Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

I nominibus suffixum. litera alphabeti Aethiopici XVIIIᵃ, quae የመን፡ ( የማን፡ ) appellatur.

I,2(rarius per ሐ et ኀ ) Imperf. ይሄሉ፡ , የሀሉ፡ , ሀሊው፡ ( ), ሀልዎ፡ et ሀልዎቶ፡ ; in Perf. 3 masc. praeter formam ሀለወ፡ etiam forma contracta ሀሎ፡ usitatissima est ( gramm.p. 142 2), nec non in 3 fem. ሀሎት፡ efferri et scribi potest ( ). Sed erravit J. Ludolfus, cum inter formas ሀሎ፡ et ሀለወ፡ significationis discrimen interesse censeret (in 1 et 2), nam omnibus fere in locis, ubi ሀለወ፡ vel ሀሎ፡ occurrit, diversi libri mss. utramque formam promiscue usurpatam exhibent. [Radicem ሀለወ፡ comparandam propono cum arab. حَالَ ( حَول ) et substantivo حَالٌ ; eodem modo literae radic. secundae et tertiae ordo permutatus est inter ኀለወ፡ et خال ( خَول ), ኀለየ፡ et خال ( خَيْل ), al. Sed quamvis prima radicis significatio in vertendo, mutando, circumagendo^lasit, tamen miro quodam genii linguae innati lusu verbo notio existendi^laaddicta est, alteri autem verbo ኮነ፡ , cujus notio prima a stando^lapetita est, significatio oriendi, fiendi, accidendi^lacontigit. Amh. sonat አለ፡ ]. Significat:

1)esse^la, existere^la. Neque tamen ad praedicatum cum subjecto copulandum adhiberi solet, sed existentiam subjecti nudam ponit, aut absolute, aut tamquam in aliquo loco, statu, tempore, actione versantis: ሀሎ፡ ፩ ብእሲ፡ ; . ኢትፍቱ፡ ሀልዎ፡ ምስሌሆሙ፡ . ሀሎኩ፡ ውስተ፡ ባቢሎን፡ ; በአምጣነ፡ ሀለውኩ፡ ; ኢትፍራህ፤ ሀሎኩ፡ ምስሌከ፡ ; n. 4 ; ; እግዚኦ፡ ሀሎከ፡ ማእከሌነ፡ ; ይከውኑ፡ ከመ፡ ዘኢሀለዉ፡ ; ውስተ፡ እዴሆሙ፡ ሀለወት፡ ሠናይቶሙ፡ ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ ዲበ፡ ምድር፡ .

a)Creberrime ipsum Perf. ሀለወ፡ notionem temporis praesentis suggerit: አንበሳ፡ ሀሎ፡ ውስተ፡ ፍኖት፡ λέων ἐν ταῖς ὁδοῖς ; አይቴ፡ ሀሎ፡ ubi est?^la ; ; ; ; አነ፡ ውእቱ፡ ዘሀሎ፡ ἐγώ εἰμι ὁ ὤν ; ሀለወ፡ ወኢሀለወ፡ ἦν καὶ οὐκ ἔστι ; sed haud minus frequenter ሀለወ፡ tempore praeterito vertendum est: ጸሐፍ፡ ኵሎ፡ ነገረ፡ ዘሀሎ፡ ውስተ፡ ክርታስ፡ ; ሀሎኩ፡ አነ፡ ኀበ፡ ፈለግ፡ ; ; ; ; ; . Imperfectum tempus futurum significat: ወለዓለምኒ፡ ትሄሉ፡ ; ; ; ; ; sed etiam de tempore praesenti usurpatur: ዘሀሎ፡ ወይሄሉ፡ ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν ; ; የኀልፍ፡ ከመ፡ ጽላሎት፡ ወኢይሄሉ፡ እንከ፡ . De enuntiationibus conditionalibus conferre licet exempla ; ; ; ኀበ፡ ሀሎ፡ ደመና፡ ህየ፡ ሀሎ፡ መንፈስ፡ ; et al.

b)Construi potest cum loci: ሀለዉ፡ ሐቅለ፡ erant in agro^la ; ; ; ; 2 ; እንዘ፡ ሀሎ፡ ዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ . .

c)Nonnunquam ope verbi ሀለወ፡ praedicatum subjecto copulatur; quod si fit, praedicatum in ponere licet ( gramm.p. 346): ለዘ፡ ሀለወ፡ ድልወ፡ ei, qui paratus fuerit^la ; ; sed notio existendi huic verbo tam firmiter inhaeret ut praedicatum appositionis instar saepius in Nomt. ponatur: ሀለወ፡ ድፉን፡ ; ; ወእሙንቱሂ፡ ሀለዉ፡ ቅዉማን፡ al.

d)Aethiopes verbum ሀለወ፡ cum Imperfecto alius verbi componunt, ut durationem actionis denotent, sive in tempus praeteritum incidat: ሀሎኩ፡ እሰክብ፡ dormiebam^la ; ; ; ; ; ; ; ; ; sive in Praesens: ሀሎ፡ ይነብር፡ በየማነ፡ እግዚአብሔር፡ , vel praesens instans: ይመጽእ፡ ሀሎ፡ venturus est^la ; ትሠጠም፡ ሀለወት፡ ; ሀለወት፡ ትወልድ፡ ; sive in futurum አንተ፡ ሀለወት፡ ትትፌጸም፡ ; Platt; ዘይከውን፡ ሀሎ፡ . Simili modo cum alius verbi Infinitivo verbali coniungitur, eodem sensu: ሀሉ፡ ተወኪለከ፡ ἴσθι πεποιθώς et al.; nec non እንዘ፡ Imperf. sequi potest: በኵሉ፡ መዋዕለ፡ ሕይወትየ፡ ሀለውኩ፡ እንዘ፡ እዜከሮ፡ ለእግዚአብሔር፡

e)Opponitur ዘሀሎ፡ id quod est^lai.e. praesens^laei quod venturum vel futurum est ( ዘይመጽእ፡ , ዘይሄሉ፡ , ዘይከውን፡ ) ; ( τὰ ἐνεστῶτα ) , quamquam aliis in locis ዘሀሎ፡ id, quod factum est^la τὸ γεγονός , significat, .

f)Theologis et philosophis ሀልዎ፡ et ሀልዎት፡ est existentia^la, essentia^la, ut እግዚአብሔር፡ አምጻኤ፡ ኵሉ፡ ዓለም፡ እምኀበ፡ ኢሀልዎ፡ ኀበ፡ ሀልዎ፡ Deus qui totum mundum^la ἐκ τοῦ μὴ εἶναι εἰς τὸ εἶναι perducit^laFal. f. 83; እግዚአብሔር፡ ለሰብእ፡ እምሀልዎ፡ አግብኦ፡ ውስተ፡ ሞት፡ ; Hippocrates et Galenus docent: ነፍስሰ፡ ኢትሄሉ፡ ዘእንበለ፡ ዳእሙ፡ በሀልዎተ፡ ሥጋ፡ ወተኀልፍ፡ በኅልፈታ፡ ሀልዎታት፡ entia^la( τὰ γεγονότα ) saepissime in Chrys., ut

2)instare^la, futurum esse^la: ክልኤቱ፡ ዓመት፡ ኀለፈ፡ ዘረኃብ፡ ወዓዲ፡ ሀሎ፡ ኀምስቱ፡ ዓመት፡ ; . Construi solet cum , verbi, ut conveniat Graeco μέλλειν Infin. n. 5( gramm.p. 138): እለ፡ ሀለዎሙ፡ ይእመኑ፡ ቦቱ፡ οἱ μέλλοντες πιστεύειν ἐπ᾽ αὐτῷ ; ; ; ; ; ; vel simplici Futuro Graeco: ; ; ; ; . Haud raro ሀልዎ፡ post verbi collocatur; ያእምርዎ፡ ሀለዎሙ፡ ; ; ; . Sed multis aliis in locis haec phrasis Graeco δεῖ seq. Infin., Latino oportet^la, necesse est^larespondet, quippe cum ሀለወ፡ cum conjunctum significare possit convenit ei, ut^lavel oportet^la( infra ). Ita legitur: ሀለወክሙ፡ ትትወለዱ፡ δεῖ ὑμᾶς γεννηθῆναι ; ; ; ; . Etiam ከመ፡ subjunctivo praeponere licet: ሀለወኒ፡ ከመ፡ እዜንዎን፡ Rarius libri et mss. et impressi in hac phrasi pro verbi Imperf. praebent: ሀለዎ፡ ይትሌዐል፡ Caeterum non modo ሀለወ፡ cum , sed etiam verbum ሀለወ፡ personaliter flexum, Subjunctivo praepositum, idem significare potest: ዘሀለወ፡ ይኩን፡ ; ; ; ሀሎነ፡ ኵልነ፡ ንብጻሕ፡ ; Polygl., ሀለውነ፡ ንሕምም፡ { : Weninger, Verbalsystem^lap. 271, n. 430}.

3)exstare^la, reperiri^la, esse^la: እስመ፡ ሀሎ፡ ዘያሐምም፡ ἔστι γὰρ ὁ ταπεινῶν ; ሀለወ፡ ዘይብዕል፡ በብዝኀ፡ ጠዊዕ፡ ; ; ; ; ; ; ልሂቅኒ፡ ወአእሩግኒ፡ በኀቤነ፡ ሀለወ፡ ; ; ; ; ; ኢሀሎኑ፡ ህየ፡ ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ ; ኢሀለወት፡ ኀበ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ οὐχ εὑρέθη ; ; ኵሉ፡ ዝንቱ፡ ኢሀለወ፡ ኀበ፡ ጻድቃን፡ haec omnia apud justos non reperiuntur^la( accidunt^la) ; ሀሎ፡ ኀቤከ፡ πάρεστί σοι , subest tibi^la, .

4)durare^la, manere^la, vivere^la, esse^la: ዘይሄሉ፡ ለዓለም፡ μένων εἰς αἰῶνα ; ; ዘሀለወ፡ ዘልፈ፡ 1 ; ወአንተሰ፡ ትሄሉ፡ σὺ δὲ διαμένεις ; አብያተ፡ ጻድቃን፡ ይሄልዉ፡ οἶκοι δικαίων παραμένουσι ; ; ሕሊና፡ ልብከ፡ ኢይሄሉ፡ ; ኢይሄሉ፡ በመሐላሁ፡ jusjurandum non servat^la ; ሀልዎትከ፡ በዝ፡ ἀντέχεσθαι ἐν τούτῳ ; ሀልዉ፡ በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ; ኢትሄሉ፡ ለዓለም፡ οὐ κατοικηθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα ; ; ; perdurare^la ; opponitur ተሀጕለ፡ ; nonnunquam synonymum est verbo ሐይወ፡ ut ወቦ፡ እለሂ፡ ሀለዉ፡ እስከ፡ ይእዜ፡ ; እመ፡ ሀሎኩ፡ ትሬኢ፡ ወእመ፡ ሐየውከ፡ ታአምሮ፡ , nec non ይሄሉ፡ በተስፋ፡ κατασκηνώσει ἐπ᾽ ἐλπίδι .

5)versari in aliqua re^la: ውስተ፡ መስሎ፡ ነገር፡ ኢይሄልዉ፡ ; እንዘ፡ ሀለወት፡ ውስተ፡ ማሕምመ፡ ወሊድ፡ ; ኢሳይያስ፡ ሀሎ፡ በራእየ፡ እግዚእ፡ .

6)se habere^la(de valetudine, conditione, caet.), quo sensu ኮነ፡ usitatius est: ከመ፡ ይስማዕ፡ ዜናሃ፡ ዘከመ፡ ሀለወት፡ ; ናአምር፡ ዘከመ፡ ሀለዉ፡ πῶς ἔχουσι ; እፎ፡ ሀሎከ፡ quomodo vales?^laLud.

7)adesse^la, praesentem esse^la: ኢሀሎ፡ ምትየ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ πάρεστι ; ; ; ; ለእመ፡ ኢሀሎኩ፡ ἀπὼν ; ; ሀልዎ፡ በሥጋ፡ παρουσία τοῦ σώματος ; ; ; ; ; በሀልዎተ፡ ሰብእ፡ coram hominibus^la ; ኵልነ፡ እለ፡ ሀሎነ፡ ዝየ፡ omnes qui adsumus^la ; ለኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ omnibus, qui aderant^la

8)Ubi subjunctum habet, ሀለወ፡ pariter ac ኮነ፡ significare potest: convenit ei^la, decet eum^la, cadit in eum^la, ut እመቦ፡ ዘስሕተ፡ ውስተ፡ ዘከመዝ፡ ግብር፡ ሀለዎ፡ n. 6 ንስሓ፡ ፫ ዓመት፡ ፍጹም፡ poenitentia triennii integri ei injungenda est^la b. Ita saepissime cum Subjunctivo verbi construitur, supra Etiam sine pronomine subjuncto eundem sensum habet : ዘኢሀሎ፡ τὰ μὴ δέοντα (Platt: ዘኢህልው፡ ).

Cross-references: also ሀልዎ፡ (TraCES)

ጋዳ

( ገዳ፡ ) , donum^lavel munus^la, superiori a subditis oblatum [ جَدَّا ], δῶρα ; ጸባሕት፡ ወጋዳ፡ φόροι καὶ μέρος ; አምኃ፡ ወአስትዓ፡ ወጋዳ፡ ; ጸባሕት፡ ወጋዳ፡ τέλη ἢ κῆνσος ; ይሰግዱ፡ ሎቱ፡ (Jesulo) ሰብአ፡ ሰገል፤ ጋዳ፡ ያበውኡ፡ ቍርባነ፡ አምኃሁኒ፡ ወርቀ፡ ከርቤ፡ ወስኂነ፡ Mavâs. 26; Christus የሀበነ፡ ሰላመ፡ ጋዳ፡ Deg. – : አምኃ፡ ገዳ፡ መሀና፡ ዘ፡ መንገሻ። gādā part of (personal name) e.g. የአክል፡ ጋዳ፡

Cross-references: for በዓለ፡ ጋዳ፡ በዓል፡ (TraCES)

ጸባሕት

, m. et fem. , ጸበሓት፡ (Sx. si quidem lectio sana est) et ጸብሓት፡ ( ), [de etymo nihil certi habemus] tributum^la, stipendium^la, vectigal^la, portorium^la, φόροι ; ; ; ; ጸባሕተ፡ ኢትነሥኡ፡ ; ለጸባሕት፡ ዘናገብእ፡ ለንጉሥ፡ ; ኢያገብኡ፡ ጸባሕተ፡ ; ; ; የኀድጉ፡ ሎሙ፡ ጸባሕቶሙ፡ ; አገበሮሙ፡ ጸባሕተ፡ ; የሀቡ፡ ጸባሕተ፡ ለፈርዖን፡ ; ; ; ; Rel. Bar.; ; ሠርዐ፡ ጸባሕተ፡ ላዕሌሆሙ፡ ; ጸባሕት፡ ዐቢይ፡ ; ξένια ; ጸባሕተ፡ ዲናር፡ κῆνσος ; እለ፡ ጸባሕት፡ i.q. እለ፡ ጸባሕተ፡ ይነሥኡ፡ ; ; de tributo ( τέλος ) quod Deo datur: ; ; : እስመ፡ ጾም፡ ጸባሕተ፡ ሥጋ፡ ውእቱ፡ ወጸሎትኒ፡ ጸባሕተ፡ ነፍስ፡ በከመ፡ ምጽዋት፡ ጸባሕተ፡ ንዋይ፡ ; F.N. 15; donum^lain memoriam sui datum, ut videtur, ( ጽብአት፡ ). – : ጸባሕት፡ ዘ፡ የወር፡ (v. የውር፡ ).

ፃእፃእ

( m. ), et ,

1)abortus^la, embryo^la, fetus^la[cfr. צֶאֱצָאִים , ضِئْضِيءٌ proles^la] ἔκτρωμα ; ; 1 Platt.; ዝብጠታተ፡ ፃእፃእ፡ በማሕፀን፡ ; ብእሲት፡ ዘትሰቲ፡ ፈውሰ፡ ከመ፡ ታድኅፅ፡ ፃእፃኣ፡ እማሕፀና፡ F.M. 4,4; F.M. 6,14; ፃእፃእ፡ ንኡስ፡ በውስተ፡ ከርሥ፡ Lud. Comm. hist. p. 315 n. 50.

2)sumtus^la, expensa^la, impensae^la, impendium^la: n. 948 ; ; ; ; አብኡ፡ እመዝገብ፡ ለፃእፃአ፡ ግብር፡ … ; የሀብዎሙ፡ እምቤተ፡ ንጉሥ፡ ለፃእፃኦሙ፡ ; ; እንዘ፡ መጠነዝ፡ ፃእፃኡ፡ ; ; ; ; ዘላዕሌሁ፡ ፃእፃአ፡ ቤቱ፡ ἦν διοικητὴς καὶ ἐκλογιστής . – : ፃእፃእ፡ ብ፡ ሽል፡ ጭንጋፍሂ፡

መፍቅድ

, rarius መፍቀድ፡ , plerumque m. , መፍቅዳት፡

1)res expetita^lavel aestimata^la: ኵሉ፡ መፍቅድ፡ (v. ክብር፡ ) πᾶν τίμιον .

2)res desiderata^la, desiderium^la: ወሀባ፡ ኵሎ፡ መፍቅዳ፡ ዘሰአለቶ፡ θελήματα ; ይቤሎሙ፡ አይድዑኒ፡ መፍቀደክሙ፡ ; ፈጸመ፡ መፍቅዶ፡ ; p. 331 93; መፍቅዳት፡ . p. 484 n. 6; nihil gustavit ጊዜ፡ መፍቅዱ፡ n. 1363(tempore appetitus sui)

3)res necessaria^lavel res necessariae^la, quidquid opus est^la, necessitates^la: ; ; ; ; ; እስመ፡ ኵሉ፡ መፍቅዶሙ፡ ተፈጥረ፡ ; ቀዳሜ፡ ኵሉ፡ መፍቅዱ፡ ለሰብእ፡ ማይ፡ ወእሳት፡ … ; ; የሀብዎን፡ ቅብኦን፡ ወኵሎ፡ መፍቅዶን፡ ; ; ; መፍቅደ፡ ሥጋሁ፡ ረከበ፡ ; መፍቅድ፡ ሊተ፡ በ፡ vel ኀበ፡ mihi opus est re^la, ut: ምንት፡ ሊተ፡ መፍቅድ፡ በፀሓይ፡ ወወርኅ፡ ; አልባሳተ፡ ወርቅሰ፡ አልብነ፡ መፍቅድ፡ ኀቤሆሙ፡ ; አንሰ፡ አልብየ፡ መፍቅድ፡ ኀበ፡ ዝንቱ፡ ወርቅ፡ ; .

4)res curanda^la, negotium^la: ጊዜ፡ የሐውር፡ ኵሉ፡ በዓለ፡ ቤት፡ ለመፍቅድ፡ .

5)id quod consequi volumus, finis^la, ratio^la( Zweck^de): ዝንቱ፡ ላዕለ፡ ፪ መፍቅዳት፡ ; መፍቅድ፡ ቀዳማዊ፡ ዘአውስቦ፡ በእንተ፡ ወሊድ፡ .

ክናሴ

conventus sacrorum causa factus^la, communio ecclesiastica^la: አመ፡ ገበርከ፡ (Christe) በታቦር፡ ምስለ፡ ሐዋርያት፡ ክናሴ፡ ; የሀብዎ፡ ንስሓሁ፡ ፱ ሱባዔ፡ ይጹም፡ ወእምድኅሬሁ፡ ይረክብ፡ ክናሴ፡ ምስለ፡ ሕዝብ፡ መሃይምናን፡

ቍርባን

, plerumque m. , ቍርባናት፡ [ קָרְבָּן ܩܽܘܪܒܳܢܳܐ قُرْبَانٌ ] oblatio^la

a)donum^laDeo oblatum vot^laivum^la, anathêma^la, δῶρον ; ἐισφορά ; .

b)sacrificium^lacujusvis generis: δῶρον ; ; ; ; ( ቍርባነ፡ መስዋዕት፡ ); ; ; ; θυσία ; ; ; ; ; ; ; ὁλοκάρπωσις ; κάρπωμα 9; ; ; ὁλοκαύτωμα ; ; ; ; ; አልህምት፡ ለቍርባናት፡ ; 6; ; ; ; ; ; ; μωκήματα ; ; ቍርባናት፡ ; ኅብስተ፡ ቍርባን፡ ἄρτοι τῆς προθέσεως panes propositionis^la ; .

c)in ecclesia Christiana ቍርባን፡ est

α) προσφοραί oblationes^la ; ;

β)sacrificium altaris^la, eucharistia^la( አቅረበ፡ et አቀረበ፡ ): ኢይመጥዎሙ፡ ቍርባነ፡ ; ነሢአ፡ ቍርባን፡ F.M. 6,2; የሀብዎ፡ ቍርባነ፡ ; ተመጠወ፡ ቍርባነ፡ ; በእንተ፡ ሥርዐተ፡ ቍርባን፡

γ)panis eucharisticus^la: በእንተ፡ ቍርባን፡ ወደም፡ .

qʷǝrbān

Leslau
መዝመዘ፡ ቍርባነ mazmaza qʷǝrbāna rub the bread of the Eucharist to test the soundness of the loaf and to remove loose particles^en ( 587), መዝመዘ፡ 378b

ወሀበ

I,1[ יָהַב ܝܗܰܒ وَهَبَ ] Imperf. ይሁብ፡ , የሀብ፡ , Imperat. ሀብ፡ ( gramm.§ 93), dare^la, : ውሂብ፡ ; ቃል፡ ሠናይ፡ ይኄይስ፡ እምውሂብ፡ ; ; ; ; rei: ; ; ; ኢታጐንዲ፡ ውሂቦታ፡ ; ይኄይስ፡ ውሂበ፡ ምጽዋት፡ እምነ፡ … ; ; ለ፡ pers.: ሀብ፡ ለጻድቅ፡ ; ; rei et ለ፡ pers.: ; ; ; : ውሂቦኒ፡ ሀቦ፡ ; : ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; አሀቦ፡ ዐስቦ፡ ; ኢተሀቦ፡ ምክንያተ፡ ; ወሀብዋ፡ ደብተራሁ፡ ; ሀቦ፡ ክፍሎ፡ ; ; ; ; ; ; al. sexcenties; እሁበከ፡ ስእለተከ፡ ; : ለአዳም፡ ባሕቲቱ፡ ወሀቦ፡ ይክድን፡ ኀፍረቶ፡ ; ; ; ; ; praedicati: ምድር፡ እንተ፡ ይሁበከ፡ ርስተ፡ , vel ለ፡ , ut: እሁበከ፡ አሕዛበ፡ ለርስትከ፡ .

a)largiri^la, munificum esse^la: ዘይምሕር፡ ወይሁብ፡ ; ; ; ; ; et sensu juridico donare^laF.N. 26 (ubi agitur በእንተ፡ ሀብት፡ ወወሃቢ፡ ወዘይሁብዎ፡ ሎቱ፡ ወንዋይ፡ ዘይሁቡ፡ ኪያሁ፡ ).

b)exhibere^la, tribuere^la, praestare^la: ሀቡ፡ አኰቴተ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ; ; .

c)tradere^la, ; ; ወሀብክዋ፡ መጽሐፈ፡ ውስተ፡ እዴሃ፡ ; ; ኢተሀብ፡ አፉከ፡ ለአበሳ፡ ; የሀብ፡ ነፍሶ፡ ቤዛ፡ ብዙኃን፡ ; ; .

d) በ፡ pretii, commutare^la .

e)fructum dare^lai.e. ferre^la, reddere^la, ; ; ; ; vel odorem emittere^la ; .

f)edere^la, ut vocem: ወሀበ፡ ቃሎ፡ ; ; ; ነጐድጓድ፡ ወሀበ፡ ቃለ፡ Enc.; miracula ; .

g)dare ore aliquid i.e. precari^labenedictionem, salutem: ከመ፡ የሀቦሙ፡ በረከተ፡እግዚአብሔር፡ በከናፍሪሁ፡ ; ወሀቦሙ፡ ቡራኬ፡ vel ወሀቦሙ፡ ሰላመ፡ ; vel docere^la ; .

h)concedere^la, permittere^la, potestatem dare^la: ኢወሀቦ፡ ከመ፡ ይትመየጥ፡ ; ኢፈቀደ፡ የሀቦ፡ ምኅላፈ፡ ; ; የሀብዎ፡ ንስሓ፡

i)facere^la, constituere^la: እሁብ፡ ኪዳነ፡ ምስሌክሙ፡ ; ; .

k)passim ex Hebraismo: ponere^la, indere^la, ut: ቀስቶ፡ ወሀበ፡ ውስተ፡ ደመና፡ ; ፍርሀተክሙ፡ እሁብ፡ ኀበ፡ ኵሉ፡ ዘውስተ፡ ምድር፡ ; ዘሕያው፡ የሀብ፡ ሠናየ፡ ውስተ፡ ልቡ፡ ; ወሀብኩ፡ ልብየ፡ ውስተ፡ ኵሉ፡ ፍጥረት፡ (animum advertere) .

l) መኑ፡ይሁበኒ፡ quis mihi dabit! utinam! utinam haberem!^la መኑ፡ ይሁበኒ፡ አእምሮ፡ n. 882 ; ; ; መኑ፡ ይሁበኒ፡ አዕይንትየ፡ ከመ፡ ይኩና፡ , vel መኑ፡ እምወሀበኒ፡ ከመ፡ ይትነበይ፡ ; ; መኑ፡ የሀበነ፡ ዕረፍተ፡ .

m) ሀብ፡ , ሀቡ፡ , ሀባ፡ , (nonnumquam ) age^la, agite! quaeso^la, ሀቡ፡ ንበል፡ εἴπωμεν ; ሀቡነ፡ንረድ፡ ( καὶ νῦν ἐπί ) ; ሀቡኬ፡ንግባእ፡ ; ሀብኬ፡ ንትኀሠሥ፡ በአይ፡ ፍኖት፡ ተወልደ፡ δὴ οὖν Cyr. c. ; Cyr. c. ; ባሕቱ፡ ሕቀ፡ ሀባ፡ ናመክሮን፡ ; ሀብ፡ ንፍትኖን፡ et ሀባ፡ ንፍትኖን፡

ጥያቄ

, m. et fem. ,

1)cognitio certa^lavel accurata^la, pervestigatio^la .

2)perspicuitas^la, evidentia^la: በብዙኅ፡ ጥያቄ፡ ፈለጦ፡ μεθ᾽ ὅσης σαφηνείας διαιρεῖ Chrys. ho. 3; Enc.

3)ratio rei perspecta^lavel certa^la, veritas exacta^la: ኅሥሥ፡ በእንተ፡ ዝንቱ፡ ነገር፡ እስከ፡ ትረክብ፡ ጥያቄሁ፡ ; ኢያእመረ፡ ጥያቄሁ፡ ለዝንቱ፡ F.N. 24; ጥያቄ፡ ነገርየ፡ ተበየነ፡

4)probatio^la, demonstratio^la, argumentum^la: ለጥያቄ፡ ነገሩ፡ ( zur Bestätigung davon ) ; ; F.M. 2,10; ናመጽእ፡ ካልአ፡ አምሳለ፡ ለጥያቄ፡ ዝንቱ፡ ; በከመ፡ አቅደምነ፡ ጥያቄሁ፡ ({wie wir zuvor bewiesen haben}) F.M. 24,5; አምጽኦ፡ ሰማዕት፡ ለጥያቄ፡ ላዕለ፡ ዘይሰኪ፡ F.N. 43,6; የሀብዎ፡መዋዕለ፡ ዕድሜ፡ ለአብጽሖተ፡ ጥያቄሁ፡ F.N. 43,6; ጥያቄ፡ ቀዳማዊ፡ , ዳግም፡ , ሣልስ፡ ;

ወሀበ

b)exhibere^la, tribuere^la, praestare^la: ሀቡ፡ አኰቴተ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ; ; .

c)tradere^la, ; ; ወሀብክዋ፡ መጽሐፈ፡ ውስተ፡ እዴሃ፡ ; ; ኢተሀብ፡ አፉከ፡ ለአበሳ፡ ; የሀብ፡ ነፍሶ፡ ቤዛ፡ ብዙኃን፡ ; ; .

d) በ፡ pretii, commutare^la .

e)fructum dare^lai.e. ferre^la, reddere^la, ; ; ; ; vel odorem emittere^la ; .

f)edere^la, ut vocem: ወሀበ፡ ቃሎ፡ ; ; ; ነጐድጓድ፡ ወሀበ፡ ቃለ፡ Enc.; miracula ; .

h)concedere^la, permittere^la, potestatem dare^la: ኢወሀቦ፡ ከመ፡ ይትመየጥ፡ ; ኢፈቀደ፡ የሀቦ፡ ምኅላፈ፡ ; ; የሀብዎ፡ ንስሓ፡

i)facere^la, constituere^la: እሁብ፡ ኪዳነ፡ ምስሌክሙ፡ ; ; .

ሕፄ

m. et. fem.

a)donum sponsalicium^la, quod sponsus futurae uxori in peculium dat;

b)dos.^la

c)De eo in F.N. 24 praecipitur: እመ፡ ፈቀደ፡ ደኃሪ፡ አው፡ ዘተፍኅረት፡ ምንኵስና፡ እምድኅረ፡ ወሀበ፡ ሕፄ፡ ይደልዎ፡ ለደኃሪ፡ ዘወሀባ፡ ቅድመ፡ ከመ፡ ይንሣእ፡ ወለፍኅርቱኒ፡ ከመ፡ ታግብእ፡ ዘነሥአቶ፡ ዘእንበለ፡ ካዕበት፡ ( nec duplicatione accepti mulctetur^la); deinde 24,3, ubi voces ዐረቦን፡ ዘፍኅረት፡ et ሕፄ፡ promiscue usurpantur, haec statuuntur: እምከመ፡ አበየ፡ ነሣኢሁ፡ ( ለዐራቦን፡ ) እምድኅረ፡ ተመጠወ፡ ኪያሁ፡ ወገደፋ፡ ለተሰናእዎ፡ ( consensum mutuum dissolvit^la) ይሚጥ፡ ዘአኀዘ፡ ገቢሮ፡ ካዕበተ፡ ( reddat, quod accepit, duplicatum^la) ወእመ፡ ሞተት፡ ይእቲ፡ ብእሲት፡ ለያግብእ፡ ( repetat^la) ደኃሪሃ፡ እምሰብአ፡ ዚአሃ፡ ዘወሀበ፡ በእንቲአሃ፡ ዘእንበለ፡ መብልዕ፡ ወመስቴ፡ ዘወሀበ። ወለእመ፡ ሞተ፡ ውእቱ፡ ብእሲ፡ ዘሎቱ፡ ሕፄ፡ ( a quo donum datum est^la) ወአልቦቱ፡ ወራሲ፡ ይኅድጉ፡ ላቲ፡ ዘነሥአት፡ እምኀቤሁ፡ ወእመሰ፡ ቦቱ፡ ወራስያን፡ ያግብኡ፡ ሎሙ፡ መንፈቀ፡ ንዋዩ፡ ወመንፈቁ፡ ይትርፍ፡ ላቲ። Ibidem ሕፄ፡ distinguitur ab አምኃ፡ i.e. muneribus variis, quae salutandi causa sponsus sponsae – In Bibliis respondet φέρνη מֹהַר : ; donum quod parentibus mulieris datur.

d) dos quae a patre filiae datur; item ይደሉ፡ አውስቦ፡ ዘእንበለ፡ ትልወት፡ ወኢሕፄ፡ F.N. 24,3; ዘጸሐፈ፡ ትእዛዘ፡ (i.e. testator^la) የሀብ፡ ለአዌልዲሁ፡ ለለ፩ መክፈክተ፡ ሕፄሆን፡ F.N. 41,4.

2)donatio sponsalicia^la, emtio sponsae^la: F.N. 24,2; F.N. 24,3 ut: ዕድሜ፡ ሐዘን፡ ( tempus luctus definitum^la) ይከልእ፡ እምአውስቦ፡ ( nuptias^la) ወኢይከልእ፡ እምሕፄ፡ ወእምፍኅረት።

ḥǝḍe , ሕጼ፡ ḥǝṣe

Grébaut
ሕጼ፡ ḥǝṣe «donation de l’époux à l’épouse ou à ses parents, à l’ocassion des fiançailles^fr» ― እጅ፡ መንሻ፡ ማጫ፡ Ms. BNFabb217, fol. 31r.
68

Leslau
ሕፄ ḥǝḍe () betrothal^en, dowry^en 226b

ወሀበ

b)exhibere^la, tribuere^la, praestare^la: ሀቡ፡ አኰቴተ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ; ; .

c)tradere^la, ; ; ወሀብክዋ፡ መጽሐፈ፡ ውስተ፡ እዴሃ፡ ; ; ኢተሀብ፡ አፉከ፡ ለአበሳ፡ ; የሀብ፡ ነፍሶ፡ ቤዛ፡ ብዙኃን፡ ; ; .

d) በ፡ pretii, commutare^la .

e)fructum dare^lai.e. ferre^la, reddere^la, ; ; ; ; vel odorem emittere^la ; .

f)edere^la, ut vocem: ወሀበ፡ ቃሎ፡ ; ; ; ነጐድጓድ፡ ወሀበ፡ ቃለ፡ Enc.; miracula ; .

h)concedere^la, permittere^la, potestatem dare^la: ኢወሀቦ፡ ከመ፡ ይትመየጥ፡ ; ኢፈቀደ፡ የሀቦ፡ ምኅላፈ፡ ; ; የሀብዎ፡ ንስሓ፡

i)facere^la, constituere^la: እሁብ፡ ኪዳነ፡ ምስሌክሙ፡ ; ; .

ፈተተ

I,1et I,2[ פתת ܦܬ فت ] 1) frangere^la, confringere^la, diffringere^la: ነፋስ፡ ዘይፌትቶ፡ ለኰኵሕ፡ ; ትፌትቶ፡ .

2)in specie frangere^lapanem, ኢይፌትቱ፡ ሎሙ፡ ኅብስተ፡ ; ; ; ወፈቲቶ፡ ወሀበ፡ ; እንዘ፡ ይፈትት፡ ኅብስተ፡ ; ; ፈትት፡ ኅብስተከ፡ ለርኁብ፡ ; ጸሎተ፡ ፈትቶ፡ oratio fractionis (panis) ; (Renaudot I p. 540).

3)frangere rem distribuendam, deinde distribuere^la,

a)tribuere^lavel assignare^laportionem^lacibi aliusve rei alicui, : ወፈተቶ፡ ፍተ፡ ዘዘልፍ፡ ; ; .

b)donare^laalicui donum, : የሀቦ፡ ንጉሥ፡ ብዙኀ፡ ይፈትቶ፡ (v. ይፍተቶ፡ , sic) ዕሤተ፡ ዘሞአ፡ ; ወፈተቶ፡ ἔδωκεν αὐτῷ δόματα – : ፈተተ፡ ዘ፡ ቈረሰ።

ሀከየ

languidum^la, pertaesum^la, segnem esse^la. [Huic radici (praeter هَكَعَ ) vicina videntur כָּהָה , קָהָה et ܩܗܳܐ كَهِيَ ; Aethiopibus hebetudinis^laet languoris^lanotio in taedii^laet pigritiae^lanotionem abiit. Amharice sonat አከተ፡ An etiam aram. חֲכִינָנוּתָא pigritia^la, socordia^lahuc referendum sit?] De usu stirpis^laI,1nonnisi unum locum dubiae auctoritatis reperi: እለ፡ ይህከዩ፡ ሕማማተ፡ ጽድቅ፡ ወእለ፡ ኢይትመነደቡ፡ በሕማምየ፡ qui passiones justitiae^la(Christi) subire aspernantur^la, ; sed cum forma ይህከዩ፡ falsa sit, dubium est, sitne emendandum የሀክዩ፡ , an ይትሀከዩ፡ hakaya

Leslau
ሀከየ hakaya , ሐከየ ḥakaya be lazy^en, be sluggish^en, be slack^en, be inactive^en, be weary^en, languish^en, be indolent^en 216b

ዐለወ

I,1[vid. ዐለየ፡ et ለወወ፡ ; עול , ܥܘܠ , عال ] ይዕሉ፡ (Perf. ዐልወ፡ semel inveni in codice Abbad. CXLI),

1)reflectere, retorquere, repercutere^lasonum: ድምፀ፡ ቃል፡ ዘአድባር፡ መፍርሃን፡ እለ፡ ያወሥኡ፡ ወየዐልዉ፡ ድምፀ፡ በበይናቲሆሙ፡ .

2)pervertere^la, mutare^la, transformare^la, depravare^la, ዐለዉ፡ ልቦሙ፡ ከመ፡ ኢየኀልዩ፡ μετέστησαν τὴν διάνοιαν ; ይፈቅዱ፡ ይዕልዉ፡ ትምህርቶ፡ μεταστρέψαι ; ዕልዋ፡ እግዚኦ፡ ለምክሩ፡ διασκέδασον ; የዐሉ፡ ለክሙ፡ (v. የዐልወክሙ፡ ) ማሕላክሙ፡ ዘምስለ፡ ሞት፡ ( ἀφέλῃ ) ; ድኅረ፡ የዐልወከ፡ ቃለከ፡ (v. ቃሎ፡ ) διαστρέψει ; እከዪሃ፡ የዐልዎ፡ ለራእይ፡ ἀλλοιοῖ τὴν ὅρασιν ; የሀውከከ፡ ወየዐልወከ፡ διαστρέψει σε (sc. statum tuum) ; ቦእለ፡ ረገመ፡ ወአኅሰሮሙ፡ ወዐለዎሙ፡ ἀνέστρεψεν ἀπὸ στάσεως αὐτῶν .

3)praevaricari^la, migrare^la, transgredi^la, violare^lalegem, praecepta, foedus, rarius እምነ፡ , ut: ዐለዉ፡ ፍጡነ፡ እምነ፡ ፍኖት፡ , vel በ፡ , ut: ዘዐለወ፡ በወግዝ፡ 1 ; plerumque : ዐለዉ፡ ሕገከ፡ παρέβησαν ; ; παρήλθοσαν ; ; ἀπώσαντο ; διεσκέδασται ; ; ዐለዉ፡ ኪዳንየ፡ ; ዐሎኪ፡ ሥርዐትየ፡ ; διεφθείρατε ; እለ፡ ዐለዉ፡ ቃለከ፡ ἀθετοῦντες ; ; ;

4)fidem fallere^la, perfide agere^la, n. 953rebellem^lavel refractarium esse^la, desciscere^la, deficere^la, perfide desedere^la, : ; ; ዐለውነ፡ ἀπέστημεν ; ἀπώσαντο Platt; σκανδαλίζεσθαι ; ; : ዐሊው፡ ዐለዉኒ፡ ቤተ፡ እስራኤል፡ ἀθετεῖν ; ; ከመ፡ ተዐልዎ፡ ብእሲት፡ ለምታ፡ ; ዐለዎ፡ ሴዴቅያስ፡ ለንጉሠ፡ ባቢሎን፡ ; ; ; ; ; ; ἀπειθεῖν ከመ፡ ኢይዕሉከ፡ ; ; ; ; ዐለዉኒ፡ ἐφαύλισάν με ; ; ἀσεβεῖν ዐሎክኒ፡ ; ; ; ἀνομεῖν ; ዐለወቶ፡ ለምታ፡ εἰς ἄνδρα ἑαυτῆς ἐπλημμέλησε ; ዐለዉኒ፡ ἀπέστησαν ; ተዐልዉኒ፡ σκανδαλισθήσεσθε ἐν ἐμοί ; የዐልዉ፡ ሰብእ፡ አማልክቲሆሙ፡ ἀπαρνήσονται ; προδιδόναι ; religionis, a qua quis deficit: ; የዐልዉ፡ ሃይማኖቶሙ፡ Clem. f. 154; peccati: ዐለዉ፡ ማዕሌተ፡ እኪየ፡ ; : ዐለውዎ፡ ማዕሌተ፡ ; ጌጋዮሙ፡ ዘዐለዉኒ፡

ሆከ

I,1 ይሁክ፡

1)motum rei afferre^la, movere^la, agitare^la, versare^la: ሆኮሙ፡ ከመ፡ ማዕበለ፡ ባሕር፡ ; የሀውኮ፡ ነፋስ፡ ለማየ፡ ባሕር፡ ; ነፋሳት፡ የሀውክዋ፡ ለሐመር፡ ; ; (Laur.); ; ; ተመሰሎሙ፡ ለእለ፡ ይለክፉ፡ ምንተኒ፡ በአጽባዕቶሙ፡ ወየሀውኩ፡ ኵለንታሁ፡ καὶ ποιούντων περιφέρεσθαι ; እመካን፡ loco movere^la, ut ኢተክህሎሙ፡ ከመ፡ ይሁክዋ፡ ለሐመር፡ እምካን፡

2)concitare^la, commovere^la, exciere^la, perturbare^laanimum alicujus. ( σαλεύειν , ταράσσειν , συνταράσσειν , θορυβεῖν ) ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ኢትሁክ፡ ርእሰከ፡ μὴ στρέβλου σεαυτόν ; ; in bonam partem: ሆከቶ፡ ጸጋ፡ እግዚአብሔር፡ ከመ፡ ይሑር፡ ኀበ፡ ገዳመ፡ አስቄጥስ፡

3)turbare^la, disturbare^la, obturbare^la, ; ; ; (Johannes Antiochenus absentia sua) ፈቀደ፡ ይሁክ፡ ቅድስተ፡ ሲኖዶስ፡ synodum obturbare voluit^la, ; ሆከ፡ ለክብረ፡ ሞቱ፡ turbavit exequias ejus^la

4)excitare^laad seditionem^la, turbas^la ; ; .

5)labefactare^la, vacillare facere^laanimum: ሰይጣን፡ ሆከ፡ ሕሊናሃ፡ ; πλανῶν τὰ ἔθνη ( የሀውኮሙ፡ ለአሕዛብ፡ ) .

ሆከ

I,1 ይሁክ፡

4)excitare^laad seditionem^la, turbas^la ; ; .

5)labefactare^la, vacillare facere^laanimum: ሰይጣን፡ ሆከ፡ ሕሊናሃ፡ ; πλανῶν τὰ ἔθνη ( የሀውኮሙ፡ ለአሕዛብ፡ ) .

ሄጰ

I,1[vicina videntur هَبَّ et هَفَّ flavit^laventus; commotus fuit^la(vento), هَبَا , هَفَا , هَفَتَ volitvait in aëre^la, de rebus vento excitatis; et de sibilo stridentis teli, gladii: هَبَّ percussit^lagladius vibratus; aeth. ሄጰ፡ significat proprie: telum cum sibilo per aërem volare fecit] jaculando attingere^la, ferire^la: ነደፈ፡ ወሄጶ፡ ለንጉሥ፡ ማእከለ፡ ሰንቡኡ፡ ; ሄጶ፡ ውስተ፡ ፍጽሙ፡ ; ወጸፎ፡ በእብን፡ ወሄጶ፡ ጥቦ፡ ; የሀይጱ፡ ሥዕርተ፡ ወኢይስሕቱ፡ ; ኢይክህለኒ፡ n. 17(nec non vincit) ሀይጶተ፡ ቀስት፡ ወደርብዮ፡ ኰያንው፡ – Imperat. ሂጵ፡ M.M. f. 295. – : ሄጰ፡ ዘ፡ ገመሰ፡ ; aliud ሄጰ፡ ዘ፡ ነደፈ፡ hep̣a , ሔጰ ḥep̣a

Leslau
hyp̣ , ሄጰ hep̣a (yǝhip̣), () ሔጰ ḥep̣a strike^en, smite^en, shoot with an arrow^en, throw^en, hit with a bow and arrow^en, brandish a spear^en, pierce^en, split^en (someone’s head), () hit the target by throwing a stone or by shooting an arrow^en 221b

ሀጕለ

I,1, nonnunquam ሀጐለ፡ ( ) ይህጕል፡ et ይህጐል፡ transit. perdere^la, detrimentum facere^la, ( orbari^la); ἀπολλύναι ἀπολλύειν : ከመ፡ ኢትህጐል፡ ርስተከ፡ ; ; ; ህጐል፡ ወርቀከ፡ እምትህጐል፡ n. 19 ዐርከከ፡ ; ተሀጕል፡ ፍሬከ፡ ; ; ዘሀጐልከ፡ quod perdidisti^la ; ሀጕለ፡ ሃይማኖቶ፡ ἀπώλεσε πίστιν ; ; ; ዑቁ፡ ኢትህጐሉ፡ ዘገበርክሙ፡ ; ሀጕለ፡ አዕይንቲሁ፡ ጦቢት፡ ; ; ሀጐልኪዮሙ፡ ለሕዝበ፡ ከሞስ፡ ; ζημιοῦσθαι : የሀጕል፡ ብዙኀ፡ ; ; ነፍሶ፡ ሀጕለ፡ ; ; ἀπέχειν ሀጕሉ፡ ዕሴቶሙ፡ ; ἀποτεκνοῦσθαι ; ἀποστερηθῆναι ; οὐ μὴ πταίσῳ ὁ μισθὸς ὑμῶν ኢትህጐሉ፡ ዕሴተክሙ፡ ; ὃς οὐκ ἔπεσεν ἀπὸ τῆς ἐλπίδος αὐτοῦ ዘኢሀጕለ፡ ተስፋሁ፡ 14,2; alia exempla: ; ; ; ; የሀጕሉ፡ ተስፋሆሙ፡ Did. ; . hagʷla , hagʷala

Leslau
ሀጐለ hagʷala (yǝhgʷǝl, yǝhgʷal) lose^en, suffer a loss^en, destroy^en 215b

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose