Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

et ዐጸደ፡ I,1[ עָצַד عَضَدَ secuit^la, cecidit^la; ܚܨܰܕ حَصَدَ messuit^la] ይዕፅድ፡ metere^la, demetere^la, , gramen: ዕፅድ፡ ሣዕረ፡ ; ; frumentum, messem: የዐፅዱ፡ ሥርናየ፡ 1 ; ማእረር፡ በጽሐ፡ ለዐፂድ፡ ; ; ; ; ; agri ; : ; ; ; ; ; ማእከለ፡ ሐሪስ፡ ወለዐፂድ፡ ; ዘየዐፅድ፡ messor^la ; ; ; Dan. apocr.13,33; ዐፂድ፡ – : አረረ፡ ዐፀደ፡ ብ፡ አጨደ።

ሐምል ዐጸድ

, plerumque m. , አሕማል፡ , አሕማላት፡ olus^la, viride^la(cfr. יָרָק , ܝܰܪܩܳܐ ; خَضِرٌ خَضِيرٌ خَضِرَةٌ al.) ሐምለ፡ ሣዕር፡ ; ; ሐምለ፡ ገዳም፡ ; ; ሐመልማለ፡ ሐምል፡ ; ; λάχανα ; ; ; ; ኅብስተ፡ ፍሬ፡ ሐምል፡ (panis pauperum) ; ዐጸደ፡ ሐምል፡ ( κῆπος , παράδεισος , πρασιά ) ; ; ; ; ; . In specie occurrunt: ቦኑ፡ ጣዕም፡ ለሐረፋ፡ ሐምል፡ ዘይሰመይ፡ ኽጥሜ፡ althaea^la ; ሐምለ፡ ቅብእ፡ σευτλίον beta^la ܣܶܠܩܳܐ سِلْقٌ (de quo Voc. Ae.: ሐምለ፡ ቅብእ፡ ዘ፡ ሐመድማዶ፡ ); ሐምለ፡ ብኂእ፡ πικρίδες ; (de quo Voc. Ae.: ሐምለ፡ ብኂእ፡ ዘ፡ ኀዞ፡ , Ludolfus: ይሐዘከል፡ rumex acetosa^la, Sauerampfer^de); ሐምለ፡ ህስጱ፡ hyssopus^la ; pro ἀριὼθ et τολύπη ἀγρία nomen generale ሐምለ፡ ምድር፡ positum est . (Tigrensibus ሐምሌ፡ idem est, quod Amharensibus ጎመን፡ , oleis species). Hincdenominatur m. et fem. [ أَصِيدٌ et وَصِيدٌ area anteliminaris^la, وَصِيدَةٌ et أَصِيدَةٌ et أَسِدَةٌ caula^la, septum^la, مُوَصَّدٌ cortina^la, velamen^la; potestas radicis prima in cingendo^lafuisse videtur, ኀጸደ፡ , عَصَدَ عَسَدَ inflexit^la, torsit^la,] አዕጻድ፡ , አዕጻዳት፡

1)area^laquaevis circumsepta^la

a)area^la, impluvium^la, chors^la, αὐλή ; ኀበ፡ አረፍተ፡ ዐጸድ፡ ; በዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ ; ; ውስተ፡ አዕጻዳቲሆሙ፡ .

b)vestibulum^la, atrium^la,

β)regiae vel palatii, ; ; ውስተ፡ ዐጸደ፡ ቤተ፡ መንግሥት፡ ; ; ; quare

γ)aula^laregum vel principum: አብአከ፡ ውስተ፡ ዐጸደ፡ መንግሥት፡ ; በውስተ፡ ዐጸዱ፡ ; እለ፡ ውስተ፡ ዐጸደ፡ ንጉሥ፡ ; ; ; ; Enc.; አዕጻደ፡ ነጉሥት፡ M.M. f. 185 ( ተዋሕውሐ፡ ).

c)villa^la, vicus^la, pagus^la, tentoria^lanomadum, quaevis habitatio^lacircumsepta (cum possessione): κώμη ; ትስዑ፡ አህጉር፡ ወአዕጻዳቲሆን፡ κῶμαι ; ; ; ; ; ; ; 2 ; ; ; ἐπαύλεις ; ; ; ; ; σκηνή ; ; ; σκηνώματα ; በበ፡ አዕጻዲሆሙ፡ πανοικί .

d)septum^la, caula^la, pascuum^la, habitatio^labestiarum: አዕጻዳተ፡ መራዕይ፡ ἐπαύλεις ποιμνίων ; አዕጻደ፡ አባግዕ፡ ; አዕጻደ፡ ላህም፡ βουκόλια βοῶν ; ; ; ( ዳቤላ፡ ); አዕጻዳተ፡ ወፍር፡ βουκόλια ; ; ዐጸደ፡ ሰገኖ፡ αὐλὴ στρουθῶν .

e)ager^la, praedium^la, rus^la, fundus^la: አዕጻዳት፡ ἀφορίσματα ; ἀγροί ; ; ; ἀγρός ዐጸድ፡ ; ; crebro ዐጸደ፡ ወፍር፡ , ut ; 1 ; ( ወፍር፡ ); in specie

α) ዐጸደ፡ ወይን፡ vinea^la ; ; ; ; ; ; ; ( ወይን፡ ); quod passim pro ἄμπελος ( vitis^la) ponitur ; ; .

β) ዐጸደ፡ ሐምል፡ n. 1024hortus^la, viridarium^la: ; ; ; πρασιά (plura ሐምል፡ ).

γ) ዐጸደ፡ ቅብእ፡ olivetum^la ; ; ; vel ዐጸደ፡ ዘይት፡ .

f) ዐጸደ፡ እክል፡ area^lafrumentaria, ἅλων (aliâs ዐውደ፡እክል፡ ).

g)area^lai.e. circus^la, arena^la, campus^la, ubi aliquid agitur: ዝዓለም፡ ውእቱ፡ ዐጸደ፡ ገቢር፡ ወዘይመጽእሰ፡ ዐጸደ፡ ዕሤት፤ ዓለምኒ፡ ዐጸደ፡ ጻማ፡ ወድካም፡ ወዘይመጽእኒ፡ ዐጸደ፡ ፍግዓ፡ ወዕረፍት፡ ; ዐጸደ፡ ስምዕ፡ Enc. ( ዳቤላ፡ ).

2)velum^la, aulaeum^la, cortina^la; de aulaeis quibus atrium tentorii sacri cinctum erat, ἱστίον ; (aliâs አልባሰ፡ ዐጸድ፡ ; ); de velis tabernaculi sacri, αὐλαία ; ; ; in C (Oct. P. ); vel cujusvis tentorii ( supra n. 1,c ዐጸድ፡ tentorium^la); . – : ዐጸድ፡ ዘበ፪ ቤታ፡ (an ቦታ፡ ?) ዙርያ፡ ; aliud^la: አዕጻዳት፡ ብ፡ ፈርጅ፡

ምቅዋም

, ምቅዋማት፡

1)locus standi^la, ubi quis stat^lavel commoratur^la; statio^la; locus^la; ቆመ፡ በበምቅዋሞሙ፡ ( στάσις ) ; በበምቅዋማቲሆሙ፡ ( φυλακαί ); ቆመ፡ ፀሓይ፡ ወወርኅ፡ በበምቅዋሞሙ፡ ; ; ኢትምርሖ፡ ፍኖተ፡ ፀጋም፡ ምቅዋመ፡ አጣሊ፡ ርጉማን፡ ዳእሙ፡ ምርሖ፡ መንገለ፡ የማን፡ ምቅዋመ፡ አባግዒከ፡ ቡሩካን፡ ; in ecclesia sit ዐጸደ፡ ምቅዋም፡ ለካህናት፡ ; ምቅዋምከ፡ ዘልዑል፡ መዓርጋ፡ ; ምድረ፡ ምቅዋም፡ (terra, ubi quis aliquamdiu commoratur, Lud. ex) Enc.; (si quae mulier in judicium venire noluerit,) ትሢም፡ ላቲ፡ ህየንቴሃ፡ ዘይቀውም፡ በምቅዋማ፡ .

2)statumen^la, basis^la, fundamentum^la: ምቅዋማት፡ altaris hebr. in Oct. aeth. P. ; ἐσχάρα .

3)stagnum^la, ምቅዋመ፡ ማይ፡ ; ; ; መርሕብ፡ ቅድመ፡ ምቅዋመ፡ ማይ፡ πύλη τοῦ ὕδατος .

4)commoratio^la, mansio^la .

5)sectio^la, caput^lalibri (i.q. ምዕራፍ፡ ): ወላዕለ፡ ኵሉ፡ ምቅዋም፡ ኍልቍ፡ (Lud. in comm. hist. p. 305 exhibet ምቅዋመ፡ ኍልቍ፡ , male).

ምኵሳሕ

sterquilinum^la, latrina^la: ዐጸደ፡ ምኵሳሕ፡ M.M. f. 20.

ዐጸድ ሰገኖ

m. et fem. [ أَصِيدٌ et وَصِيدٌ area anteliminaris^la, وَصِيدَةٌ et أَصِيدَةٌ et أَسِدَةٌ caula^la, septum^la, مُوَصَّدٌ cortina^la, velamen^la; potestas radicis prima in cingendo^lafuisse videtur, ኀጸደ፡ , عَصَدَ عَسَدَ inflexit^la, torsit^la,] አዕጻድ፡ , አዕጻዳት፡

1)area^laquaevis circumsepta^la

a)area^la, impluvium^la, chors^la, αὐλή ; ኀበ፡ አረፍተ፡ ዐጸድ፡ ; በዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ ; ; ውስተ፡ አዕጻዳቲሆሙ፡ .

b)vestibulum^la, atrium^la,

β)regiae vel palatii, ; ; ውስተ፡ ዐጸደ፡ ቤተ፡ መንግሥት፡ ; ; ; quare

α) ዐጸደ፡ ወይን፡ vinea^la ; ; ; ; ; ; ; ( ወይን፡ ); quod passim pro ἄμπελος ( vitis^la) ponitur ; ; .

β) ዐጸደ፡ ሐምል፡ n. 1024hortus^la, viridarium^la: ; ; ; πρασιά (plura ሐምል፡ ).

γ) ዐጸደ፡ ቅብእ፡ olivetum^la ; ; ; vel ዐጸደ፡ ዘይት፡ .

f) ዐጸደ፡ እክል፡ area^lafrumentaria, ἅλων (aliâs ዐውደ፡እክል፡ ).

, m. et fem. ( ), ሰገኖታት፡ ( ) struthio^la, struthiocamelus^la ; ; ዐጸደ፡ ሰገኖ፡ ; ማኅደረ፡ ሰገኖ፡ gl.; ቤተ፡ ሰገኖ፡ ; gl.; . [Nescio an comparare liceat صِعْوَنٌّ ]. – : ሰገኖ፡ ዘ፡ ሰጐን፡

ዐጸድ

1)area^laquaevis circumsepta^la

a)area^la, impluvium^la, chors^la, αὐλή ; ኀበ፡ አረፍተ፡ ዐጸድ፡ ; በዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ ; ; ውስተ፡ አዕጻዳቲሆሙ፡ .

b)vestibulum^la, atrium^la,

β)regiae vel palatii, ; ; ውስተ፡ ዐጸደ፡ ቤተ፡ መንግሥት፡ ; ; ; quare

α) ዐጸደ፡ ወይን፡ vinea^la ; ; ; ; ; ; ; ( ወይን፡ ); quod passim pro ἄμπελος ( vitis^la) ponitur ; ; .

β) ዐጸደ፡ ሐምል፡ n. 1024hortus^la, viridarium^la: ; ; ; πρασιά (plura ሐምል፡ ).

γ) ዐጸደ፡ ቅብእ፡ olivetum^la ; ; ; vel ዐጸደ፡ ዘይት፡ .

f) ዐጸደ፡ እክል፡ area^lafrumentaria, ἅλων (aliâs ዐውደ፡እክል፡ ).

ቀምሕ

, plerumque m. , አቅማሕ፡ et አቅማሕት፡ ( ), አቅማሓት፡ ( ; ) esculentum^la, quod terra gignit^la, cujusvis generis^la, proventus^la, fruges^la, fructus^la, γέννημα ፍጡነ፡ ትበልዕ፡ ; ትጸግቡ፡ እምነ፡ ቀምሕየ፡ .

a)arborum et fruticum^la, poma^la, fructus auctumnales^la: ይተክሉ፡ ወይነ፡ ወይበልዑ፡ ቀምሖ፡ ; አልቦ፡ ቀምሐ፡ ውስተ፡ ወይን፡ ; βότρυς ; ሠረጸ፡ ፍሬሃ፡ ከመ፡ ቆዐ፡ ቀምሕ፡ ὡς περκαζούσης σταφυλής ; καρπός ( ἀμτελώνων ) ; ኵሎ፡ አቅማሓተ፡ ጽድቅ፡ ; ዐቃቢሁ፡ ለቀምሕ፡ ይሬኢ፡ ፍሬሁ፡ ; ἀκροδρύα ; ; ; ዕፀወ፡ ቀምሕ፡ ξύλον βρώσιμον ; ኵሉ፡ አቅማሐ፡ ገዳም፡ Joel l, 12; ὀπώρα ; ; ; ልገተ፡ ዐቃቤ፡ ቀምሕ፡ ὀπωροφυλάκιον ; ; .

b)herbarum et seminalium^la, in specie hortensium^la: olera^la, legumina^la, al.; κῆπος : ሰሚሮ፡ አቅማሒክሙ፡ ; ; ትክሉ፡ አቅማሓተ፡ φυτεύσατε παραδείσους ; አቅማሐ፡ አዝርእት፡ ("legumina seminum") et አቅማሐ፡ አትክልት፡ ("legumina olerum") Lud. ex ; አቅማሐ፡ አፈዋት፡ et ጽጌያት፡ ("fructus aromatum et florum") Lud. ex Org.

c)Inde ዐጸደ፡ ቀምሕ፡ hortus^la, viridarium^la, κῆποι ዐጸደ፡ አቅማሕ፡ ; παράδεισος አዕጻዳተ፡ ቀምሕ፡ ; ; vel ገነተ፡ አቅማሕ፡ . – ቀምሕ፡ ብ፡ ፍሬ።

qamḥ

Grébaut
ቀምሕ፡ qamḥ automnales frustus^la, fruit d’automne^fr Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 55.
172

Leslau
ቀምሕ qamḥ produce^en, yield^en, fruit^en, leguminous plant^en 432a

ቅብእ ዐጸድ

, plerumque m. , ቅብኣት፡ , pinguedo^lacujusvis generis: መባልዕተ፡ ቅብእ፡

1)oleum^la ἔλαιον ; ; ; ቅብእ፡ ቅድው፡ ; ቅብአ፡ ዕፍረት፡ σμυρνίνῳ ἐλαίῳ ; ; ; ; ; ; ; ; ቅብአ፡ መዐዛ፡ ; ; ; ; ; ; ቅብአ፡ ማኅቶት፡ In specie:

a)de oleo consecrationis: ቅብእ፡ ቅዱስ፡ ; ; et de oleo, quo baptizandi unguntur ( ἔλαιον ἅγιον , μυστικόν ): ቅብአ፡ ጥምቀት፡ ( ); ቅብእ፡ ቅዱስ፡ vel ዘቅዳስያት፡ ; sed etiam ἅγιον μύρον , χρίσμα ቅብአ፡ በለሳን፡ ; oleum, quo aegroti unguntur: ቅብአ፡ ጸሎት፡ ; ቅብእ፡ ለድውያን፡ Kid. f. 10; et reges sacordotesve consecrantur: ቅብአ፡ መንግሥት፡ ; በቅብአ፡ ክህነት፡ ወንግሥ፡ ዘተኀትመ፡ Enc.

b)oleum olivarum^la: ቅብአ፡ ዘይት፡ ; Syn.; ዐጸደ፡ ቅብእ፡ ἐλαιών olivetum ; ; ደብረ፡ ቅብእ፡ .

c)de aliis olei generibus: ምንትኒ፡ እምዘመደ፡ ቅብአት፡ n. 438F.M. 26,1; ቅብእ፡ ዘሰሊጥ፡ Sx. ; ቅብአ፡ መለንስ፡

2)unguentum^la, σμῆγμα ; ; ቅብአ፡ ጽጌ፡ እምነ፡ ቍስሉ፡ አፈልፈለ፡ Enc.; ; etiam n. 1, a.

3)butyrum^la ; ; ; ቅብአ፡ እጐልት፡ ; ቅብአ፡ ላህም፡ Sx. ; ቅብአ፡ ጠሊ፡ Lud.; አመ፡ ይውኅዝ፡ ቅብእ፡ ውስተ፡ ፍናውየ፡ ; ዘይት፡ ዘቅብእ፡ ; ኢያኅቱ፡ ውስተ፡ ታቦት፡ (altari) በሥብሕ፡ ወበቅብእ፡ ዘእንበለ፡ ባሕቱ፡ በዘይት፡

4) ሐምለ፡ ቅብእ፡ σευτλίον beta^la ሐምል፡ – Voc. Ae.^la: ቅብእ፡ ዘ፡ ቅቤ።

1)area^laquaevis circumsepta^la

a)area^la, impluvium^la, chors^la, αὐλή ; ኀበ፡ አረፍተ፡ ዐጸድ፡ ; በዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ ; ; ውስተ፡ አዕጻዳቲሆሙ፡ .

b)vestibulum^la, atrium^la,

β)regiae vel palatii, ; ; ውስተ፡ ዐጸደ፡ ቤተ፡ መንግሥት፡ ; ; ; quare

α) ዐጸደ፡ ወይን፡ vinea^la ; ; ; ; ; ; ; ( ወይን፡ ); quod passim pro ἄμπελος ( vitis^la) ponitur ; ; .

β) ዐጸደ፡ ሐምል፡ n. 1024hortus^la, viridarium^la: ; ; ; πρασιά (plura ሐምል፡ ).

γ) ዐጸደ፡ ቅብእ፡ olivetum^la ; ; ; vel ዐጸደ፡ ዘይት፡ .

f) ዐጸደ፡ እክል፡ area^lafrumentaria, ἅλων (aliâs ዐውደ፡እክል፡ ).

ቀምሕ

qamḥ

Grébaut
ቀምሕ፡ qamḥ automnales frustus^la, fruit d’automne^fr Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 55.
172

Leslau
ቀምሕ qamḥ produce^en, yield^en, fruit^en, leguminous plant^en 432a

ተክል

, m. et fem. (ut ; ; ), አትክልት፡ , rarius ተክላት፡

1)paxillus^la (i.q. መትከል፡ ).

2)plantatio^la, plantarium^la: ዖመ፡ ሐዲስ፡ ተክል፡ ; ተክል፡ እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ .

3)planta^la: ; ትትክሉ፡ ኵሎ፡ ተክለ፡ ወኵሎ፡ ዕፀ፡ ; እኩይ፡ ተክል፡ ገብረ፡ ሥርወ፡ ላዕሌሆሙ፡ ; ተክሉ፡ ὁ βόλος τῆς φυτείας αὐτῆς ; τὰ φυτὰ αὐτοῦ ; ; ; ; ተክላት፡ ; ኢበልዐ፡ ፍሬያተ፡ አትክልት፡ ; ; ; ዐጸደ፡ አትክልት፡ ; ሐዲስ፡ ተክል፡ νεόφυτον ; ; ; Transl.: ተክለ፡ ሰላም፡ ; ተክለ፡ ርትዕ፡ ; ተክለ፡ ጽድቅ፡ ; ; ; ; ; ለተክለ፡ ዘርእ፡ ; አትክልት፡ Did. ; neophytus^la እምሐዲስ፡ ተክል፡ ; (episcopus) ኢይኩን፡ ተክለ፡ ሐዲሰ፡

4)id quod^lacompensationis causa substituitur^la( Ersaz^de); deinde in et ተክለ፡ pro^lavel loco^la: ; ሢም፡ ህየንቴሆሙ፡ ተክሎሙ፡ ; ; .

ዐጸድ

1)area^laquaevis circumsepta^la

a)area^la, impluvium^la, chors^la, αὐλή ; ኀበ፡ አረፍተ፡ ዐጸድ፡ ; በዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ ; ; ውስተ፡ አዕጻዳቲሆሙ፡ .

b)vestibulum^la, atrium^la,

β)regiae vel palatii, ; ; ውስተ፡ ዐጸደ፡ ቤተ፡ መንግሥት፡ ; ; ; quare

α) ዐጸደ፡ ወይን፡ vinea^la ; ; ; ; ; ; ; ( ወይን፡ ); quod passim pro ἄμπελος ( vitis^la) ponitur ; ; .

β) ዐጸደ፡ ሐምል፡ n. 1024hortus^la, viridarium^la: ; ; ; πρασιά (plura ሐምል፡ ).

γ) ዐጸደ፡ ቅብእ፡ olivetum^la ; ; ; vel ዐጸደ፡ ዘይት፡ .

f) ዐጸደ፡ እክል፡ area^lafrumentaria, ἅλων (aliâs ዐውደ፡እክል፡ ).

አንጽሐ

II,1

1)purum^lavel mundum facere^la, purgare^la, emundare^la

a)sensu physico et levitico ; አንጻሕኩ፡ እደውየ፡ ; ; ; ትክል፡ አንጽሖትየ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ማየ፡ አንጽሖ፡ ὕδωρ ἁγνισμοῦ ; ለአንጽሖቱ፡ .

α)purgando auferre^la, exterminare^la: ያነጽሕ፡ ደመ፡ እማእከሎሙ፡ ; ; .

β)Infin.: pure^lai.e. prorsus^lavel nihilo relicto^lafacere aliquid, ut: demetere, colligere, ኢታንጽሑ፡ ዐፂደ፡ ገራህትክሙ፡ ; ዐጸደ፡ ወይንከ፡ ኢታንጽሕ፡ ቀሢመ፡ .

γ)purum conservare^laaliquid, ut: ያንጽሕ፡ ርእሶ፡ እምነ፡ ወይን፡ .

δ)purgando consecrare^lavel lustrare^la: ; ; ሶበ፡ አንጽሑ፡ ርእሶሙ፡ ሕዝብ፡ ; ; (seq. ለ፡ Dei); ; ; አንጽሑ፡ መሥዋዕትክሙ፡

b)sensu ethico: ኣነጽሖሙ፡ እምኵሉ፡ ኀጢአቶሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ለእመ፡ አንጻሕከ፡ ምግባሪከ፡ ; ምጽዋት፡ ያነጽሕ፡ እምነ፡ ኵሉ፡ ኀጢአት፡ ; ከመ፡ ያንጽሑ፡ ርእሶሙ፡ ; መኑ፡ ዘያነጽሖ፡ ርእሶ፡ ; ; .

α)purgando delere^la: አበሳከኒ፡ ያነጽሐከ፡ ( tibi^la) ; .

β) ርእሶ፡ se purum^lavel castum^laet sanctum servare^la: ; በአንጽሖ፡ ርእሶን፡ እምዝሙት፡ ( σωφροσύνη ) ; ; ; ; አንጽሖ፡ ἁγνεία ( castitas^la, sanctimonia^la)

2)purum^la, mundum^la, insontem declarare^lavel habere^la, sensu levitico ; ; ; ; ; sensu ethico ; እምአንጻሕከኒ፡ እምኀጢአትየ፡ ; ከመ፡ ኢታንጽሖ፡ ለጊጉይ፡ ( δικαιοῦν ) ; አንጽሐ፡ ርስቶ፡ ἐδικαίωσε τὴν κληρονομίαν αὐτοῦ apocr.; አንጽሖ፡ ኢያነጽሐኪ፡ ἀθῶον οὐκ ἀθωώσω ; ; .

ወይን ዐቃቢ ዐጸድ

, plerumque m. , አውያን፡ [ יַיִן وَيْنٌ ; de etymo varias etymologorum conjecturas in Ges. thes. p. 587; G. Curtius Grundzüge der griech. I. p. 357]

1)vitis^la, vinea^la: ተከሉ፡ ወይነ፡ ; ; ; ተከልክሙ፡ ወይነ፡ መፍትወ፡ ; ; ; Enc.; አልቦ፡ ዘርአ፡ ወይን፡ ; ያዐርፉ፡ ኵሎሙ፡ ታሕተ፡ ወይኖሙ፡ ; ; ἄμπελος ; ( fem. et m. ); ; ; ; ; ; ; n. 929 ἀμπελών ; ; ; ; ; ከመ፡ ያሠኒ፡ ወይኖ፡ ; አልቦ፡ አስካል፡ ውስተ፡ ወይን፡ ; ዕፀ፡ ወይን፡ ; ; ጸገየ፡ ወይን፡ ; ቈጽለ፡ ወይን፡ ; ወይን፡ ይሁብ፡ ፍሬሁ፡ ; ዐሠርተ፡ ምእተ፡ ወይነ፡ ; አውያን፡ ጸገዩ፡ ; Deg.; ; . Vinea^lavel vinetum^laaliâs dicitur ዐጸደ፡ ወይን፡ ; ut: ; ; ; ; ; ; ; ; አዕጻደ፡ ወይን፡ ; al.

2)vinum^la, ; ; ; ; ; ; ገብረ፡ ወይነ፡ እምፍሬ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ይትረከብ፡ ወይን፡ ውስተ፡ አስካል፡ ; ወይን፡ ሐዲስ፡ ; ; ማእረረ፡ ወይን፡ ; ወይን፡ (sacramentale) ይኩን፡ ቀይሐ፡ ወኅሩየ፡ ; ጻዕፈ፡ ወይን፡ ; ስክረ፡ ወይን፡ 1 ( . ); አውያን፡ ጽሩያት፡ Lud. e Mss. Colb.; etiam vinum^lafactitium, igne confectum^la: ( ሜሰ፡ ) ወይን፡ ዘግቡር፡ በእሳት፡

, fem. ዐቃቢት፡ , m. ዐቃብያን፡ , ዐቀብት፡ custos^la: ; ዐቃብያን፡ (v. ዐቀብተ፡ ) ቤት፡ ; ዐቃቤ፡ ኅለት፡ ; መኑ፡ ይሠይም፡ ዐቃቤ፡ ላዕለ፡ አፉየ፡ ; ; ; አንትሙ፡ ካህናት፡ ዐቃብያነ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ካህናት፡ ዐቃብያነ፡ ሕጉ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; Petrus ዐቃቤ፡ መራኁተ፡ መንግሥተ፡ ሰመያት፡ ; ዐቀብት፡ ; ; ሊቀ፡ ዐቀብተ፡ ቤተ፡ ሞቅሕ፡

a)In specie

α) ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ medicus^la, pharmacus^la, ሥራይ፡ ( 245); ; ;

β) ዐቃቤ፡ ሥጋ፡ et ዐቃቤ፡ ርእስ፡ , ut: ሊቃነ፡ ዐቀብተ፡ ርእሱ፡ ; custos corporis^la, satelles^la.

γ) ዐቃቤ፡ መንግሥት፡ διάδοχος τοῦ βασιλέως vicarius regis^la, procurator regni^la .

δ) ዐቃቤ፡ ሙዳየ፡ ምጽዋት፡ custos arcae eleemosynarum^la et ዐቃቢ፡ γαζοφύλαξ thesaurarius^la .

ε) ዐቃቤ፡ ቀምሕ፡ c^la. pomorum^la ቀምሕ፡ ; adde .

ζ) ዐቃቤ፡ ነቢብ፡ orator^la .

η) ዐቃቤ፡ ነግድ፡ caupo^la .

θ) ዐቃቤ፡ አልባስ፡ custos vestiarii^la .

ι) ዐቃቤ፡ አንስት፡ c^la. gynaecei^la ; .

κ) ዐቃቤ፡ አንቀጽ፡ janitor^la ; ; ዐቀብት፡ (simplex) .

λ) ዐቃቤ፡ ወይን፡ vel ዐጸደ፡ ወይን፡ vinitor^la ; ; ; ; ; ዐቀብተ፡ ወይን፡ ; ; ዐቃቢተ፡ ዐጸደ፡ ወይን፡ ; ዐቀብተ፡ ዐጸደ፡ ወይን፡ .

μ) ዐቃቤ፡ ገነት፡ hortulanus^la ; Sx. ( ዐውድ፡ ).

b) ἐπίσκοπος , praefectus^la, episcopus^la ; .

c)custos^lai.e. tutor^la: Deus ዐቃቢሁ፡ ለያዕቆብ፡ ; Deus ይከውን፡ ዐቃቢሁ፡ ለሠናይ፡ ; መልአክ፡ ዐቃቢሁ፡ angelus ejus tutelaris^la ; item de angelo ;

d)custodiens^la: ብእሲት፡ አርማሚት፡ ወዐቃቢተ፡ ልሳን፡ (linguam compescens)

1)area^laquaevis circumsepta^la

a)area^la, impluvium^la, chors^la, αὐλή ; ኀበ፡ አረፍተ፡ ዐጸድ፡ ; በዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ ; ; ውስተ፡ አዕጻዳቲሆሙ፡ .

b)vestibulum^la, atrium^la,

β)regiae vel palatii, ; ; ውስተ፡ ዐጸደ፡ ቤተ፡ መንግሥት፡ ; ; ; quare

α) ዐጸደ፡ ወይን፡ vinea^la ; ; ; ; ; ; ; ( ወይን፡ ); quod passim pro ἄμπελος ( vitis^la) ponitur ; ; .

β) ዐጸደ፡ ሐምል፡ n. 1024hortus^la, viridarium^la: ; ; ; πρασιά (plura ሐምል፡ ).

γ) ዐጸደ፡ ቅብእ፡ olivetum^la ; ; ; vel ዐጸደ፡ ዘይት፡ .

f) ዐጸደ፡ እክል፡ area^lafrumentaria, ἅλων (aliâs ዐውደ፡እክል፡ ).

wayn

Cross-references: for ሜስ፡ ዘወይን፡ ሜስ፡

ʿāqqābi

1) እቃ፡ ቤት፡ ዐቃቢ፡ ʾǝqā bet ʿaqqābi keeper of the church treasury ዕቃቤት፡ ዓቃቢ፡ ቄስ፡ ወልደ፡ አረጋይ፡ ‘le ʿeqābēt ʿĀqābi, le prêtre Walda Aragāy^fr’ 61 l. 27 (ed.), 74 l. 2 (tr.), እቃ፡ ቤት፡ under ቤት፡

2) (Dillmann a) ዐቃቤ፡ ʿaqqābe ዓቃቤ፡ ʿāqqābe guardian of^en keeper of^en

a) ዓቃቤ፡ መርኆ፡ ʿāqqābe marḫo key-bearer^en ወዓቃቤ፡ መርኆ፡ ተርቢኖስ፡ ‘et le ʿāqābe marḫo, Tarbinos^fr’ 34 l. 10–11 (ed.), 40 l. 7 (tr.), መርኆ፡

b) ዓቃቤ፡ ሰዓት፡ ʿāqqābe saʿāt ዓቃቤ፡ ሰዓት፡ ነገደ፡ ክርስቶስ፡ ‘Le ʿāqābē saʿāt était Nagada Iyasus^fr’ 29 l. 18 (ed.), 33 l. 16–17 (tr.), ሰዓት፡

c) (Dillmann a ε) ዓቃቤ፡ ቀምሕ፡ ʿāqqābe qamḥ keeper of crops^en ወረሰይዋ፡ ለቤተ፡ ክርስቲያን፡ መዝብረ፡ ከመ፡ ልገተ፡ ዓቃቤ፡ ቀምሕ፡ ‘They have converted the church into ruins like the hut of yield keeper^en’ 78 § 154 (ed.), 45–46 § 154 (tr.), ቀምሕ፡

d) ዓቃቤ፡ ንዋየ፡ ግበር፡ ʿāqqābe nǝwāya gǝbar keeper of the property ወዓቃቤ፡ ንዋየ፡ ግበሪሃ፡ ለገበዝ፡ ጽንዕነ፡ ማርያም፡ ‘l’économe des biens de la cathédrale, Ṣeneʿena Māryām^fr’ 31 l. 13 (ed.), 36 l. 17–18 (tr.), ንዋይ፡ , ግብር፡

e) ዓቃቤ፡ አስካሬን፡ ʿāqqābe ʾaskāren treasurer^en ወሶበ፡ ርእዮ፡ ከመ፡ መፍቀሬ፡ ንዋይ፡ ውእቱ፡ ረሰዮ፡ ዓቃቤ፡ አስካሬን፡ ዘውእቱ፡ ሙዳየ፡ ምጽዋት፡ እንተ፡ ያስተጋብኡ፡ ቦቱ፡ ወርቀ፡ መባእ። ‘lorsqu’il vit qu’il aimait les richesses, il lui avait donné (la charge de) aqābē askārēn, c’est-à- dire de (gardien de) la bourse des aumônes, où l’on réunissait l’or des oblations^fr’ 70 l. 29–31 (ed.), 81 l. 23–25 (tr.), እስክሬን፡

f) ዓቃቤ፡ ገበዝ፡ ʿāqqābe gabaz ‘Il testo dice ዓቃቤ፡ ገበዝ . ገበዝ o ቄስ፡ ገበዝ è il titolo dell’addetto alla custodia dei beni della chiesa che ha anche l’incarico di aprirla a di chiuderla. Da notare che nessun dizionario di gəʼəz né di amarico registra questi due termini in coppia.’ 33 (145) n. 44, ገበዝ፡

g) ዐቃቤ፡ ጽንጽንያ፡ ʿaqqābe ṣǝnṣǝnyā , ዓቃቤ፡ ጽንጽንያ፡ ʿāqqābe ṣǝnṣǝnyā , ዐቃቤ፡ ጸንጸን፡ ʿaqqābe ṣanṣan , ዐቃቤ፡ ጸንጸን፡ ʿāqqābe ṣanṣan lit. ‘keeper of the fly-whisk’ a title bestowed to a ruler of ʾƎndartā, also to a ruler of Tigray (Chernetsov, and after him Derat, identifies it with the title ዓቃጼን፡ considered to be its later, abbraviated form .) ወበጊዜ፡ በአቱ፡ ውስተ፡ አናቅጺሃ፡ ቆሙ፡ ትግሬ፡ መኰንን፡ ወነብ[ር]እድ፡ ዘአክሱም፡ በየማን፡ ወበፀጋም። እንዘ፡ ይከለክሉ፡ ይኂዞሙ፡ ጨንገረ፡ ዘአውልዕ፡ እስመ፡ ከማሁ፡ ሕጎሙ። ወበእንተዝ፡ ይሰመይ፡ ትግሬ፡ መኰንን፡ ዓቃቤ፡ ጽንጽንያ፡ ‘A son entrée aux portes de la ville, le roi avait à sa droite et à sa gauche le gouverneur du Tigré et l’administrateur d’Aksum qui portaient et agitaient, suivant l’usage, des rameaux d’olivier; c’est pour cela que l’on appelle le gouverneur du Tigré ʿAqâbê Ṣenṣenyâ^fr’ 49 l. 8–10, 50 l. 1–2 (ed.), p. 49 l. 9–12, 50 l. 1 (tr.); ዘኢይበውእ፡ ዓቃቤ፡ ጸንጸን፡ ወኢከንቲባ፡ ዘአልቦ፡ ግብረ፡ ለባዕድ፡ ዘእንበለ፡ አበ፡ ምኔት፡ ዘመጣዕ፡ ‘Que l’ʿaqqābē ṣanṣan n’entre pas, ni le kantibā, à l’exception de l’abbé de Maṭāʿ^fr’ 56, 57; ዓቃ፡ ጸንጸን፡ ባራ፡ ጽዮን፡ ‘le liqā{sic} ṣanṣan Bārā Ṣeyon^fr’ 57, 58, ጽንጽንያ፡

Grébaut
ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ ʿaqqābe śǝrāy «médecin^fr, pharmacien^fr» ― ባለ፡ መድኃኒት፡ Ms. BNFabb217, fol. 51r., ሥራይ፡
127

Leslau
ዐቃቤ፡ ሥራይ ʿaqqābe śǝrāy physician^en, whitch doctor^en; see 182–3, ሥራይ 536a
ዐቃቤ፡ ሰዓት ʿaqqābe saʿāt ‘Times Keeper’ for the emperor’s schedules as well as for the hours of the prayers 66a

ዕቡር

aridus^la, exsiccatus^la, sterilis^la: ( ሰዊት፡ ) ቀጢናን፡ ወዕቡራን፡ ἀνεμόφθοροι ; ; (cfr. ይቡሳን፡ ; ); ሐምለ፡ ቅብእ፡ ዕቡር፡ σευτλίον ἡμίεφθον ; ዐጸደ፡ ወይን፡ ዕቡር፡ . – : ዕቡር፡ ዘ፡ ደረቅ፡

ዘ

et ( gramm.§ 147; gramm.§ 169,5).

A): m. ዘ፡ , fem. እንተ፡ , እለ፡ qui^la, quae^la, quod^la.

1)De constructione hujus pronominis ( gramm.§ 201; § 202).

a)Formae pronominis secundum numeros et genera variantur, ut: ኢየሱስ፡ ዘተብህለ፡ ክርስቶስ፡ ; ምድር፡ እንተ፡ ኢኮነት፡ እንቲአከ፡ ; ; ; አጥባት፡ እለ፡ ኢሐፀና፡ ; ቢጾሙ፡ እለ፡ ውስተ፡ ካልእ፡ ሐመር፡ ; sed ubicumque nomen, ad quod referatur, praemissum est, ዘ፡ simplex (tamquam nota relationis generalis) sufficere potest, ut: አንስትያ፡ ዘኀረዩ፡ (quas) ; አባግዕ፡ ዘአልቦ፡ ኖላዌ፡ ; . (De እንተ፡ qui^lapro ዘ፡ vid. infra sub B,2).

b)Pronomen relativum in Accusativo positum esse, aut e contextu subintelligitur, ut: ቃል፡ ዘይቤሎሙ፡ ; ዐጸደ፡ ወይን፡ ዘወሀቦ፡ ለዮሴፍ፡ ; ; aut pronomine sive verbo sive notae Accusativi suffixo notatur: እብን፡ እንተ፡ መነንዋ፡ ; አሕዛብ፡ እለ፡ አውፅኦሙ፡ ; አምላክነ፡ ዘኪያሁ፡ ተወከልነ፡ . Genitivus pronomine ei nomini, a quo Genitivus pendet, suffixo notatur, ut: አመት፡ እንተ፡ ስማ፡ አጋር፡ ancilla^la(quae nomen ejus i.e.) cujus nomen Agar^la ; ሕዝብ፡ እለ፡ ኢትሰምዕ፡ ነገሮሙ፡ . Praepositiones pronomini relativo

α)vel (sicut in aliis linguis Semiticis) postponuntur eaeque pronomine suffixo (ad idem nomen ad quod refertur relato) munitae: ምድር፡ እንተ፡ ውስቴታ፡ ነበረ፡ terra^la(quae in ea i.e.) in qua habitaverat^la ; ; ; ዘመጻእኪ፡ ኀቤሁ፡ ad quem venisti^la .

β)vel (quamquam rarius) praemittuntur: ወኵሉ፡ ውስተ፡ ዘወድቀ፡ በድኖሙ፡ καὶ πᾶν ἐφ᾽ ὃ ἂν ἐπιπέσῃ ; በኵሉ፡ በዘአመከሮ፡ ; ሰይፍ፡ በዘይቀትለነ፡ ; ; ; ; ; ; ; ጽንዕ፡ በዘ፡ ይትዌከሉ፡ ረሲዓን፡ ; ; ; ; ; .

γ)denique et praemittuntur et suffixo munitae postponuntur: በዘቦቱ፡ ; ; ; ; ; . – Pronomini relativo, ubi ratione modo dicta complementum pronominis suffixi adjectum est, passim ለ፡ praefigitur, quo illud pronomen suff. ad referendum esse significetur: ለእለ፡ ውስቴቶሙ፡ ሀሎከ፡ ἐν οἷς σὺ εἶ ; ወቦ፡ ለዘወሀቦ፡ et erat cui dedit^la ; አልቦ፡ ለዘየኀፍሮ፡ nemo est quem vereatur^la(ne interpreteris: nemo est qui eum vereatur^la)

c)Praepositiones longiores quae secundum legem sub b,β dictam praeponendae erant, pronomini relativo postponere licet: ዘእምነ፡ (pro እምነ፡ ዘ፡ ) ; ; እለ፡ እምኀበ፡ ; እንተ፡ ኀበ፡ ; ዘኀበ፡ ; ; n. 1030 ዘእምአመ፡ .

d)nonnumquam in Accusativo loci et temporis, ponitur: መካን፡ እንተ፡ ὁ τόπος ἐν ᾧ ; ፭ ዓመት፡ ዘ፡ ἐν οἷς ; ; . . ; .

e)Enunciationem relativam ei nomini, cui apposita est, postponere non necesse est sed etiam praemittere licet, ut: ኢትእርዩ፡ ዘወድቀ፡ እክለ፡ . ; ; . Nec raro illud nomen attractione in enunciationem relativam transmittitur: ዛቲ፡ ይእቲ፡ ዳግሚትየ፡ ዘጸሐፍኩ፡ መጽሐፈ፡ (pro መጽሐፍ፡ ) ; ; ; ; ; ; (plura gramm.§ 201).

2)De significatione pronominis.

a), ubi nomen ad quod referatur non memoratum est exponitur

α)is qui^la, ejus qui^la, ei qui^laal.: ብፁዓን፡ እለ፡ ይላሕዉ፡ beati ii qui lugent^la ; ምንተ፡ እረግም፡ ዘእግዚአብሔር፡ ኢረገመ፡ (eum quem) ; ደመ፡ ዘቀተለ፡ (ejus qui) ; ዕሤተ፡ እንተ፡ ገበርኩ፡ ሠናይተ፡ praemium ejus quod feci boni ; ዘእለ፡ eorum qui^la ; ለእለ፡ ይፈቅዱ፡ ይትፈወሱ፡ አሕየዎሙ፡ (eos qui) ; ምስለ፡ እለ፡ ሞቱ፡ (cum iis qui mortui sunt) ; እእሪ፡ እክለ፡ ኀበ፡ እለ፡ ረከብኩ፡ ሞገሰ፡ (apud eos apud quos) .

β)quicumque^la, quisquis^la, ; ; ; ; ; ; ; , al.; ( ዘኮነ፡ col. 864); በዘፈቀድከ፡ ኰንን፡ ኪያየ፡ (quocumque modo volueris) ; et duplicatum ዘዘ፡ . At plerumque ኵሉ፡ ዘ፡ , ut: ኵሉ፡ ዘታሕተ፡ ሰማይ፡ ; ኵልክሙ፡ እለ፡ πάντες ὅσοι ; ; al. crebro.

γ)si quis^la: ዘርኢከ፡ እምውስቴቶሙ፡ ጠቢበ፡ ትልዎ፡ τίς σοφός ; αὐτῷ προσκολλήθητι ; ዘኪያሃ፡ አፍቀረ፡ አፍቀረ፡ ሕይወቶ፡ ; ; .

δ)qualis^la: እመ፡ ትገብር፡ ሠናየ፡ አእምር፡ ለዘ፡ ትገብር፡ τίνι ; ምንዳቤ፡ ዘኢኮነ፡ እምቅድመ፡ ዓለም οἵα ; mos ዘኢኮነ፡ እምቅድመዝ፡ Org.

ε)de ለእለ፡ quot^la, quotcumque^la ለለ፡ col. 25.

b) ዘ፡ crebro pronomine Latinorum neutro exponendum est: አልቦሙ፡ ዘይበልዑ፡ non habebant quod ederent ; ; ; ; al.; rarius እንተ፡ pro neutro usurpatur, ut: አድኅነኒ፡ እምእንተ፡ እፈርህ፡ ῥῦσαί με ἐκ τοῦ φόβου μου apocr.

c) ዘሂ፡ – ዘሂ፡ alius^la– alius^la ; ; ; ናሁ፡ እለሂ፡ – ወእለሃ፡ .

d)de ቦ፡ ዘ፡ vel ቦ፡ እለ፡ quidam^la, et^la ቦዘ፡ – ቦዘ፡ alius – alius^la ቦ፡ col. 481.

e)de አልቦ፡ ዘ፡ nullus^la, nihil^la አልቦ፡ col. 717.

f)de ከመዘ፡ quasi^la, tamquam^laet ዘከመ፡ sicut^la ከመ፡ col. 827.

g) ወዝኒ፡ ዘ፡ ; ; et plerumque ወዘ፡ quod autem ad id attinet quod^la ; ወዘኒ፡ ይቤ፡ ; ; ወዘሰ፡ ነገረ፡ ሞት፡ quod autem ad mortem attinet^la .

B)Conj.

1) ዘ፡

a)quod^la( daß^de)

α)ad complendam et exponendam notionem antea brevius significatam: ምንትኑ፡ ውእቱ፡ ዝንቱ፡ ዘአፍጠንከ፡ ረኪበ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; .

β)post interrogationem, ubi causa interrogationis exponitur: ምንተ፡ ኮንከ፡ ዘተማሕፀንከ፡ በምሥዋዕ፡ τί γέγονέ σοι ὅτι πέφευγας ; ; ; . ; .

γ)eo quod^la: አሕየውኪ፡ ነፍሰኪ፡ ዘአፍጠንኪ፡ ወሪደ፡ σπεύσασα .

δ)post verba impersonalia: ኢአከለክሙኑ፡ ዘረዐይክሙ፡ ; ; ምንተ፡ ይበቊዐነ፡ ዘነሐዩ፡ ; ; ; ደለወኒ፡ ዘአሕመምከኒ፡ ; ይመስለክሙኑ፡ ዘሐሰተ፡ ይብል፡ ; Dan. apocr. 13,6; ; ; n. 1031 ; .

ε)quod^la, quia^la: ነስሐ፡ እግዚአብሔር፡ ዘአንገሦ፡ ; ኣአኵተከ፡ ዘኢረሰይከኒ፡ ; ሴልየ፡ ዘርሕቀ፡ .

ζ)Ubi enunciationis pars quaedam cum negatione emphatice praemissa est, ejus praedicatum ope conjunctionis ዘ፡ adjicere amant: non est quod^la, ut: ኢኮነ፡ እንበይነ፡ ዝሙት፡ ዘእነሥኣ፡ ; አኮ፡ በኅብስት፡ ክመ፡ ዘየሐዩ፡ ሰብእ፡ ; ; ; nec non: አኮ፡ ዘሞተት፡ (non est quod i.e.) nequaquam mortua est^la ; ; et አልቦ፡ ዘትትጋአዙ፡ በፍኖት፡ .

η) ቦ፡ ዘ፡ vel ቦኑ፡ ዘ፡ num est quod?^la ; ; ; ( ቦ፡ col. 482) et አልቦኑ፡ ዘ፡ nonne est quod?^la .

θ) እፎ፡ ዘ፡ quomodo est quod^lasub. እፎ፡ col. 807.

ι) ሕቀ፡ ክመ፡ ዘእም፡ haud multum abfuit quin^la ሕቀ፡ col. 98.

b)cum^la, si^la, ; .

2) እንተ፡ a poëtis pro ዘ፡ usurpatur: quod^la, ut: ሰላም፡ ለከ፡ እንተ፡ ነበርከ፡ ዕቁደ፡ ; ሰላም፡ ለበርኳስስ፡ ከመ፡ ያርኁ፡ ወይዕጹ፤ እንተ፡ አድምዐ፡ ሢመተ፡ ለእግዚአብሔር፡ ውስተ፡ አንቀጹ፡ ; ሰላም፡ ለዩሐንስ፡ ወአቡቂር፤ እንተ፡ ነበሩ፡ ኅቡአ፡ በእለ፡ እስክንድርያ፡ ሀገር፤ ; ሰላም፡ ለአቃርዮስ፡ እንተ፡ ደለዎ፡ ርእይ፤ ; al. creberrime. Sed aliis in locis pro masc. ዘ፡ usurpatum videtur ( Lud. in 363), ut: ሰላም፡ እብል፡ ለብእሲ፡ ምእመን፤ እንተ፡ ይሰመይ፡ ጎልያን፡ ; ( ሰላም፡ ) ለረድአ፡ ጳውሎስ፡ ቲቶ፡ እንተ፡ አፍቀሮ፡ (sc. Paulus) ; al. ( እንተ፡ duarum syllabarum poëta maluit quam ዘ፡ monosyllabum. Si quis እንተ፡ idem quod እንዘ፡ esse putaverit, opponendum videtur, quod nulla ratio conspicua est, cur poëta እንዘ፡ uti noluerit).

3) ዘ፡ cum praepositionibus compositum,

a) በዘ፡

α)cum^la, dum^la: ወለደት፡ሎቱ፡ወልደ፡በዘረሥአ፡ ; ; ; ; quamvis^la .

β)ut^la( quo^la), sive consecutivum sive finale, plerumque : ( ὥστε ); ለምንት፡ ትትናገር፡ በዘ፡ ይሰምዑ፡ ሕዝብ፡ ; በዘ፡ ይረክበክሙ፡ እኩይ፡ τοῦ κακῶς εἶναι ὑμῖν ; ገብሩ፡ በዘ፡ ያምዕዑኒ፡ ; በዘ፡ ይትናዘዙ፡ εἰς παράκλησιν ; ; እሁቦሙ፡ ልበ፡ በዘ፡ ያአምሩኒ፡ τοῦ εἰδέναι ; ; ; ; ; ; ; ; ; rarius , ut .

γ)pro eo quod^la, .

b) እምዘ፡

α)ex quo^la(tempore): እምዘ፡ ተወልደ፡ ; እምዘ፡ ተፄወውነ፡ ; .

β)postquam^la, ( ubi^la, quum^la): እምዘ፡ ጌሠ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; , al.

α) በእንተ፡ ዘ፡ pro eo quod^lavel propterea quod^la ; ; ; .

β) ህየንተ፡ ዘ፡ loco ejus quod^la( cum^la) ;

γ) እንበይነ፡ ዘ፡ ideo quod^la

እለ፡ ʾǝlla associative referring to ‘X and his associates/followers’ መዓልተ፡ ይውዕል፡ እንዘ፡ ይሴአል፡ መጻሕፍተ፡ እምነ፡ ማእምራን፡ እለ፡ አባ፡ ሠርፀ፡ ድንግል፡ ላዕሌሆሙ፡ ሰላም፡ ‘Seine Tage verbrachte er damit, die Gelehrten, wie den Abba Śarṣa-Dengel und andere — das Heil sei über ihnen — nach den Schriften zu befragen^de’ 6 l. 4-6 (ed.) , 6 l. 9-11 (tr.) (‘Äth. ella . Hier nicht als Plural des Relativpronomens zu deuten (+ PN = die Leute des PN; übersetzt »os familiares«) sondern als Pluralmorphem vor Eigennamen mit der Bedeutung »Leute wie z.B. PN und Genossen; vgl. 3 l. 22, 28 (ed.) , 5 l. 27; 6 l. 4 (Ḥamalmāl et ses compagnons«).’ 6 n. 16 )

ወፍር ዐጸድ

, m. et fem. ,

1)rus^la, ager^la, agri^la, arvum^la, praedium^la, fundus^la: ዘይትቀነይ፡ ወፍረ፡ ; ሐረሳዌ፡ ወወፍሮ፡ ; ወፍረ፡ ሐረስት፡ ; γεώργιον ; ; ወፍር፡ ዐባይ፡ ; ወፍር፡ ዐቢይ፡ ; ; ἀγρός ; ; ዐጸደ፡ ወፍር፡ ἄρουρα ; አዕጻደ፡ ወፍር፡ ἀγροί ; .

2)ager pascuus^la, pascua^la: ዐብረ፡ ኵሉ፡ ወፍር፡ ዘውስተ፡ ገዳም፡ αἱ νομαὶ τῆς ἐρήμου ; አዕጻዳተ፡ ወፍርነ፡ βουκόλια ἡμῶν ; ; (v. ወፍረ፡ ላህም፡ ); .

3)res rustica, oeconomia^la: episcopus ዘኢይዘሩ፡ ንዋየ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ ለወፍረ፡ ቤቱ፡

1)area^laquaevis circumsepta^la

a)area^la, impluvium^la, chors^la, αὐλή ; ኀበ፡ አረፍተ፡ ዐጸድ፡ ; በዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ ; ; ውስተ፡ አዕጻዳቲሆሙ፡ .

b)vestibulum^la, atrium^la,

β)regiae vel palatii, ; ; ውስተ፡ ዐጸደ፡ ቤተ፡ መንግሥት፡ ; ; ; quare

α) ዐጸደ፡ ወይን፡ vinea^la ; ; ; ; ; ; ; ( ወይን፡ ); quod passim pro ἄμπελος ( vitis^la) ponitur ; ; .

β) ዐጸደ፡ ሐምል፡ n. 1024hortus^la, viridarium^la: ; ; ; πρασιά (plura ሐምል፡ ).

γ) ዐጸደ፡ ቅብእ፡ olivetum^la ; ; ; vel ዐጸደ፡ ዘይት፡ .

f) ዐጸደ፡ እክል፡ area^lafrumentaria, ἅλων (aliâs ዐውደ፡እክል፡ ).

ዐጸድ

1)area^laquaevis circumsepta^la

a)area^la, impluvium^la, chors^la, αὐλή ; ኀበ፡ አረፍተ፡ ዐጸድ፡ ; በዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ ; ; ውስተ፡ አዕጻዳቲሆሙ፡ .

b)vestibulum^la, atrium^la,

β)regiae vel palatii, ; ; ውስተ፡ ዐጸደ፡ ቤተ፡ መንግሥት፡ ; ; ; quare

α) ዐጸደ፡ ወይን፡ vinea^la ; ; ; ; ; ; ; ( ወይን፡ ); quod passim pro ἄμπελος ( vitis^la) ponitur ; ; .

β) ዐጸደ፡ ሐምል፡ n. 1024hortus^la, viridarium^la: ; ; ; πρασιά (plura ሐምል፡ ).

γ) ዐጸደ፡ ቅብእ፡ olivetum^la ; ; ; vel ዐጸደ፡ ዘይት፡ .

f) ዐጸደ፡ እክል፡ area^lafrumentaria, ἅλων (aliâs ዐውደ፡እክል፡ ).

ኀደገ

I,1[radix in Geez tritissima, sed a caeteris linguis semiticis aliena (de Amh. ); nam arab. خدج significatum specialem abortivit^la(elabi sivit foetum) habet. Significatione quidem vicinum est חָדֵל sed alius originis ( Ges. thes. p. 407). De etymo si conjecturam proponere licet, ኀደገ፡ mihi ad עָתַק dimoveri^la, arab. عَتَقَ manumitti^la(sicut عَزَبَ remotus fuit^la, procul abfuit^la, hebr. עָזַב dimittere^la, relinquere^la) referendum videtur.] ይኅድግ፡ ;

A)transitive

1)relinquere^la( verlassen^de, zurücklassen^de, hinterlassen^de)

a)discedere^laab aliquo, vel loci: መካነከ፡ ኢትኅድግ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ኀደጎ፡ ስካረ፡ ወይኑ፡ .

b)in discedendo relinquere aliquid^la, rei: ; ; ; ; ; ; ; ; ኀደግዋ፡ ለሀገር፡ ርኁተ፡ ; addito loco: ነኀድገከ፡ በኀበ፡ ውሉድከ፡ ; ሥርዎ፡ ኅድጉ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; et ለ፡ pers. alicui^la: ; ; ; ; in specie de moriente: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;

c)deserere^la, destituere^la: ኢትኅድግ፡ ዐርከከ፡ ዘትካት፡ ; ; ብእሲት፡ እንተ፡ ተኀድግ፡ ምታ፡ ; ; ; ; ; in specie:

α)Deum i.e. ab eo deficere^la ; ; ; ; .

β)mandata Dei, legem, consilium ; ; ; ; ; የኀድጉ፡ ጽዋዔሆሙ፡ monachi^la, qui a vocatione sua recedunt^la, ; ኀደገ፡ ምክሮሙ፡ .

2)committere^laalicui aliquid ( überlassen ) ; ኀደገ፡ ኵሎ፡ ቅድሜሁ፡ ; ተኀድግ፡ ዲቤሁ፡ ተግባረከ፡ ; በእደ፡ ; ( ).

3)dimittere^la( loslassen^de, entlassen^de) n. 616

a)rem vel personam, quam aliquis tenebat: አኀዛ፡ ወኢትኅድጋ፡ ; ; ; Matth, 4,11; etiam ኀደገት፡ እዴሃ፡ እምላዕሌሁ፡

b)liberum dimittere, missum facere ; ; .

c)dimittere uxorem i.e. repudiare^la, divortium facere^la ; ; ; ; Asc. ; ; ; ; .

4)remittere^la, condonare^la( erlassen^de, nachlassen^de)

a)debitum: የኀድጉ፡ ሎሙ፡ ጸባሕቶሙ፡ ; ; ; ; ; ኅድግ፡ ወአሥኅት፡ እምክበደ፡ ቅኔ፡ .

5)omittere^la, praetermittere^la, intermittere^la( lassen^de, ablassen^de, weglassen^de, unterlassen^de),

a)omittere, praetermittere: ኢትኅድግ፡ አሐተ፡ ቃለ፡ እምዘነበብከ፡ ; ዐጸደ፡ ጸናፌ፡ ኅድግ፡ ወኢትመጥን፡ ; Matth.23,23; . Memorabilis est Imperativi usus, qui in eo conspicuus est, ut in argumentationibus a majori ad minus vel a minori ad majus Imperat. II vel , addito adverbio ሰ፡ , ut: ኅድግሰ፡ vel ኅድጉሰ፡ omitte^lavel omittite autem!^laadverbii instar in enunciationem insertus idem valeat, quod Latinorum nedum^la, multo magis^lavel multo minus^la. Neque necesse est, ut nomen, quod hoc Imperativo praemisso insignitur, in Accusativo ponatur, ut: ጥቀ፡ ሰማይኒ፡ ኢኮነ፡ ንጹሐ፡ በቅድሜሁ፡ ኅድግሰ፡ ሰብአ፡ ርኩሰ፡ ; sed eum quoque nominis casum, qui reliqua enuntiationis constructione postulatur, retinere licet, ut: ከዋክብት፡ ኢኮኑ፡ ንጹሓነ፡ በቅድሜሁ፡ ኅድግሰ፡ ሰብእ፡ መዋቲ፡ (v. ሰብአ፡ መዋቴ፡ ) . Alia exempla invenies ; ; ; Chrys. (saepius, ut ho. 34); እስመ፡ ለእንስሳሂ፡ ያሐዝኖሙ፡ ሞተ፡ እሞሙ፡ ኅድግሰ፡ ለሰብእ፡ ለባውያን፡ — Praeterea Ludolfus in (ubi locus allegatur) pro ኅድጉሰ፡ legit ኅድጎሰ፡ quod equidem nusquam reperi.

b)negligere^la, curam^larei vel abjicere^la, ; አኀድጎ፡ ἀνήσω αὐτόν ; ; ; etiam እምነ፡ , ut: ኢትኅድግ፡ እምእለ፡ ይበክዩ፡ .

c)intermissionem facere^laoperis: ኀደጉ፡ ተግባሮሙ፡ ; .

d)missum facere^la, desistere^lavel abstinere^laa re, cessare facere^laaliquid, finem facere^larei, desinere^la

α)rei: ኀደገ፡ ጥበ፡ uberibus ablatus est^la ; deponere vestem ; ኅድጎ፡ ለጋእዝ፡ ἀπόσχου ἀπὸ μάχης ; ኅድጋ፡ ለኀጢአት፡ ; ; ኅድጎ፡ ለኅሊና፡ መዋቲ፡ ; ኀደገ፡ ዓለመ፡ renuntiavit mundo^la(et monachus factus est) Phlx.; እከየ፡ malam consuetudinem missam facere, Chrys. (crebro); ἀφιέναι ኀደገ፡ ተፋቅሮተከ፡ ዘቀዲሙ፡ ; ኢየኀድጋ፡ ለየውሐት፡ ; ; κοπάζειν , ut: ኀደገ፡ ንጉሥ፡ መዐቶ፡ ; ከመ፡ ይኅድገነ፡ ባሕር፡ ; ; ἀπολείπειν , καταλείπειν : ይኅድግ፡ ኃጥእ፡ ፍኖቶ፡ ; እግዚአብሔር፡ ኢኀደገ፡ ምሕረቶ፡ ; ἐξαιρεῖν ኢትኅድግ፡ ምሕረተከ፡ እምነ፡ ቤትየ፡ ; creberrime παύεσθαι : ኅድጉ፡ እከየክሙ፡ ; ; ; ; ኀደገ፡ ነገረ፡ ; ; የኀድጉ፡ አፅባኢሆሙ፡ ; ኢትኅድጉ፡ ተስፋክሙ፡ .

γ) እምነ፡ , ut: ኢኀደጉ፡ እምትምህርቶሙ፡ n. 617non desierunt eos docere^la,

δ), omisso objecto: ቅድም፡ እምነ፡ ኵሉ፡ ኀዲገ፡ ከመ፡ ጠቢብ፡ παῦσαι πρῶτος χάριν παιδείας ; እሖርኑ፡ አው፡ እኅድግኑ፡ ; ; ኅድግ፡ ምዕረ፡ ; ; ; ; ; .

6)sinere^la, permittere^la( lassen^de), , ut: ኢኀደገኒ፡ ; ; verbi: ; ; ; ኢየኀድጎ፡ ይኑም፡ ; ; ; ኢትኅድገኒ፡ እደቅ፡ ; ; ; ; ; ; ; vel ከመ፡ ; ; ; vel ወ፡ ኅድገኒ፡ ወኣጥፍኦሙ፡ .

B)intransitive:

1)remittere^la, cessare^la( nachlassen^de, ablassen^de): ኀደገ፡ እሳት፡ ; ብድብድ፡ ; መቅሠፍት፡ ; ሀቦ፡ ; ነፋስ፡ ; ; ለምጽ፡ ; ; የኀድግ፡ እዴሁ፡ እምላዕሌክሙ፡ .

2)deficere^la: ትጸውም፡ ወትጼሊ፡ እስከ፡ ኀደገ፡ ሥጋሃ፡

3)cedere^laalicui in re, eo inferiorem esse^la, እምነ፡ comparativo: ዘይባርክ፡ ዐርኮ፡ በጽባሕ፡ በዐቢይ፡ ቃል፡ እምዘይረግም፡ አልቦ፡ ዘኀደገ፡ ( οὐδὲν διαφέρει ) .

ḫadaga ኢይትኅደግ፡ እንበለ፡ + Subjunctive surely, certainly^en ኢይትኀድግ፡ እንበለ፡ ይፍታህ፡ ለነ፡ እግዚአብሔር፡ እምዝንቱ፡ ሞኰንን፡ ዓመፃ። ‘“Il ne se peut que le Seigneur ne nous rende pas justice contre cet officier pervers!”^fr’ 21 l. 34–35 (ed.), 25 l. 38–39 (tr.)

Comparative and etymological data
This same construction occurs in Amharic ስ- + NEG Imperfect አይቀርም ‘it will not remain without Verb’. It needs to be researched whether Amharic inherited this construction or whether the Gǝʿǝz construction is a calque from Amharic. Note that in the above example the construction occurs in direct speech.

ዐጸድ

1)area^laquaevis circumsepta^la

a)area^la, impluvium^la, chors^la, αὐλή ; ኀበ፡ አረፍተ፡ ዐጸድ፡ ; በዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ ; ; ውስተ፡ አዕጻዳቲሆሙ፡ .

b)vestibulum^la, atrium^la,

β)regiae vel palatii, ; ; ውስተ፡ ዐጸደ፡ ቤተ፡ መንግሥት፡ ; ; ; quare

α) ዐጸደ፡ ወይን፡ vinea^la ; ; ; ; ; ; ; ( ወይን፡ ); quod passim pro ἄμπελος ( vitis^la) ponitur ; ; .

β) ዐጸደ፡ ሐምል፡ n. 1024hortus^la, viridarium^la: ; ; ; πρασιά (plura ሐምል፡ ).

γ) ዐጸደ፡ ቅብእ፡ olivetum^la ; ; ; vel ዐጸደ፡ ዘይት፡ .

f) ዐጸደ፡ እክል፡ area^lafrumentaria, ἅλων (aliâs ዐውደ፡እክል፡ ).

ዐፀድ ዐጸድ ዐጸድ

area^la ዐጸድ፡ m. et fem. [ أَصِيدٌ et وَصِيدٌ area anteliminaris^la, وَصِيدَةٌ et أَصِيدَةٌ et أَسِدَةٌ caula^la, septum^la, مُوَصَّدٌ cortina^la, velamen^la; potestas radicis prima in cingendo^lafuisse videtur, ኀጸደ፡ , عَصَدَ عَسَدَ inflexit^la, torsit^la,] አዕጻድ፡ , አዕጻዳት፡

1)area^laquaevis circumsepta^la

a)area^la, impluvium^la, chors^la, αὐλή ; ኀበ፡ አረፍተ፡ ዐጸድ፡ ; በዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ ; ; ውስተ፡ አዕጻዳቲሆሙ፡ .

b)vestibulum^la, atrium^la,

β)regiae vel palatii, ; ; ውስተ፡ ዐጸደ፡ ቤተ፡ መንግሥት፡ ; ; ; quare

α) ዐጸደ፡ ወይን፡ vinea^la ; ; ; ; ; ; ; ( ወይን፡ ); quod passim pro ἄμπελος ( vitis^la) ponitur ; ; .

β) ዐጸደ፡ ሐምል፡ n. 1024hortus^la, viridarium^la: ; ; ; πρασιά (plura ሐምል፡ ).

γ) ዐጸደ፡ ቅብእ፡ olivetum^la ; ; ; vel ዐጸደ፡ ዘይት፡ .

f) ዐጸደ፡ እክል፡ area^lafrumentaria, ἅλων (aliâs ዐውደ፡እክል፡ ).

1)area^laquaevis circumsepta^la

a)area^la, impluvium^la, chors^la, αὐλή ; ኀበ፡ አረፍተ፡ ዐጸድ፡ ; በዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ ; ; ውስተ፡ አዕጻዳቲሆሙ፡ .

b)vestibulum^la, atrium^la,

β)regiae vel palatii, ; ; ውስተ፡ ዐጸደ፡ ቤተ፡ መንግሥት፡ ; ; ; quare

α) ዐጸደ፡ ወይን፡ vinea^la ; ; ; ; ; ; ; ( ወይን፡ ); quod passim pro ἄμπελος ( vitis^la) ponitur ; ; .

β) ዐጸደ፡ ሐምል፡ n. 1024hortus^la, viridarium^la: ; ; ; πρασιά (plura ሐምል፡ ).

γ) ዐጸደ፡ ቅብእ፡ olivetum^la ; ; ; vel ዐጸደ፡ ዘይት፡ .

f) ዐጸደ፡ እክል፡ area^lafrumentaria, ἅλων (aliâs ዐውደ፡እክል፡ ).

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose