግምዣ፡ ቤት፡ ቤት፡ (TraCES)

ቍራዕ

qwǝrāʿ (unit of measurement) precise meaning of this word is unknown ፭፡ ቍራዕ፡ መዓር፡ ‘5 querā de miel^fr’ 7 l. 16 (ed.), 7 l. 26 (tr.)

እንተላም

ʾǝntalām (unit of maesurement) probably a unit of mass or volume ፭፡ እንተላም፡ እክል፡ ‘5 entalām de blé^fr’ 7 l. 16 , 7 l. 26 ; እንተላም፡ መባእ፡ ‘un entalām d’offrande à l’église^fr’ 9 l. 6-7 (ed.) , 9 l. 11-12 (tr.)

በ

praepos. insepar. [ בְּ , ܒ , بِ ]; Pron, suff. ብየ፡ (etiam ቢየ፡ ; ; in ; al.), ብነ፡ , ብከ፡ ብኪ፡ ብክሙ፡ ብክን፡ , m. ቦ፡ (ut ) vel ቦቱ፡ , fem. ባ፡ vel ባቲ፡ , m. ቦሙ፡ fem. ቦን፡ vel ቦቶን፡ vel ቦንቱ፡ ( ; ; ; ).

1)de loco,

a)in quo quid est vel esse cogitatur: in^la, በቤተ፡ መቅደስ፡ in templo^la ; በጽጕ፡ in plateis^la ; በሰማያት፡ in coelis^la ; በምድር፡ ; በኵሉ፡ በሓውርት፡ ; በቤተ፡ ሞቅሕ፡ ; መጽአ፡ በፍኖተ፡ ጽድቅ፡ ; በብሔረ፡ ግብጽ፡ ; በሐቅል፡ ; በጌራራ፡ ; ; በመቅፁት፡ ; ይቤ፡ በልቡ፡ ; በመንፈሰ፡ ዚአሁ፡ ; በህየ፡ ; 21; በዝየ፡ ; በአይቴ፡ ; በዳግም፡ secundo loco^la ; በሣልስ፡ tertio loco^la ; አምጽእዎ፡ በዐራቱ፡ ኀቤየ፡ ; ቦቱ፡ ሀለውነ፡ ; .

α)nonnumquam in^lai.e. super^la: በአንሕስት፡ ; ቁም፡ በእገሪከ፡ ; ; ትሰክብ፡ በገቦከ፡ ዘጸጋም፡ .

β)vel per^la: የዐርጉ፡ ወይወርዱ፡ ቦቱ፡ ( ለሰዋስው፡ ) ; ዘይጸወር፡ በአንቀጽ፡ ; ; በስቍረተ፡ መርፍእ፡ ገመለ፡ አኅለፈ፡ Enc.

b)in quem quid movetur vel immittitur, in^la; ወደቁ፡ በገጽየ፡ ; ወሰዱ፡ ለዳዊት፡ ርእሶ፡ በኬብሮን፡ ; ንግሮሙ፡ በእዝኖሙ፡ ; ሞቅሖ፡ በቤተ፡ ሞቅሕ፡ ; .

c)cui quid vicinum vel propinquum est, in^la, ad^la, apud^la, juxta^la( an ): በመንገድ፡ ; በፈለገ፡ ኮቦር፡ ; ; በኆኅት፡ ; በዝ፡ ደብር፡ ; ; ; ንበር፡ በየማንየ፡ ; ; ገጸ፡ በገጽ፡ facie ad faciem^la ; ዐይነ፡ በዐይን፡ ; hincpost verba apprehendendi: አኀዘኒ፡ በድማሕየ፡ ; አጽናዕኩከ፡ በየማንከ፡ ; adjungendi: ይእስሩ፡ በክሣዱ፡ ማሕረፀ፡ ; ይፅምድዎሙ፡ ለአፍራስ፡ በሰረገላ፡ ; adhaerendi ; offendendi ; .

2)de tempore ita ut respondeant

a)in^lavel Ablativus: በካልእ፡ ዓመት፡ ; በውእቱ፡ መዋዕል፡ ; በአይ፡ ሰዓት፡ ; በሣልስት፡ ዕለት፡ ; በይእቲ፡ ሌሊት፡ ; በጽባሕ፡ ; በኵሉ፡ ሰዓት፡ ; በቀዳሚ፡ ; በዝ፡ ጊዜ፡ ; በጊዜሃ፡ ; በደኃሪ፡ ንፍኀተ፡ ቀርን፡ ; n. 479 በበዓሎሙ፡ ለአይሁድ፡ ; በሀልዎ፡ ዚአየ፡ ኀቤክሙ፡ ; በቀዳሚ፡ ንብረቶሙ፡ .

b)per^lavel Accusativus: በኵሉ፡ መዋዕሊሁ፡ ዘሐይወ፡ l ; ; በዝ፡ ኵሉ፡ ኢሀሎኩ፡ በኢየሩሳሌም፡ ; ;

c)intra^la, post^la ; ; በብዙኅ፡ መዋዕል፡ .

d) በሳብዕት፡ septima vice^la ; በሣልስ፡ tertia vice^la ; በምዕር፡ ; .

3)Transfertur ad

a)statum vel conditionem, in quibus quis vel quid versatur aliquidve facit: ይወፅእ፡ እምህየ፡ በሰላም፡ ; አዐቅበከ፡ በኵሉ፡ ፍኖትከ፡ ; በዳኅን፡ ; ይኩን፡ ንብረትነ፡ በኵሉ፡ ጽድቅ፡ ; ሕየው፡ በፍሥሓ፡ ; በኢያእምሮ፡ ; በትፍሥሕት፡ ; ; ; በምንዳቤየ፡ ; አንስት፡ ይንበራ፡ በገቢረ፡ ሠናይ፡ ; በዕረፍት፡ ይሄሉ፡ ; ቦቱ፡ ሑሩ፡ ; ; .

b)res, quibus quis vel quid circumdatur, vestitur, ornatur: ይመጽኡ፡ በአልባሰ፡ አባግዕ፡ ; ; ; ; ንትዐጸፍ፡ በዝንቱ፡ τοῦτο περιβάλωμεν ; ለበጥዎ፡ በወርቅ፡ ; ቀፈልዎ፡ በብሩር፡ ; ይሜግቡ፡ በጽድቅ፡ መንበሮ፡ ; ይኬልለከ፡ በሣህሉ፡ .

c)comitatum et societatem: cum^la, ; ; ; ጾርዎ፡ መላእክት፡ ነፍሶ፡ ወሰረሩ፡ ባቲ፡ እስከ፡ አርያም፡ ; ይረውጹ፡ በመጻሕፍተ፡ ንጉሥ፡ 2 ; ; ከመ፡ ትምጻእ፡ ላዕሌየ፡ በበትር፡ ወበእብን፡ ; ; ; ; ; ባሕር፡ በምልአ፡ ; በፈሪሀ፡ እግዚአብሔር፡ .

α)de cantu et instrumentis musicis, ad^laquorum sonum cantant vel saltant: አኀዙ፡ ይዝፍኑ፡ በማሕሌተ፡ እግዚኦሙ፡ ; ; ; .

β)cum^laalqa re i.e. ea non obstante^la( licet^la): ; ; ; በኵሉ፡ ዝንቱ፡ ; ወበዝኒ፡ ኢፈራህክሙኒ፡ ; ; ; ; .

d)materiam, qua vel e qua quid fit: በእበን፡ ትነድቅ፡ ምሥዋዐ፡ ; ንሕንጽ፡ በእብን፡ ; ሰብአ፡ ፈጠርከ፡ በንስቲት፡ ነጠብጣብ፡

e)instrumentum, quo quis utitur: ope^la, auxilio^lavel Ablativus, የሐውር፡ በክነፈ፡ ነፋስ፡ ; ከመ፡ በሐብል፡ የአኀዝዎ፡ ; ትገብር፡ ባቲ፡ ( ለበትር፡ ) ተኣምረ፡ ; ; ; ቀተልኮ፡ በኲናት፡ ; በበትር፡ ይዘብጥዎ፡ ; ይትዋነዩ፡ በዕንዚራት፡ ; ወገሮሙ፡ በእብን፡ ; ባቲ፡ ንባርኮ፡ ; ይትሜከር፡ በፍትወተ፡ ዚአሁ፡ ; በዘክሮ፡ 2 ; al. innumeris in locis, nam frequentissimus est hic praepositionis usus. In specie nota: ሰትየ፡ በገይብ፡ bibit e poculo^la ; ; በመጥባሕትከ፡ ሕየው፡ gladio tuo vive^lai.e. vitam sustenta^la ; ; ዘመዉ፡ በአንስቲያ፡ ; .

f)auctorem, a^laquo vel per^laquem quid fit: ብየ፡ ነገሥት፡ ይነግሡ፡ ; ከመ፡ ትትዐየሮ፡ ለእግዚአብሔር፡ በሐዋርያቲከ፡ ; ዘቦቱ፡ ይመጽእ፡ መንሱት፡ ; ; ; ; ኵሉ፡ ቦቱ፡ ኮነ፡ ; saepius post verba passiva, ut ; ; ; .

g)causam efficientem: ሞተ፡ በቍር፡ ; ; ይመጽእ፡ ሕልም፡ በብዙኅ፡ መከራ፡ ; ትውዕዩ፡ በእሳት፡ .

h)causam remotiorem: ob^la, propter^la, ; ; ; ያረምሙ፡ በምክረ፡ ዚአየ፡ ; ይትባረክ፡ በዘርእከ፡ ; conjunctum Infin., ut: በኀጢአ፡ ንዋይ፡ ; በፈሪህ፡ quod timent^la al.; n. 480post verba gaudendi: በዝ፡ ትትፈሥሑ፡ ; ; mirandi: አንከረ፡ በሕይወቱ፡ (quod adhuc vivus erat) ; fastidiendi ; ; pudefiendi ; invidendi: ኢትቅናእ፡ በፍናዊሆሙ፡ .

i)pretium, quo quid acquiritur, venditur, fit ( pro^la), ; ; ; ; ; ; ; ; ; ሐነጸ፡ አብያተ፡ ክርስቲያናት፡ በውእቱ፡ ወርቅ፡ ; post verba ulciscendi et remunerandi: እትበቀሎሙ፡ በኀጢአቶሙ፡ ; የዐስየከ፡ ተስናነ፡ በንዋይከ፡ .

k)auctoritatem, qua nixus vel missus quis agit: በትእዛዘ፡ እግዚአብሔር፡ ; በቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ; በስመ፡ እግዚአብሔር፡ ; በመባሕተ፡ መኑ፡ ; በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ይቤ፡ .

l)numen, per^laquod quis jurat vel obsecrat: ( መሐለ፡ ); ( ረገመ፡ ); በደሙ፡ ለአቤል፡ ጻድቅ፡ (obsecro vos) ; ; በእግዚአብሔር፡ ኢትሚጠኒ፡ per Deum! ne me rejicias!^la

m)argumentum, e quo cognoscunt, et normam, ad quam metiuntur, aestimant, comparant: ex^la, secundum^la, pro^la, cum^la, በዝንቱ፡ ናአምር፡ ; ; ; በሕገ፡ ሙሴ፡ κατὰ τὸν νόμον ; በኍልቈ፡ መዋዕል፡ ዘ፡ ; ; በሥምረትከ፡ ; በፍትወተ፡ ልቦሙ፡ ; በእግረ፡ ደቂቅ፡ ነሐውር፡ ; ንግበር፡ ሰብአ፡ በአርአያነ፡ ወበአምሳሊነ፡ ; ኅዳጥ፡ በኍልቍ፡ ; ; በላዕከ፡ እክለ፡ በመዳልው፡ ; ያገምር፡ ፪ በመስፈርተ፡ ዘርእ፡ ; ; ኑኁ፡ ዕሥራ፡ በእመት፡ ; ; ይትሜሰል፡ በሰይጣን፡ ,1; ተዐርዮ፡ በ፡ ; ኀብረ፡ በ፡ Nota etiam: ፭፻ በ፭፻ ርቡዕ፡ (longitudine) quingentos^laad^lavel per^laquingentos^la(latitudine) ; .

n)rationem et modum: ይሰርሕ፡ ሎቱ፡ በጥበብ፡ ወበጽንዕ፡ ; በኵሉ፡ ልብየ፡ ; ; ዘሰአልክሙ፡ በጸሎት፡ ; ; በእፎ፡ ; ; በአይቴ፡ ; ; creberrime substantivis, infinitivis et participiis praefixum adverbia efficit: ኰነነ፡ በዐመፃ፡ ; በግፍዕ፡ ; ጸርኀ፡ በዐቢይ፡ ቃል፡ ; በእግር፡ ; በ፩ አፍ፡ ; በጸጋ፡ ; በጕሕሉት፡ ; በጽድቅ፡ ; በርስት፡ ; በሐሰት፡ ; በፈቃድ፡ ,3; በጽርዕ፡ gracce^la ; በሠናይ፡ ; በንጹሕ፡ ; በሕሡም፡ ; በኅቡእ፡ ; በፍጡን፡ ; በጽሚት፡ , al.

o)denique usurpatur ad objecta, in quibus versatur vel ad quae pertinet ( c) actio, variis verbis subjungenda:

α) ምሁር፡ በ፡ peritus rei^la ; ይጠብቡ፡ በግብሮሙ፡ ; በኪኖሙ፡ ; ሥሉጥ፡ በ፡ ἐξουσίαν ἔχων ἐν ; ተሠርሐ፡ በኵሉ፡ .

β) ርእየ፡ በ፡ adspicere^la ; ነጺሮ፡ በናእሰ፡ መዋዕሊሁ፡ ratione habita juventutis ejus^laF.M. 10,3; ተናገረ፡ በ፡ de^la ; ; ; ; አልቦ፡ ዘአእመረ፡ ቦሙ፡ ( wußte um sie ) 2 .

γ) አምነ፡ vel ተወከለ፡ በ፡ ; ; ; ; ሐሰወ፡ በ፡ ; ክሕደት፡ በእግዚአብሄር፡ ;

δ) ረኵሰ፡ በ፡ ; ; ተቀደሰ፡ በ፡ ; እሴባሕ፡ በ፡ ; ሠምረ፡ በ፡ ; ተዐቅፈ፡ በ፡ .

ε)( contra^la): አሕሠመ፡ በ፡ ; ንግሩ፡ ብየ፡ ; አስማዕኩ፡ ብከ፡ ; ሶበ፡ ተአዘዘ፡ ቦሙ፡ ስነነ፡ አክይስት፡ ; ትትቈናደዩ፡ ብየ፡ ; n. 481 ዘእገብር፡ በፈርዖን፡ ; .

p)de በ፡ penes^lamox sub በ፡ ; . — Permultis aliis praepositionibus et conjunctioni ከመ፡ q.v., praeponi solet በ፡

ርቡዕ

1)quadratus^la, quadrangularis^la ; ; ; ; ; ርብዕተ፡ ትገብሩ፡ ; ፭፻ወ፭፻ ርቡዕ፡ ; ; ; Hincfem. ርቡዓት፡ quatuor latera^larei quadratae ( רְבָעִים ): ርቡዕ፡ ኀበ፡ ፬ ርቡዓቲሁ፡ ;

2)quaternarius^la, quadruplex^la: መለኮተ፡ አምላክ፡ ኢርቡዕ፡ ውእቱ፡ አላ፡ ሥሉስ፡ M.M. f. 219; (animalia Ezechielis) ርቡዓነ፡ ገጽ፡ quatuor vultibus praedita^la

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose