Get involved
report issue

Search Help

Search

This app is built with exist-db, and uses Lucene as the standard search engine. This comes with several options available. A full list is here

Below very few examples.

sample result
* *custodir* add wildcards to unlimit your string search
? custodir? Will find any match for the position with the question mark.
~ ምሕረትከ~ Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
"" "ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡" Will find the exact string contained between quotes.
() (verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ Will find one of the two between brackets and the other string.

Input

If you want to transcribe some fidal into latin or update your transcription, you can have a go with our transcription tools.

If you are using the keyboard provided, please note that there are four layers, the normal one and those activated by Shift, Alt, Alt+Shift.

Normal and Shift contain mainly Fidal. Alt and Alt-Shift diacritics.

To enter letters in Fidal and the diacritics with this keyboard, which is independent of your local input selection, you can use two methods.

Orthographic variants of the Ethiopic language are searched as a standard if not otherwise specified. The following are the options considered by the search engine.

  • 's','s', 'ḍ'
  • 'e','ǝ','ə','ē'
  • 'w','ʷ'
  • 'ʾ', 'ʿ'
  • '`', 'ʾ', 'ʿ' (note that you can use the tick if you are not sure about the two, but none will be inferred for you)
  • 'ሀ', 'ሐ', 'ኀ', 'ሃ', 'ሓ', 'ኃ'
  • 'ሀ', 'ሐ', 'ኀ'
  • 'ሁ', 'ሑ', 'ኁ'
  • 'ሂ', 'ሒ', 'ኂ'
  • 'ሄ', 'ሔ', 'ኄ'
  • 'ህ', 'ሕ', 'ኅ'
  • 'ሆ', 'ሖ', 'ኆ'
  • 'ሠ','ሰ'
  • 'ሡ','ሱ'
  • 'ሢ','ሲ'
  • 'ሣ','ሳ'
  • 'ሥ','ስ'
  • 'ሦ','ሶ'
  • 'ሤ','ሴ'
  • 'ጸ', 'ፀ'
  • 'ጹ', 'ፁ'
  • 'ጺ', 'ፂ'
  • 'ጻ', 'ፃ'
  • 'ጼ', 'ፄ'
  • 'ጽ', 'ፅ'
  • 'ጾ', 'ፆ'
  • 'አ', 'ዐ', 'ኣ', 'ዓ'
  • 'ኡ', 'ዑ'
  • 'ኢ', 'ዒ'
  • 'ኤ', 'ዔ'
  • 'እ', 'ዕ'
  • 'ኦ', 'ዖ'

Some examples

  • If you search Taammera, you will not find Taʾammǝra or Taʿammera but only Taammera. Try Ta`ammera instead or use the keyboard provided to enter aleph and ayn.
  • If you are searching for Yāʿǝqob, you will not have a lot of luck searching Yaqob, unless some kind cataloguer has actually added it into the data as simplified spelling form. Try instead entering Yaqob~0.5 which is a fuzzy search, this will return also Yāʿǝqob. Also Ya`eqob is fine for example.

Keys Combinations

With this method you use keys combinations to trigger specific characters. Click here for a list of the available combos. This can be expanded, do not hesitate to ask (click here to post a new issue).

Hold and choose

If you hold a key optional values will appear in a list. You can click on the desiderd value or use arrows and enter to select it. The options are the same as those activated by combinations.

With this method you do not have to remember or lookup combos, but it does take many more clicks...

adverbium, adverbialiteradv.suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3):
2)etla, –quela( τε ), sive per se Genesis liber Pentateuchi.Gen. 50,21 , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum conjunctum: ሂ፡ exempli gratiaex. gr.: ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ Lucae evangelium.Luc. 6,29 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,5 ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – italaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 41,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,18 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 18,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 7,20 ; Hezekielis prophetia.Hez. 5,11 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,15 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 4,12 ; idem significat ሂ፡ ወ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,17 ; ሂ፡ ወ ኒ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 42,35 . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, videasvid. እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; videasvid. መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
adverbium, adverbialiteradv.suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3):
2)etla, –quela( τε ), sive per se Genesis liber Pentateuchi.Gen. 50,21 , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum conjunctum: ሂ፡ exempli gratiaex. gr.: ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ Lucae evangelium.Luc. 6,29 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,5 ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – italaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 41,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,18 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 18,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 7,20 ; Hezekielis prophetia.Hez. 5,11 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,15 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 4,12 ; idem significat ሂ፡ ወ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,17 ; ሂ፡ ወ ኒ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 42,35 . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, videasvid. እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; videasvid. መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
hi
Grébaut
ሂ፡ enclictic particleencl. particle
1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à መኑ፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢመኑሂ፡ , አልቦ፡ መኑሂ፡ , ወኢመኑሂ፡ , ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule ኒ፡ .
1–2
Leslau
hi alsoen, anden, furtheren, evenen, the veryen, for one’s parten (e.g. አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to መኑ mannu , ምንት mǝnt , አይቴ ʾayte ( መኑሂ mannu-hi , ምንትሂ mǝntǝ-hi , አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with እመ- ʾǝmma- in እመሂ ʾǝmma-hi thoughen, even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren; እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen, I and heen; or in -ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
hi
Grébaut
ሂ፡ enclictic particleencl. particle
1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à መኑ፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢመኑሂ፡ , አልቦ፡ መኑሂ፡ , ወኢመኑሂ፡ , ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule ኒ፡ .
1–2
Leslau
hi alsoen, anden, furtheren, evenen, the veryen, for one’s parten (e.g. አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to መኑ mannu , ምንት mǝnt , አይቴ ʾayte ( መኑሂ mannu-hi , ምንትሂ mǝntǝ-hi , አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with እመ- ʾǝmma- in እመሂ ʾǝmma-hi thoughen, even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren; እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen, I and heen; or in -ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
I,1[ גְּנַז abscondiditla, in thesauro reposuitla; ܐܶܬܓܢܶܙ Pass.; جِنَازَةٌ funusla; de vicinis videasvid.Ges. thes. p. 296] SubjunctivusSubj. ይግንዝ፡ linteis involverela, pollingerela, condirela, curare funuslasepeliendi: ገነዘ፡ ( በድኖ፡ ) በሰንዱን፡ ንጹሕ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 27,59 ; Evangelium Joannis.Joh. 19,40 ; ይግንዝዎ፡ ( ለምዉት፡ ) በካልእ፡ ልብስ፡ F.N. 22; Regum liber biblicum I.1 Reg. 19,13 ; ገነዞ፡ ( ለአዳም፡ ) ሴት፡ ወአንበሮ፡ ውስተ፡ ታቦት፡ not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 11 ; ግንዝ፡ ሥጋየ፡ not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 21 ; ኢትግንዝዎ፤ ሕያው፡ ውእቱ፡ Rel. Bar.; Abushakeri opus chronographicum; numerus significat capita.Abush. 47 ; n. 1178 ከመ፡ ይግንዞሙ፡ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaskaramSx. Masc. 22 ; ገነዞ፡ ( ለሴት፡ ) ሂኖስ፡ ወልዱ፡ በከርቤ፡ ወበዓልው፡ ወአንበሮ፡ ውስተ፡ በአተ፡ መዛግብት፡ not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 15 ; ምስለ፡ አፈዋት፡ ገነዘ፡ ወቀበረ፡ በድኖ፡ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: NahaseSx. Nah. 1 Enc.
, quod primitus sonuit ህየተ፡ et ሂየተ፡ (ut Lucae evangelium.Luc. 11,11 ; Evangelium Joannis.Joh. 1,16 , 50 romanae editionisrom.; cf. Octateuchum Aeth. in appar. crit. p. 5) et ህየቴ፡ ( Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,19 F; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 44,33 F). Est
1)praepositio ( gramm.p. 316) quae antiquitus etiam ህየቴ፡ sonuerat et pronomina suffixa per vocalem êlasibi subjungit ( gramm.§ 167,3) locola, vicela, prola, pretiola( ἀντί et ὑπέρ ): ዘይትነሣእ፡ ህየንቴሁ፡ Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 4,15 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 10,14 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 10,15 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 36,33 sequensseq.; ጋገ፡ ዘዕፅ፡ ቀጥቀጥከ፡ ወእገብር፡ ህየንቴሁ፡ ዘሐፂን፡ ጋገ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 35,13 ; saepissime usurpata, ubi de permutando, persolvendo, remunerando, compensando agitur: Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,16 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,17 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,19 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 21,25 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 24,18 –20; Deuteronomium.Deut. 19,21 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 3,12 ; Jesaiae prophetia.Jes. 43,4 ; Jesaiae prophetia.Jes. 53,9 ; Jesaiae prophetia.Jes. 60,17 ; Jesaiae prophetia.Jes. 61,3 ; ዛቲ፡ ትከውኖሙ፡ ህየንተ፡ ጽእለቶሙ፡ Zephania prophetia.Zeph. 2,10 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 89,17 ; ተቀንየ፡ ያዕቆብ፡ ህየንተ፡ ራሔል፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 28 ; መጠወ፡ ነፍ፡ ህየንቴከ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 29,15 ; Evangelium Joannis.Joh. 11,50 ; ምንተ፡ ተዐስዮሙ፡ ህየንተ፡ ዘገብሩ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 7,28 ; ፈደዩ፡ እኪተ፡ ህየንተ፡ ሠናይት፡ Jeremiae prophetia.Jer. 18,20 ; Joelis prophetia.Joel 2,25 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 34,14 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 37,21 . Nonnunquam usurpatur pro sicutla, exempli gratiaex. gr. ህየንተ፡ ቈጾሊ፡ ዕፅ፡ ከማሁ፡ አነ፡ Org.; aliud exemplum videasvid. sub አሕመልመለ፡
hǝyyanta
Grébaut
ህየንተ፡
1) préposition présentant le sens : à cause defr, pourfr. ህየንተ፡ አቡነ፡ አዳም፡ ተረግመት፡ ምድር። 68–69 (Texte tiré du Qalêmenṭos, fol. 88rb.)
2) conjonction régissant un verbe à un mode personnel et présentant le sens : en récompense defr, en échange defr.
ፈደዮሙ፡ እኪተ፡ ለንጉሠ፡ ነገሥት፡ አዕላፍ፡ ሰገድ፡ ህየንተ፡ ወሀብዎ፡ ብዙኃ፡ ጊዜ፡ አውቃፋተ፡ ወርቅ፡ ለእዴሁ፡ ወጸገውዎ፡ ወለተ፡ እኅወ፡ እሞሙ። ዝኒ፡ ዕበዱ፡ ይመስል፡ ዕበደ፡ አይሁድ፡ እለ፡ ፈደይዎ፡ ቀዲሙ፡ ለወልደ፡ እግዚአብሔር፡ ሞተ፡ ህየንተ፡ አንሥአ፡ ምውታኒሆሙ፡ ወሕማማተ፡ ህየንተ፡ ፈወሰ፡ ሕሙማኒሆሙ። 50.
8–9
Leslau
ህየንተ hǝyyanta instead ofen, in place ofen, in return foren, in substitution foren, by reason ofen, ( 8) because ofen, in compensationen, likeen;
the suffix pronouns are attached to the base hǝyyante- ; e.g. hǝyyantehu lakrǝstos the vicar of Christen 221b
adverbium, adverbialiteradv.loci, a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b), in libris antiquioris aetatis et impressis et manuscriptis ሂየ፡ exscriptum (ut Matthaei Evangelium.Matth. 5,26 ; Matthaei Evangelium.Matth. 13,42 ; Evangelium Joannis.Joh. 5,5 romanae editionisrom.): ibila, illicla; istucla, illucla, eola( oppositum, -o, -nituropp. ህየ፡ hicla, hucla), videasvid.gramm.§ 160,b: ሤሞ፡ ህየ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,8 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 138,7 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 138,9 ; ንሖር፡ ህየ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 9,6 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 121,4 ; et ita sexcenties in variis libris. Componitur cum praepositionibus: በህየ፡ ibila, illiclaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 24,4 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 43,25 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 46,3 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 131,18 ; Jesaiae prophetia.Jes. 22,18 ; Jeremiae prophetia.Jer. 18,2 (unde በህየ፡ በዝየ፡ in illa – in hac vitala{ not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 238 f.}|; not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 266 ); እምህየ፡ ( እምነ፡ ህየ፡ ) illincla, indelaet loci Judicum liber.Jud. 18,11 ; Judicum liber.Jud. 18,13 ; Jesaiae prophetia.Jes. 52,11 ; Jeremiae prophetia.Jer. 13,6 ; Amosi prophetia.Am. 9,2 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,10 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 22,41 , et temporis Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 38,6 ; አንተ፡ ህየ፡ perla, praeterla, trans eumla( illumla) locum: Lucae evangelium.Luc. 19,4 romanae editionisrom.; Jesaiae prophetia.Jes. 35,8 ; Jeremiae prophetia.Jer. 18,16 ; Jeremiae prophetia.Jer. 29,18 ; Hezekielis prophetia.Hez. 29,11 ; Judith liber apocryphus.Judith 4,7 ; ኀበ፡ ህየ፡ illucla, Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaskaramSx. Masc. 7 ; et cum pronominibus relativis ኀበ፡ ህየ፡ quola( videasvid. ኀበ፡ ), ዘ፡ ህየ፡ quolaJeremiae prophetia.Jer. 25,15 ; እለ፡ ህየ፡ ad quoslaDeuteronomium.Deut. 12,29 . Hincoriginem duxit: hǝyya , hiyya
Grébaut
ህየ፡ ወህየ፡ ici et làfr. (Voir infra ዝየ፡ ወዝየ፡ .)
ሖረ፡ ካዕበ፡ አቡነ፡ ታዴዎስ፡ ኀበ፡ ባሕር፡ ወቆመ፡ ህየ፡ ወህየ። 33.
8
Substantivumsubst.: direptiolaOrganon Mariae, numerus significat lectionem.Org. Substantivumsubst.: direptiolaOrganon Mariae, numerus significat lectionem.Org. hidat
Grébaut
ሂደት፡ hidat «pillagefr, ravagefr, ravissementfr» ― ቅምያ፡ Ms. BNFabb217, fol. 10v.
ሂደት፡ hidat «direptiola» ― ቀሚያ፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 2.
12
Cross-references: videasvid. also ተሀይዶ፡ , ትህይድና፡
Leslau
ሂደት hidat plunderingen, robberyen, abductionen 220b
hidat
Grébaut
ሂደት፡ hidat «pillagefr, ravagefr, ravissementfr» ― ቅምያ፡ Ms. BNFabb217, fol. 10v.
ሂደት፡ hidat «direptiola» ― ቀሚያ፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 2.
12
Cross-references: videasvid. also ተሀይዶ፡ , ትህይድና፡
Leslau
ሂደት hidat plunderingen, robberyen, abductionen 220b
Substantivumsubst.: direptiola, spoliatiola, passive accepta. Enc. Substantivumsubst.: direptiolaOrganon Mariae, numerus significat lectionem.Org. Substantivumsubst.: direptiolaOrganon Mariae, numerus significat lectionem.Org. tǝhyǝdǝnnā
Grébaut
ትህይድና፡ tǝhyǝdǝnnā «pillagefr, ravagefr, ravissementfr» ― ቅምያ፡ Ms. BNFabb217, fol. 10v.
12
Cross-references: videasvid. also ሂደት፡ , ተሀይዶ፡
Leslau
ትህይድና tǝhyǝdǝnnā the condition of being robbeden ( ትህድና tǝhdǝnnā of 283 is perhaps a misprint for ትህይድና tǝhyǝdǝnnā ) 220b
hidat
Grébaut
ሂደት፡ hidat «pillagefr, ravagefr, ravissementfr» ― ቅምያ፡ Ms. BNFabb217, fol. 10v.
ሂደት፡ hidat «direptiola» ― ቀሚያ፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 2.
12
Cross-references: videasvid. also ተሀይዶ፡ , ትህይድና፡
Leslau
ሂደት hidat plunderingen, robberyen, abductionen 220b
hidat
Grébaut
ሂደት፡ hidat «pillagefr, ravagefr, ravissementfr» ― ቅምያ፡ Ms. BNFabb217, fol. 10v.
ሂደት፡ hidat «direptiola» ― ቀሚያ፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 2.
12
Cross-references: videasvid. also ተሀይዶ፡ , ትህይድና፡
Leslau
ሂደት hidat plunderingen, robberyen, abductionen 220b
tahayǝdo
Grébaut
ተሀይዶ፡ tahayǝdo «pillagefr, ravagefr, ravissementfr» ― ቅምያ፡ Ms. BNFabb217, fol. 10v.
12
Cross-references: videasvid. also ሂደት፡ , ትህይድና፡
I,2[ חָּמַס et חָמֵץ ] 1) inique agerela, injustumla, iniquum essela, injustitiam facerela: ለዐምፆ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 23,2 ; እንዘ፡ ይዔምፅ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,25 ; ኢተዐምፁ፡ liber Jobi.Job 6,29 ; liber Jobi.Job 36,18 ; ዐምፆ፡ ἀδικία Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 10,7 ; ኢይጸድቅ፡ መያሲ፡ እምዐምፆት፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 26,29 ; ዐመፁ፡ በፍናዊሆሙ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 3,21 ; Jeremiae prophetia.Jer. 9,5 ; Jesaiae prophetia.Jes. 31,6 ; Hezekielis prophetia.Hez. 18,18 ; ኢተዐምፁ፡ μὴ ἀσεβεῖτε Jeremiae prophetia.Jer. 22,3 ; ዐመፅነ፡ ἠνομήσαμεν not able to find explanation in abbreviation listDan. apocr. 3,5 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 3,5 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,14 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 6,10 ; አፉየ፡ ዐመፀ፡ እምጽድቅ፡ τὸ στόμα μου ἀσεβήσει liber Jobi.Job 9,20 .
2)cumc.Acc.
a)personapers.: injuria afficerela, Genesis liber Pentateuchi.Gen. 21,23 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 5,21 ; ይዔምፅዎ፡ ለጻድቅ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 5,23 ; በእንተ፡ ጌጋዩ፡ ዘዐመፀኒ፡ Hezekielis prophetia.Hez. 17,20 .
b)rei: injuria violarela, injuste agere inlare: ዘይፈቱ፡ የዐምፅ፡ (var.: ያዕምፅ፡ II,1) ፍትሐ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 20,4 ; እመ፡ ዐመፅኩ፡ ፍትሐ፡ ገብርየ፡ liber Jobi.Job 31,13 ; ኢዐመፅነ፡ኪዳነከ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 43,19 ; እለ፡ ይዔምፁ፡ መዳልወ፡ Didascalia Apostolorum; numerus significat capita.Did. 21 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 61,9 ; ሂድክሙ፡ ወዐመፅክሙ፡ ዐስቦሙ፡ Jacobi epistola.Jac. 5,4 .
3)passim: rebellarela, ut Regum liber biblicum IV.4 Reg. 9,14 varia lectiovar., maxime in libris amharico-aethiopicis ut Chronica Liq. AtquChr. L. Atq. f. 44 .
not foundsubst.: miniumla, rubricala: ወቀብዖ፡ በህጕሬ፡ (var. ኅጉሬ፡ , ሂጉሬ፡ , ሄጎሬ፡ ) ወሤረዮ፡ καταχρίσας μίλτῳ Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 13,14 . [hebr. שָׁשֵׁר , aram. סִיקְרָא , ܣܩܳܪܳܐ ; personapers. شَن ݣ رَف ; arab. مَغْرَةٌ , مَكْرٌ , شَقِرَةٌ .]
Substantivumsubst.emissio telila: አኮ፡ በዘቀስት፡ ሂጰት፡ οὐ τοξοτῶν εὐστοχίαις Cyr. a. not able to find explanation in abbreviation listTh. f. 7. Substantivumsubst.emissio telila: አኮ፡ በዘቀስት፡ ሂጰት፡ οὐ τοξοτῶν εὐστοχίαις Cyr. a. not able to find explanation in abbreviation listTh. f. 7. hip̣at
Grébaut
ሂጰት፡ hip̣at «piqûrefr, blessurefr … » ― መንደፍ፡ Ms. BNFabb217, fol. 11r.
13
Leslau
ሂጰት hip̣at verbal noun of videasvid. ሄጰ hep̣a 221b
hip̣at
Grébaut
ሂጰት፡ hip̣at «piqûrefr, blessurefr … » ― መንደፍ፡ Ms. BNFabb217, fol. 11r.
13
Leslau
ሂጰት hip̣at verbal noun of videasvid. ሄጰ hep̣a 221b
Substantivumsubst.emissio telila: አኮ፡ በዘቀስት፡ ሂጰት፡ οὐ τοξοτῶν εὐστοχίαις Cyr. a. not able to find explanation in abbreviation listTh. f. 7. hip̣at
Grébaut
ሂጰት፡ hip̣at «piqûrefr, blessurefr … » ― መንደፍ፡ Ms. BNFabb217, fol. 11r.
13
Leslau
ሂጰት hip̣at verbal noun of videasvid. ሄጰ hep̣a 221b
not foundn. peregr.scilicetsc. ἔποψ (in Acc.), upupalaLeviticus, liber Pentateuchi.Lev. 11,19 (in Deuteronomium.Deut. 14,17 ሄጶጳ፡ q.v.). Vocla. Aela.: ኤጳጴ፡ (v. ሂጳጳ፡ ) ብ፡ ታለቅ፡ አሞራ፡ ዘኢይሰርር፡ በክንፍ፡ አላ፡ ይረውጽ፡ በእግር፡ hep̣āp̣ā , ሂጳጳ፡ hip̣āp̣ā
Grébaut
ሄጳጳ፡ hep̣āp̣ā , pluralisPl. ሄጳጳት፡ hep̣āp̣āt «chouettefr (Lud.); grand aigle qui brise les osfr » ― ጉጉት፡ , ያገዳ፡ ነቃይ፡ አሞራ፡ Ms. BNFabb217, fol. 11v. ጉጉት፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 2. ሂጳጳ፡ ታላቅ፡ አሞራ፡ የማይበር፡ .
14–15
hep̣āp̣ā , ሂጳጳ፡ hip̣āp̣ā
Grébaut
ሄጳጳ፡ hep̣āp̣ā , pluralisPl. ሄጳጳት፡ hep̣āp̣āt «chouettefr (Lud.); grand aigle qui brise les osfr » ― ጉጉት፡ , ያገዳ፡ ነቃይ፡ አሞራ፡ Ms. BNFabb217, fol. 11v. ጉጉት፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 2. ሂጳጳ፡ ታላቅ፡ አሞራ፡ የማይበር፡ .
14–15
I,1[vicina videntur هَبَّ et هَفَّ flavitlaventus; commotus fuitla(vento), conferascfr. هَبَا , هَفَا , هَفَتَ volitvait in aërela, de rebus vento excitatis; et de sibilo stridentis teli, gladii: هَبَّ percussitlagladius vibratus; aeth. ሄጰ፡ significat proprie: telum cum sibilo per aërem volare fecit] jaculando attingerela, ferirela: ነደፈ፡ ወሄጶ፡ ለንጉሥ፡ ማእከለ፡ ሰንቡኡ፡ Paralipomenon liber II.2 Par. 18,33 ; ሄጶ፡ ውስተ፡ ፍጽሙ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 17,49 ; ወጸፎ፡ በእብን፡ ወሄጶ፡ ጥቦ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 38 ; የሀይጱ፡ ሥዕርተ፡ ወኢይስሕቱ፡ Judicum liber.Jud. 20,16 ; ኢይክህለኒ፡ n. 17(nec non vincit) ሀይጶተ፡ ቀስት፡ ወደርብዮ፡ ኰያንው፡ Liber Maccabaeorum ficticius.Macc. f. 14. Imperat. ሂጵ፡ M.M. f. 295. Vocabularium Aethiopicum, -a -aVoc. Ae.: ሄጰ፡ ዘ፡ ገመሰ፡ ; aliud ሄጰ፡ ዘ፡ ነደፈ፡ hep̣a , ሔጰ ḥep̣a
Leslau
hyp̣ , ሄጰ hep̣a (yǝhip̣), () ሔጰ ḥep̣a strikeen, smiteen, shoot with an arrowen, throwen, hit with a bow and arrowen, brandish a spearen, pierceen, spliten (someone’s head), () hit the target by throwing a stone or by shooting an arrowen 221b
ዲያቆን፡ not foundn. peregr., scilicetsc. ὑποδιάκονος , subdiaconusla, pluralisPl. ሂጶ፡ ዲያቆናት፡ M.M. f. 325; M.M. f. 349.
, vel ሄጶዲጤን፡ , ህጶዲጤ፡ ὑποδύτης , tunicalasacerdotis Hebraeorum summi, Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 36,30 sequensseq.Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 8,7 (Respondet hebr. מְעִיל , quod LXX aliis in locis ποδήρη interpretati sunt, quod videas sub ጶዴሬ፡ ; etiam in locis commemoratis Ex. et Lev. versio nova (C) aeth. ጶዴሬ፡ pro ሂጶዲጤን፡ exhibet). Vocabularium Aethiopicum, -a -aVoc. Ae.: ሂጶዲጤን፡ ዘ፡ ሞጣሕት፡
, vel ሄጶዲጤን፡ , ህጶዲጤ፡ ὑποδύτης , tunicalasacerdotis Hebraeorum summi, Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 36,30 sequensseq.Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 8,7 (Respondet hebr. מְעִיל , quod LXX aliis in locis ποδήρη interpretati sunt, quod videas sub ጶዴሬ፡ ; etiam in locis commemoratis Ex. et Lev. versio nova (C) aeth. ጶዴሬ፡ pro ሂጶዲጤን፡ exhibet). Vocabularium Aethiopicum, -a -aVoc. Ae.: ሂጶዲጤን፡ ዘ፡ ሞጣሕት፡
, vel ሄጶዲጤን፡ , ህጶዲጤ፡ ὑποδύτης , tunicalasacerdotis Hebraeorum summi, Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 36,30 sequensseq.Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 8,7 (Respondet hebr. מְעִיל , quod LXX aliis in locis ποδήρη interpretati sunt, quod videas sub ጶዴሬ፡ ; etiam in locis commemoratis Ex. et Lev. versio nova (C) aeth. ጶዴሬ፡ pro ሂጶዲጤን፡ exhibet). Vocabularium Aethiopicum, -a -aVoc. Ae.: ሂጶዲጤን፡ ዘ፡ ሞጣሕት፡
ዲያቆን፡ not foundn. peregr., scilicetsc. ὑποδιάκονος , subdiaconusla, pluralisPl. ሂጶ፡ ዲያቆናት፡ M.M. f. 325; M.M. f. 349.
pronomenpron.Substantivumsubst.personapers.interrog. ( gramm.§ 63; gramm.§ 147,b; gramm.§ 198,c). Nonnisi ad personas refertur, rarissime ad res, ut መኑ፡ የዐቢ፡ መንግሥተ፡ ሰማያትኑ፡ ወሚመ፡ ገነት፡ not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 62 (aliter se habet phrasis መኑ፡ ስምከ፡ quam videasvid.infra). Est gen. masc. et fem. , numeralenum.sing.et pl.; quamquam pl.nonnumquam praemisso እለ፡ a singulari distinguitur: እለ፡ መኑ፡ እሙንቱ፡ አኀውየ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 12,48 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 3,16 ; እለ፡ መኑ፡ እሙንቱ፡ τίνες εἰσίν; Chrysostomi homiliae} in epistolam ad Hebraeos; citatur secundum numerous homiliarum vel Tagsâʃsorum.Chrys. ho. 27. Accusativus est መነ፡ , rarius መነሃ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 51,12 varia lectiovar.; Matthaei Evangelium.Matth. 27,21 romanae editionisrom.; መነሃ፡ እጼውዕ፡ Org.; sed passim etiam መኑ፡ ut Jesaiae prophetia.Jes. 6,8 varia lectiovar.; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 18,4 varia lectiovar.
1)est interrogativum: quisla, quaela, quila, quae?la መኑ፡ ዝንቱ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 63,1 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 24,65 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 25,10 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 38,11 ; Matthaei Evangelium.Matth. 3,7 ; Matthaei Evangelium.Matth. 21,10 ; Marci Evangelium.Marc. 10,26 ; መኑ፡ ይእቲ፡ ዛቲ፡ Canticum Canticorum.Cant. 8,5 ; Ruth liber biblicus.Ruth 2,9 ; አንቲ፡ መኑ፡ አንቲ፡ Judith liber apocryphus.Judith 10,12 ; Matthaei Evangelium.Matth. 12,48 ; መኑ፡ ውእቶሙ፡ እሉ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 40,8 ; መኑ፡ ወመኑ፡ አንትሙ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 10,8 ; Acc. መነ፡ Esther, liber biblicus.Esth. 6,6 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 37,15 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 28,11 ; Threni, liber biblicus.Thren. 2,20 ; Gen. notatur aut praemisso nominis statu constr.: ወልደ፡ መኑ፡ ዝንቱ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 17,56 ; በርስተ፡ መኑ፡ እንከ፡ አኀድር፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 24,7 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 24,23 ; Matthaei Evangelium.Matth. 21,23 ; Matthaei Evangelium.Matth. 22,42 ; aut nota Gen. ዘ፡ , እንተ፡ , እለ፡ , ut: ዘመኑ፡ ዝአልባስ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 9,25 ; Matthaei Evangelium.Matth. 22,20 ; Jesaiae prophetia.Jes. 51,28 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 22,6 ; Ruth liber biblicus.Ruth 2,5 ; እለ፡ መኑ፡ አንትሙ፡ Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 377 ; praepositiones praemissas admittit: ለመኑ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 6,10 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 23,29 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 10,29 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 31,29 ; Jesaiae prophetia.Jes. 50,1 ; Jesaiae prophetia.Jes. 53,1 ; በመኑ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 36,4 ; Jesaiae prophetia.Jes. 40,18 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 3,69 ; ኀበ፡ መኑ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 10,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 66,2 ; እምነ፡ መኑ፡ Hezekielis prophetia.Hez. 32,12 ; እምኀበ፡ መኑ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 17,25 ; በእንተ፡ መኑ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 21,5 ; al.
d) መኑ፡ እምነ፡ quis eorum?laJudicum liber.Jud. 21,8 ; Matthaei Evangelium.Matth. 21,31 .
e)nomen sibi appositum cum መኑ፡ haud toleret, lat. quila, qualis?la(vel pronomine adjectivo አይ፡ vel) phrasi መኑ፡ ዘ፡ circumscribitur: መኑ፡ ( ውእቱ፡ ) ብእሲ፡ ጠቢብ፡ ዘይሌብዎ፡ ለዝንቱ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 9,12 ; liber Jobi.Job 9,4 ; መኑ፡ ባዕድ፡ ዘ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 44,25 ; Deuteronomium.Deut. 4,7 ; Deuteronomium.Deut. 4,8 .
3)indefinitum fit adjecto ሂ፡ , quare dicas: መኑሂ፡ aliquisla, aliquala( ullusla, quisquamla): ዘይዘብጥ፡ መነሂ፡ Fetḥa Nagast; numeri significant capita capitumque partes.F.N. 6,5 ; Matthaei Evangelium.Matth. 12,29 ; potissimum usitatur in sententiis negativis: ኢ፡ መኑሂ፡ , አልቦ፡ መኑሂ፡ nemolaut Matthaei Evangelium.Matth. 8,28 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 34,24 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 15,20 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 18,4 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 27,26 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 26,2 ; Jesaiae prophetia.Jes. 11,9 ; ዘትጸልእ፡ ለሊከ፡ ኢትግበር፡ ለመኑሂ፡ Tobit, liber apocryphus.Tob. 4,15 ; et praemisso ወ፡ usurpatur ወኢመኑሂ፡ vel ወኢመኑ፡ et ne unus quidemla, nemo omninola, ut Matthaei Evangelium.Matth. 17,8 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 16,17 ; Jacobi epistola.Jac. 1,13 . Memorabilis est locutio: ወለእመኒ፡ መኑ፡ ኮነ፡ ὅστις ἂν ᾖ ad Galatas epistola Pauli.Gal. 5,10 romanae editionisrom.(Platt: መኑሂ፡ ዘኮነ፡ ከዊነ፡ ).
pronomenpron.interrog., ad res relatum (neutr.) quid?la( gramm.§ 63; gramm.§ 147,b; gramm.§ 198,e). Plurali caret; Acc. ምንተ፡ , et in interrogatione recta et in obliqua usurpatur.
1)interrogativum: ምንት፡ ውእቱ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ወምንት፡ ባቍዑ፡ ወምንትኑ፡ ሠናይቱ፡ ወምንትኑ፡ እኪቱ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 18,8 ; ምንት፡ እንከ፡ ረባሖሙ፡ ለክልኤሆሙ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 20,30 ; Judicum liber.Jud. 8,1 ; ምንትኑ፡ ዛቲ፡ አበሳ፡ Josuae liber.Jos. 22,16 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 38,6 ; ምንትኑ፡ እላ፡ አህጉር፡ 3 Regum libri biblici I, II, III, IV.Reg. 9,13 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 52,3 ; utrum?laMatthaei Evangelium.Matth. 9,5 ; Acc.Genesis liber Pentateuchi.Gen. 4,10 ; Regum liber biblicum IV.4 Reg. 4,13 ; Marci Evangelium.Marc. 14,64 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 2,29 ; ምንተ፡ ይመስል፡ ብእሲሁ፡ Regum liber biblicum IV.4 Reg. 1,7 ; Evangelium Joannis.Joh. 6,9 ; statui constr. subjunctum: አሰረ፡ ምንትኑ፡ ዝንቱ፡ not able to find explanation in abbreviation listDan. apocr. 13,19 .
a)Creberrime annexa particula interrogativa ኑ፡ intenditur: ምንትኑ፡ ad Romanos epistola Pauli.Rom. 3,1 ; Jacobi epistola.Jac. 4,12 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 44,15 ; ምንትኑ፡ ዝንቱ፡ Zachariae prophetia.Zach. 4,4 ; Zachariae prophetia.Zach. 4,5 ; al.
c)crebro de personis praeciatur, sive quia cujusnam generis et rationis sint interrogans nescit: ምንትኑ፡ እሉ፡ Zachariae prophetia.Zach. 1,9 ; Lucae evangelium.Luc. 7,39 ; sive quia contemtim loquitur: ምንትኑ፡ ዝንቱ፡ ይብልዎ፡ τίς οὖτος; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 13,23 ; ምንትኑ፡ አንትሙ፡ እለ፡ τίνες ἔστε ὑμεῖς οἵ Judith liber apocryphus.Judith 8,12 ; አነ፡ ምንት፡ አነ፡ liber Jobi.Job 9,24 ; Regum liber biblicum II.2 Reg. 7,18 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 16,7 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 8,5 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 2,6 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 14,4 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 14,10 .
d)quamvis ምንት፡ plurimis in locis substantivi vim teneat (unde exempli gratiaex. gr.locutionem: ምንት፡ ዕፁ፡ በኀበ፡ ረከብክሙ፡ ὑπὸ τί δένδρον; quae est arbor, sub qua … ?lanot able to find explanation in abbreviation listDan. apocr. 1,58 explicabis), tamen (secus ac መኑ፡ ) nomen vel adjectivumadj.relativumrel.not foundsubst.sibi appositum haud aspernatur: Matthaei Evangelium.Matth. 5,46 ; Matthaei Evangelium.Matth. 27,23 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 60,5 ; ምንተ፡ ብነ፡ ክፍለ፡ ምስለ፡ ዳዊት፡ Regum liber biblicum III.3 Reg. 12,16 ; ምንተ፡ ረከብከ፡ ላዕለ፡ ገብርከ፡ አበሳ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 29,8 ; Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 12.
e)pronomen personapers.suffixum, cui sensus Dativi inest, assumit: ምንትከ፡ እሙንቱ፡ እሉ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,5 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,8 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 48,8 .
f)cum aliis vocibus interrogativis omisso ወ፡ copulari potest: እፎ፡ ምንተ፡ πῶς ἢ τί; Matthaei Evangelium.Matth. 10,19 .
g)nota locutionem: ምንተ፡ ኮንከ፡ quid factus eslai.e. quid est tibi?laJudicum liber.Jud. 1,14 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 21,17 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 113,5 ; 1 Regum libri biblici I, II, III, IV.Reg. 1,8 ; Jesaiae prophetia.Jes. 22,1 ; et ምንት፡ ብኪ፡ ከመ፡ ትሰተዪ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 2,17 .
h)nota locutionem: quid tibi est mecumlascilicetsc.negotii? ምንት፡ ብከ፡ ምስሌየ፡ Judicum liber.Jud. 11,12 ; Josuae liber.Jos. 22,24 ; Joelis prophetia.Joel 4,4 ; Matthaei Evangelium.Matth. 8,29 ; Marci Evangelium.Marc. 5,7 ; vel ምንት፡ ብየ፡ ምስሌኪ፡ Evangelium Joannis.Joh. 2,4 .
i)de ምንት፡ et ምንተ፡ quare? cur?laet de ምንት፡ cum praepp. videasvid.infra.
2)indefinitum fit addito ኒ፡ , rarius ሂ፡ (rarissime sine et ሂ፡ , ut Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 5 Enc. ); potissimum in enuntiationibus negativis usitatur: aliquidla, aliquodla; n. 188quodla; quidquamla, ullumla; substantive usurpatur: Jacobi epistola.Jac. 1,7 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 38,7 ; ad Galatas epistola Pauli.Gal. 2,6 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 1,28 ; al.; et adjective: ኢታንሥኡ፡ ምንተኒ፡ ጾረ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 17,21 : ኢይትቃወማ፡ ምንትኒ፡ እኩይ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 3,15 ; ምንትኒ፡ ሐሰት፡ ኢ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 24,23 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 13,10 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 19,8 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 14,13 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 78,17 , et ipsis personarum nominibus attribuitur, ut: ምንተኒ፡ አንስተ፡ ኢያአምር፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 25 ; ከመ፡ ኢይንሣእ፡ ምንተኒ፡ ብእሲተ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 25. Praefixo ወ፡ , ut: ወኢምንትኒ፡ significat: ne ullum quidemlaut Canticum Canticorum.Cant. 4,7 ; Matthaei Evangelium.Matth. 27,12 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 14,7 ; ወአልቦ፡ ወኢምንትኒ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 4,23 ; al.; praeterea ወኢምንት፡ vel ወኢምንትኒ፡ est nihilla, nihil omninola: Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 10,26 ; ሰፍሖ፡ ለመስዕ፡ ዲበ፡ ወኢምንት፡ liber Jobi.Job 26,7 ; ከመ፡ ወኢምንትኒ፡ ክዒወ፡ ደም፡ በኀቤሁ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 8,16 ; ከመ፡ ወኢምንት፡ እሙንቱ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 40,15 ; Jesaiae prophetia.Jes. 40,17 ; Jesaiae prophetia.Jes. 40,23 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 4,64 ; relatum ad tempus: ከመ፡ ወኢምንትኒ፡ ἐν στιγμῇ χρόνου Lucae evangelium.Luc. 4,5 . Nonnumquam ኢምንተኒ፡ adverbialiter usurpatur: nullo modolaEncomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaggabitSx. Mag. 5 Enc. ; Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 5 Enc. Adverbialiter usurpantur
b) ምንተ፡ vel ምንተኑ፡ quid? quomodo? cur?laGenesis liber Pentateuchi.Gen. 26,27 ; ምንተ፡ ወለድከኒ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 45,10 ; Jesaiae prophetia.Jes. 22,16 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 21,1 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 5,15 ; እምውስተ፡ ርኩስ፡ ምንተ፡ ይወጽእ፡ ንጹሕ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 31,4 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 22,9 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 23,8 ; Regum liber biblicum III.3 Reg. 19,9 ; Matthaei Evangelium.Matth. 7,3 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,7 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,8 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,9 romanae editionisrom.Praeterea nota, in locutionibus, quales sunt ምንት፡ አሥሐቃ፡ , ምንት፡ አቀመክሙ፡ quid eam ridere, vos stare fecit?lai.e. cur risit? cur statis?lafrequentissimis, pro nominativo ምንት፡ crebro acc. ምንተ፡ reperiri: cur ridere eam fecit?la(imperson.), ut Regum liber biblicum II.2 Reg. 24,21 ; Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. 26a p.
d) በምንት፡ , በምንትኑ፡ qua in re?laJudicum liber.Jud. 16,5 ; qua cum re?laRegum liber biblicum I.1 Reg. 6,2 ; qua in relai.e. unde?la በምንት፡ ኣአምር፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 15,8 ; qua rela( womitde, wodurchde?) Matthaei Evangelium.Matth. 5,13 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 29,4 ; qua ratione?laPsalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 118,9 ; al. pro vario praepositionis በ፡ usu. Nonnumquam በምንት፡ est ob quid? cur?laMatthaei Evangelium.Matth. 14,31 ; Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 12 ; τοιγαροῦν ( በምንትኑመ፡ ) liber Jobi.Job 22,10 .
f) እስከ፡ ምንት፡ vel ምንትኑ፡ quousque? quamdiu?laliber Jobi.Job 19,2 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 10,3 .
pronomenpron.interrog., ad res relatum (neutr.) quid?la( gramm.§ 63; gramm.§ 147,b; gramm.§ 198,e). Plurali caret; Acc. ምንተ፡ , et in interrogatione recta et in obliqua usurpatur.
1)interrogativum: ምንት፡ ውእቱ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ወምንት፡ ባቍዑ፡ ወምንትኑ፡ ሠናይቱ፡ ወምንትኑ፡ እኪቱ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 18,8 ; ምንት፡ እንከ፡ ረባሖሙ፡ ለክልኤሆሙ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 20,30 ; Judicum liber.Jud. 8,1 ; ምንትኑ፡ ዛቲ፡ አበሳ፡ Josuae liber.Jos. 22,16 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 38,6 ; ምንትኑ፡ እላ፡ አህጉር፡ 3 Regum libri biblici I, II, III, IV.Reg. 9,13 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 52,3 ; utrum?laMatthaei Evangelium.Matth. 9,5 ; Acc.Genesis liber Pentateuchi.Gen. 4,10 ; Regum liber biblicum IV.4 Reg. 4,13 ; Marci Evangelium.Marc. 14,64 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 2,29 ; ምንተ፡ ይመስል፡ ብእሲሁ፡ Regum liber biblicum IV.4 Reg. 1,7 ; Evangelium Joannis.Joh. 6,9 ; statui constr. subjunctum: አሰረ፡ ምንትኑ፡ ዝንቱ፡ not able to find explanation in abbreviation listDan. apocr. 13,19 .
a)Creberrime annexa particula interrogativa ኑ፡ intenditur: ምንትኑ፡ ad Romanos epistola Pauli.Rom. 3,1 ; Jacobi epistola.Jac. 4,12 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 44,15 ; ምንትኑ፡ ዝንቱ፡ Zachariae prophetia.Zach. 4,4 ; Zachariae prophetia.Zach. 4,5 ; al.
c)crebro de personis praeciatur, sive quia cujusnam generis et rationis sint interrogans nescit: ምንትኑ፡ እሉ፡ Zachariae prophetia.Zach. 1,9 ; Lucae evangelium.Luc. 7,39 ; sive quia contemtim loquitur: ምንትኑ፡ ዝንቱ፡ ይብልዎ፡ τίς οὖτος; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 13,23 ; ምንትኑ፡ አንትሙ፡ እለ፡ τίνες ἔστε ὑμεῖς οἵ Judith liber apocryphus.Judith 8,12 ; አነ፡ ምንት፡ አነ፡ liber Jobi.Job 9,24 ; Regum liber biblicum II.2 Reg. 7,18 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 16,7 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 8,5 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 2,6 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 14,4 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 14,10 .
d)quamvis ምንት፡ plurimis in locis substantivi vim teneat (unde exempli gratiaex. gr.locutionem: ምንት፡ ዕፁ፡ በኀበ፡ ረከብክሙ፡ ὑπὸ τί δένδρον; quae est arbor, sub qua … ?lanot able to find explanation in abbreviation listDan. apocr. 1,58 explicabis), tamen (secus ac መኑ፡ ) nomen vel adjectivumadj.relativumrel.not foundsubst.sibi appositum haud aspernatur: Matthaei Evangelium.Matth. 5,46 ; Matthaei Evangelium.Matth. 27,23 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 60,5 ; ምንተ፡ ብነ፡ ክፍለ፡ ምስለ፡ ዳዊት፡ Regum liber biblicum III.3 Reg. 12,16 ; ምንተ፡ ረከብከ፡ ላዕለ፡ ገብርከ፡ አበሳ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 29,8 ; Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 12.
e)pronomen personapers.suffixum, cui sensus Dativi inest, assumit: ምንትከ፡ እሙንቱ፡ እሉ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,5 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,8 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 48,8 .
f)cum aliis vocibus interrogativis omisso ወ፡ copulari potest: እፎ፡ ምንተ፡ πῶς ἢ τί; Matthaei Evangelium.Matth. 10,19 .
g)nota locutionem: ምንተ፡ ኮንከ፡ quid factus eslai.e. quid est tibi?laJudicum liber.Jud. 1,14 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 21,17 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 113,5 ; 1 Regum libri biblici I, II, III, IV.Reg. 1,8 ; Jesaiae prophetia.Jes. 22,1 ; et ምንት፡ ብኪ፡ ከመ፡ ትሰተዪ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 2,17 .
h)nota locutionem: quid tibi est mecumlascilicetsc.negotii? ምንት፡ ብከ፡ ምስሌየ፡ Judicum liber.Jud. 11,12 ; Josuae liber.Jos. 22,24 ; Joelis prophetia.Joel 4,4 ; Matthaei Evangelium.Matth. 8,29 ; Marci Evangelium.Marc. 5,7 ; vel ምንት፡ ብየ፡ ምስሌኪ፡ Evangelium Joannis.Joh. 2,4 .
i)de ምንት፡ et ምንተ፡ quare? cur?laet de ምንት፡ cum praepp. videasvid.infra.
2)indefinitum fit addito ኒ፡ , rarius ሂ፡ (rarissime sine et ሂ፡ , ut Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 5 Enc. ); potissimum in enuntiationibus negativis usitatur: aliquidla, aliquodla; n. 188quodla; quidquamla, ullumla; substantive usurpatur: Jacobi epistola.Jac. 1,7 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 38,7 ; ad Galatas epistola Pauli.Gal. 2,6 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 1,28 ; al.; et adjective: ኢታንሥኡ፡ ምንተኒ፡ ጾረ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 17,21 : ኢይትቃወማ፡ ምንትኒ፡ እኩይ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 3,15 ; ምንትኒ፡ ሐሰት፡ ኢ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 24,23 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 13,10 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 19,8 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 14,13 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 78,17 , et ipsis personarum nominibus attribuitur, ut: ምንተኒ፡ አንስተ፡ ኢያአምር፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 25 ; ከመ፡ ኢይንሣእ፡ ምንተኒ፡ ብእሲተ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 25. Praefixo ወ፡ , ut: ወኢምንትኒ፡ significat: ne ullum quidemlaut Canticum Canticorum.Cant. 4,7 ; Matthaei Evangelium.Matth. 27,12 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 14,7 ; ወአልቦ፡ ወኢምንትኒ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 4,23 ; al.; praeterea ወኢምንት፡ vel ወኢምንትኒ፡ est nihilla, nihil omninola: Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 10,26 ; ሰፍሖ፡ ለመስዕ፡ ዲበ፡ ወኢምንት፡ liber Jobi.Job 26,7 ; ከመ፡ ወኢምንትኒ፡ ክዒወ፡ ደም፡ በኀቤሁ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 8,16 ; ከመ፡ ወኢምንት፡ እሙንቱ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 40,15 ; Jesaiae prophetia.Jes. 40,17 ; Jesaiae prophetia.Jes. 40,23 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 4,64 ; relatum ad tempus: ከመ፡ ወኢምንትኒ፡ ἐν στιγμῇ χρόνου Lucae evangelium.Luc. 4,5 . Nonnumquam ኢምንተኒ፡ adverbialiter usurpatur: nullo modolaEncomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaggabitSx. Mag. 5 Enc. ; Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 5 Enc. Adverbialiter usurpantur
b) ምንተ፡ vel ምንተኑ፡ quid? quomodo? cur?laGenesis liber Pentateuchi.Gen. 26,27 ; ምንተ፡ ወለድከኒ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 45,10 ; Jesaiae prophetia.Jes. 22,16 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 21,1 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 5,15 ; እምውስተ፡ ርኩስ፡ ምንተ፡ ይወጽእ፡ ንጹሕ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 31,4 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 22,9 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 23,8 ; Regum liber biblicum III.3 Reg. 19,9 ; Matthaei Evangelium.Matth. 7,3 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,7 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,8 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,9 romanae editionisrom.Praeterea nota, in locutionibus, quales sunt ምንት፡ አሥሐቃ፡ , ምንት፡ አቀመክሙ፡ quid eam ridere, vos stare fecit?lai.e. cur risit? cur statis?lafrequentissimis, pro nominativo ምንት፡ crebro acc. ምንተ፡ reperiri: cur ridere eam fecit?la(imperson.), ut Regum liber biblicum II.2 Reg. 24,21 ; Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. 26a p.
d) በምንት፡ , በምንትኑ፡ qua in re?laJudicum liber.Jud. 16,5 ; qua cum re?laRegum liber biblicum I.1 Reg. 6,2 ; qua in relai.e. unde?la በምንት፡ ኣአምር፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 15,8 ; qua rela( womitde, wodurchde?) Matthaei Evangelium.Matth. 5,13 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 29,4 ; qua ratione?laPsalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 118,9 ; al. pro vario praepositionis በ፡ usu. Nonnumquam በምንት፡ est ob quid? cur?laMatthaei Evangelium.Matth. 14,31 ; Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 12 ; τοιγαροῦν ( በምንትኑመ፡ ) liber Jobi.Job 22,10 .
f) እስከ፡ ምንት፡ vel ምንትኑ፡ quousque? quamdiu?laliber Jobi.Job 19,2 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 10,3 .
adverbium, adverbialiteradv.interrog. [compositum ex አይ፡ q.v., et ቴ፡ gramm.§ 62,a; gramm.§ 63,b; gramm.§ 161,a, sicut أَيْنَ אַיִן ex ailaet nala], quod semel አይተ፡ scriptum inveni in not able to find explanation in abbreviation listCod. Laur. Jes. 16,8 .
A)interrog., crebro ኑ፡ et መ፡ annexo auctum, usitatum in interrogationibus directis et indirectis,
1)
b)quo?la አይቴ፡ ተሐውር፡ Zachariae prophetia.Zach. 2,2 ; አይቴ፡ ይወስዳ፡ Zachariae prophetia.Zach. 5,10 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 41,5 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 46,5 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 138,6 ; Judith liber apocryphus.Judith 10,12 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 7,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 37,30 .
α) ኀበ፡ አይቴ፡ quorsum?laquo?la ኀበ፡ አይቴ፡ (v. እንተ፡ አይቴ፡ ) ናነብሮ፡ ለዋሕድ፡ ὅποι ποτὲ θήσομεν τὸν μονογενῆ ; Cyr. c. not able to find explanation in abbreviation listPall. f. 84.
β) እንተ፡ አይቴ፡ quorsum?laquo?la, Cyr. c. not able to find explanation in abbreviation listPall. f. 84.
d) እስከ፡ አይቴ፡ usque quo?la({bis wohin?}?) Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 9,1 .
2) በአይቴ፡ qui? quomodo?la ποῦ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 11,31 ; not able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 4,18 ; በአይቴ፡ ይትዓረክ፡ መቅጹት፡ ምስለ፡ ጽህርት፡ τί Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 13,2 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 13,17 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 31,4 ; በአይቴ፡ ታአምረኒ፡ πόθεν Evangelium Joannis.Joh. 1,49 ; Matthaei Evangelium.Matth. 9,15 Platt.
B)indef., sive adjecto sive omisso ሂ፡ vel ኒ፡ , uspiamla, quopiamla, usquamla, in sententiis negativis: ኢትፃእ፡ እምህየ፡ ወኢአይቴ፡ Regum liber biblicum III.3 Reg. 3,36 ; ወኢበአይቴሂ፡ Regum liber biblicum III.3 Reg. 10,12 ; ወኢበአይቴኒ፡ Regum liber biblicum IV.4 Reg. 5,25 . Vocabularium Aethiopicum, -a -aVoc. Ae.: አይቴ፡ ዘ፡ ወዴት።
(i.e. allâla) particula adversativa [simili modo composita atque إِلاَّ , gramm.§ 168,6]
a)plerumque praevia negatione: sedla, Genesis liber Pentateuchi.Gen. 3,5 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 17,15 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 40,23 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 10,30 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 11,20 ; Deuteronomium.Deut. 7,5 ; Deuteronomium.Deut. 9,4 ; Deuteronomium.Deut. 9,5 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 23,31 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 24,8 ; Jeremiae prophetia.Jer. 50,3 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 24,34 ; Judith liber apocryphus.Judith 2,13 ; Judith liber apocryphus.Judith 12,2 ; Judith liber apocryphus.Judith 13,20 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 5,2 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 5,4 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 6,23 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 6,25 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 7,15 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 8,5 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 8,7 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,15 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,17 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,13 ; Matthaei Evangelium.Matth. 9,13 ; Matthaei Evangelium.Matth. 9,24 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,20 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,34 ; Matthaei Evangelium.Matth. 15,11 ; Matthaei Evangelium.Matth. 16,12 ; Matthaei Evangelium.Matth. 16,17 ; Matthaei Evangelium.Matth. 22,30 ; Evangelium Joannis.Joh. 1,13 ; Evangelium Joannis.Joh. 3,16 al.; post non tantumla አላ፡ ሂ፡ vel አላ፡ ኒ፡ sed etiamlaDeuteronomium.Deut. 29,14 ; not able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 2,18 Platt, vel አላ፡ ዓዲ፡ Actus apostolorum.Act. 26,29 , vel አላ፡ Evangelium Joannis.Joh. 11,52 ; Actus apostolorum.Act. 19,26 .
b)sine praevia negatione: sedla, atla, verum enim verola(crebrius ወባሕቱ፡ ) Genesis liber Pentateuchi.Gen. 48,19 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 14,21 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 7,21 ; አላ፡ ባሕቱ፡ Cyr. c. not able to find explanation in abbreviation listPall. f. 72 ; Lud. ex Hist. VII Puer.
partic. neg. [sine dubio composita e ኮ፡ (i.e. כֹּה , כָּה sicla, itala) et አ፡ ( nonla), quod e pleniori quadam forma (ut እን፡ vel አል፡ ) extenuatum videtur; aliam conjecturam habet Ewald Lehrbuch der hebr. Sprache|1855 p. 692], vi gravior est quam ኢ፡ , et ad neganda singula sententiarum verba adhihetur: nonla, nequaquamla, neutiquamla, praemisso ወ፡ necla, nequela:
c)in sententiis integris, ubi vis negationis in unum potissimum nomen cadit, frequentatur አኮ፡ ዘ፡ , nonla(est) quilavel quodla, ut: አኮ፡ እምድር፡ ዘይወፅእ፡ ጻማ፡ nonla(est quodla) e humo nascitur molestialaliber Jobi.Job 5,6 ; አኮ፡ ሰብእ፡ ዘይዘልፈኒ፡ nonla(est) homola( quila) me convincitlaliber Jobi.Job 21,4 ; ርእዩ፡ ከመ፡ አኮ፡ ለባሕቲትየ፡ ዘጻመውኩ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 24,34 ; አኮ፡ ብዙኃን፡ እለ፡ ያአምርዋ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 6,22 : Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 37,28 ; Jesaiae prophetia.Jes. 28,27 ; Jesaiae prophetia.Jes. 38,18 ; ኦኮ፡ ሊተ፡ ዘሦዕከ፡ አባግዒከ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 43,23 ; Jesaiae prophetia.Jes. 58,5 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 11,19 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 3,4 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 3,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 4,7 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,8 ; Matthaei Evangelium.Matth. 4,4 ; Matthaei Evangelium.Matth. 7,21 ; Matthaei Evangelium.Matth. 9,24 ; Matthaei Evangelium.Matth. 16,11 ; Matthaei Evangelium.Matth. 19,11 ; Marci Evangelium.Marc. 13,7 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 1,21 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,29 .
d) አኮ፡ ባሕቲቱ፡ vel አኮ፡ ክመ፡ seq. ኒ፡ , vel አላ፡ vel ዓዲ፡ vel ወዓዲ፡ vel ዓዲ፡ ኒ፡ vel ሂ፡ non tantumla sed etiamla, ut: አኮ፡ ሰብእ፡ ባሕቲቱ፡ ዘይትቀነይ፡ ሎቱ፡ አራዊተ፡ ገዳምኒ፡ ወእንስሳ፡ caet. Judith liber apocryphus.Judith 11,7 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 1,21 ; Matthaei Evangelium.Matth. 4,4 ; Evangelium Joannis.Joh. 5,18 (alia exempla habes sub ባሕቲት፡ col. 497).
e) ወእመ፡ አኮ፡ vel ወእመ፡ አኮሰ፡ vel ወእማእኮ ( )
β)autla, et repetitum autla autlavideasvid. sub እመ፡ col. 724.
f) አኮኑ፡ vel አኮሁ፡ nonnela, annon?la አኮኑ፡ ቦቱ፡ ተወከልኩ፡ liber Jobi.Job 6,13 ; አኮኑ፡ ኀይሉ፡ ያፈርሀክሙ፡ liber Jobi.Job 13,11 ; liber Jobi.Job 1,10 ; liber Jobi.Job 22,2 ; liber Jobi.Job 22,5 ; liber Jobi.Job 31,15 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 14,15 ; አኮኑ፡ በዕፅ፡ ጥዕመ፡ ማይ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 38,5 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 47,4 ; አኮኑ፡ ዛቲ፡ ባቢሎን፡ Danielis prophetia.Dan. 4,27 ; Ruth liber biblicus.Ruth 3,2 ; Jesaiae prophetia.Jes. 42,24 ; Malachiae prophetia.Mal. 1,2 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 107,12 ; አኮኑ፡ ሰማርያ፡ Michaei prophetia.Mich. 1,5 ; አኮሁ፡ አነ፡ ዘኣወልድ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 66,9 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,46 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,25 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,33 ; አኮኑ፡ ነዳያን፡ እሙንቱ፡ ἴσως πτωχοί εἰσι Jeremiae prophetia.Jer. 5,4 .
α)In interrogatione iterata, cujus pars prior responsionem negativam, posterior affirmativam postulat, posteriori praemittitur አኮኑ፡ nonnelae contrario?la( nicht vielmehr?de) i.e. immola, immo verola, quin etiamla: Jesaiae prophetia.Jes. 28,25 ; Jesaiae prophetia.Jes. 36,12 ; Hezekielis prophetia.Hez. 34,2 ; Jeremiae prophetia.Jer. 3,1 ; Jeremiae prophetia.Jer. 33,19 ; ኪያየኑ፡ ያምዕዑኒ፡ አኮኑ፡ ለርእሶሙ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 7,19 ; Lucae evangelium.Luc. 17,8 ; n. 782 አኮኑ፡ ፍኖትክሙ፡ ኢኮነ፡ ርቱዐ፡ (nonne i.e.) immo vero via vestra non est rectalaHezekielis prophetia.Hez. 18,29 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 3,60 ; quare passim pro ἀλλά ponitur, ut: አኮኑ፡ ኀጢአትክሙ፡ ይቀውም፡ Jesaiae prophetia.Jes. 59,2 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 7,19 romanae editionisrom.
β)i.q. καὶ γάρ etenimla({— ja doch}) ad Romanos epistola Pauli.Rom. 11,1 ; ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 5,7 .
g)rarius (praedicato praemissum) ad negandam enunciationem integram adhibetur: ዘአኮ፡ ንፈርሆሙ፡ ለደቂቀ፡ እስራኤል፡ Judith liber apocryphus.Judith 5,23 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 105,23 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 104,5 ; ግዕዞሙ፡ ለረሲዓን፡ አኮ፡ አዳም፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 12,26 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 18,5 .
h)emphaseos causa iteratur: አኮ፡ አኮ፡ በቅብአ፡ ደነስ፡ not able to find explanation in abbreviation listIII Sal. Mar. 2.
i) አኮ፡ ኢ፡ affirmat: ad Thessalonicenses epistola Pauli II.2 Thess. 3,9 ; አኮ፡ ኢያእሚረከ፡ οὐκ ἀγνοών Sap.12,10.
conjunctioconj.inseparabilis praefixa [ וְ ܘ , وَ فَ ]
1)copulativa: etla, quela, atquela; copulandis et verbis et sententiis inservit, neque graeco καί , τε tantum sed etiam δέ crebro respondet, ut Matthaei Evangelium.Matth. 2,1 ; Matthaei Evangelium.Matth. 2,3 al.
a)passim: etla quidemla, Genesis liber Pentateuchi.Gen. 35,7 .
b)cumla: ከመ፡ ይሑር፡ ውእቱ፡ ወዕቅብቱ፡ ut iret (is et concubina ejus) cum concubina sua Judicum liber.Jud. 19,9 ; Ruth liber biblicus.Ruth 1,1 .
c)ubi enunciationi principali enunciationes secundariae, quibus status vel conditio alicujus describitur, subjunguntur, usurpatur vel ወ፡ simplex Actus apostolorum.Act. 18,7 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 14,24 ; Judicum liber.Jud. 16,15 ; vel ሰ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 16,1 ; 1 Regum libri biblici I, II, III, IV.Reg. 24,12 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 26,5 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 18,8 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 34,30 ( gramm.§ 200,1).
2)consecutiva: et statimla, tumla, utla, igiturla, ዓዲ፡ ሰቡዕ፡ መዋዕል፡ ወኣመጽእ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 7,4 ; n. 881 ከመ፡ ሰማዕከ፡ ሕልመ፡ ወፈከርከ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 41,15 ; ሶበ፡ ይኔጽር፡ ወይሬኢ፡ cum suspiceret (statim) videbatlaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 29,2 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 28,20 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 28,21 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 52,5 ; ወአእሚሮሙ፡ ወመጽኡ፡ Actus apostolorum.Act. 17,13 ; Actus apostolorum.Act. 19,1 ; ቅረበኒ፡ ወእግስስከ፡ ut te tangamlaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 27,21 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 42,18 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 49,1 ; Deuteronomium.Deut. 9,14 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 49,8 ; ሚመጠነ፡ ትሁቡኒ፡ ወአነ፡ ለክሙ፡ ኣገብኦ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 26,15 ; ኢትግበራ፡ ለእኪት፡ ወኢይርከብከ፡ እኩይ፡ nelaLiber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 7,1 ; ወአይድዐኒ፡ dic mihi igiturlaJudicum liber.Jud. 16,13 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 95,2 .
Substantivumsubst., proprie solitudola, cum affixis pronominibus personapers.usurpatur, et circumscribendis adjectivis vel adverbiis aliarum linguarum inservit (sicut לְבַד ܒܰܠܚܽܘܕ وَحْدٌ ; gramm.§ 157,2; gramm.§ 163,2).
1)Subjunctis pronominibus suff. omnium personarum (nota formas quasdam anomalas Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 36,12 annot.)
a)solusla(et unicus, et solitarius); non de personis tantum usurpatur sed etiam de rebus, ut Genesis liber Pentateuchi.Gen. 34,22 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,26 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 22,26 ; (nihil edebat) ዘእንበለ፡ በቀዳሚት፡ ሰንበት፡ ወበዕለት፡ እሑድ፡ ባሕቲቶሙ፡ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaggabitSx. Mag. 5 ; ወአኮ፡ ለአፅምዖ፡ ባሕቲቱ፡ Jacobi epistola.Jac. 1,22 ; explere potest vicem subjecti: ባሕቲትከኑ፡ መልአክ፡ አንተ፡ σὺ μόνος εἶ ἄρχων ; Jesaiae prophetia.Jes. 10,8 ; praedicati: ሶበ፡ ይሄልዉ፡ ባሕቲቶሙ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 11,8 ; appositionis (id quod longe frequentissimum est): ኖኅ፡ ባሕቲቱ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 5 ; እግዚአብሔር፡ ባሕቲቱ፡ ጻድቅ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 18,2 ; Josuae liber.Jos. 22,20 ; አነ፡ ባሕቲትየ፡ liber Jobi.Job 1,15 ; Jesaiae prophetia.Jes. 49,21 ; Tobit, liber apocryphus.Tob. 6,15 ; ምንተ፡ በጻሕከ፡ ባሕቲትከ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 21,1 ; Judae epistola.Judae 4 ; እፎ፡ ነበረት፡ ባሕቲታ፡ ሀገር፡ Threni, liber biblicus.Thren. 1,1 ; ባሕቲትየ፡ እነብር፡ καταμόνας Jeremiae prophetia.Jer. 15,17 ; ባሕቲቶሙ፡ ይነብሩ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 30,9 ; ወትተርፍ፡ ባሕቲታ፡ ምድሮሙ፡ በድወ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 6,11 , nonnumquam in Acc., ut: እንዘ፡ ናንሶሱ፡ ባሕቲተነ፡ (v. ባሕቲትነ፡ ) not able to find explanation in abbreviation listDan. apocr. 1,36 ; ለከ፡ ለባሕቲትከ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 50,5 ; ኪያሁ፡ ባሕቲቶ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 4,10 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,42 ; cuivis st. constructo subjungere licet: በፈቃደ፡ ባሕቲቱ፡ sua solius voluntatelaF.N. 6; አኮ፡ በእንተ፡ ባሕቲቶሙ፡ ዘእብል፡ (Platt: በእንተ፡ እሉ፡ ባሕቲቶሙ፡ ) Evangelium Joannis.Joh. 17,20 romanae editionisrom.; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 4,23 ; አኮ፡ ለባሕቲትየ፡ ዘጻመውኩ፡ οὐκ ἐμοὶ μόνῳ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 24,34 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 3,29 .
b)praefixis praepositionibus
α) በ፡ seorsumla, solitariela(secum, sine arbitris): በባሕቲቶሙ፡ καθ᾽ ἑαυτούς Zachariae prophetia.Zach. 12,12 sequensseq.; ሠሐቀት፡ በባሕቲታ፡ ἐν ἑαυτῇ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 18,12 ; n. 497 በባሕቲቶሙ፡ ተስእልዎ፡ quum solila(cum eo) essentla, interrogaruntlaMarci Evangelium.Marc. 4,10 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,15 .
2)Subjuncto pronomenpron.III. p. m. sing., scilicetsc. ባሕቲቱ፡ (rarius in Acc.ut Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 9,27 bis): solumla, tantumla, modola, solummodolaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 2,6 ; vel አኮ፡ ባሕቲቱ፡ አላ፡ vel አላ፡ ኒ፡ Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 19,14 ; Philexius; numerus significat quaestiones.Phlx. 31 ; Epistola Joannis I.1 Joh. 2,2 ; Epistola Joannis I.1 Joh. 5,6 . (De significatu ባሕቲት፡ unicalai.e. carissimala, quam Ludolfus affert, vehementer dubito; etenim Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TeqemtSx. Teq. 25 Enc. ለባሕቲትከ፡ non tuaela(animae) carissimaelased tibi solilasignificat; pariter Lud. comm. hist. p. 30 not able to find explanation in abbreviation list3 Nr. 10 ግበሩ፡ በዓላ፡ ለባሕቲትየ፡ non celebrate festum unicaela(carissimae) meaela sed festum ejus mihi solila (sicut ሊተ፡ . p. 30 not able to find explanation in abbreviation list3 Nr. 11 ) exponendum videtur).
particula inseparabilis suffixa, ( gramm.§ 62,1,c; gramm.§ 168,4); ad rem dictam adjungit aliam eamque ita distinguit, ut eam illi respondere significet:
1)etiam quoquela, et – ipsela, ( vicissimla, seinerseits, hinwiederum): እመ፡ ኀደግሙ፡ ለሰብእ፡ አበሳሆሙ፡ የኀድግ፡ ለክሙኒ፡ አቡክሙ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 6,14 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,15 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,47 ; Matthaei Evangelium.Matth. 7,12 ; Lucae evangelium.Luc. 19,19 ; Lucae evangelium.Luc. 19,42 ; Lucae evangelium.Luc. 19,44 ; ad Timotheum epistola II.2 Tim. 2,12 ; Jacobi epistola.Jac. 3,5 ; Jacobi epistola.Jac. 3,6 ; n. 629ad Romanos epistola Pauli.Rom. 1,6 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 1,13 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 11,5 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 16,5 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 19,15 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 20,5 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 38,10 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 5,14 ; Deuteronomium.Deut. 28,65 ; 1 Regum libri biblici I, II, III, IV.Reg. 16,8 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 16,9 ; Regum liber biblicum II.2 Reg. 17,13 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 83,4 ; ወከማሁ፡ ብእሲትኒ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 23,22 ; ተዓረኩ፡ አነኒ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 37,1 ; እስመ፡ እሙንቱኒ፡ ይስእሉ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 38,14 , al. creberrime.
a)passim praemissum habet: በከመ፡ በሰማይ፡ ወበምድርኒ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 6,10 ; ወዝኒ፡ ኢይመጽእ፡ Amosi prophetia.Am. 7,3 ; Amosi prophetia.Am. 7,6 .
b)nonnumquam: etiamlai.e. adeola: ለነፍስ፡ ርኅብት፡ መሪርኒ፡ ጥዑመ፡ ያስተርእያ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 27,7 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,30 .
c)post አኮ፡ ባሕቲቱ፡ vel ዳእሙ፡ non solumlacrebro sequitur ዓዲ፡ vel ወዓዲ፡ ኒ፡ vel አላ፡ ኒ፡ sed etiamla, ut: Evangelium Joannis.Joh. 13,9 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,10 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,24 ; not able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 2,18 Platt.
4)Interrogativis pronominibus vel adverbiis annexum vim indefinitorum tribuit, videasvid. ምንት፡ , አይ፡ , ማእዜ፡ , አይቴ።
adverbium, adverbialiteradv.[ut videtur, primitus Adj. ( gramm.§ 163,2), terminatione îlaformatum ex ዓድ፡ i.e. עוֹד , quod proprie continuationemlaet iterationemlasignificans in Adv. abiit; de radice ejusque significationibus videasvid.supra ዖደ፡ ]
1)ratione habita temporis praeteriti: adhucla, etiamnumla( etiamtumla), Genesis liber Pentateuchi.Gen. 43,27 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 77,34 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 138,17 ; ዓዲ፡ ብየ፡ ነገር፡ ኀቤየ፡ liber Jobi.Job 36,2 ; n. 1009plerumque cum pronominibus suffixis ad Subjectum enunciationis relatis: ዓዲሆሙ፡ ሕዝብ፡ ይሠረዉ፡ ἔτι ὁ λαὸς κατεφθείρετο Paralipomenon liber II.2 Par. 27,2 ; እንዘ፡ ዓዲነ፡ ሕያዋን፡ ንሕነ፡ Threni, liber biblicus.Thren. 4,17 ; እደ፡ እግዚአብሔር፡ ዓዲሃ፡ ልዕልት፡ Jesaiae prophetia.Jes. 5,28 ; ወልድየ፡ ዓዲሁ፡ ደቂቅ፡ ውእቱ፡ Paralipomenon liber I.1 Par. 22,5 ; ዓዲየ፡ ጽኑዕ፡ አነ፡ Josuae liber.Jos. 14,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 18,12 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 43,28 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 44,14 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,3 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 4,18 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 18,18 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 18,19 ; Judicum liber.Jud. 6,24 ; Judicum liber.Jud. 19,11 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 13,7 ; Jesaiae prophetia.Jes. 29,8 ; Actus apostolorum.Act. 9,1 .
b)nonnumquam ዓዲ፡ pronomine (neutr.) suff. ሁ፡ augetur: ዓዲሁ፡ ኢትሌብዉኑ፡ adhuc non intelligitisne? Matthaei Evangelium.Matth. 16,9 (aliter 15,16 ubi ሁ፡ nota interrog. est); እስከ፡ ዓዲሁ፡ ኢ፡ usque adhuc nonlai.e. nondumlaChrysostomi homiliae} in epistolam ad Hebraeos; citatur secundum numerous homiliarum vel Tagsâʃsorum.Chrys. ho. 4.
2)ratione habita temporis futuri: adhucla, porrola, ampliusla, diutiusla: ተዐገሡ፡ ዓዲ፡ ኀሙሰ፡ መዋዕለ፡ Judith liber apocryphus.Judith 8,30 ; ተዐገሠኒ፡ ዓዲ፡ ኅዳጠ፡ liber Jobi.Job 36,2 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 7,4 ; ዓዲ፡ ኅዳጥ፡ ወይቈርር፡ Jesaiae prophetia.Jes. 10,25 ; ዓዲ፡ ኅዳጠ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 28,10 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 36,10 ; ዓዲ፡ እስከ፡ ፲ወ፭ ዓመት፡ ትጠፍእ፡ መንግሥት፡ Jesaiae prophetia.Jes. 7,8 ; እፎ፡ ዓዲ፡ (v. እንከ፡ ) ትቈስሉ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 1,5 ; ዓዲ፡ እረድአከ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 44,2 ; Jesaiae prophetia.Jes. 54,3 ; Jeremiae prophetia.Jer. 2,9 ; Jeremiae prophetia.Jer. 39,15 ; Jeremiae prophetia.Jer. 39,43 ; Regum liber biblicum II.2 Reg. 6,22 ; እንከ፡ ዓዲ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 5,4 .
a)cum negatione pro ዓዲ፡ ኢ፡ frequentant ኢ፡ እንከ፡
3)de accessione rei alicujus ad aliquid: adhucla, praetereala, insuperla, etiamla: ወወለደት፡ ዓዲ፡ ፱ ደቂቀ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 4 ; ይዌስክ፡ ዓዲ፡ ዲቤሁ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 21,15 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,19 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 2,21 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 5,8 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 11,1 ; ad Corinthios epistola Pauli II.2 Cor. 8,22 Platt; εἶτα Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 14,22 ; οὐ μόνον δὲ ἀλλὰ καί ad Corinthios epistola Pauli II.2 Cor. 8,19 ; ፶ ዕደው፡ ወዓዲ፡ አንስት፡ Synaxaria; sequuntur nomina mensium GenbôtSx. Genb. 14 Enc.; crebro ወዓዲ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 39,12 ; Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 4,17 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 8,7 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 8,1 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 30,15 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 7,15 ; ad Timotheum epistola I.1 Tim. 5,13 ; F.N. 15.
a)sequensseq. ሂ፡ vel ኒ፡ , etiamla, adeola( sogar ): ወዓዲ፡ ኪያሁኒ፡ ይመስለከ፡ ከመ፡ ዘበዲበ፡ ምድር፡ ረከብከ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 29,6 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 4,16 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 15,7 ; Actus apostolorum.Act. 21,28 .
b)tamenla( noch immer ): Lucae evangelium.Luc. 14,22 ; ወዓዲ፡ ኢ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 57,10 .
c)imola, imo verola, potiusla( vielmehr ): ኢታጠነቅቁ፡ ፈጽሞ፤ ዓዲ፡ የዐቢ፡ እምኵሉ፡ ዝንቱ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 43,30 ; ad Ephesios epistola Pauli.Eph. 5,11 romanae editionisrom.; Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. p. 104 b; አላ፡ ዓዲ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 18,22 ; ዘእንበለ፡ ዓዲ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 27,24 .
adverbium, adverbialiteradv.[ut videtur, primitus Adj. ( gramm.§ 163,2), terminatione îlaformatum ex ዓድ፡ i.e. עוֹד , quod proprie continuationemlaet iterationemlasignificans in Adv. abiit; de radice ejusque significationibus videasvid.supra ዖደ፡ ]
1)ratione habita temporis praeteriti: adhucla, etiamnumla( etiamtumla), Genesis liber Pentateuchi.Gen. 43,27 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 77,34 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 138,17 ; ዓዲ፡ ብየ፡ ነገር፡ ኀቤየ፡ liber Jobi.Job 36,2 ; n. 1009plerumque cum pronominibus suffixis ad Subjectum enunciationis relatis: ዓዲሆሙ፡ ሕዝብ፡ ይሠረዉ፡ ἔτι ὁ λαὸς κατεφθείρετο Paralipomenon liber II.2 Par. 27,2 ; እንዘ፡ ዓዲነ፡ ሕያዋን፡ ንሕነ፡ Threni, liber biblicus.Thren. 4,17 ; እደ፡ እግዚአብሔር፡ ዓዲሃ፡ ልዕልት፡ Jesaiae prophetia.Jes. 5,28 ; ወልድየ፡ ዓዲሁ፡ ደቂቅ፡ ውእቱ፡ Paralipomenon liber I.1 Par. 22,5 ; ዓዲየ፡ ጽኑዕ፡ አነ፡ Josuae liber.Jos. 14,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 18,12 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 43,28 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 44,14 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,3 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 4,18 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 18,18 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 18,19 ; Judicum liber.Jud. 6,24 ; Judicum liber.Jud. 19,11 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 13,7 ; Jesaiae prophetia.Jes. 29,8 ; Actus apostolorum.Act. 9,1 .
b)nonnumquam ዓዲ፡ pronomine (neutr.) suff. ሁ፡ augetur: ዓዲሁ፡ ኢትሌብዉኑ፡ adhuc non intelligitisne? Matthaei Evangelium.Matth. 16,9 (aliter 15,16 ubi ሁ፡ nota interrog. est); እስከ፡ ዓዲሁ፡ ኢ፡ usque adhuc nonlai.e. nondumlaChrysostomi homiliae} in epistolam ad Hebraeos; citatur secundum numerous homiliarum vel Tagsâʃsorum.Chrys. ho. 4.
2)ratione habita temporis futuri: adhucla, porrola, ampliusla, diutiusla: ተዐገሡ፡ ዓዲ፡ ኀሙሰ፡ መዋዕለ፡ Judith liber apocryphus.Judith 8,30 ; ተዐገሠኒ፡ ዓዲ፡ ኅዳጠ፡ liber Jobi.Job 36,2 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 7,4 ; ዓዲ፡ ኅዳጥ፡ ወይቈርር፡ Jesaiae prophetia.Jes. 10,25 ; ዓዲ፡ ኅዳጠ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 28,10 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 36,10 ; ዓዲ፡ እስከ፡ ፲ወ፭ ዓመት፡ ትጠፍእ፡ መንግሥት፡ Jesaiae prophetia.Jes. 7,8 ; እፎ፡ ዓዲ፡ (v. እንከ፡ ) ትቈስሉ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 1,5 ; ዓዲ፡ እረድአከ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 44,2 ; Jesaiae prophetia.Jes. 54,3 ; Jeremiae prophetia.Jer. 2,9 ; Jeremiae prophetia.Jer. 39,15 ; Jeremiae prophetia.Jer. 39,43 ; Regum liber biblicum II.2 Reg. 6,22 ; እንከ፡ ዓዲ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 5,4 .
a)cum negatione pro ዓዲ፡ ኢ፡ frequentant ኢ፡ እንከ፡
3)de accessione rei alicujus ad aliquid: adhucla, praetereala, insuperla, etiamla: ወወለደት፡ ዓዲ፡ ፱ ደቂቀ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 4 ; ይዌስክ፡ ዓዲ፡ ዲቤሁ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 21,15 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,19 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 2,21 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 5,8 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 11,1 ; ad Corinthios epistola Pauli II.2 Cor. 8,22 Platt; εἶτα Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 14,22 ; οὐ μόνον δὲ ἀλλὰ καί ad Corinthios epistola Pauli II.2 Cor. 8,19 ; ፶ ዕደው፡ ወዓዲ፡ አንስት፡ Synaxaria; sequuntur nomina mensium GenbôtSx. Genb. 14 Enc.; crebro ወዓዲ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 39,12 ; Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 4,17 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 8,7 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 8,1 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 30,15 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 7,15 ; ad Timotheum epistola I.1 Tim. 5,13 ; F.N. 15.
a)sequensseq. ሂ፡ vel ኒ፡ , etiamla, adeola( sogar ): ወዓዲ፡ ኪያሁኒ፡ ይመስለከ፡ ከመ፡ ዘበዲበ፡ ምድር፡ ረከብከ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 29,6 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 4,16 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 15,7 ; Actus apostolorum.Act. 21,28 .
b)tamenla( noch immer ): Lucae evangelium.Luc. 14,22 ; ወዓዲ፡ ኢ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 57,10 .
c)imola, imo verola, potiusla( vielmehr ): ኢታጠነቅቁ፡ ፈጽሞ፤ ዓዲ፡ የዐቢ፡ እምኵሉ፡ ዝንቱ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 43,30 ; ad Ephesios epistola Pauli.Eph. 5,11 romanae editionisrom.; Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. p. 104 b; አላ፡ ዓዲ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 18,22 ; ዘእንበለ፡ ዓዲ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 27,24 .
pronomenpron.personapers.III p., Substantivumsubst.et adjectivumadj., fem. ይእቲ፡ (passim ይኢቲ፡ scriptum, ut in Herm. crebro), pluralisPl.m. ውእቶሙ፡ vel እሙንቱ፡ , fem. ውእቶን፡ vel እማንቱ፡ [ הוּא ܗܽܘ هُوَ ; gramm.§ 65; gramm.§ 148.], Acc.sing. ውእተ፡ , ይእተ፡ (quamquam passim etiam ውእቱ፡ ይእቲ፡ pro Acc.ponitur, ut Matthaei Evangelium.Matth. 27,31 romanae editionisrom.; Matthaei Evangelium.Matth. 27,48 romanae editionisrom.); nonnumquam ውእቱ፡ እሙንቱ፡ etiam pro fem. ponitur (ut: አንቲ፡ ውእቱ፡ ዳግሚት፡ ቀመር፡ not able to find explanation in abbreviation listLud. ex Enc. Mar. ; እሉ፡ ደናግል፡ መኑ፡ እሙንቱ፡ Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. p. 88 ; አዋልድ፡ ቢጾን፡ እሙንቱ፡ Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. p. 15 ).
1)Substantivumsubst.
a)isla, eala, idla, Matthaei Evangelium.Matth. 1,21 ; Matthaei Evangelium.Matth. 3,11 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,4 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,5 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,6 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,7 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,8 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,9 ; Matthaei Evangelium.Matth. 8,17 ; Matthaei Evangelium.Matth. 8,24 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,14 ; Matthaei Evangelium.Matth. 12,27 ; Matthaei Evangelium.Matth. 12,50 ; Matthaei Evangelium.Matth. 14,2 ; Lucae evangelium.Luc. 2,50 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 18,6 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 3,12 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 4,20 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 4,21 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 10,8 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 13,1 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 15,4 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 19,37 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 19,38 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,3 ; Judicum liber.Jud. 7,4 ; Judicum liber.Jud. 11,38 ; ወውእቱሰ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 49,11 ; ያእምሩከ፡ እሙንቱኒ፡ ከመ፡ አእመርናከ፡ ንሕነ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 33,5 ; እሙንቱ፡ et ውእቶሙ፡ Hezekielis prophetia.Hez. 25,4 ; ውእቱ፡ ዘይነብር፡ Apocalypsis Joannis.Apoc. 5,1 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 15,4 ; ለዝላፉ፡ ነበረ፡ ዘውእቱ፡ ἀεὶ μεμένηκεν ὅπερ ἦν not able to find explanation in abbreviation listCyr. ad Theod. 18 ; al. sexcenties.
b)
α)ipsela: የኀድግ፡ ኵሎ፡ ለባዕድ፡ ወይመውት፡ ውእቱ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 11,19 ; ዘሠርዐ፡ መሥገርተ፡ ውእቱ፡ ይሠገር፡ ቦተ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 27,26 ; Jesaiae prophetia.Jes. 63,9 ; መኑ፡ ዝንቱ፡ ዘምድረ፡ ለብሰ፡ ውእቱሰ፡ ሰማያዊ፡ ውእቱ፡ (qui terram induit quamquam ipse coelestis est) Maʃshafa Kidân Za-egziena IjasusKid. f. 14 ; sequensseq. ሂ፡ vel ኒ፡ et ipselaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 27,31 ; Lucae evangelium.Luc. 1,36 ; Matthaei Evangelium.Matth. 20,10 ; Matthaei Evangelium.Matth. 27,57 .
β)idemla, adjecto መ፡ , ut: ከመ፡ አሐዱ፡ ይትለቦ፡ ወውእቱመ፡ (ut unus intelligatur et idem) not able to find explanation in abbreviation listCyr. ad Theod. f. 20 ; n. 919 ወውእቱመ፡ እስከ፡ ለዓለም፡ not able to find explanation in abbreviation listCyr. ad Theod. f. 23 ; ወውእቱመ፡ ውእቱ፡ not able to find explanation in abbreviation listCyr. ad Theod. f. 15 ; post pronomenpron.relativumrel.: ዘውእቱ፡ qui idemlavel idem quilaMatthaei Evangelium.Matth. 10,4 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 40,8 .
2)In sententiis nominalibus usurpatur
a)pro Subjecto: is estla, ut: ውእቱ፡ ኤልያስ፡ αὐτός ἐστιν Ἠλίας Matthaei Evangelium.Matth. 11,14 ; Matthaei Evangelium.Matth. 16,20 ; እመ፡ ተባዕት፡ ውእቱ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 1,16 ; እስመ፡ ነቢይ፡ ውእቱ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 20,7 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 25,21 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 26,7 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 26,9 .
b)pro Praedicato: አነ፡ ውእቱ፡ ἐγώ εἰμι Matthaei Evangelium.Matth. 14,27 ; Matthaei Evangelium.Matth. 26,46 ; አነ፡ ይእቲ፡ ወአልቦ፡ እንተ፡ ከማየ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 47,8 ; Jesaiae prophetia.Jes. 47,10 .
c)pro copula (vel verbo substantivo), sive Subjectum sit persona tertia: ተዓይነ፡ እግዚአብሔር፡ ይእቲ፡ ዛቲ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 32,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 9,18 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 9,19 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 17,10 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 40,12 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 41,26 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 2,6 ; እሉ፡ እሙንቱ፡ አማልክቲከ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 32,5 ; እሉ፡ ውእቶሙ፡ ኅሩያን፡ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 1,16 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 31,16 ; እሙንቱ፡ ውእቶሙ፡ ለአማስኖ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. p. 41 ; Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. p. 42 ; እንተ፡ ይእቲ፡ ኬብሮን፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 35,27 ; ዘውእቶሙ፡ ሴም፡ ወካም፡ ወያፌት፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 5,32 ; አይቴ፡ ውእቱ፡ ቅንአትከ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 63,15 ; ቦኑ፡ ውእቱ፡ ገብር፡ ያዕቆብ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 2,14 ; ዝውእቱ፡ ነገር፡ ዘነበበ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 37,4 ; መኑ፡ ውእቱ፡ እግዚእነ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 11,4 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 108,26 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 40,8 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 52,3 ; ውእቱ፡ እኁየ፡ ውእቱ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 12,50 ; Matthaei Evangelium.Matth. 20,16 ; Matthaei Evangelium.Matth. 21,10 ; Epistola Joannis I.1 Joh. 3,10 ; sive persona prima vel secunda: አነ፡ ውእቱ፡ እግዚአብሔር፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 80,9 ; Hezekielis prophetia.Hez. 11,12 ; Hezekielis prophetia.Hez. 14,8 ; Jesaiae prophetia.Jes. 41,10 ; Jesaiae prophetia.Jes. 49,23 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,3 ; አንተ፡ ውእቱ፡ ዔሳው፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 27,21 ; አንተ፡ ውእቱ፡ ዘትኤዝዝ፡ Paralipomenon liber I.1 Par. 11,2 ; አኮኑ፡ አንትሙ፡ እሙንቱ፡ ትውልደ፡ ሕርቱማን፡ Jesaiae prophetia.Jes. 57,4 ; አንትሙ፡ ውእቱ፡ ብርሃኑ፡ ለዓለም፡ Matthaei Evangelium.Matth. 5,14 .
3)adjectivumadj.
a)isla, illela, hicla; relatum ad ea, quae modo memorata erant: ውስተ፡ እሙንቱ፡ ሰብእ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 6,3 ; እምይእቲ፡ ዐዘቅት፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 29,2 ; ውእተ፡ አምኃሁ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 43,15 ; ውእተ፡ አልባሰ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 40,12 ; ነሥኡ፡ ኵሎን፡ ውእቶን፡ አህጉረ፡ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 21,25 ; በውእቶን፡ መዋዕል፡ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 22,4 ; Deuteronomium.Deut. 1,16 ; ለውእቶሙ፡ አሕዛብ፡ Deuteronomium.Deut. 9,5 ; ይእቲ፡ ብእሲት፡ Jeremiae prophetia.Jer. 3,1 ; በይእቲ፡ ሰዓት፡ Apocalypsis Joannis.Apoc. 11,13 ; ይእቲ፡ ዕለት፡ Jeremiae prophetia.Jer. 26,10 ; ይእተ፡ መጽሐፈ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 37,14 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 19,24 ; Matthaei Evangelium.Matth. 7,22 ; Lucae evangelium.Luc. 10,12 .
c)passim: idemla, ut: ነበርነ፡ ውስተ፡ ይእቲ፡ ከርሥ፡ ἐν τῇ αὐτῇ κοιλίᾳ liber Jobi.Job 31,15 ; እምውእቱ፡ ጽቡር፡ ἐκ τοῦ αὐτοῦ πηλοῦ Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 15,8 ; በይእቲ፡ ዕለት፡ Deuteronomium.Deut. 21,23 .
adverbium, adverbialiteradv.suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3):
2)etla, –quela( τε ), sive per se Genesis liber Pentateuchi.Gen. 50,21 , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum conjunctum: ሂ፡ exempli gratiaex. gr.: ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ Lucae evangelium.Luc. 6,29 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,5 ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – italaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 41,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,18 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 18,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 7,20 ; Hezekielis prophetia.Hez. 5,11 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,15 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 4,12 ; idem significat ሂ፡ ወ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,17 ; ሂ፡ ወ ኒ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 42,35 . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, videasvid. እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; videasvid. መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
adverbium, adverbialiteradv.suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3):
2)etla, –quela( τε ), sive per se Genesis liber Pentateuchi.Gen. 50,21 , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum conjunctum: ሂ፡ exempli gratiaex. gr.: ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ Lucae evangelium.Luc. 6,29 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,5 ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – italaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 41,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,18 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 18,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 7,20 ; Hezekielis prophetia.Hez. 5,11 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,15 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 4,12 ; idem significat ሂ፡ ወ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,17 ; ሂ፡ ወ ኒ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 42,35 . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, videasvid. እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; videasvid. መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
adverbium, adverbialiteradv.suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3):
2)etla, –quela( τε ), sive per se Genesis liber Pentateuchi.Gen. 50,21 , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum conjunctum: ሂ፡ exempli gratiaex. gr.: ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ Lucae evangelium.Luc. 6,29 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,5 ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – italaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 41,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,18 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 18,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 7,20 ; Hezekielis prophetia.Hez. 5,11 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,15 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 4,12 ; idem significat ሂ፡ ወ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,17 ; ሂ፡ ወ ኒ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 42,35 . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, videasvid. እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; videasvid. መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
adverbium, adverbialiteradv.suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3):
2)etla, –quela( τε ), sive per se Genesis liber Pentateuchi.Gen. 50,21 , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum conjunctum: ሂ፡ exempli gratiaex. gr.: ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ Lucae evangelium.Luc. 6,29 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,5 ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – italaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 41,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,18 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 18,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 7,20 ; Hezekielis prophetia.Hez. 5,11 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,15 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 4,12 ; idem significat ሂ፡ ወ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,17 ; ሂ፡ ወ ኒ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 42,35 . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, videasvid. እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; videasvid. መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
adverbium, adverbialiteradv.suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3):
2)etla, –quela( τε ), sive per se Genesis liber Pentateuchi.Gen. 50,21 , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum conjunctum: ሂ፡ exempli gratiaex. gr.: ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ Lucae evangelium.Luc. 6,29 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,5 ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – italaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 41,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,18 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 18,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 7,20 ; Hezekielis prophetia.Hez. 5,11 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,15 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 4,12 ; idem significat ሂ፡ ወ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,17 ; ሂ፡ ወ ኒ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 42,35 . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, videasvid. እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; videasvid. መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
adverbium, adverbialiteradv.suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3):
2)etla, –quela( τε ), sive per se Genesis liber Pentateuchi.Gen. 50,21 , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum conjunctum: ሂ፡ exempli gratiaex. gr.: ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ Lucae evangelium.Luc. 6,29 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,5 ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – italaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 41,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,18 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 18,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 7,20 ; Hezekielis prophetia.Hez. 5,11 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,15 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 4,12 ; idem significat ሂ፡ ወ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,17 ; ሂ፡ ወ ኒ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 42,35 . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, videasvid. እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; videasvid. መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
adverbium, adverbialiteradv.suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3):
2)etla, –quela( τε ), sive per se Genesis liber Pentateuchi.Gen. 50,21 , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum conjunctum: ሂ፡ exempli gratiaex. gr.: ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ Lucae evangelium.Luc. 6,29 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,5 ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – italaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 41,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,18 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 18,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 7,20 ; Hezekielis prophetia.Hez. 5,11 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,15 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 4,12 ; idem significat ሂ፡ ወ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,17 ; ሂ፡ ወ ኒ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 42,35 . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, videasvid. እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; videasvid. መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
adverbium, adverbialiteradv.suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3):
2)etla, –quela( τε ), sive per se Genesis liber Pentateuchi.Gen. 50,21 , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum conjunctum: ሂ፡ exempli gratiaex. gr.: ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ Lucae evangelium.Luc. 6,29 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,5 ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – italaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 41,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,18 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 18,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 7,20 ; Hezekielis prophetia.Hez. 5,11 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,15 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 4,12 ; idem significat ሂ፡ ወ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,17 ; ሂ፡ ወ ኒ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 42,35 . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, videasvid. እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; videasvid. መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
adverbium, adverbialiteradv.suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3):
2)etla, –quela( τε ), sive per se Genesis liber Pentateuchi.Gen. 50,21 , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum conjunctum: ሂ፡ exempli gratiaex. gr.: ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ Lucae evangelium.Luc. 6,29 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,5 ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – italaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 41,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,18 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 18,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 7,20 ; Hezekielis prophetia.Hez. 5,11 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,15 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 4,12 ; idem significat ሂ፡ ወ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,17 ; ሂ፡ ወ ኒ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 42,35 . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, videasvid. እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; videasvid. መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
hi
Grébaut
ሂ፡ enclictic particleencl. particle
1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à መኑ፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢመኑሂ፡ , አልቦ፡ መኑሂ፡ , ወኢመኑሂ፡ , ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule ኒ፡ .
1–2
Leslau
hi alsoen, anden, furtheren, evenen, the veryen, for one’s parten (e.g. አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to መኑ mannu , ምንት mǝnt , አይቴ ʾayte ( መኑሂ mannu-hi , ምንትሂ mǝntǝ-hi , አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with እመ- ʾǝmma- in እመሂ ʾǝmma-hi thoughen, even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren; እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen, I and heen; or in -ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
hi
Grébaut
ሂ፡ enclictic particleencl. particle
1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à መኑ፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢመኑሂ፡ , አልቦ፡ መኑሂ፡ , ወኢመኑሂ፡ , ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule ኒ፡ .
1–2
Leslau
hi alsoen, anden, furtheren, evenen, the veryen, for one’s parten (e.g. አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to መኑ mannu , ምንት mǝnt , አይቴ ʾayte ( መኑሂ mannu-hi , ምንትሂ mǝntǝ-hi , አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with እመ- ʾǝmma- in እመሂ ʾǝmma-hi thoughen, even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren; እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen, I and heen; or in -ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
hi
Grébaut
ሂ፡ enclictic particleencl. particle
1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à መኑ፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢመኑሂ፡ , አልቦ፡ መኑሂ፡ , ወኢመኑሂ፡ , ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule ኒ፡ .
1–2
Leslau
hi alsoen, anden, furtheren, evenen, the veryen, for one’s parten (e.g. አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to መኑ mannu , ምንት mǝnt , አይቴ ʾayte ( መኑሂ mannu-hi , ምንትሂ mǝntǝ-hi , አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with እመ- ʾǝmma- in እመሂ ʾǝmma-hi thoughen, even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren; እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen, I and heen; or in -ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
hi
Grébaut
ሂ፡ enclictic particleencl. particle
1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à መኑ፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢመኑሂ፡ , አልቦ፡ መኑሂ፡ , ወኢመኑሂ፡ , ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule ኒ፡ .
1–2
Leslau
hi alsoen, anden, furtheren, evenen, the veryen, for one’s parten (e.g. አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to መኑ mannu , ምንት mǝnt , አይቴ ʾayte ( መኑሂ mannu-hi , ምንትሂ mǝntǝ-hi , አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with እመ- ʾǝmma- in እመሂ ʾǝmma-hi thoughen, even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren; እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen, I and heen; or in -ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
hi
Grébaut
ሂ፡ enclictic particleencl. particle
1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à መኑ፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢመኑሂ፡ , አልቦ፡ መኑሂ፡ , ወኢመኑሂ፡ , ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule ኒ፡ .
1–2
Leslau
hi alsoen, anden, furtheren, evenen, the veryen, for one’s parten (e.g. አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to መኑ mannu , ምንት mǝnt , አይቴ ʾayte ( መኑሂ mannu-hi , ምንትሂ mǝntǝ-hi , አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with እመ- ʾǝmma- in እመሂ ʾǝmma-hi thoughen, even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren; እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen, I and heen; or in -ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
hi
Grébaut
ሂ፡ enclictic particleencl. particle
1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à መኑ፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢመኑሂ፡ , አልቦ፡ መኑሂ፡ , ወኢመኑሂ፡ , ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule ኒ፡ .
1–2
Leslau
hi alsoen, anden, furtheren, evenen, the veryen, for one’s parten (e.g. አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to መኑ mannu , ምንት mǝnt , አይቴ ʾayte ( መኑሂ mannu-hi , ምንትሂ mǝntǝ-hi , አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with እመ- ʾǝmma- in እመሂ ʾǝmma-hi thoughen, even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren; እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen, I and heen; or in -ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
hi
Grébaut
ሂ፡ enclictic particleencl. particle
1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à መኑ፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢመኑሂ፡ , አልቦ፡ መኑሂ፡ , ወኢመኑሂ፡ , ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule ኒ፡ .
1–2
Leslau
hi alsoen, anden, furtheren, evenen, the veryen, for one’s parten (e.g. አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to መኑ mannu , ምንት mǝnt , አይቴ ʾayte ( መኑሂ mannu-hi , ምንትሂ mǝntǝ-hi , አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with እመ- ʾǝmma- in እመሂ ʾǝmma-hi thoughen, even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren; እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen, I and heen; or in -ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
hi
Grébaut
ሂ፡ enclictic particleencl. particle
1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à መኑ፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢመኑሂ፡ , አልቦ፡ መኑሂ፡ , ወኢመኑሂ፡ , ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule ኒ፡ .
1–2
Leslau
hi alsoen, anden, furtheren, evenen, the veryen, for one’s parten (e.g. አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to መኑ mannu , ምንት mǝnt , አይቴ ʾayte ( መኑሂ mannu-hi , ምንትሂ mǝntǝ-hi , አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with እመ- ʾǝmma- in እመሂ ʾǝmma-hi thoughen, even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren; እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen, I and heen; or in -ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
hi
Grébaut
ሂ፡ enclictic particleencl. particle
1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à መኑ፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢመኑሂ፡ , አልቦ፡ መኑሂ፡ , ወኢመኑሂ፡ , ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule ኒ፡ .
1–2
Leslau
hi alsoen, anden, furtheren, evenen, the veryen, for one’s parten (e.g. አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to መኑ mannu , ምንት mǝnt , አይቴ ʾayte ( መኑሂ mannu-hi , ምንትሂ mǝntǝ-hi , አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with እመ- ʾǝmma- in እመሂ ʾǝmma-hi thoughen, even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren; እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen, I and heen; or in -ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
adverbium, adverbialiteradv.suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3):
2)etla, –quela( τε ), sive per se Genesis liber Pentateuchi.Gen. 50,21 , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum conjunctum: ሂ፡ exempli gratiaex. gr.: ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ Lucae evangelium.Luc. 6,29 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,5 ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – italaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 41,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,18 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 18,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 7,20 ; Hezekielis prophetia.Hez. 5,11 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,15 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 4,12 ; idem significat ሂ፡ ወ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,17 ; ሂ፡ ወ ኒ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 42,35 . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, videasvid. እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; videasvid. መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
hi
Grébaut
ሂ፡ enclictic particleencl. particle
1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à መኑ፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢመኑሂ፡ , አልቦ፡ መኑሂ፡ , ወኢመኑሂ፡ , ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule ኒ፡ .
1–2
Leslau
hi alsoen, anden, furtheren, evenen, the veryen, for one’s parten (e.g. አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to መኑ mannu , ምንት mǝnt , አይቴ ʾayte ( መኑሂ mannu-hi , ምንትሂ mǝntǝ-hi , አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with እመ- ʾǝmma- in እመሂ ʾǝmma-hi thoughen, even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren; እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen, I and heen; or in -ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
particula negandi [hebr. אִי ; utrum አይ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 4,10 ejusdem particulae negativae forma antiquior an pronomenpron.interrog. sit, dubium videtur]. Non absolute ponitur ( videasvid. አኮ፡ , አልቦ፡ ), sed negandis sive enunciationibus sive singulis nominibus adhibetur. Verbo nominive, cui vim negativam tribuit, praefigi solet, ut: ኢይገብሩ፡ , sed accedente particula enclitica eam a suo verbo vel nomine separare licet, ut: ወኢሂ፡ ትትዌሰክ፡ ወኢሂ፡ ተሐጽጽ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 42,21 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 15,29 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 8,7 Platt, ኢኬ፡ ትዘሀሩ፡ Michaei prophetia.Mich. 1,10 ( Cod. Laur.); Maʃshafa Genzat.Genz. f. 88. Vim negativam tribuit
1)enunciationi
a)simplici: nonla, haudla, et praedicato praefigitur, ut: ኢያውሥአ፡ (pro ኢአውሥአ፡ gramm.§ 48,5) ኢየሱስ፡ ቃለ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 15,22 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 1,1 ; ኢያድኅነኪ፡ አምላክኪ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 3,2 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 3,6 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 5,5 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 7,13 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,20 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,15 ; ኢታአምሩኑ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 15,17 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 18,24 ; ዓዲሁ፡ አንትሙኒ፡ ኢለባውያን፡ አንትሙ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 15,16 ; rarius alii sententiae parti, quae emphaseos causa praedicato praemissa est, praefigitur, ut: ኢሰማየ፡ የዐርጉ፡ ወኢምድረ፡ ይበጽሑ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 45,2 ; quamquam tum ante praedicatum vel pronomenpron.relativumrel. ዘ፡ interponere amant, ut: አመ፡ ኢበዝንቱ፡ ደብር፡ ወኢበኢየሩሳሌም፡ ዘይሰግዱ፡ Evangelium Joannis.Joh. 4,21 Platt; vel particulam ኢ፡ repetere Evangelium Joannis.Joh. 4,21 romanae editionisrom.; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 21,7 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 68,5 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 31,38 ; ኢሊተ፡ ኢይኩን፡ ወኢላቲ፡ Regum liber biblicum III.3 Reg. 3 b,26; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 8,7 ; ኢኬ፡ ንዋይ፡ ኢይበቍዕ፡ vel ኢኬ፡ አብ፡ ኢይቤዙ፡ ወልዶ፡ Maʃshafa Genzat.Genz. f. 88 ; etiam ወኢሂ፡ ኢይክሎ፡ ad Romanos epistola Pauli.Rom. 8,7 Platt; enunciationum earum, in quibus vel praedicatum vel copula subjecti et praedicati omissa sunt, exempla sunt: ገብረ፡ እኩየ፡ ወባሕቱ፡ ኢከመ፡ ነገሥተ፡ እስራኤል፡ Regum liber biblicum IV.4 Reg. 17,2 ; ወኢጽንዐ፡ ሰማይ፡ ላዕሌሁ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 18,12 .
2)nominibus,
a)Infinitivis: ኢለነዲቅ፡ አብያተ፡ ወኢለነቢር፡ ህየ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 42,9 ; Matthaei Evangelium.Matth. 19,18 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 13,10 ; ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 7,1 ; ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 7,19 ; በእንተ፡ ኢዐቂቦቱ፡ ላቲ፡ F.N. 29.
b)cuivis nomini et abstracto et concreto (lat.: inla-): ኢሕዝብየ፡ Hosea.Hos. 1,10 ; ኢአማኒ፡ increduluslaF.N. 24,5; ኢምሒከ፡ ሥጋ፡ ἀφειδία σώματος ad Colossenses epistola Pauli.Col. 2, 23 Platt; ኢዘምዎ፡ ἐγκράτεια not able to find explanation in abbreviation list2 Petr. 1,6 ; ኢአሚኖቶሙ፡ ἀπιστία αὐτῶν Matthaei Evangelium.Matth. 13,58 ; በኢያእምሮ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 22,29 ; በኢድልወትነ፡ ob indignitatem nostramlaChrysostomi homiliae} in epistolam ad Hebraeos; citatur secundum numerous homiliarum vel Tagsâʃsorum.Chrys. ho. 16.
3)
a)Ubi enunciationis negativae pars aliqua e pluribus membris copula ወ፡ conjunctis composita est, ante singula membra ኢ፡ repetere amant ( necla- necla): በሓውርት፡ ኀበ፡ ኢያአምሩ፡ ኢእሙንቱ፡ ወኢአበዊሆሙ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 9,16 ; Jeremiae prophetia.Jer. 28,62 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 8,38 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 8,39 ; Deuteronomium.Deut. 28,36 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 21,18 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 21,19 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 21,20 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 12,6 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 68,5 ; ኢይከውኑ፡ ዐዚዛነ፡ ወኢልዑላነ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 38,4 ; ኢይንሣእ፡ ኢፈትለ፡ ወኢቶታነ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 14,23 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 31,38 ; Deuteronomium.Deut. 23,20 ; Judicum liber.Jud. 1,27 ; Lucae evangelium.Luc. 9,3 ; ኢተግሕሣ፡ ኢለየማን፡ ወኢለፀጋም፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 6,12 ; Regum liber biblicum III.3 Reg. 3 b,26.
b)etiam ubi primo loco aliae negationes (atque ኢ፡ ) positae sunt, ut: እለ፡ አልቦሙ፡ አብ፡ ወኢእም፡ ወኢአዛዚ፡ F.N. 24,3; in specie ubi praepositioni ዘእንበለ፡ sinela, plura nomina subjuncta sunt, alterum tertiumve non per ወ፡ sed per ወኢ፡ annectere solent: ዘእንበለ፡ ነፍስ፡ ወኢነሶሳው፡ Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 15,5 ; ዘእንበለ፡ ምክንያት፡ ወኢአበሳ፡ absque causa et culpalaF.M. 12,2; ዘእንበለ፡ ነጽሮ፡ መልክዐ፡ ብእሲት፡ ወኢሁከት፡ ዘኅሊና፡ F.M. 14,1; Liturgiae in N. T. romano impressae; numeri significant folia et columnas.Lit. 163,4 ; Liturgiae in N. T. romano impressae; numeri significant folia et columnas.Lit. 166,4 .
c) ወኢ፡ vel ወኢሂ፡ ወኢ ሂ፡ ወኢ ኒ፡ necla, nequelaPsalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 1,6 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,26 ; Matthaei Evangelium.Matth. 6,28 ; Matthaei Evangelium.Matth. 7,6 ; Matthaei Evangelium.Matth. 12,32 ; Lucae evangelium.Luc. 20,36 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 15,29 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,24 ; n. 716 ኢ፡ ወኢ፡ , ወኢ፡ ወኢ፡ , ኢሂ፡ ወኢሂ፡ , ኒ፡ ወኢ ኒ፡ necla- neclaEvangelium Joannis.Joh. 4,21 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,34 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,35 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,36 ; ad Thessalonicenses epistola Pauli II.2 Thess. 2,2 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 27,9 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 42,21 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 7,16 ; ኢመኑ፡ vel ወኢመኑሂ፡ nemola, ኢምንት፡ , ወኢምንት፡ , ወኢምንትሂ፡ nihillavideasvid. መኑ፡ et ምንት፡ ; ወኢአሐዱ፡ ne unus quidemla, nulluslavideasvid.sub አሐዱ፡ ; ኢ፡ ኵሉ፡ vel ኵሉ፡ ኢ፡ nullusla, nihillavid. ኵሉ፡ ; ኢ፡ ጥቀ፡ vel ጥቀ፡ ኢ፡ nela quidemlavideasvid. sub ጥቀ፡ ; ኢ፡ እንከ፡ non ampliuslavid. sub እንከ፡ ; ዓዲ፡ ኢ፡ nondumlavideasvid. sub ዓዲ፡ ; ግሙራ፡ ኢ፡ et ኢ፡ ግሙራ፡ numquamlavideasvid. sub ግሙራ፡
videasvid. also አይ፡