[i.q. חָנוּת fornix, tabernala, חֶנְוָא et חָנוּת , ܚܳܢܽܘܬܳܐ taberna mercatoris, cauponala; حَانُوتٌ officina, tabernala] ሐዋኒት፡ tabernala, macellumla, cauponala: ሥጋ፡ ሐኖት፡ ; Clericila ኢይብልዑ፡ ውስተ፡ ቤተ፡ ሐኖት፡ F.M. 32,1; እመቦ፡ ካህን፡ ዘበልዐ፡ መብልዐ፡ ውስተ፡ ሐኖት፡ ዘመንዛህልላን፡ አው፡ ሰትየ፡ F.M. 32,1; ቤተ፡ ሐኖት፡ ; ሐኖት፡ – Pluralis legitur Platt: ሠለስቱ፡ ከዋኒት፡ (pro ሐዋኒት፡ ) tres tabernae.la– : ሕዋኒት፡ (sic) ዘ፡ ምዕራፍ፡ ; aliudla ኅዋናት፡ ዘ፡ ኆኛ፡ ( ኾኛ፡ apud Ludolfum in amh. 69). , m. et fem. , ግበር፡ et ግብራት፡ 1)actiola, efficaciala, ἐνέργεια .
2)laborla, operatiola, operala, opusla( Arbeitde): ሀቦ፡ ግብሮ፡ በአምጣነ፡ ኀይሉ፡ ; ኢትትማከር፡ ምስለ፡ ሀካይ፡ በእንተ፡ ግብር፡ ; materfamilias ትሁቦን፡ ግብሮን፡ ለአእማቲሃ፡ ; ; ግብረ፡ ሐቅል፡ ; ; ; ስድስተ፡ መዋዕለ፡ ግብር፡ ; ; ; ; ; ጳውሎስ፡ ይሴሰይ፡ እምግብረ፡ እደዊሁ፡ ; ይሴሰዩ፡ በግብረ፡ እደዊሆሙ፡ ; አብሕርት፡ ወአፍላግ፡ ይፌጽሙ፡ ግብሮሙ፡ . a)negotiumla: ; ኢኮነ፡ ግብረ፡ አሐቲ፡ ዕለት፡ ወኢኮነ፡ ግብረ፡ ሰኑይ፡ ; ኵሉ፡ እለ፡ ይገብሩ፡ ግብረ፡ ንጉሥ፡ ; ብየ፡ ግብር፡ በዘ፡ አሐውር፡ Lud. e Vit. Sam.
b)officiumla, munusla: አግብኦ፡ ውስተ፡ ግብሩ፡ ; ኢይግበር፡ ሕዝባዊ፡ ግብረ፡ ክህነት፡ ; ግብረ፡ ዲያቆን፡ . p. 314.
c)opuslavel ministerium sacrumla: ንዋየ፡ ግበሪሆሙ፡ τὰ σκεύη τῆς λειτουργίας ; ; ; ግበር፡ ; እለ፡ ይገብሩ፡ ግብረ፡ እግዚአብሔር፡ .
d)opificiumla, arsla: ተምህሮ፡ ግብረ፡ እድ፡ ; ; ; ; ይትሜሀር፡ ግብረ፡ ኀጺን፡ ; እለ፡ ኵሎሙ፡ ይጠብቡ፡ በግብሮሙ፡ ; figuli .
3)opusla( Werkde) quod quis producit, a)Dei, creaturala, res creatala: ኵሉ፡ ግብረ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ; ; ; ποίημα ; ; ግብር፡ ዐበይት፡ ; ; ኵሉ፡ ግብራተ፡ ሰማይ፡ ; እስከ፡ ይትገበር፡ ሐዲስ፡ ግብር፡ .
b)hominum, artificiumla, opificiumla: ኮነ፡ ይገብር፡ ግብረ፡ ብርት፡ ወኀጺን፡ ; ግብረ፡ ማእነም፡ ; ግብረ፡ እብን፡ ; ; ግብረ፡ ብርት፡ ; ግብረ፡ ኬንያ፡ ; ; ; πλάσμα figmentumla ; poëma ; idola ግብረ፡ እደው፡ ; ; ; ; al.
c)quae labore parta est mercesla , vel qui a planta producitur fructusla: ሐሰት፡ ግብራ፡ ለዘይት፡ .
4)actiola, factumla, facinusla, opusla, agendi ratiola, facinorala, operala: ዛቲ፡ ግብር፡ haec actiola ; ኵሉ፡ ግብሩ፡ ድሩክ፡ ; ; ቀዳሜ፡ ኵሉ፡ ግብር፡ ምክር፡ ; τὸ πραχθέν ; ነኪር፡ ግብሩ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ; ; ግብረ፡ ጽድቅ፡ ; ግብረ፡ ዐመፃ፡ ምግባሮሙ፡ ; ከመ፡ ይግበሩ፡ ግብረ፡ ሠናየ፡ Platt; ዐቢየ፡ ግብረ፡ ፈጸምከ፡ ; ግብረ፡ እደዊሆሙ፡ ; τὰ ἔργα ; ; ; ; ; ; ; ሠናየ፡ ግብረ፡ ገብረት፡ ላዕሌየ፡ . a)peractiola: ለግብረ፡ ጌጋይ፡ ወኀጢአት፡ 5.
b)factumla, oppos. verbo et consilio: ከመ፡ ንግበራ፡ ለዛቲ፡ ምክር፡ ግብረ፡ ; ; በግብር፡ de factola, rela, reverala(aliâs በአማን፡ ) Chrys. crebro. n. 1164
c)res agendalavel gerendala, res gestala, actala: ; ; ; ; ግብረ፡ ልኡካን፡ vel ሐዋርያት፡ inscriptus est liber πράξεις τῶν ἀποστόλων Acta Apostolorumla; nonnumquam ግብር፡ nudum, ut .
5)resla: ለዝ፡ ግብር፡ εἰς αὐτὸ τοῦτο ; ኵሉ፡ ግብራ፡ ለገነት፡ መንክር፡ ወመድምም፡ ; ሠለስቱ፡ ግብራት፡ τρία ; ነኪር፡ ግብር፡ ξένον τι Platt; ግብራቲሁ፡ ለዝ፡ ዓለም፡ ; ግብራት፡ ዓለማውያት፡ ; a)causala: በእንተ፡ ሠላስ፡ ግብራት፡ ; Lud. e Mss. Colb.
b)ratiola, modusla: ምንት፡ ግብረ፡ ዓመት፡ በዝናማት፡ ; በአይ፡ ግብር፡ Lud.; docuit eum ኵሎ፡ ግብረ፡ ምንኵስና፡ Lud. e Vit. S.; ግብረ፡ አናቅጽ፡ . p. 305 n. 16.
6)necessitasla: እስመ፡ ግብሩ፡ ውእቱ፡ ከመ፡ ያብእ፡ መሥዋዕተ፡ ; de necessitate corporis, euphemistice: ወረደ፡ እምገመል፡ በእንተ፡ ግብረ፡ ሥጋ፡ Adv. a) በግብር፡ α)per vimlavel per necessitatemla, ; ; ; ; ; በግብር፡ ዘእንበለ፡ ፈቃዱ፡ .
β)necessariola, omninola, utiquela( jedenfallsde): በግብር፡ ይከውን፡ ዘነበበ፡ ዮናስ፡ πάντως .
b) ግብር፡ α)necessariolavel ad significandum oportetla, necesse estla: ግብር፡ ይመጽእ፡ መንሱት፡ (necessario veniet i.e. necesse est veniat) ; ; ; ;
β)omninola, sanela, πάντως .
7)opus praestandum i.e. a)tributumla, vectigalla τέλος ; φόρος , ከመ፡ የሀቡ፡ ግብረ፡ ; ርኡሰ፡ ግብር፡ ; ይሁብዎ፡ ግብረ፡ በበዓመት፡ .
β)reditusla: p. 303 n. 10.
b)opera servala, angariala: እለ፡ ይቀውሙ፡ ላዕለ፡ ግብር፡ ἐργοδιωκτοῦντες .
subst m. et fem. 1)congregatiola, conventlausla, coetusla, conciola. a)Usurpatur de quavis multitudinela(congregata): ማኅበሮሙ፡ πάντες ; n. 599 ማኅበሮሙ፡ ለኃጥኣን፡ ; ; ; ; ; ማኅበረ፡ ወራዙት፡ ; ማኅበር፡ ዐቢይ፡ ; ማኅበሮሙ፡ ለነቢያት፡ ; ማኅበረ፡ ያዕቆብ፡ συναγογαὶ Ἰακώβ ; etiam de agminela, turbala, cohortelamilitum; σπεῖρα ; ሰራዊተ፡ ገብርኤል፡ በበማኅበሮሙ፡ Lit. Jac.
b)de conventulavel consessulaconsultantium, συνέδριον , τὸ κοινόν ; ; ; etiam de conciliislavel conciliabulislapatrum ecclesiae christianae, ut: ማኅበረ፡ ከልቄዶን፡ አብዳን፡ Enc.; ; al.
c)de concionelapopuli ; ; ; ; ማኅበረ፡ ሕዝብ፡ ; ; ; in specie de congregationela, quae sacrorum causa convenit, ; ; , et ; ; ;
d)de ecclesiala, universitate fideliumlaet Judaica et Christiana, ; ; ; ; ; ; ማኅበረ፡ ፫ አስማት፡ ecclesia Trinitatisla, Org.
e)in specie de conventu religiosorumla, coenobitarumlaReg. Pach.; Phlx. ( ብሕትውና፡ ); ሥርዐተ፡ ማኅበር፡ regula conventusla Enc.
2)sociila, collegaela, sodalesla, eidem sectae, factioni, muneri, negotio addicti: αἵρεσις ; ማኅበሩ፡ ለድዮግልጥያኖስ፡ sodaleslaDiocletianila(in persequendis Christianis) Enc.; etiam : ማኅበራን፡ sociila, collegaelausitatur: ደታን፡ ወአቤሮን፡ ወማኅበራኒሆሙ፡ F.M. 3,3 (at F.M. 3,5 አብያጺሆሙ፡ ) ; sacerdos, qui in balneum ire vult, ይሑር፡ ምስለ፡ ማኅበራኒሁ፡ F.M. 32,3.
1)plenusla, repletusla, completusla ; ; ; ; st. constr. ut ምሉኣነ፡ ጥበብ፡ vel እምነ፡ ut ; ምልእት፡ እምኵሉ፡ ጸጋ፡ ወጥበብ፡ ; ; ሣፁን፡ ዘምሉእ፡ እምወርቅ፡ ወእምብሩር፡ Lud. e mss. Colb.; at plerumque : ሀገር፡ እንተ፡ ምልእት፡ ሕዝበ፡ ; ጽዋዕ፡ ምሉእ፡ ማየ፡ ; ገዳም፡ ወምሉእ፡ ውእቱ፡ አዕጽምተ፡ ሰብእ፡ ; ምሉእ፡ አዕይንተ፡ ; ; ምሉእ፡ መቅሠፍተ፡ መዐት፡ ; ; ; ; ; ; . De luna: ወርኅ፡ ምልእት፡ luna plenala vel ወርኅ፡ ምሉአ፡ ብርሃን፡ ; de urbe incolis frequente: ኀልቀት፡ ምልእት፡ .
2)abundansla, exuberansla, copiosusla ; ማይ፡ ብዙኅ፡ ወምሉእ፡ ; ; ባሕር፡ ዐቢይ፡ ወርሒብ፡ እንተ፡ ምልእት፡ ውስቴታ፡ አራዊት፡ ; ምሉእ፡ ውስተ፡ አዕይንቲሆሙ፡ ዝሙት፡ ወኀጢአት፡ ( መልአ፡ Nr.
3)completusla, integerla: አኮ፡ በምልእት፡ ወፍጽምት፡ ልብ፡ .
4)implensla: ደም፡ ምሉእ፡ እደዊክሙ፡ ; ምሉእ፡ ቤተ፡ (v. ቤት፡ ) ስብሐቲሁ፡ ; ምሉእ፡ (v. መልአ፡ ) ኵሎ፡ ምድረ፡ ስብሐቲከ፡ 6,3. ( ምሉኅ፡ ). i e. βάτος בַּת , Hebraica mensura fluidorumla, tantum continens quantum Epha in aridis ( ባት፡ et ቤት፡ ), ; ወአሐቲ፡ አስፈሬዳ፡ ታገምር፡ ፩ባዶስ፡ – : ባዶስ፡ ዘ፡ ቤዳ፡ nomen literae alphabeti Hebraici secundae ; ; ; ; . Ubi de psalmis agitur, siglo ቤት፡ ; ; ; ; ; ; ; ; notatur. , m. et fem. , በረከታት፡ benedictiola
1)laudatiola, celebratiola: አዕበይዎ፡ ( ለእግዚአብሔር፡ ) በኵሉ፡ በረከት፡ ወስብሐት፡ ; ; ; ; ; . n. 506
2)fausta precatiola ; ; ; ; ; ; ; ; በረከተ፡ አሮን፡ ፈኑ፡ ላዕለ፡ ሕዝብከ፡ ; ከመ፡ የሀቦሙ፡ በረከተ፡ እግዚአብሔር፡ በከናፍሪሁ፡ .
3)benedictio Dei i.e. donalavel munera Dei bona fausta praestantiala, prosperitasla: በበረከተ፡ እግዚአብሔር፡ ዕሴቶሙ፡ ለጻድቃን፡ ; ; ; ; ኵሉ፡ በረከት፡ እለ፡ ባረከኒ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; inde
4)bonumla, optimumla, bonala, ( opesla, fortunaela): ሠናይት፡ በዲበ፡ በረከት፡ χάρις ἐπὶ χάριτι ; τὰ ἀγαθά ; ; ትበልዑ፡ በረከተ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ἀγαθή ; ἀγαθωςύνη .
5)consecratiolabenedictione facta: ጽዋዐ፡ በረከት፡ ; ኅብስተ፡ በረከት፡ (aliâs አውሎግያ፡ ) panis (in agapen) oblatus, a clerico consecratus, ; , m. et fem. , አብያት፡ 1)domusla, domiciliumla, ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; . ; ዐቢይ፡ ቤት፡ , ንኡስ፡ ቤት፡ ; ቤተ፡ ምክራም፡ ወቤተ፡ ሐጋይ፡ ; ቤት፡ ምሩግ፡ ; ቤተ፡ ዐስብ፡ ; aliâs sexcenties. In loci in domolaalicujus: ; ; . In specie: a)tentoriumla: አብያት፡ σκηνώματα ; ; ; ; ቤተ፡ ስምዕ፡ tabernaculum testimoniilaseu foederisla ; .
b)domus regiala, palatiumla, arxla: ቤተ፡ ንጉሥ፡ ; ; ; ; ; ;
c)aedesla, templumlaDei deorumve, ; ; ; ; ቤተ፡ ጣዖታት፡ ; አብያተ፡ አማልክት፡ ; ; ; ; ; ; ቤተ፡ መቅደስ፡ ; ; ;
d)ecclesiala(tam aedificium quam congregatio fidelium): ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ቤተ፡ ክርስቲያን፡ ( ክርስቲያን፡ ) ; ; በእንተ፡ አብያተ፡ ክርስቲያናት፡ ወንዋያተ፡ ቅድሳቲሆን፡ ; ; ; .
e)pars domusla
α)conclavela, cubiculumla: ባእ፡ቤተከ፡ εἰς τὰ ταμεῖά σου ; ; τὸ παστοφόριον ; ቤተ፡ አንስት፡ gynaeceumla ; ; አብያተ፡ አንስት፡ ; .
β)cellala, cellulalamonachorum, Reg. Pach.; ፫፻አብያተ፡ መንኮሳት፡
γ)aediculala, sacellumlaecclesiae,
f)In specie nota has compositiones: ቤተ፡ ላሕ፡ domus lugubrisla ; ; ; ቤተ፡ ልብስ፡ sacrariumla, ubi vesteslaecclesiae asservanturla, Th. P. in ad Jonam; ቤተ፡ ሐኖት፡ macellumla( ሐኖት፡ ); ቤተ፡ መምህራን፡ academiala(Atheniensis) ; ቤተ፡ ምሥዋዕ፡ θυσιαστήριον ; ቤተ፡ ምሥያጥ፡ οἶκος ἐμπορίου ; ቤተ፡ ምርፋቅ፡ tricliniumla, refectoriumlain monasteriis, Lud.; ቤተ፡ ምሳሕ፡ coenaculumla ; ቤተ፡ መንግሥት፡ sedes regiala ; ; ቤተ፡ ሞቅሕ፡ carcerla ; ; (coll. ቤተ፡ ዐናብስት፡ ወድብ፡ carcer leonum et ursorumla ); ቤተ፡ ሙታን፡ sepulchrumla (coll. ; ቤትየ፡ ዘለዓለም፡ ); ቤተ፡ መዝገብ፡ thesaurusla, aerariumla (coll. ይትረኀዉ፡ አብያት፡ ዘውስቴቶሙ፡ ተዘግቡ፡ ነፍሳት ); ቤተ፡ ማይ፡ latrinala, ut: ኰስተረ፡ አብያተ፡ ማይ፡ ( etiam sub መስሐብ፡ ); ቤተ፡ መያሲ፡ cauponala ; ; ቤተ፡ መጻሕፍት፡ bibliothecala ; ; ቤተ፡ ስታይ፡ conclave potoriumla ; ቤተ፡ ብለኔ፡ balneumla ; ቤተ፡ ነግድ፡ xenodochiumla, hospitiumla, deversoriumla ; ; ቤተ፡ ወይን፡ οἶκοι τοῦ οἴνου ; ቤተ፡ ዝሙት፡ πορνεῖον lupanarla ; ቤተ፡ ድውያን፡ nosocomiumla ( ); ቤተ፡ ግዝዕ፡ οἶκος πότου ; ቤተ፡ ጸሎት፡ ; ; ቤተ፡ ፍሥሓ፡ οἶκος εὐφροσύνης ; ቤተ፡ ፍንዱቅ፡ deversoriumla, Th. P. in not. ad { ; ቤተ፡ ደራስዛን፡ academiala ; ቤተ፡ ጸብኅ፡ culinalaLud.}
2)domuslai.e. a)familiala ; n. 536 እገብር፡ ሊተ፡ ቤተ፡ ; ሰብአ፡ ቤቱ፡ ; ; ; አብያቲሆሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;
b)prosapiala, progenies, gensla, e familialaalicujus oriundila: ኢትትዐወር፡ እምዘርአ፡ ቤትከ፡ ἀπὸ τῶν οἰκείων τοῦ σπέρματός σου ; ቤተ፡ ዳዊት፡ ; ; ቤተ፡ አቡከ፡ ; ; ; ቤተ፡ እስራኤል፡ ; ; ; ; ; ; p. 498 n. 19.
c)res familiarisla ; ሥራዕ፡ ቤተከ፡ .
3)receptaculumla, thecala: አብያተ፡ አፈው፡ φιάλαι τοῦ ἀρώματος ; ቤተ፡ እድ፡ ἐγχειρίδιον manubriumla FH; ቤተ፡ መዋጽሕት፡ σπονδεῖα ; ቤት፡ ለምጽዋሪሃ፡ ; ; in specie vaginalagladii ; ; ; ; . , fem. ዐቃቢት፡ , m. ዐቃብያን፡ , ዐቀብት፡ custosla: ; ዐቃብያን፡ (v. ዐቀብተ፡ ) ቤት፡ ; ዐቃቤ፡ ኅለት፡ ; መኑ፡ ይሠይም፡ ዐቃቤ፡ ላዕለ፡ አፉየ፡ ; ; ; አንትሙ፡ ካህናት፡ ዐቃብያነ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ካህናት፡ ዐቃብያነ፡ ሕጉ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; Petrus ዐቃቤ፡ መራኁተ፡ መንግሥተ፡ ሰመያት፡ ; ዐቀብት፡ ; ; ሊቀ፡ ዐቀብተ፡ ቤተ፡ ሞቅሕ፡ a)In specie α) ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ medicusla, pharmacusla, ሥራይ፡ ( 245); ; ;
β) ዐቃቤ፡ ሥጋ፡ et ዐቃቤ፡ ርእስ፡ , ut: ሊቃነ፡ ዐቀብተ፡ ርእሱ፡ ; custos corporisla, satellesla.
γ) ዐቃቤ፡ መንግሥት፡ διάδοχος τοῦ βασιλέως vicarius regisla, procurator regnila .
δ) ዐቃቤ፡ ሙዳየ፡ ምጽዋት፡ custos arcae eleemosynarumla et ዐቃቢ፡ γαζοφύλαξ thesaurariusla .
ε) ዐቃቤ፡ ቀምሕ፡ cla. pomorumla ቀምሕ፡ ; adde .
θ) ዐቃቤ፡ አልባስ፡ custos vestiariila .
ι) ዐቃቤ፡ አንስት፡ cla. gynaeceila ; .
κ) ዐቃቤ፡ አንቀጽ፡ janitorla ; ; ዐቀብት፡ (simplex) .
λ) ዐቃቤ፡ ወይን፡ vel ዐጸደ፡ ወይን፡ vinitorla ; ; ; ; ; ዐቀብተ፡ ወይን፡ ; ; ዐቃቢተ፡ ዐጸደ፡ ወይን፡ ; ዐቀብተ፡ ዐጸደ፡ ወይን፡ .
μ) ዐቃቤ፡ ገነት፡ hortulanusla ; Sx. ( ዐውድ፡ ).
b) ἐπίσκοπος , praefectusla, episcopusla ; .
c)custoslai.e. tutorla: Deus ዐቃቢሁ፡ ለያዕቆብ፡ ; Deus ይከውን፡ ዐቃቢሁ፡ ለሠናይ፡ ; መልአክ፡ ዐቃቢሁ፡ angelus ejus tutelarisla ; item de angelo ;
d)custodiensla: ብእሲት፡ አርማሚት፡ ወዐቃቢተ፡ ልሳን፡ (linguam compescens) , fem. ዐቃቢት፡ , m. ዐቃብያን፡ , ዐቀብት፡ custosla: ; ዐቃብያን፡ (v. ዐቀብተ፡ ) ቤት፡ ; ዐቃቤ፡ ኅለት፡ ; መኑ፡ ይሠይም፡ ዐቃቤ፡ ላዕለ፡ አፉየ፡ ; ; ; አንትሙ፡ ካህናት፡ ዐቃብያነ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ካህናት፡ ዐቃብያነ፡ ሕጉ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; Petrus ዐቃቤ፡ መራኁተ፡ መንግሥተ፡ ሰመያት፡ ; ዐቀብት፡ ; ; ሊቀ፡ ዐቀብተ፡ ቤተ፡ ሞቅሕ፡ a)In specie α) ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ medicusla, pharmacusla, ሥራይ፡ ( 245); ; ;
β) ዐቃቤ፡ ሥጋ፡ et ዐቃቤ፡ ርእስ፡ , ut: ሊቃነ፡ ዐቀብተ፡ ርእሱ፡ ; custos corporisla, satellesla.
γ) ዐቃቤ፡ መንግሥት፡ διάδοχος τοῦ βασιλέως vicarius regisla, procurator regnila .
δ) ዐቃቤ፡ ሙዳየ፡ ምጽዋት፡ custos arcae eleemosynarumla et ዐቃቢ፡ γαζοφύλαξ thesaurariusla .
ε) ዐቃቤ፡ ቀምሕ፡ cla. pomorumla ቀምሕ፡ ; adde .
θ) ዐቃቤ፡ አልባስ፡ custos vestiariila .
ι) ዐቃቤ፡ አንስት፡ cla. gynaeceila ; .
κ) ዐቃቤ፡ አንቀጽ፡ janitorla ; ; ዐቀብት፡ (simplex) .
λ) ዐቃቤ፡ ወይን፡ vel ዐጸደ፡ ወይን፡ vinitorla ; ; ; ; ; ዐቀብተ፡ ወይን፡ ; ; ዐቃቢተ፡ ዐጸደ፡ ወይን፡ ; ዐቀብተ፡ ዐጸደ፡ ወይን፡ .
μ) ዐቃቤ፡ ገነት፡ hortulanusla ; Sx. ( ዐውድ፡ ).
b) ἐπίσκοπος , praefectusla, episcopusla ; .
c)custoslai.e. tutorla: Deus ዐቃቢሁ፡ ለያዕቆብ፡ ; Deus ይከውን፡ ዐቃቢሁ፡ ለሠናይ፡ ; መልአክ፡ ዐቃቢሁ፡ angelus ejus tutelarisla ; item de angelo ;
d)custodiensla: ብእሲት፡ አርማሚት፡ ወዐቃቢተ፡ ልሳን፡ (linguam compescens) litera alphabeti Aethiopici nona, quae ቤት፡ vocatur (ut ሆህያት፡ ). , m. et fem. , ሥዕላት፡ 1)imagola(cujusvis generis: picta, delineata, sculpta, ficta), effigiesla, simulacrumla, graphisla ; ; ወሠዐለ፡ ሥዕለ፡ ኪሩብ፡ ; ሥዕለ፡ ቤት፡ διαγραφὴ τοῦ οἴκου ; ይረቅሙ፡ ሰብአ፡ አዝማና፡ ( aetatis illiusla) ሥዕላ፡ ዲበ፡ አልባሲሆሙ፡ ተነዲፎሙ፡ በፍቅራ፡ ; ሥዕለ፡ ጣዖት፡ ; ; ገብረ፡ ወልዱ፡ ( ለዘሞተ፡ ) ሥዕለ፡ አቡሁ፡ ዘወርቅ፡ ወአንበረ፡ ዲበ፡ መቃብሪሁ፡ ; elephantus aeneus appellatur ሥዕል፡ ; አስተርአየ፡ በአየረ፡ ሰማይ፡ ሥዕለ፡ መስተጽእናነ፡ አፍራሰ፡ እሳት፡
2)picturala, tabula pictala: ሰሌዳ፡ ሥዕል፡ et ሥዕል፡ (ubi ሥዕል፡ fem. et masc. est); ሥዕላት፡ ወምስላት፡ ; , መዋቅሕት፡ 1)vinculumla, compesla, catenala, δεσμός , δεσμοί , ሰበርኩ፡ መዋቅሕቲክሙ፡ ; ; ; ; ; መዋቅሕቲሃ፡ ዘብርት፡ ; አሕመምዎሙ፡ በመዋቅሕት፡ ; ; πέδαι ; እምነ፡ መዋቅሕቲከ፡ ዘእዴከ፡ ; κλοιοί በመዋቅሕት፡ ይትአሰሩ፡ ; κημός ; ἅλυσις ; ; ; ; ; መዋቅሕተ፡ ኀጺን፡
2)carcerla, custodiala, vinculala, φυλακή ; አንበሮሙ፡ vel ወደዮሙ፡ ውስተ፡ ሞቅሕ፡ ; ; ; በውስተ፡ ሞቅሕ፡ ; ; ; ሀለወ፡ ውስተ፡ ሞቅሕ፡ ; በዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ ἐν τῇ αὐλῇ τῆς φυλακῆς ; ; ቤተ፡ ሞቅሕ፡ domus custodiae vel vincolorum i.e. carcer: ; ; ; ; ; ; ; ; ; . , ut videtur: locus proximus i.e. penetraliala, recessusladomus: ኆኃት፡ ውሣጥያት፡ እለ፡ ያበውኡ፡ ውስተ፡ ልጸቀ፡ (v. ልጽቀ፡ , ልጽቅተ፡ ) ቤት፡ ἡ θύρα ἡ ἐσωτέρα εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων ( לִשְׁכָּה ?). , plerumque m. , መሥዋዕታት፡ et መሣውዕ፡ , raro መሣውዕት፡ ( ) 1)sacrificiumlacujusvis generis: θυσία in genere ; ; ; ; ; ; ; ; προσφορά ; ; ; δῶρον ; (v. አምኃ፡ ); in specie ὁλοκαύτωμα et ὁλοκάρπωμα ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; κάρπωμα , θυσία , κάρπωσις , ; ; ; ; ; ; ; መሥዋዕት፡ ልውስ፡ በቅብዕ፡ ; ; ; መሥዋዕት፡ ዘቍርባን፡ κάρπωμα θυσία ; መሥዋዕቱ፡ ለመባእ፡ ዐመፃ፡ ; ቍርባነ፡ መሥዋዕት፡ ; ቍርባነ፡ መድኃኒት፡ θυσία σωτηρίου ; ; ; ; ; መሥዋዕተ፡ ስብሐት፡ αἰνέσεως ; ; ; መሥዋዕተ፡ አኰቴት፡ ; መሥዋዕተ፡ ሰላም፡ θυσία εἰρηνική ; መሥዋዕተ፡ ፋሲካሁ፡ ; ኅብስተ፡ መሥዋዕት፡ ; de sacrificio eucharistiaelacreberrime in Lit., Syn., al.
2)altarela: ቤተ፡ መሥዋዕት፡ ; መሥዋዕት፡ ; ; ; ; ; ; ; ; . fem. , , raro , አእኑስ፡ , quidquidlafeminei est sexusla, feminala, feminaela
1)feminalamari vel masculo, a)de hominibus: ተባዕት፡ ወአንስት፡ ; ; ; ; ; ብእሲት፡ ኀራስ፡ ለእመ፡ ኮነት፡ እመ፡ (mater) ተባዕት፡ aut እመ፡ አንስት፡
b)de animalibus: ; ; አፍራስ፡ አንስት፡ ; ; ዶርሆ፡ ተባዕት፡ ዘየሐውር፡ ውስተ፡ አንስት፡ ; አእዱግ፡ አእኑስ፡ ; ; ; አፍራስ፡ አእኑስ፡ .
2)mulieresla, feminaelacujusvis aetatis et conditionis (pro Plurali vocis ብእሲት፡ frequentatur): ዘይትወለድ፡ እምነ፡ አንስት፡ ; ስታይ፡ ወአንስት፡ ያስሕቶ፡ ለጠቢብ፡ ; ዕድ፡ ወአንስት፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ቤተ፡ አንስት፡ gylanaeceumla ቤት፡ ; fem. , ut: ጠባባት፡ አንስት፡ ሐነጻ፡ አብያተ፡ ; ; ; ; ; ; ይበልዓኑ፡ አንስት፡ ፍሬ፡ ከርሦን፡ ; ; ; ; ; 1 ; ; ; ; ; st. constr. subjunctum vel in Genit.: muliebrisla, ut: ሰርጐ፡ አንስት፡ ; (a poëta usurpatur): ሰላም፡ እብል፡ ለአእላፍ፡ ሠላስ፤ ፩፻ወ፴ ምስለ፡ ፪ አእኑስ፤ Enc. ( Enc. Lud.). [Errat Lud., qui in suo lexico አንስ፡ homola, አእኑስ፡ statuit; አንስ፡ enim non occurrit, አእኑስ፡ autem nonnisi feminaslasignificat].
fem. መራር፡ 1)amarusla, acerbusla: ማይ፡ መሪር፡ ; ; ; τὸ πικρόν ; ; መሪረ፡ ኮነ፡ ሜስ፡ . Translate a)de iis, quae dolorem et moerorem efficiunt vel animum vulnerant (pungunt): ኦሞት፡ እፎ፡ መሪር፡ ዝክርከ፡ ; መራር፡ እሞት፡ ብእሲት፡ ; ለገቢረ፡ መሪር፡ ; መሪር፡ አፉሆሙ፡ ; ; መራረ፡ ያወሥኡከ፡ ; ; : እንዘ፡ ይጠወቅ፡ ነፍስየ፡ መሪረ፡ ; መሪር፡ πικρία amaritudolai.e. exacerbatiola .
b)de fletu, clamore, luctu (acerbus, vehemens): ጸራኅከ፡ ጽራኀ፡ መሪረ፡ ; በቃል፡ መሪር፡ ; መሪር፡ ሐዘን፡ ; : የዐወይዉ፡ መሪረ፡ ; መሪረ፡ ይበክዩ፡ ; ; .
2)exacerbatusla
a)moestusla, tristisla ; ይኄይስ፡ መዊት፡ እመራር፡ ሕይወት፡ .
b)immitisla, crudelisla: ሕዝብ፡ መሪራን፡ ; መሪራነ፡ ነፍስ፡ .
c)refractariusla, contumaxla( παραπικραίνων ) ; ቤተ፡ መሪራን፡ ( בֵּית מְרִי ).
i.q. ወልድ፡ ; non nisi ቤት፡ usitatum, ልደ፡ ቤት፡ οἰκογενής vernala ; Kuf. p. 54; ; . (dubium an 17,12). ḥanot
Cross-references:
for
ቤተ፡ ሐኖት፡ also
ቤት፡
gǝbr ,
gǝbar ,
gǝbrāt 1) (
Dillmann 7 a)
ግብረ፡ እስላም፡ gǝbra ʾǝslām ‘tax of Muslims’, meaning unknown (see Conti Rossini’s comment below)
ነበረ፡ ፮ግብር፡ ፩ቅዴታ፡ ወ፩ጸማጅ፡ ወ፩ግብረ፡ እስላም፡ ‘
il y avait 6 impôts: un était le qedētā; un était le ṣamāǧ; un le gebra eslāmfr’
75 l. 27–28 (ed.),
91 l. 4–5 (tr.) (‘Mot à mot: impôt des Musulmans; je n’en sais pas le véritable caractère, ni s’il s’agit d’un impôt particulier sur les Islamites.’
92 n. 10),
እስላም፡
Leslau
ግብረ፡ ሕማማት፡ gǝbra ḥǝmāmāt the Rite of Passion Weeken see Hammerschmidt in
117,
233a–b,
ሕማም፡
Cross-references:
a) for
ቤተ፡ ግብር፡ ቤት፡ (TraCES)
b) for ዓቃቤ፡ ንዋየ፡ ግበር፡ ዐቃቢ፡ (TraCES)
māḫbar ወአልቦ፡ በዓለ፡ ርስት፡ ዘእንበለ፡ ማኅበር፡ በእሉ፡ ፭፡ አህጉር። ‘
et personne ne possède rien dans ces cinq pays à titre héréditaire, hormis la communauté religieuse;fr’
57 l. 20–21 (ed.),
69 l. 5–7 (tr.),
a) ሳይዳ፡ ማኅበር፡ meaning uncertain, association dedicated to St. Mary?, association of mercy, association of grace?
ወሳይዳ፡ ማኅበር፡ አብሮኮሮስ፡ ‘
et le sāydā māḫbar, Abrokorosfr’
28 l. 28 (ed.),
33 l. 6 (tr.),
ሳይዳ፡
Cross-references:
● for
ሊቀ፡ ማኅበር፡ ሊቅ፡ (TraCES) ● for
ቤተ፡ ማኅበር፡ ቤት፡ (TraCES)
mǝluʾ , fem.
ምልእት፡ mǝlǝʾt ;
ምሉኣን፡ mǝluʾān , fem.
ምሉኣት፡ mǝluʾāt
Grébaut
ምሉእ፡ mǝluʾ ,
ምሉኣን፡ mǝluʾān «
pleinfr» ―
የመላ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 33v.
75
ምልእት፡ mǝlǝʾt fem. ,
ምሉኣት፡ mǝluʾāt «
pleinefr» ―
የመላች፡ Ms.
BNFabb217, fol. 33v.
76
Leslau
ምሉእ፡ mǝluʾ fullen,
filleden,
abundanten,
copiuosen,
replenisheden,
completeen 342a
Cross-references:
for ምሕላ፡ በጐደሎ ምሕልላ፡
Cross-references:
● for
ኅብስተ፡ በረከት ኅብስት፡ (TraCES) ● for
በረከት፡ ቤት፡ ,
ቤተ፡ በረከት፡ ቤት፡ (TraCES)
bet ,
ʾabyāt
Compounds
ቤተ፡ beta ,
ቤት፡ bet house ofen a) በረከት፡ ቤት፡ barakat bet ,
ቤተ፡ በረከት፡ beta barakat ‘house of gifts’, probably a room (a tent) where gifts given to the king were stored (see also the comment below)
ወውስቴቶሙ፡ ያግብኡ፡ ኩሎ፡ መንግሠ፡ ዘመጽአ፡ እምኵሉ፡ ብሔረ፡ ኢትዮጵያ፡ ሠናየ፡ ንዋየ፡ ዘይበቍዕ፤ ወዘይበቍዕሰ፡ ውስተ፡ ቤተ፡ መንግሥት፡ ወበረከት፡ ቤት፡ ‘
On y réunissait les revenus provenant de toute l’Éthiopie, des objets de luxe et tout ce qui était utile; ce qui ne servait pas était placé dans le Mangešet Bêt et dans le Barakat Bêtfr’
37 l. 6–9 (ed.), 37 l. 5–8 (tr.);
ወእምዝ፡ ቦአ፡ ንጉሥ፡ ውስተ፡ ጽርሑ፡ ወአዘዘ፡ ከመ፡ ይሰዱ፡ ኵሉ፡ ንዋየ፡ ዘነበረ፡ ውስተ፡ ናዝሬት፡ ቤት፡ መንግሥት፡ ቤት፡ ወበረከት፡ ቤት፡ ወገደል፡ ቤት፡ ኀበ፡ ገሰምቤ፡ ሸዋ፡ ከመ፡ ይንበር፡ ወይትአቀብ። ‘
Le roi rentra ensuite dans sa demeure et ordonna de transporter à Gasambê du Shoa, pour y être placées et y être gardées, toutes les richesses qui étaient dans le Nazrêt Bêt, le Mangeset Bêt, le Barakat Bêt et le Gadal Bêtfr’
115 l. 4–7 (ed.), 115 l. 5–9 (tr.);
ወበበረከት፡ ቤት፡ ሚካኤል፡ ‘
le barakat bēt, Mikāʾēl {should be ‘dans le...’}fr’
37 l. 13 (ed.),
44 l. 1 (tr.);
ወሞቅሖ፡ ወወደዮ፡ ውስተ፡ ቤተ፡ በረከት፡ ‘
(Celui-ci) le (fit) enchaîner et le jeta dans {beta barakat}fr’
88 l. 5–7 (ed.),
50 l. 25–26 (tr.) (‘Littéralement «maison de bénédiction» on attendrait ici un mot tel que
ቤተ፡ ሞቅሕ፡ («prison»).’
70 n. 124 But Colin’s conjecture is rather untenable.),
በረከት፡
c) (
Dillmann 1 f)
ቤተ፡ ግብር፡ beta gǝbr house in which the bread and wine for the Eucharist are prepared
ናዕዴር። ላዕላይ፡ ደጄ፡ ሰላም። ወውሣጣይ፡ ደጄ፡ ሰላም፡ ወቤተ፡ ግብር። ‘
Le Nāʿdēr [aura soin] de la partie supérieure (?) du (?) daǧē salām, [du] daǧē salām intérieur, et [de] la maison réservée à la préparation des espèces eucharistiques (bēta geber)fr’
11 l. 1–2 (ed.),
11 l. 10–12 (tr.),
ግብር፡
d) መንግሥ፡ ቤት፡ mangǝś bet royal palaceen ወበዚር፡ ወንጅ፡ በመንግሥ፡ ቤት፡ ገብረ፡ ሚካኤል፡ ‘
le baǧerwand de la maison royale (manges bēt), Gabra Mikāʾēlfr’
37 l. 11 (ed.),
43 l. 35–36 (tr.),
መንግሥ፡
e) መጽሐፍ፡ ቤት፡ maṣḥaf bet ‘house of books’, precise meaning unknown
ወቃል፡ አፄ፡ መጽሐፍ፡ ቤት፡ ስርጓን፡ ገዬ፡ ‘
le qāl aṣē maṣḥaf bēt, Serguān Gayēfr’
33 l. 14 (ed.),
38 l. 29–30 (tr.),
መጽሐፍ፡
g) እቃ፡ ቤት፡ ʾǝqā bet ,
ዕቃቤት፡ ʿǝqābet church treasuryen ዕቃቤት፡ ዓቃቢ፡ ቄስ፡ ወልደ፡ አረጋይ፡ ‘
le ʿeqābēt ʿĀqābi, le prêtre Walda Aragāyfr’
61 l. 27 (ed.),
74 l. 2 (tr.),
እቃ፡
Cross-references:
for እቃ፡ ቤት፡ ዐቃቢ፡ ዐቃቢ፡ (TraCES)
h) ግምዣ፡ ቤት፡ gǝmžā bet storage houseen,
treasuryen ውእቱ፡ ጊዜ፡ ሖረ፡ ኀበ፡ ግምዣ፡ ቤት፡ ታቦተ፡ እግዝእትነ፡ ማርያም፡ ወኀበ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ ዘእግዝእነ፡ ኢየሱስ፡ ክርስቶስ። ‘
Alors il entra dans le gemǧā bēt, chapelle de Notre-Dame Marie, et dans l’église de N. S. Jésus-Christfr’
98 l. 14–16 (ed.),
111 l. 31–32 (tr.),
ግምዣ፡
Grébaut
ቤተ፡ ሐኖት፡ beta ḥanot «
boucheriefr» ―
የበጋማች፡ ቤት፡ Ms.
BNFabb217, fol. 26r.,
ሐኖት፡
53
ቤተ፡ ሞቅሕ፡ beta moqǝḥ «
prisonfr» ―
ግዛት፡ Ms.
BNFabb217, fol. 39v. (
የግዛት፡ ቤት፡ 872;
ግዛት፡ ቤት፡ 338.),
ሞቅሕ፡
93
Leslau
ቤተ፡ ሐኖት beta ḥanot tavernen,
ሐኖት፡ 238b
ቤተ፡ መሥዋዕት beta maśwāʿt altaren,
መሥዋዕት፡ 538b
ቤተ፡ መሪራን beta marirān a rebellious houseen, transcription of Heb. ‘beṯ mǝrī’
360a
ቤተ፡ ሞቅሕ beta moqǝḥ prisonen,
ሞቅሕ፡ 354a
ቤተ፡ ሥዕል beta śǝʿl oratoryen,
private chapel of a sovereign where there is an iconen (instead of an ark),
ሥዕል፡ 525a
Cross-references:
for ቤት፡ ጠባቂ፡ ጠባቂ፡
ʿāqqābi 1) እቃ፡ ቤት፡ ዐቃቢ፡ ʾǝqā bet ʿaqqābi keeper of the church treasury
ዕቃቤት፡ ዓቃቢ፡ ቄስ፡ ወልደ፡ አረጋይ፡ ‘
le ʿeqābēt ʿĀqābi, le prêtre Walda Aragāyfr’
61 l. 27 (ed.),
74 l. 2 (tr.),
እቃ፡ ቤት፡ under
ቤት፡
2) (
Dillmann a)
ዐቃቤ፡ ʿaqqābe ዓቃቤ፡ ʿāqqābe guardian ofen keeper ofen d) ዓቃቤ፡ ንዋየ፡ ግበር፡ ʿāqqābe nǝwāya gǝbar keeper of the property
ወዓቃቤ፡ ንዋየ፡ ግበሪሃ፡ ለገበዝ፡ ጽንዕነ፡ ማርያም፡ ‘
l’économe des biens de la cathédrale, Ṣeneʿena Māryāmfr’
31 l. 13 (ed.),
36 l. 17–18 (tr.),
ንዋይ፡ ,
ግብር፡
e) ዓቃቤ፡ አስካሬን፡ ʿāqqābe ʾaskāren treasureren ወሶበ፡ ርእዮ፡ ከመ፡ መፍቀሬ፡ ንዋይ፡ ውእቱ፡ ረሰዮ፡ ዓቃቤ፡ አስካሬን፡ ዘውእቱ፡ ሙዳየ፡ ምጽዋት፡ እንተ፡ ያስተጋብኡ፡ ቦቱ፡ ወርቀ፡ መባእ። ‘
lorsqu’il vit qu’il aimait les richesses, il lui avait donné (la charge de) aqābē askārēn, c’est-à- dire de (gardien de) la bourse des aumônes, où l’on réunissait l’or des oblationsfr’
70 l. 29–31 (ed.),
81 l. 23–25 (tr.),
እስክሬን፡
f) ዓቃቤ፡ ገበዝ፡ ʿāqqābe gabaz ‘Il testo dice
ዓቃቤ፡ ገበዝ .
ገበዝ o
ቄስ፡ ገበዝ è il titolo dell’addetto alla custodia dei beni della chiesa che ha anche l’incarico di aprirla a di chiuderla. Da notare che nessun dizionario di gəʼəz né di amarico registra questi due termini in coppia.’
33 (145) n. 44,
ገበዝ፡
g) ዐቃቤ፡ ጽንጽንያ፡ ʿaqqābe ṣǝnṣǝnyā ,
ዓቃቤ፡ ጽንጽንያ፡ ʿāqqābe ṣǝnṣǝnyā ,
ዐቃቤ፡ ጸንጸን፡ ʿaqqābe ṣanṣan ,
ዐቃቤ፡ ጸንጸን፡ ʿāqqābe ṣanṣan lit. ‘keeper of the fly-whisk’ a title bestowed to a ruler of ʾƎndartā, also to a ruler of Tigray (Chernetsov, and after him Derat, identifies it with the title
ዓቃጼን፡ considered to be its later, abbraviated form
.)
ወበጊዜ፡ በአቱ፡ ውስተ፡ አናቅጺሃ፡ ቆሙ፡ ትግሬ፡ መኰንን፡ ወነብ[ር]እድ፡ ዘአክሱም፡ በየማን፡ ወበፀጋም። እንዘ፡ ይከለክሉ፡ ይኂዞሙ፡ ጨንገረ፡ ዘአውልዕ፡ እስመ፡ ከማሁ፡ ሕጎሙ። ወበእንተዝ፡ ይሰመይ፡ ትግሬ፡ መኰንን፡ ዓቃቤ፡ ጽንጽንያ፡ ‘
A son entrée aux portes de la ville, le roi avait à sa droite et à sa gauche le gouverneur du Tigré et l’administrateur d’Aksum qui portaient et agitaient, suivant l’usage, des rameaux d’olivier; c’est pour cela que l’on appelle le gouverneur du Tigré ʿAqâbê Ṣenṣenyâfr’
49 l. 8–10, 50 l. 1–2 (ed.), p. 49 l. 9–12, 50 l. 1 (tr.);
ዘኢይበውእ፡ ዓቃቤ፡ ጸንጸን፡ ወኢከንቲባ፡ ዘአልቦ፡ ግብረ፡ ለባዕድ፡ ዘእንበለ፡ አበ፡ ምኔት፡ ዘመጣዕ፡ ‘
Que l’ʿaqqābē ṣanṣan n’entre pas, ni le kantibā, à l’exception de l’abbé de Maṭāʿfr’
56, 57;
ዓቃ፡ ጸንጸን፡ ባራ፡ ጽዮን፡ ‘
le liqā{sic} ṣanṣan Bārā Ṣeyonfr’
57, 58,
ጽንጽንያ፡
Grébaut
ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ ʿaqqābe śǝrāy «
médecinfr,
pharmacienfr» ―
ባለ፡ መድኃኒት፡ Ms.
BNFabb217, fol. 51r.,
ሥራይ፡
127
Leslau
ዐቃቤ፡ ሥራይ ʿaqqābe śǝrāy physicianen,
whitch doctoren; see
182–3,
ሥራይ 536a
ዐቃቤ፡ ሰዓት ʿaqqābe saʿāt ‘Times Keeper’ for the emperor’s schedules as well as for the hours of the prayers
66a
ʿāqqābi 1) እቃ፡ ቤት፡ ዐቃቢ፡ ʾǝqā bet ʿaqqābi keeper of the church treasury
ዕቃቤት፡ ዓቃቢ፡ ቄስ፡ ወልደ፡ አረጋይ፡ ‘
le ʿeqābēt ʿĀqābi, le prêtre Walda Aragāyfr’
61 l. 27 (ed.),
74 l. 2 (tr.),
እቃ፡ ቤት፡ under
ቤት፡
2) (
Dillmann a)
ዐቃቤ፡ ʿaqqābe ዓቃቤ፡ ʿāqqābe guardian ofen keeper ofen d) ዓቃቤ፡ ንዋየ፡ ግበር፡ ʿāqqābe nǝwāya gǝbar keeper of the property
ወዓቃቤ፡ ንዋየ፡ ግበሪሃ፡ ለገበዝ፡ ጽንዕነ፡ ማርያም፡ ‘
l’économe des biens de la cathédrale, Ṣeneʿena Māryāmfr’
31 l. 13 (ed.),
36 l. 17–18 (tr.),
ንዋይ፡ ,
ግብር፡
e) ዓቃቤ፡ አስካሬን፡ ʿāqqābe ʾaskāren treasureren ወሶበ፡ ርእዮ፡ ከመ፡ መፍቀሬ፡ ንዋይ፡ ውእቱ፡ ረሰዮ፡ ዓቃቤ፡ አስካሬን፡ ዘውእቱ፡ ሙዳየ፡ ምጽዋት፡ እንተ፡ ያስተጋብኡ፡ ቦቱ፡ ወርቀ፡ መባእ። ‘
lorsqu’il vit qu’il aimait les richesses, il lui avait donné (la charge de) aqābē askārēn, c’est-à- dire de (gardien de) la bourse des aumônes, où l’on réunissait l’or des oblationsfr’
70 l. 29–31 (ed.),
81 l. 23–25 (tr.),
እስክሬን፡
f) ዓቃቤ፡ ገበዝ፡ ʿāqqābe gabaz ‘Il testo dice
ዓቃቤ፡ ገበዝ .
ገበዝ o
ቄስ፡ ገበዝ è il titolo dell’addetto alla custodia dei beni della chiesa che ha anche l’incarico di aprirla a di chiuderla. Da notare che nessun dizionario di gəʼəz né di amarico registra questi due termini in coppia.’
33 (145) n. 44,
ገበዝ፡
g) ዐቃቤ፡ ጽንጽንያ፡ ʿaqqābe ṣǝnṣǝnyā ,
ዓቃቤ፡ ጽንጽንያ፡ ʿāqqābe ṣǝnṣǝnyā ,
ዐቃቤ፡ ጸንጸን፡ ʿaqqābe ṣanṣan ,
ዐቃቤ፡ ጸንጸን፡ ʿāqqābe ṣanṣan lit. ‘keeper of the fly-whisk’ a title bestowed to a ruler of ʾƎndartā, also to a ruler of Tigray (Chernetsov, and after him Derat, identifies it with the title
ዓቃጼን፡ considered to be its later, abbraviated form
.)
ወበጊዜ፡ በአቱ፡ ውስተ፡ አናቅጺሃ፡ ቆሙ፡ ትግሬ፡ መኰንን፡ ወነብ[ር]እድ፡ ዘአክሱም፡ በየማን፡ ወበፀጋም። እንዘ፡ ይከለክሉ፡ ይኂዞሙ፡ ጨንገረ፡ ዘአውልዕ፡ እስመ፡ ከማሁ፡ ሕጎሙ። ወበእንተዝ፡ ይሰመይ፡ ትግሬ፡ መኰንን፡ ዓቃቤ፡ ጽንጽንያ፡ ‘
A son entrée aux portes de la ville, le roi avait à sa droite et à sa gauche le gouverneur du Tigré et l’administrateur d’Aksum qui portaient et agitaient, suivant l’usage, des rameaux d’olivier; c’est pour cela que l’on appelle le gouverneur du Tigré ʿAqâbê Ṣenṣenyâfr’
49 l. 8–10, 50 l. 1–2 (ed.), p. 49 l. 9–12, 50 l. 1 (tr.);
ዘኢይበውእ፡ ዓቃቤ፡ ጸንጸን፡ ወኢከንቲባ፡ ዘአልቦ፡ ግብረ፡ ለባዕድ፡ ዘእንበለ፡ አበ፡ ምኔት፡ ዘመጣዕ፡ ‘
Que l’ʿaqqābē ṣanṣan n’entre pas, ni le kantibā, à l’exception de l’abbé de Maṭāʿfr’
56, 57;
ዓቃ፡ ጸንጸን፡ ባራ፡ ጽዮን፡ ‘
le liqā{sic} ṣanṣan Bārā Ṣeyonfr’
57, 58,
ጽንጽንያ፡
Grébaut
ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ ʿaqqābe śǝrāy «
médecinfr,
pharmacienfr» ―
ባለ፡ መድኃኒት፡ Ms.
BNFabb217, fol. 51r.,
ሥራይ፡
127
Leslau
ዐቃቤ፡ ሥራይ ʿaqqābe śǝrāy physicianen,
whitch doctoren; see
182–3,
ሥራይ 536a
ዐቃቤ፡ ሰዓት ʿaqqābe saʿāt ‘Times Keeper’ for the emperor’s schedules as well as for the hours of the prayers
66a
śǝʿl ,
ስዕል፡ sǝʿl śǝʿlāt pictureen,
iconen ፪ግምዘ[sic]፡ መንጦላዕት፡ ዘበዓላት፡ ፮ስዕለ፡ እግዝእትነ፡ ማርያም፡ ዘበዓላት፡ ‘
2 stoffe colorate da tenda per le festività, 6 immagini di Nostra Signora Maria per le festività,it’
41 IV l. 2–3 (ed.), 30 IV l. 3–4 (tr.);
ወኆልቈ፡ አልባስኒ፡ መንጦላዕት፡ ዘግምዛ፡ ፪ ወዘዶቲ፡ ፪ ወዘሥዕል፡ ፩፡ አልባሰ፡ ታቦት፡ ፫ ‘
Ed anche il numero dei tessuti, 2 tende di stoffa colorata, 2 di doti, 1 dipinta, 3 paramenti per il tābot,it’
43 VI 19–20 (ed.), 36 l. 15–17 (tr.);
[sic]፪ክደነ፡ ስዕል፡ ‘
copertura per le immagini,it’
44 VII l. 3 (ed.), 38 VII l. 3–4 (tr.);
፳ ሥዕል፡ ዘወርቅ፡ ፪ ወዘካልእ፡ ሥዕል፡ ፰ ‘
2 immagini d’oro, 8 altre immagini,it’
43 VI l. 24 (ed.), 36 l. 23–24 (tr.);
ክዳነ፡ ሥዕል፡ ፩፡ ‘
1 copertura per le immagini,it’
44 IX l. 4 (ed.), 39 IX 5–6 (tr.);
ወሥዕል፡ እግዝእትነ፡ ማርያም፡ ፯፡ ወሥዕለ፡ ስቅለት፡ ፩[፡] ‘
7 immagini di nostra Signora Maria, 1 immagine della Crocefissione,it’
64 l. 4 (ed.), 53 l. 9–10 (tr.)
Compounds
a) ሥዕለ፡ አንበሳ፡ sǝʿla anbassā meaning unknown
ደጄ፡ ሰላም፡ ዘሥዕለ፡ አንበሳ። ናዕዴር። ላዕላይ፡ ደጄ፡ ሰላም። ወውሣጣይ፡ ደጄ፡ ሰላም፡ ወቤተ፡ ግብር። ‘
et la porte principale (daǧē salām) du seʿela anbasā. ― Le Nāʿdēr [aura soin] de la partie supérieure (?) du (?) daǧē salām, [du] daǧē salām intérieur, et [de] la maison réservée à la préparation des espèces eucharistiques (bēta geber)fr’
10 l. 24, 11 l. 1–2 (ed.),
11 l. 9–12 (tr.);
ሰመረት፡ ዘቤተ፡ ጰንጠሌዎን፡ ይጸይሑ፡ ወይኰሰትሩ፡ እምሥዕለ፡ አንበሳ፡ እስከ፡ ውሣጣይ፡ ደጄ፡ ሰላም። ‘
― Samarat de Bēta Panṭalēwon aplanira et balayera [le sol de Ṣyon] à partir du seʿela anbasā jusqu’à la porte principale (daǧē salām) de l’intérieur.fr’
11 l. 9–10 (ed.),
11 l. 22–25 (tr.),
ዐንበሳ፡
Grébaut
ሥዕል፡ śǝʿl ,
ሥዕላት፡ śǝʿlāt «
peinturefr,
imagefr,
portraitfr » ―
ሥል፡ Ms.
BNFabb217, fol. 53v.
ሥዕለ፡ ስቅለት፡ śǝʿla sǝqlat «
crucifixfr» ―
ሥዕለ፡ ስቅለት፡ Ms.
BNFabb217, fol. 53v.,
ስቅለት፡
134
Leslau
ሥዕል śǝʿl pictureen,
paintingen,
imageen,
iconen,
planen,
modelen
ሥዕለ፡ ስቅለት śǝʿla sǝqlat iconen,
figureen,
ስቅለት፡ 525a
Cross-references:
for
ቤተ፡ ሥዕል፡ ቤት፡ (Leslau)
moqǝḥ ,
mawāqǝḥt
Grébaut
ሞቅሕ፡ moqǝḥ ,
መዋቅሕት፡ mawāqǝḥt «
chaînefr,
lienfr,
compedesit (entrave pour les pieds)» ―
ሰንሰለት፡ ,
የእግር፡ ብረት፡ Ms.
BNFabb217, fol. 39v.
93
Leslau
ሞቅሕ moqǝḥ , (
መዋቅሕት፡ mawāqǝḥt )
chainen,
banden,
bonden,
fetteren 354a
Cross-references:
for
ቤተ፡ ሞቅሕ፡ ቤት፡
maśwāʿt ,
maśwāʿǝtāt ,
maśāwǝʿ ,
maśāwǝʿt
Grébaut
መሥዋዕት፡ maśwāʿt ,
መሣውዕ፡ maśāwǝʿ «
sacrificefr» ―
መሥዋዕት፡ Ms.
BNFabb217, fol. 53v.
133
Leslau
መሥዋዕት፡ maśwāʿt (
መሥዋዕታት፡ maśwāʿǝtāt ,
መሣውዕ፡ maśāwǝʿ )
sacrificeen
መሥዋዕተ፡ ነፍስ maśwāʿǝtāta nafs self sacrificeen,
ነፍስ፡ 538b
Cross-references:
for
ቤተ፡ መሥዋዕት፡ ቤት፡ (Leslau)
mangǝś
b) the same as
መንግሥት፡
Cross-references:
for
መንግሥ፡ ቤት
ቤት፡
gǝmǧā ,
ግምዛ፡
gǝmzā ,
ግምዘ፡
gǝmza ,
ግምዣ፡
gǝmžā
‘cloth of silk
and gold thread; colored cloth (usually red, but often with other colors)’
1918a
፳ግምዘ[sic]፡ ዘኢብቱክ፡ ፪ግምዘ[sic]፡ መንጦላዕት፡
ዘበዓላት፡ ‘
20 stoffe colorate
integre, 2 stoffe colorate da tenda per le festività,it’
41 IV l. 2 (ed.), 30 IV l. 3–4
(tr.);
፳ወ፩ግምዛ፡
ዘኢተበትከ፡ ‘
21 stoffe colorate
integre,it’
30 IV 10–11 (ed.), 41 IV 7–8
(tr.);
ሞጣሕት፡ ዘግምዛ፡
፵ወ፫፡ ‘
43 stole di stoffa
colorata,it’
43 VI l. 20 (ed.), 36 l. 17
(tr.);
ቆብዕ፡ ዘግምዛ፡
፮፡ ‘
6 cappucci di stoffa
colorata,it’
43 VI l. 24 (ed.), 36 l. 21
(tr.);
[eraso ወ፸]፡ ግምዛ።
፲ወ፰ግምዛ፡ ዘኢብቱክ። ‘
70 stoffe colorate, 18
stoffe colorate integre,it’
44 IX l. 3 (ed.), 39 IX 4–5
(tr.);
ወሞጣሕት፡ ዘወትር፡
ዘግምዛ፡ ፱። ‘
9 stole di filo di
tessuto colorato,it’
64 l. 15 (ed.), 53 l. 22–23
(tr.);
ወእምወዓልያኒሁ፡ ቦ፡ እለ፡
የአጥቁ፡ አርዋ፡ ወቦ፡ እለ፡ የአጥቁ፡ መንዱቄ፡ ወካልእኒ፡ ግምዣ፡ ዘዘዚአሁ፡ ኅብሩ። ‘
parmi ses hommes, les
uns avaient disposé en signe de révérence leurs vêtements de soie
bleue, d’autres le manduqē, d’autres encore leurs velours, chacun de
sa couleurfr’
38 l. 14–16 (ed.),
44 l. 22–24 (tr.);
ቦዘይሁብ፡ ግምዣ፡ ቀሚስ፡ ምስለ፡ ግምዣ፡ መግነስ፡ ወመጠምጠሚያ፡ ‘
L’un donna une tunique
avec une pièce de soie et un turbanfr’
122 l. 18–20 (ed.),
139 l. 11 (tr.);
ወሰበረ፡
ይእተ፡ አምባ፡ ወቀተለ፡ ብዙኃነ፡ ሰብአ፡ ወአውረደ፡ እምኔሃ፡ ነጋሪተ፡ ወግምጃ። ‘
e quebrou a mesma amba, e
matou muita gente, e retirou d’ella nagarit e gemja.pt’
274 l. 1–3 (ed.),
211 l.
16–18 (tr.);
ብዙኃ፡ ግምጃ፡
በቀላ፡ ወብዙኃ፡ ጁሕ፡ በቀላ፡ ‘
beaucoup d’étoffes de
soie rouge et de draps rougesfr’
210 l. 14–15 (ed.),
220 l. 19
(tr.);
፩ግምዣ፡
ድባብ፡ ‘
une ombrelle en
soiefr’
50 l. 5 (ed.),
60 l.
5–6 (tr.);
፭፡ ቀሚስ፡
ግምዣ፡ ‘
cinq aubes en
soiefr’
50 l. 7 (ed.),
60 l. 7
(tr.);
ግምዣ፡ ቀሚስ፡
፪፡ ‘
deux aubes en
soiefr’
65 l. 18 (ed.),
79 l. 4
(tr.);
ግምዣ፡ መንጦላዕት፡
፩። ‘
un voile en
soiefr’
71 l. 13 (ed.),
85 l.
27 (tr.)
Comparative and etymological data
from Amharic
ግምጃ
gǝmǧā , Tigrinya
ግምጃ
gǝmǧā
822; the meaning of ‘gǝmǧā’ has undergone
change over time: originally the word referred to precious fabric
whereas nowadays it is used for ordinary cotton.
1918a defines it as ‘cloth of silk and gold
thread’. According to
272 it is
coloured cloth made of cotton or silk. In contemporary Amharic it refers
to cotton cloth, white or coloured (p.c. Wondwosen Adane).
Cross-references:
for
ግምዣ፡ ቤት፡
ቤት፡ (TraCES)
ʾanǝst
Cross-references:
for ረባሐ፡ አንስት፡ ርባሕ፡ (Leslau)
marir , fem.
መራር፡ marrār ;
መሪራን፡ marirān , fem.
መራራት፡ marārāt
Grébaut
መሪር፡ marir ,
መሪራን፡ marirān «
amerfr»; fem.
መራር፡ marrār ,
መራራት፡ marārāt «
amèrefr» ―
መራራ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 36r.
83
Leslau
መሪር፡ marir ( fem.
መራር፡ marrār )
bitteren,
something bitteren,
embittereden,
ferociousen,
provokingen,
sorrowfulen,
greviousen
መሪረ፡ marira bitterlyen 360a
Cross-references:
for ቤተ፡ መሪራን፡ ቤት፡ (Leslau)
ʾǝqā ,
ዕቃ፡
ʿǝqā
thing(s)en
Comparative and etymological data
from Amharic እቃ
ʾǝqā
Cross-references:
for
እቃ፡ ቤት፡
ቤት፡ (TraCES)