Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

IIIae masc. ; gramm.§ 149. suffixum, a radice pronominali ( gramm.§ 62,1,b) propagatum:

1)nota interrogationis^la, sicut ኑ፡ q.v. ( gramm.§ 161 et gramm.§ 198,2,a) ne? an? num? numquid?^laaut primo aut principali sententiae interrogativae vocabulo suffigitur. Quamvis in libris MSS. ሁ፡ et ኑ፡ promiscue usurpari soleant, tamen ሁ፡ vi tenuius et levius esse videtur, quam ኑ፡ Exempla: ይከውንሁ፡ licetne?^la ; ; ; ; ; ኢኮነሁ፡ ከመዝ፡ ; እምኔየሁ፡ ይሴውር፡ ἐμὲ δὲ οἴεται κρύπτειν; ; በዝሂ፡ ኢይኴንንሁ፡ ; ; ትስአሉኒሁ፡ መጻእክሙ፡ ; ; ; ; ; ; . Frequentissime vocibus ቦ፡ , አኮ፡ , አልቦ፡ suffigitur: ቦሁ፡ ዘ ; ቦሁ፡ n. 2 ዘይትኀባእ፡ እምኔየ፡ ; ቦሁ፡ አመ፡ ነገሩክሙ፡ numquid umquam?^la ; አኮሁ፡ አነ፡ ዘኣወልድ፡ ; ; አልቦሁ፡ አመ፡ አንበብክሙ፡ ; ሁ፡ et ኑ፡ in eadem sententia composita leguntur .

2)enunciationi conditionali inserta haec particula est nota dubitationis^la, qua is qui loquitur de eo quod hypothetice posuit se ipsum dubitare indicat ( gramm.pag. 429): እመሰ፡ አንተሁ፡ ውእቱ፡ εἰ σὺ εἶ ( si tu – revera – es^la) ; እመሰ፡ ትብሉሁ፡ sin forte respondeatis^la ; ( ); ( ); saepius cum በ፡ ut በሁ፡ ሖርከ፡ ፍኖተ፡ እግዚአብሔር፡ እምነበርከ፡ ለዓለም፡ በሰላም፡ ( በ፡ ).

ክልኤቱ

m. (raro fem. ut ), ክልኤቲ፡ fem. , ክልኤተ፡ ( gramm.§ 158), duo^la, duae^la, : ; ; ; ; ክልኤቱ፡ እምኔክሙ፡ ; ; ክልኤተ፡ አውራኅ፡ ; appositum aliis nominibus: ደቂቁ፡ ክልኤቱ፡ ; ወካልኣን፡ ከልኤቱ፡ ዕደው፡ ; ; ; ; ክልኤቲ፡ አነስት፡ ; ክልኤቲ፡ ኀጣውእ፡ ; ክልኤተ፡ አባግዐ፡ ; ; ክልኤተ፡ ዕደወ፡ ; ዐሠርተ፡ ወክልኤተ፡ አሕዛበ፡ ; ; ; ክልኤቱ፡ እሙንቱ፡ እለ፡ ያመጽእዋ፡ ለኀጢአት፡ δύο εἴδη ; እሉ፡ ክልኤቱ፡ ይጸንሑኪ፡ δύο ταῦτα ; ውስተ፡ መዝሙር፡ ዘክልኤቱ፡ in^lapsalmo^lasecundo^la .

a)repetitum vel praefixo በበ፡ , ለለ፡ , bini^la: ክልኤተ፡ ክልኤተ፡ ; ; በበክልኤቱ፡ ; ; .

b)passim respondet: duplex^la, anceps^la, bipartitus^la: ኵሉ፡ በበ፡ ክልኤቱ፡ አሐዱ፡ አሐዱ፡ በበዚአሁ፡ ; ዘክልኤቱ፡ ቃሉ፡ δίγλωσσος ; ; ; ኃጥእ፡ ዘክልኤቱ፡ ግዕዙ፡ ; በክልኤቱ፡ ልብ፡ ; ወእንተ፡ ክልኤቲ፡ ውእቱ፡ ; ተሠጠ፡ ወክልኤተ፡ ኮነ፡ . – [Amh. ሁለት፡ ].

ሁል

i.e. חֹל res profana^la ;

ህሶጵ

{ ህሦጱ፡ }, ህስጱ፡ , ሁስጱ፡ , ሁጱ፡ , ሆስጱ፡ (etiam per ሐ ) ὕσσωπος hyssopus^la: ; ; ቈጽለ፡ ህጱ፡ ; ; ; ; ; ሐምለ፡ ህስጱ፡ (var. ሆስጲ፡ et አዛብ፡ ) . – etiam አዛብ፡ – De hyssopi nomine inspicere licet 57 אֵזוֹב . – Voc. Ae.: ሁስጱ፡ ዘ፡ ሐዞ፡ ; aliud ሁስጱ፡ ዘ፡ ሰንበል፡ ሐዞሂ፡ ቍልቋስሂ፡ ( ቍልቋል፡ ?); 6: „Aethiopes fruticem esse censent, vernacule ስምዕዛ፡ dictum, quem juxta domos plantare solent“. hǝsop̣ , hǝśp̣u , hǝsp̣u , husp̣u , hup̣u , hosp̣u , hǝsop̣u

Grébaut
ህሶጱ፡ (cette forme ainsi ortographiée manque dans le ), «hyssopus^la». ― አሸክት፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 1.
5

ህሶጵ

Grébaut
ህሶጱ፡ (cette forme ainsi ortographiée manque dans le ), «hyssopus^la». ― አሸክት፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 1.
5

ህሶጵ

Grébaut
ህሶጱ፡ (cette forme ainsi ortographiée manque dans le ), «hyssopus^la». ― አሸክት፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 1.
5

ሁከት ልብ

1)motus^la, agitatio^la, fluctuatio^la: ; ; ; ( σάλος ); ( περιφέρεια ); ( κίνησις ); ተሀውኩ፡ ዐቢየ፡ ሁከተ፡ .

2)perturbatio^la, commotio animi^la, ሁከተ፡ ነፍስ፡ ταραχαὶ ψυχῆς ; . .

3)turbae^la, tumultus^la, disturbatio^la: ቃል፡ ወሁከት፡ φωναὶ καὶ θόρυβος ; ሰይጣን፡ መፍቀሬ፡ ሁከት፡ ; in republica ; ; ἀκαταστασία ; በሁከት፡ ἀτάκτως ; σύστασις ; ( noli sero in ecclesiam venire^la) ከመ፡ በድምፀ፡ ምጽአትከ፡ ኢይኩን፡ ሁከት፡ ለእለ፡ ይጼልዩ፡

[ לֵב et לֵבָב , ܠܶܒܳܐ , لُبٌّ amh. ልብ፡ ; de etymo Ges. thes. p. 738] m. et fem. (ut ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ) አልባብ፡ (ut ) est

1)sensu n. 42physico cor^laet hominum ut , et animalium ut ; ; ; ; ; inde medium rei^la ልበ፡ ባሕር፡ ; ; ; ልባ፡ ለምድር፡ ; ልበ፡ ጸበርት፡ interiores frondes palmae^la(i.q. talmud. לוּלַב ) { } .

2)animus^la, cor^la, quatenus est sedes sensuum et affectuum^la, agendi sentiendique ratio^la, voluntas^laet consilium^la, innumeris in locis (secundum usum loquendi biblicum): ንብብዋ፡ ውስተ፡ ልባ፡ ; ናዝዛ፡ ለልብከ፡ ; ; ደይ፡ ቃሎ፡ ውስተ፡ { ልብከ፡ }; ለአብዳን፡ ውስተ፡ አፉሆሙ፡ ልቦሙ፡ ; ዘይፈትን፡ ልበ፡ ወኵልያተ፡ ; እስመ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ውእቱ፡ ልቡ፡ ; ኖሎት፡ ዘከመ፡ ልብየ፡ ; በኵሉ፡ ልብ፡ toto animo^lasaepissime (ut ); በክልኤቱ፡ ልብ፡ ἐν καρδίᾳ δισσῇ ; ዘክልኤ፡ ልቡ፡ δίψυχος ; በልብ፡ ወልብ፡ ; ; τὰ ἐντὸς , τὰ ἔγκατα ; ; ኀብአ፡ ያዕቆብ፡ ልቦ፡ ለላባ፡ ; praeterea አዕበየ፡ , ኀየለ፡ , ጸንዐ፡ , አጽንዐ፡ , አግዘፈ፡ , አንበረ፡

3)praecipue summae animi facultates: mens^la, ratio^la, intellectus^la; conscientia^la, ልብየ፡ ገብአኒ፡ αἱ φρένες μου ; ; ገብኦ፡ ልቡ፡ σωφρονῶν ; ; σύνεσις ; ; ዘአልቦ፡ ልብ፡ ἀσύνετος ; ; ; ; ; ; ልበ፡ ሰብእ፡ ( ልበ፡ አርዌ፡ ) ; ; ; ὁ νοῦς ; ; ; ; ; ( ); ; ; ; ; διάνοια ; ; ; 1 ; συνείδησις ; ; .

hukat

Grébaut
ሁከት፡ révolte^fr, désobéissance^fr, insubordination^fr, agitation^fr (sens plus fort que celui de ሀውክ፡ ).
ባህል፡ ሳብእ፡ በእንተ፡ ተፈልጦ፡ ሁከታት፡ ወተጋእዞታት፡ ወዘሀሎ፡ ማእከሌሆሙ፡ ወበእንተ፡ ዘይትጌበር፡ ወቦ፡ ዘይቤ፡ በእንተ፡ ነጐርጓር፡ ወኑፋቄ፡ በትእዛዘ፡ እግዚአብሔር፡ አው፡ ዘይትጌበር፡ በከመ፡ ሥርዓተ፡ አበው፡ ቅዱሳን። Ms. BNFet110, fol. 33ra.
ሁከተ፡ ልብ፡ agitation de l’âme^fr. መዓትኒ፡ ሁከተ፡ ልብ፡ ወገዓረ፡ ነፍስ፡ ውእቱ፡ ወይሰመይ፡ ከመዝ። Ms. BNFet110, fol. 44vb. ልብ፡
8

Leslau
ሁከት hukat movement^en, motion^en, trouble^en, turmoil^en, disturbance^en, tumult^en, perturbation^en, commotion^en, uproar^en, turbulence^en, agitation^en, disorder^en, riot^en 220a

lǝbb imagination^en, ‘Phantasie^de’ ዘንተሰ፡ አኮ፡ እምልብነ፡ ዘንብል፤ አላ፡ በዘ፡ ሰማዕነ፡ ንነግር፡ ወበዘርኢነ፡ ሰማዕተ፡ ንከውን። ‘Dies schreiben wir nicht aus unserer Erfindung heraus, sondern wir schildern, was wir gehört haben, und wir bezeugen, was wir gesehen^de’ 29 l. 16–18 (ed.), 33 l. 31–32 (tr.) (‘Hier ist schon lebb deutlich im Sinne von Phantasie gebraucht, eine Notion aufgrund derer Afa-Warq Gabra-Iyasus seinen berühmten Neologismus lebbwallad geprägt hat.’ 33 n. 152)

Grébaut
ልብ፡ lǝbb

1) intelligence profonde des choses^fr ኮነ፡ ለሰብአ፡ ዝንቱ፡ ዘመን፡ ወዝንቱ፡ ትውልድ፡ አገበረነ፡ መፍቅድ፡ ኀበ፡ ትርጓሜ፡ ዛቲ፡ መጽሐፍ፡ ከመ፡ ታብርሃነ፡ ወትክሥት፡ ለነ፡ ልበ፡ መጻሕፍት፡ አምላካዊያት፡ ዘተኀብአ፡ እምኔነ፡ እምብዝኀ፡ ዑረተ፡ ሕሊናነ። Ms. BNFet110, fol. 1ra.
31–32

2) caractère^fr, sentiments^fr, idées^fr, impressions^fr ወለጠ፡ ኪዳነ፡ ዘተካየደ፡ ምስለ፡ ለኪኑስ፡ ወተግሀ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ምግባረ፡ ዘይከውን፡ ለአሕጕሎቱ፡ በፍርሃት፡ ወወለጠ፡ ልቦ። 199
ልብ፡ ጽኑን፡ lǝbb ṣǝnun «cœur lâche^fr» ንሥኡ፡ ሕፃነ፡ ወአሰርዎ፡ ላዕለ፡ መስቀል፡ ወተሳለቁ፡ ቦቱ፡ ወኮነ፡ ልቦሙ፡ ጽኑነ፡ ወቀተልዎ፡ ለሕፃን፡ ዘተቀትለ፡ ዘእንበለ፡ ፍርሃት። 237, ጽኑን፡
Locution አሠነየ፡ (II,2) ልበ፡ ʾaśanaya lǝbba «déterminer^fr, faire fléchir^fr», faire prendre une décision^fr በውእቱ፡ ዘመን፡ ኮነ፡ ፍቁሩ፡ ለንጉሥ፡ ዘይኑን፡ አካክዮስ፡ ሊቀ፡ ጳጳሳት፡ ዘቍስጥንጥንያ፡ ወአሠነየ፡ ልበ፡ ንጉሥ፡ ከመ፡ ይጽሐፉ፡ ባቡኒቆን፡ ዘበትርጓሜሁ፡ መጽሐፈ፡ ሃይማኖት፡ ፫፡ ጉባኤያት፡ ዘውእቶን፡ በኒቅያ፡ ወቍስጥንጥንያ፡ ወኤፌሶን። 251; አይልሉስሰ፡ ኮነ፡ ይልእክ፡ ኀበ፡ ንግሥት፡ ዋሪና፡ ሐሞቱ፡ እንዘ፡ ይብላ፡ ታሠኒ፡ ልበ፡ ንጉሥ፡ በእንቲአሁ፡ ወይእቲሰ፡ ኢክህለት፡ አሠንዮቶ፡ ልቡ፡ ለንጉሥ። 251; አሠነዩ፡ ልቦ፡ ከመ፡ ይኩን፡ ሊቀ፡ ጳጳሳት፡ ህየንተ፡ ወይሉስ፡ ወአሰፈውዎ፡ ብዙኀ፡ ሀብታተ፡ ከመ፡ ያቅም፡ ሃይማኖተ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን። 251; ወከላጂኒ፡ ወሀቦ፡ ለቴዎድሮስ፡ ብዙኀ፡ ንዋየ፡ ፈሪሆ፡ ከመ፡ ኢይቅትልዎሙ፡ (sic) ለእሙ፡ ወለብእሲቱ፡ ሀለዉ፡ ተኀቢኦሙ፡ በእለ፡ እስክንድርያ። ወቴዎድሮስ፡ መኰንን፡ አሠነየ፡ ልቦ፡ ለከላጂ። 251, አሠነየ፡
32
ልብ፡ ቅጥቁጥ፡ lǝbb qǝṭquṭ contrition^fr (cœur brisé), dans la langue ascétique. Texte et référence: ... ምስለ፡ ረድኤተ፡ እግዚአብሔር፡ ወጽንዑ፡ በልብ፡ ቅጥቁጥ፡ በከመ፡ መሐረነ፡ በዘቀደመ፡... …Avec l’aide du Seigneur et sa puissance dans la contrition, comme il nous l’a enseigné auparavant par (ses) paroles…^fr Ms. BNFet110, fol. 14ra. 446–447

3) servant d’élément de composition

a) Joint à des noms:
ሕማመ፡ ልብ፡ ḥǝmāma lǝbb «mélancolie^fr» ወድቀ፡ ውስተ፡ ዝንቱ፡ ሕማመ፡ ልብ። 184, ሕማም፡
ኀዘነ፡ ልብ፡ ḫazana lǝbb «regret^fr» አዕረፈ፡ እንበለ፡ ኀዘነ፡ ልብ፡ ወሀከክ። 201, ሐዘን፡
ስሕተተ፡ ልብ፡ sǝḥtata lǝbb «folie^fr» ተወለጠ፡ ልቡናሁ፡ ወኮነ፡ የዐውድ፡ ውስተ፡ አብያተ፡ ዘቅጽር፡ በስሕተተ፡ ልብ። 287, ስሕተት፡
ትግሀተ፡ ልብ፡ tǝghata lǝbb «générosité^fr» ገብረት፡ ዘንተ፡ ኵሎ፡ በትግሀተ፡ ልብ፡ ለሕይወተ፡ ሀገር። 169, ትግሀት፡
ትዕቢተ፡ ልብ፡ tǝʿbita lǝbb «orgueil^fr» ኮነ፡ አኃዜ፡ ዓለም፡ ኵላ፡ ወወለጠ፡ ስሞ፡ በትዕቢተ፡ ልብ። 169, ትዕቢት፡
ጽንዐተ፡ ልብ፡ ṣǝnʿata lǝbb «tyrannie^fr» ወሰከ፡ ጽንዐተ፡ ልብ፡ እምነ፡ እኅወ፡ አቡሁ፡ ዘኮነ፡ እምቅድሜሁ። 279, ጽንዐት፡

b) Joint à des adjectifs:
ትሑተ፡ ልብ፡ tǝḥuta lǝbb «modeste^fr» ኮነ፡ የዋሀ፡ ወትሑተ፡ ልብ። 195, ትሑት፡
ትኩዘ፡ ልብ፡ tǝkkuza lǝbb «plein de tristesse^fr» ሰከበ፡ ወኖመ፡ እንዘ፡ ኅዙን፡ ውእቱ፡ ወትኩዘ፡ ልብ። 195, ትኩዝ፡
ኅዙነ፡ ልብ፡ ḫǝzuna lǝbb «affligé^fr» ኢትኩን፡ ኅዙነ፡ ልብ፡ በከመ፡ ትኄሊ፡ አንተ፡ ወትብል፡ በእንተ፡ ኀጢአትየ፡ ኢባረከኒ፡ ዝንቱ፡ አረጋዊ። 257, ሕዙን፡
ድኩመ፡ ልብ፡ dǝkuma lǝbb «découragé^fr» ወዓዲ፡ ሮምሎስ፡ ፈርሀ፡ ወኮነ፡ ድኩመ፡ ልብ፡ ወእምብዝኀ፡ ፍርሃቱ፡ ተጠየቀ፡ እምኀበ፡ ማእምራን፡ ወመናፍስት፡ ርኩሳን። 175, ድኩም፡
ዕቡየ፡ ልብ፡ ʿǝbbuya lǝbb «orgueilleux^fr» ወአክሪሱስሰ፡ ኮነ፡ ግዙፈ፡ ክሳድ፡ ወዕቡየ፡ ልብ። 167, ዕቡይ፡
ጽኑዐ፡ ልብ፡ ṣǝnuʿa lǝbb «(homme) de mauvais cœur^fr» ወይጣሉስሰ፡ ዓዲ፡ ዘኮነ፡ ሊቀ፡ ሐራ፡ ዘሀገረ፡ አብራኪ፡ ጽኑዐ፡ ልብ፡ ኮነ፡ ይጸልኦ፡ ለሳዊሮስ፡ ሊቀ፡ ጳጳሳት፡ ዘሀገረ፡ አንጾኪያ። 265, ጽኑዕ፡
ፍሡሐ፡ ልብ፡ fǝśśuḥa lǝbb «(ayant) le cœur satisfait^fr» ቅንአ፡ ላዕለ፡ ሑረቶሙ፡ እኩይ፡ ወኢኮነ፡ ፍሡሐ፡ ልብ፡ ከመ፡ ቀዳሚ፡ 200, ፍሡሕ፡

Leslau
ልብ፡ ጽኑን lǝbb ṣǝnun ( 32 ) cowardly heart^en 561a

Cross-references:

a) for ሁከተ፡ ልብ፡ ሁከት፡ (Grébaut)

ሁከት

1)motus^la, agitatio^la, fluctuatio^la: ; ; ; ( σάλος ); ( περιφέρεια ); ( κίνησις ); ተሀውኩ፡ ዐቢየ፡ ሁከተ፡ .

2)perturbatio^la, commotio animi^la, ሁከተ፡ ነፍስ፡ ταραχαὶ ψυχῆς ; . .

hukat

ሁከት ሁከት

1)motus^la, agitatio^la, fluctuatio^la: ; ; ; ( σάλος ); ( περιφέρεια ); ( κίνησις ); ተሀውኩ፡ ዐቢየ፡ ሁከተ፡ .

2)perturbatio^la, commotio animi^la, ሁከተ፡ ነፍስ፡ ταραχαὶ ψυχῆς ; . .

1)motus^la, agitatio^la, fluctuatio^la: ; ; ; ( σάλος ); ( περιφέρεια ); ( κίνησις ); ተሀውኩ፡ ዐቢየ፡ ሁከተ፡ .

2)perturbatio^la, commotio animi^la, ሁከተ፡ ነፍስ፡ ταραχαὶ ψυχῆς ; . .

hukat

ሁከት ልብ

1)motus^la, agitatio^la, fluctuatio^la: ; ; ; ( σάλος ); ( περιφέρεια ); ( κίνησις ); ተሀውኩ፡ ዐቢየ፡ ሁከተ፡ .

2)perturbatio^la, commotio animi^la, ሁከተ፡ ነፍስ፡ ταραχαὶ ψυχῆς ; . .

[ לֵב et לֵבָב , ܠܶܒܳܐ , لُبٌّ amh. ልብ፡ ; de etymo Ges. thes. p. 738] m. et fem. (ut ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ) አልባብ፡ (ut ) est

hukat

Grébaut
ልብ፡ lǝbb

3) servant d’élément de composition

Leslau
ልብ፡ ጽኑን lǝbb ṣǝnun ( 32 ) cowardly heart^en 561a

Cross-references:

a) for ሁከተ፡ ልብ፡ ሁከት፡ (Grébaut)

ህሶጵ

Grébaut
ህሶጱ፡ (cette forme ainsi ortographiée manque dans le ), «hyssopus^la». ― አሸክት፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 1.
5

ቀዳሚ ቀዳሚ ሶበ ኵሉ ከመ ና እመ እመ እመ በ ሁ ሁ ሁ ኑ ኑ ኔ ዓዲ ዓዲ ላዕል

, fem. ቀዳሚት፡ , ቀደምት፡ , fem. ቀዳምያት፡

A)Adj.

1)primus^la, prior^la( ordinale) ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; እምቀዳሚ፡ እስከ፡ ተፍጻሜቱ፡ ; ጽላት፡ ከመ፡ ቀዳምያት፡ ; በዓለ፡ ቀዳሚ፡ ማእረር፡ ; ; ቀዳሚ፡ መጽሐፍ፡ primae literae^la ; እምነ፡ ቀዳሚ፡ መዋዕልኪ፡ ; አይኑ፡ ትእዛዝ፡ ቀዳሚት፡ ; ዘቀዳሚ፡ ወዘደኃሪ፡ ; መጻሕፍት፡ ዘቀዳሚ፡ ወዘደኃሪ፡ libri prioris et posterioris^la(sc. Testamenti, seu V. et N.) Lud. e Syn. Ubi ቀዳሚ፡ per se ponitur, ሁ፡ assumere amat: ቀዳሚሁ፡ እምላዕለ፡ ብእሲት፡ ወጽአት፡ ኀጢአት፡ ; ; ቀዳሚሁ፡ አበዊክሙ፡ ; etiam sub litera C infra; etiam ubi Adjectivi vice fungitur, pronomen suff., substantivo affigendum, ad se trahere potest: በዓመት፡ ቀዳሚሁ፡ ለዝ፡ ሱባዔ፡ ; passim substantivo ope relativi adjungitur, ut: ተኣምር፡ ዘቀዳሚ፡ (coll. ; ).

2)pristinus^la, prior^la, superior^la, priscus^la, antiquus^la: ነገሥት፡ ቀደምት፡ ; ; ነቢያት፡ ቀደምት፡ ; በመዋዕለ፡ ቀደምት፡ ἐν ταῖς πρότερον ἡμέραις ; ቀደምተ፡ ዓለም፡ ; ; ; ; ቀደምት፡ እለ፡ ይርባሕ፡ ; አበው፡ ቀደምት፡ ( patriarchae^la) Hen, 70,4; ; οἱ ἀρχαῖοι ; ; .

3)princeps^la: ቀደምት፡ αἱ ἀρχαί principatus^la ; ; ; .

B), et ቀዳሚ፡ et ቀዳሚት፡ n. 464

1) ቀዳሚ፡ initium^la, principium^la, primordium^la: ቀዳሚሃ፡ ለጥበብ፡ ፈሪሀ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ቀዳሚሃ፡ ለትዕቢት፡ ; ; ; ቀዳሚሁ፡ ለካልእ፡ ዓለም፡ ; ; ቀዳሜ፡ ማእረር፡ ; በቀዳሚ፡ ; አመ፡ ቀዳሜ፡ የአረሩ፡ initio messis^la ; እምቀዳሚ፡ ab initio^la .

2) ቀዳሚት፡ status^lavel conditio prior^la( ደኃሪት፡ ) ; ; .

3)primum^lain suo genere

a)praestantissimum^la: ቀዳሜ፡ ተግባሩ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; .

b)primitiae^la: ቀዳሜ፡ ወልድየ፡ ; ; ቀዳሜ፡ ቅድሳት፡ ; ቀዳሜ፡ ማእረሩ፡ ; ; ; ; ; ; ; ቀዳምያት፡ ; ; ; ; Syn.

Cross-references: Adv. ቀዳሚ፡ ( gramm.§ 163,2), raro ቀዳሜ፡ (ut ) primum^la, primo^la, prius^la, antea^la, olim^la, quondam^la, pridem^la ; ; ; ; ; ; : ቀዳሜ፡ ኵሉ፡ πρῶτον πάντων . ሁ፡ assumit ( A. 1.): ቀዳሚየ፡ ቃለ፡ አልብየ፡ ወትካትየ፡ ; .

, fem. ቀዳሚት፡ , ቀደምት፡ , fem. ቀዳምያት፡

A)Adj.

3)princeps^la: ቀደምት፡ αἱ ἀρχαί principatus^la ; ; ; .

B), et ቀዳሚ፡ et ቀዳሚት፡ n. 464

2) ቀዳሚት፡ status^lavel conditio prior^la( ደኃሪት፡ ) ; ; .

3)primum^lain suo genere

a)praestantissimum^la: ቀዳሜ፡ ተግባሩ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; .

b)primitiae^la: ቀዳሜ፡ ወልድየ፡ ; ; ቀዳሜ፡ ቅድሳት፡ ; ቀዳሜ፡ ማእረሩ፡ ; ; ; ; ; ; ; ቀዳምያት፡ ; ; ; ; Syn.

vel ሶቤ፡ particula temporis; forma ሶቤ፡ antiquitus usitatior erat, posthac ሶበ፡ communi usu recepta est, nisi quod ante ሃ፡ forma ሶቤ፡ semper conservata est. [Etymon perobscurum est. Qui eam (sicut إِذَا , ثُمَّ , אֲזַי ) e pronominali propagatam statuunt, literam በ፡ ex alia labiali transformatam, ê^laautem sicut in ይእዜ፡ , አይቴ፡ al. exponendum judicaverint. Ewald in Göttinger p. 1884 ሶበ፡ ( ሶብ፡ ) primitus substantivum (collato arab. سِبَّة ) fuisse censuit].

A)eo tempore^la, tunc^la, tum^la, illico^la, confestim^la, statim^la, rarius absolute, ut: ረኪቦ፡ መጽሐፈ፡ ሶቤ፡ literis inventis tunc^la ; ; ; vel in enuntiatione relativa: እምአመ፡ ነጸረ፡ ሶቤ፡ ex quo tempore conspexit^laSx. Enc.; saepius addito pronomine demonstr.: ይእተ፡ ሶቤ፡ ( ይእቲ፡ ሶበ፡ rom.) τότε ; ; ; εὐθέως ; ሶበ፡ ድኅረ፡ ሞቱ፡ postquam mortui sunt^laLud. ex Enc.; vel ሃ፡ , ሶቤሃ፡ τότε ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; εἶτα τότε ; ἐν ἐκείνῃ τῇ ὥρᾳ ; ወቀትር፡ ሶቤሃ፡ ; εὐθέως ; ; ; ; ; ; ἐξαυτῆς ; παραχρῆμα ; προσφάτως ( nuper^la) ; ምዕረ፡ አውሢአከ፡ ሶቤሃ፡ ፈጽም፡ ቃለከ፡ ; ubi Graecus vocabulum respondens nullum habet ; al., ለሶቤሃ፡ πρὸς καιρόν , ad tempus^la(exiguum) ; እምሶቤሃ፡ inde^la(ab eo tempore), protenus^la ; .

B) ሶበ፡ et { ሶቤ፡ } (ut ; ; ; ; ; ; al.);

1)temporalis^la

a)quum^la, ut^la, ubi postquam^la( ὅτε , ὡς , ἡνίκα , ), Perf., ; ; n. 355 ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; Asc. ; al.; ad particulam causativam prope accedit.

b)dum^la, cum^la, ut^la: Imperf., ; ; .

c)quando^lavel simulac^la, Perf. (Fut. exact.) ; ; ; ; ; vel Imperf.: ሶበ፡ ይትሌዐል፡ ሰማይ፡ ; ; ; ; crebro እስከ፡ ሶበ፡ usque dum^la, donec^la, ut ; ; ; ( እስከ፡ ).

d)quamdiu^la, donec^la, dum^la ; ሊተሰ፡ ኢይሔውዘኒ፡ ዝንቱ፡ ሶበ፡ ርኢክዎ፡ ለመርዶክዮስ፡ ; ἡνίκα ἂν .

e)de actione repetita: quoties^la, quando^la, vel si quando^la( ὅταν , إِذَا ) raro Perf., ut ; plerumque Imperf., ut ; ሶበ፡ ይልእክዎ፡ ; ; ; ሶበ፡ ትጼሊ፡ ; ; ተጋነይ፡ ሶበ፡ ትኤብስ፡ ; ; ሶበ፡ ይሥሕቅ፡ አብድ፡ ; ; ; ; ; ; ; . – Praemisso ቦ፡ significat: est quando^la, ut: ቦ፡ ሶበ፡ ይብል፡ ποτὲ μὲν ἐρεῖ . –

2)conditionalis^la

a)si^lain conditione simplice ( ὅταν , ἐάν , εἰ ): ; ; ; ; ሶበ፡ ጻድቅ፡ እምዕፁብ፡ ይድኅን፡ ረሲዕ፡ በአይቴ፡ ያስተርኢ፡ ; ሠናይ፡ ለሰብእ፡ ሶበ፡ ይነሥእ፡ አርዑቶ፡ ; ሶበ፡ አንተ፡ እንዘ፡ ሰብእ፡ አንተ፡ ትትቀየም፡ ሰብአ፡ እፎ፡ እንከ፡ ትብሎ፡ ; sed hic particulae usus rarior est.

b)creberrime: si^la( לוּ , لَوْ ), ubi significatur id quod sumitur non esse nec fuisse nec futurum esse vel saltem incertum esse. Apodosis adjecta particula እመ፡ vel እም፡ ἄν notari solet (ut: ሶበ፡ ነገርከኒ፡ እምፈነውኩከ፡ ); rarius omittitur, ut ; ; ; in protasi ሶበ፡ nonnumquam suffixa particula ሁ፡ intenditur, ut ሶበሁ፡ ሖርከ፡ ፍኖተ፡ እግዚአብሔር፡ እምነበርከ፡ ለዓለም፡ በሰላም፡ ; ; ; ; ; ; ; (at ሶበ፡ ታአምርኑ፡ εἰ ἔγνως ; est sententia ex interrogativa et conditionali, cujus apodosis omissa est, mixta). Memorabilis est phrasis ሶበ፡ አኮ፡ እመ፡ ኢ፡ si non^la, ut: ሶበ፡ አኮ፡ እመ፡ ኢኮንከ፡ ብእሴ፡ ልሂቀ፡ አንተ፡ እምጸአልኩከ፡ ወእምሠሐቁ፡ ላዕሌከ፡ Rel. Bar.; C.c. Perf. in protasi et apodosi: ሶበ፡ ( ዝንቱ፡ ) ተገብረ፡ እምለብሱ፡ si^la( hoc^la) factum esset, induissent^la ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ሶበ፡ ፈቀድኪ፡ መንፈቀ፡ መንግሥትየ፡ እምወሀብኩኪ፡ si rogares – darem^la ; ; ; ; ; ; vel Imperf. in protasi: እምኀየሰነ፡ ሶበ፡ ኢነሐውር፡ melius esset nobis, si nobis non eundum esset^la ; ; ; ; ; vel sine verbo finito in protasi: ሶበሁ፡ ሰብእ፡ ውእቱ፡ እምሖርነ፡ ኅቡረ፡ ውስተ፡ ዐውድ፡ ; ሶበሁ፡ ብየ፡ ኀይል፡ እምኢምህኩ፡ ከናፍርየ፡ ; ; ; .

3)optativa^la( לוּ , εἰ ), { utinam^la}), Perf. ሶበ፡ ሞትነ፡ ὄφελον ἀπεθάνομεν ; εἰ ; ሶበ፡ ኢተወለድኩ፡ ; ; ; Imperf. ; ; .

i.e. ኵል፡ III m. ( gramm.§ 157,2) ኵሎ፡ (i.e. ኵለ፡ et ሁ፡ ).

A)Refertur ad res multas, individua multa, et latine redditur omnis^la. Quam ubi significationem habet, secundum genera et numeros variare licet, ut fem. ኵላ፡ , m. ኵሎሙ፡ , fem. ኵሎን፡ , quamquam plerumque ኵሉ፡ sine ulla mutatione nominibus fem. et m. , et , apponitur. Sed ubi omnes^laad II vel I refertur, harum personarum pronomina voci ኵል፡ suffigantur necesse est, ut: ኵልነ፡ , ኵለነ፡ nos^laomnes^la, ኵልክሙ፡ m. , ኵልክን፡ fem. , ኵለክሙ፡ , ኵለክን፡ vos^laomnes^la.

1)omnis^la, omnes^la,

a)(vel subsantive): ከመ፡ ትቅትል፡ ኵለነ፡ ; አበ፡ ኵልነ፡ ; ብዙኀ፡ ንስሕት፡ ኵልነ፡ ; ; ኵልነ፡ ኃጥኣን፡ ንሕነ፡ ; ; ; ኵልክሙ፡ ; ; ; ; ; እመሂ፡ ኵሎሙ፡ ዐለዉከ፡ ; ; ; crebro etiam ኵሉ፡ omnes^la, ut ; ; ; ; ; al., et omnia^la ; ; ; ; ; ; al. n. 815

b)adjectivi instar alii nomini apponitur (plerumque praepositum, rarius postpositum):

α)sive utrumque in : ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ; እነግር፡ ኵሎ፡ ስበሓቲከ፡ ; ኅድግዋ፡ ለኵሉ፡ ርስሐት፡ ; ኵላ፡ እከይ፡ ; ኵሎ፡ ንዋዮሙ፡ ; ኵሉ፡ እኪት፡ እንተ፡ ; አይድዖሙ፡ ዘኵሎ፡ ቃለ፡ ; ኵላ፡ ትእዛዝየ፡ ; ኵሉ፡ ሕዝብ፡ ; ኵሎ፡ አምሳለ፡ .

β)sive utrumque in : ኵሎሙ፡ ኃጥኣን፡ ; ; ; ለኵሎን፡ ኀጣውእ፡ ; .

γ)sive ኵሉ፡ solum in : ኵሎን፡ በረከት፡ ; ኵሎሙ፡ ይእቲ፡ ትውልድ፡ ; ; .

δ)sive ኵሉ፡ solum in (in specie ante nomina inanimatorum et rerum): ኵሉ፡ መዋዕሊሁ፡ ; ኵሉ፡ ቀላያት፡ ; ; ኵሉ፡ ዕፀው፡ ; ; ኵሉ፡ አሕዛብ፡ ; ; ; .

ε)cum adjectivis et pronominibus: ኵሉ፡ ነዋኅ፡ πᾶν ὑψηλόν ; ምስለ፡ ዝንቱ፡ ኵሉ፡ ; ; ነገርዎ፡ ኵሎ፡ እንተ፡ ረከበቶሙ፡ ; ; ; ; al.

2)omnis^lai.e. quivis^la, unusquisque^la, (jeder): ለኵሉ፡ ነፍስ፡ ; ; ኵሉ፡ ዐራት፡ ; ኵሉ፡ ለባዊ፡ ; አተወ፡ ኵሉ፡ ውስተ፡ ርስቱ፡ ; ያስተርኢ፡ ለዐይነ፡ ኵሉ፡ ወያአምር፡ ኵሉ፡ ; ; ; ; ኵሉ፡ ዘሰአለከ፡ ; ; 1 ; ἕκαστος ; ; ; ; etiam ኵሉ፡ ኵሉ፡ omnes^laet^lasinguli^la Enc.

a)ullus^la, quicumque^la ; ; ; Kuf. p. 166, l. 12; cum negandi particula: nullus^la, nihil^la ; ; ; ; ; .

b)omnis^lageneris^la, quilibet^la, varius^la, ; ; ; ; .

3) ኵሉ፡ universum^la, universitas^larerum^la: አምላከ፡ ኵሉ፡ ; እግዚአ፡ ኵሉ፡ Lit.; እንተ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ catholica^la, ut: ቅድስት፡ እንተ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ Cyr. ad ; ; ; ;

B)Refertur ad rem unam, continuam, et latine vertitur: totus^la. Quam ubi significationem habet, nonnisi formas ኵሉ፡ et ኵላ፡ adhibere licet, eaeque nonnisi cum nominibus componuntur. (Ad nomina vel ad personas I et II et I, II, III relata, vox totus^lanomine ኵለንታ፡ exprimitur). Exempla: ውስተ፡ ኵሉ፡ ምድር፡ ; ; ኵሉ፡ ሕዝቦሙ፡ ; ኵሎ፡ በግዖ፡ ; ; ; 1 ; ኵሉ፡ ሥጋሁ፡ ; ኵሉ፡ ሕንጻ፡ ; ኵላ፡ ኢየሩሳሌም፡ ; ; በኵሉ፡ ልብክሙ፡ ; ; ኵላ፡ ሌሊተ፡ ; ; .

Cross-references: Adverbialiter usurpatur

a) ኵሉ፡ prorsus^la: ኵሉ፡ ለምዕር፡ ወግብተ፡ διὰ τάχους ἐξάπινα ; ኵሉ፡ ዘከመ፡ .

b) በኵሉ፡

α)omnino^la, prorsus^la ὅλως .

β)quaqua^la, ubique^la, omnifariam^la: πάντη ; ; በኵሉ፡ ኀበ፡ ubicumque^la ; ; ; ubicumque^la ውስተ፡ ኵሉ፡ ዘ፡ .

, , [ כְּמוֹ , כְּמָא , ܐܰܟܡܳܐ , كَمَا ; gramm.§ 63, a; gramm.§ 64, b],

A)Adv.

I)integrae sententiae praemissum:

1) ከመ፡

a)comparative: ut^la, sicut^la, quemadmodum^la,

α)sive addito correlato ( sic^la, ita^la): ; ; ከመ፡ ይፈቱ፡ ኅጽው፡ – ከማሁ፡ ; ; ; ; ; ; ;

β)sive omisso: ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ምስለ፡ አንስት፡ ; ከመ፡ አመ፡ ንስቲታ፡ ; ; .

γ)in specie: ከመ፡ – ከመዝ፡ quo^la( magis^la) – eo^la(major) .

b)raro in oratione obliqua: quomodo^lavel quam^la, ; ; ነኪር፡ ከመ፡ ተዐቢ፤ ዕፁብ፡ ከመ፡ ታስተባሪ፡ .

c)rarissime in exclamatione: quam!^la .

2) በከመ፡ i.e. በ፡ et ከመ፡ ( καθώς , fere crebrius usitatum, quam ከመ፡ ὡς )

a)comparative: ut^la, sicut^la, quemadmodum^la,

α)addito correlato: ; ; በከመ፡ ብዙኀ፡ ትነብብ፡ ከማሁ፡ ትሰምዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;

γ)in specie: በከመ፡ – ከማሁ፡ quo^lamagis^la– eo^lamagis^la ; .

b)raro: quomodo^la, ut .

3) ዘከመ፡ et ከመ፡ እንተ፡ et እንተ፡ ከመ፡ (i.e. et ከመ፡ )

a)sicut^la, quemadmodum^la: ኵሎ፡ ዘከመ፡ ትቤልኒ፡ እገብር፡ ; ; ኵሉ፡ ዘከመ፡ κατὰ πάντα ὅσα 4 ; ; ; ; ; ; ; ; ዘከመ፡ መሀርኩክሙ፡ ከማሁ፡ ተዓቀቡ፡ ; ከመ፡ እንተ፡ ታስተጋብእ፡ ዶርሆ፡ ; . – Nonnumquam ከመዘ፡ , infra sub B. I. 2. –

b)quomodo^la: ታአምር፡ ዘከመ፡ ገብሩ፡ ; ; ነገርክዎሙ፡ ዘከመ፡ ረድአኒ፡ ; ; ; ; ; ; 1 ; ኵሉ፡ ምክሩ፡ ዘከመ፡ ያጠነቅቅ፡ ኀሪወ፡ ማኅተም፡ ; epexegetice: ; ; ; .

c)De ዘከመ፡ እፎ፡ (et እንተ፡ ከመ፡ እፎ፡ ) እፎ፡

II)Singulis nominibus praemissum Praepositionis vice fungitur (nam rarissimae sunt tales constructiones qualis est እነግረከ፡ ከመ፡ ብእሴ፡ ). Ubi pronomia suffiguntur, forma primaria ከማ፡ recipitur ( gramm.§ 167,2), ut: ከማየ፡ ; ; ከማነ፡ ; n. 827 ከማክሙ፡ ; ከማክን፡ ; ከማከ፡ ; ; ከማሁ፡ ; ; ከማሃ፡ ; ከማሆሙ፡ .

1) ከመ፡

a)ut^la, sicut^la, instar^la, tamquam^la, vel per similis^lavertendum: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; al., post verba comparandi ; መሰለ፡ deriv.; ὅμοιος ሰብእ፡ ዘከማከ፡ ; ; ; ; ; ዘከማሁ፡ ὁ ἴσος αὐτῷ ; ዐባይ፡ ይእቲ፡ ዕለት፡ ወአልቦ፡ ዘከማሃ፡ .

b)raro: circiter^la, (aliâs መጠነ፡ , የአክል፡ ).

2) በከመ፡ secundum^la(de norma et convenientia), juxta^la, pro^la, κατά , ; ; ( በከመ፡ ስሙ፡ ከማሁ፡ እበዲሁ፡ ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; በከመ፡ ቃልክሙ፡ ; ጥበብ፡ በከመ፡ ስማ፡ ይእቲ፡ ; በከመ፡ ክብሩ፡ ያገብኡ፡ ሎቱ፡ ፍትሐ፡ ; ; ; ; .

3) ዘከመ፡ et ከመ፡ እንተ፡ secundum^la, juxta^la, ad^lamodum^la: እመ፡ ብከ፡ ብእሲተ፡ ዘከመ፡ ነፍስከ፡ ; ; ; ; ; ከመ፡ እንተ፡ ወይጠል፡ ; .

B)Compositum cum

I): ከመዘ፡ et ከመ፡ እንተ፡

a)sequente integra sententia: quasi^la, tamquam^lasi^la: ; ወኮነ፡ ከመ፡ ዘአልቦ፡ ዘቦአ፡ et erat quasi nihil intras^las^laet^la ; ; ; ከመ፡ ዘይረድአከ፡ ያቴሕት፡ ርእሶ፡ ታሕተ፡ ሰኰናከ፡ ; ከመ፡ ዘይሥሕቅ፡ ምስሌከ፡ የሐትተከ፡ ; (c. Perf.); እመኒ፡ ሞተ፡ አቡሁ፡ ከመ፡ ዘኢሞተ፡ ; ; ;

b)sequentibus singulis nominibus: tamquam^la, ; አስተርአየ፡ ለነ፡ (Deus) ከመ፡ እንተ፡ ንስር፡ ዐቢይ፡ Rel. Bar.; ረሰይዎ፡ ( ለእብን፡ ) ከመ፡ እንተ፡ ማዕጾ፡ Rel. Bar.; ነሣእኩክሙ፡ ከመዘ፡ ክንፈ፡ ጒዛ፡ (sumsi vos tamquam si essent alae i.e. tamquam super alas) ; ; ከመ፡ ዘሰራቂ፡ (non ዘሰራቄ፡ ) ትዴግኑ፡ (ejus instar qui latro est i.e. tamquam latronem persecut^lau^lari^la) .

2)i.q. ዘከመ፡ sicut^la, quemadmodum^la: ከመ፡ ዘ፡ – ከማሁ፡ ; ይጼልዩ፡ ኀቤሁ፡ ከመዘ፡ ኀበ፡ አማልክት፡ .

II)cum demonstr. ( ዝ፡ ) et suff. III ( ሁ፡ al.) Qua compositione circumscribitur

1)talis^la, tale^la, talia^la,

a)simplice ከመ፡ seq. pronomine.

α) ከማሁ፡ , τοιοῦτος ; ; ; በእንተ፡ ከማሁ፡ διὰ τοῦτο .

β) ከመዝ፡ vel ከመ፡ ዝንቱ፡ ; አኮ፡ ከመዝ፡ ነገሩ፡ ዘከመ፡ ትብል፡ ; ; ; ; ; .

b)plerumque praemisso ,

α) ዘከመዝ፡ talis^la: መጽልእ፡ ዘከመዝ፡ ብእሲ፡ ; ሕዝብ፡ ዘከመዝ፡ ; ; ; ; ; ; passim ዘ፡ vel ዝ፡ secundum genera et numeros variatis: እንተ፡ ከመ፡ ዛቲ፡ ብእሲት፡ γυναῖκα τοιαύτην ; እንተ፡ ከመዝ፡ ; ለእለ፡ ከመዝ፡ τοιούτων ; 1 ; ; ; ለዘከመ፡ እሉ፡ ; ; passim ከመዝ፡ ad omnia genera numerosque relato: ዘከመዝ፡ τοιούτους ; τοιαῦτα ; እንዘቦ፡ ውስቴቶሙ፡ ዘከመዝ፡ አንስት፡ ; ዘከመዝ፡ ተኣምረ፡ ; ዝሙት፡ ዘከመዝ፡ ; οὕτως .

β)at ዘከማሁ፡ aut: similis ei^la( A. II,1, a) aut: qualis^la ; ; ; .

2) n. 828

a) ከመዝ፡ et ከማሁ፡ hoc^lavel eodem modo^la, ita^la, sic^la, pariter^la,

β) ከመዝ፡ et ከማሁ፡ relatum ad antecedentia: ; ከመዝ፡ ወከመዝ፡ ረሰየኒ፡ ; ኢኮነ፡ ከመዝ፡ ; ከመ፡ ከመዝ፡ ውእቱ፡ ; ; ከመዝ፡ ይቤ፡ እግዚአብሔር፡ al.; ; ; ; ; ; ; ; (at Graece: τὸ αὐτό ); ወከማሁ፡ ብእሲትኒ፡ ; ወከማሁ፡ ὁμοίως ; ; ; ; ; ; ; .

γ) ከመዝ፡ et ከማሁ፡ relatum ad sequentia: ከመዝ፡ ; ; ; ; ; ; ከማሁ፡ ; ከመ፡ vel እስከ፡ ut^la( daß ) ; ; ( ከመዝ፡ – እስከ፡ ) .

δ)de አምጣነ፡ – ከማሁ፡ quo magis^la– eo magis^la አምጣነ፡ col. 224; adde በአምጣነ፡ – ከማሁ፡ ; ; de በከመ፡ – ከማሁ፡ quo magis^la– eo magis^lasupra A I 2 a γ .

ε) ምስለ፡ ከመዝ፡ hoc non obstante^la ; ; ምስለ፡ col. 175.

b) ከመዝ፡ tam^la, tantopere^la: ከመዝ፡ ፍጡነ፡ οὕτω ταχέως ; ከመዝኑ፡ አብዳን፡ አንትሙ፡ ; ከመዝ፡ ጠቢብ፡ ; .

c) ከማሁ፡ in responsione: sic^la, (soloecismus videtur).

d)in interrogatione: ከመዝኑ፡ sicne?^lanum ita?^la ; ; ; .

Cross-references: Conj.

I) ከመ፡

1)relativa, quae Objecto (vel Subjecto) de quo agitur indicando vel alii praecedentis sententiae complemento annectendo inservit ( ὅτι , daß ), Indic. Respondet

a)Latinorum (Nom.) Infin., post verba sentiendi et declarandi, al.: ርእየት፡ ከመ፡ ሠናይ፡ ዕፅ፡ ; ርእየ፡ ከመ፡ በዝኀ፡ ; ; ; አእመረ፡ ከመ፡ ተነትገ፡ ማይ፡ ; ; ሰምዐ፡ ከመ፡ ተፄወወ፡ ; ; መኑ፡ አይድዐከ፡ ከመ፡ ዕራቅከ፡ አንተ፡ ; ; ; ይእመኑከ፡ ከመ፡ አስተርአየከ፡ ; ; ; ; ; ; መሐለ፡ ከመ፡ ኢያአምር፡ ; ተዘከር፡ ከመ፡ መሬት፡ ንሕነ፡ ; ትጤይቅ፡ ከመ፡ ; ይመስለኒ፡ ከመ፡ ; ኀለየ፡ ከመ፡ ጸውዖ፡ ; ኢትሰፈዉ፡ ከመ፡ ተሐይዉ፡ ; ; ሐሰወት፡ ከመ፡ ሠሐቀት፡ ; ኮኑ፡ ሰማዕተ፡ ከመ፡ ኢይጸድቁ፡ ; ዝንቱ፡ ትእምርቱ፡ ከመ፡ ይገብር፡ እግዚአብሔር፡ ዘንተ፡ ነገረ፡ ; ከመ፡ ያስተርእዩ፡ ከመ፡ ጾሙ፡ ; ; ተዐውቀት፡ ከመ፡ ፀንሰት፡ ; ተብህለ፡ ከመ፡

α)Passim Subjectum sententiae subjunctae a verbo sententiae principalis tamquam Objectum attrahitur, ut: ሰምዕዎ፡ ከመ፡ ሀሎ፡ ውስተ፡ ቤት፡ ; ; ; ; ; ; ; ( gramm.§ 190).

β)Ubi post verba sentiendi et declarandi ከመ፡ verbi sequitur, e C, I, 3, c illustrandum est.

γ)Sicut ὅτι ( כִּי ܕ أَنْ ), ከመ፡ recitationi verborum alterius ininservit (vel orationi directae praemittitur): ; ; 2 ; ; .

b)quod^la,

α)ad indicandam causam (quamquam minus frequentatum quam እስመ፡ ) post verba affectuum: ይትፌሣሕ፡ ከመ፡ ትጠፍኡ፡ ; አንከሩ፡ ከመ፡ ረድአ፡ ; et alia, ut: አስተዋደየኒ፡ ከመ፡ ቀበርክዎሙ፡ .

β)crebro post እፎ፡ , እፎ፡ ከመ፡ qu^laî^la( est,^la) quod^lai.e. quomodo evenit ut^la እፎ፡

2)consecutiva, ὥστε ut^la, ita ut^la,

a)Indic. ያንኅሎን፡ ለአህጉሪከ፡ ከመ፡ አልቦ፡ ዘይነብር፡ ውስቴቶን፡ ; ; Platt; ; 0829|

b)plerumque verbi: ; መኑ፡ አነ፡ ከመ፡ እሑር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; 1 ; ; ; ; ; ; ; ውኅድ፡ አንቲ፡ ከመ፡ ትኩኒ፡ ; ከመ፡ ያድኅና፡ እግዚአብሔር፡ ለኢየሩሳሌም፡ ; ; ; ; post verba efficiendi, ut: እሬስየከ፡ ከመ፡ ይፃእ፡ ; .

3)finalis, ἵνα , ὅπως , ut^laet ከመ፡ ኢ፡ ne^la, ut ne^la: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ኢ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

a)in specie post verba volendi, jubendi, rogandi, promittendi, sperandi, permittendi, cogendi, al., ut: አዘዘነ፡ ከመ፡ ንግበር፡ ; ይቤ፡ ከመ፡ ይቅትልዎ፡ ; ተከሥተ፡ ሎቱ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ; አደሞ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ; ቦኑ፡ እፈቅድ፡ ከመ፡ ይሙት፡ ; አኀሥሥ፡ ከመ፡ እግበር፡ ; ኀለየ፡ ከመ፡ ይቅትል፡ Asc. ; አስተብቍዕዎ፡ ከመ፡ ይልከፉ፡ ; ይስእሉ፡ ከመ፡ ይኩኖሙ፡ ; መሐለ፡ ከመ፡ የሀባ፡ ; አሰፈወ፡ ከመ፡ ; ; ተካየደ፡ ; ይሴፈዉ፡ ከመ፡ ይሕየዉ፡ ; ትትአመን፡ ከመ፡ ያእቱ፡ ; ; ; ; ኢያብሐ፡ ከመ፡ የአብሱ፡ ; ; ኣጌብሮ፡ ከመ፡ ይስግድ፡ ; ይደሉ፡ ከመ፡ ትስረዩ፡ ; ኢይከውኖ፡ ከመ፡ ይግባእ፡ ; ይኄይሰከ፡ ከመ፡ ይትሀጐል፡ .

b)post verba potentiae et impotentiae ; ; ስእነ፡ ከመ፡ ይሴሲ፡ እሞ፡ ; pavendi: አርመምኩ፡ ፈሪህየ፡ ከመ፡ እንግር፡ ዘእኄሊ፡ ; ኢይደነግፁ፡ ከመ፡ ይፁርፉ፡ ; audendi: F.M. 3,5; ተኀበለ፡ ከመ፡ ይንሣእ፡ F.M. 3,5; incipiendi, repetendi: አኀዘ፡ ከመ፡ ይሕንጽ፡ ; ኢይደግም፡ ከመ፡ እፈኑ፡ .

c)etiam post ea verba, quae alias ከመ፡ cum Indic. postulant, ከመ፡ sequitur, si quidem significatur non quid sit vel fiat, sed quid fieri oporteat: ይእዜ፡ አእመርነ፡ ከመ፡ ንሰብሖ፡ (nobis eum celebrandum esse)^la ; ; ተፈሥሐ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ({er freute sich zu thun}) ; ተኀለየ፡ ውስተ፡ ልብከ፡ ከመ፡ ታሕንጽ፡ ሊተ፡ ቤተ፡ .

d) ከመ፡ ኢ፡ ne^lapost verba timendi, prohibendi: እፈርህ፡ ከመ፡ ኢይምጻእ፡ ; ; ; ; ; ; ; (seq. Indic.); መነንክዎ፡ ከመ፡ ኢይንግሥ፡ ; ከላእክኒ፡ ከመ፡ ኢይባእ፡ ; ; ; ; ኢያበውሑ፡ ከመ፡ ኢይቅረብ፡ M.M. f. 169.

e) ከመ፡ et ከመ፡ ኢ፡ est nota jussivi vel optativi: ; እኁክሙ፡ ከመ፡ ይኩን፡ ቅኑየ፡ ; ከመ፡ ኢታሕዝና፡ ; . – Annotandum est, quod Lud. in 392 affert: „particula haec repetita certitudinem aliquam significare videtur: ከመ፡ ከመ፡ ቀርበ፡ et mox ከመ፡ ከመ፡ በጽሐ፡ quod certo venisset^la“ –

II) እምከመ፡ , rarius ለእምከመ፡ et ለእመ፡ ከመ፡ [e qua forma illud እም፡ non praepositionem እምነ፡ sed conjunctionem conditionalem እመ፡ censendam esse satis elucet] conditionalis et temporalis, frequentatissima,

1)si^la(sed fere ubique inclinans ad significationes quum^la, quando^la, quoties^la, simulac^la), n. 830rarius εἰ , ut ; ; , saepius ἐάν , (seq. Imperf.) ut: እምከመ፡ ታበውእ፡ si^la(i.e. quotiescumque^la) offers^la ; ; ἐὰν μή ; ; sententia nominali ; ; Perf.: እምከመ፡ ገሰስኩ፡ si^latetigero^la ; ; ; ; ; ; ; ; ; እምከመ፡ አንበርዎ፡ ἐὰν θῶσιν ; ; ለእምከመ፡ ant.

2)cum^la, quum^la, quando^la, quotiescumque^la, plerumque ( ὡς δ᾽ ἄν ); ἡνίκα δ᾽ ἄν ; ἐκάθισας – μὴ ἀνοίξῃς ; ; ( ὅταν ); እምከመ፡ እቤሎ፡ ἐν τῷ εἰπεῖν με ; ; ; እምከመ፡ ርእዩከ፡ ἰδόντες σε ; ὁπότε ἐάν ; ὅταν ; ; ; ለእምከመ፡ ንዋየ፡ ረከብከ፡ ἐν χρήμασιν ; ለእመ፡ ከመ፡ (v. ለእምከመ፡ ) ተጸነሰ፡ ἀπό ἐνδείας ; .

3)quamdiu^la, donec^la, Perf., ἡνίκα ἄν ; ;

4)simul ac^la, ubi^lavel ut primum^la: ( ὡς ἄν ); ; ; እምከመ፡ ሰምዑ፡ ἀκούσαντες ; ; ለእምከመ፡ ቦቱ፡ ዘገረሞ፡ ; ἐν τῷ ἀποθανεῖν ; ; ; ; ; ; saepius ubi Graecus καὶ consecutivum habet, ut: እምከመ፡ ሠረቀ፡ ፀሓይ፡ ያየብሶ፡ለሣዕር፡ ἀνέτειλε καὶ ἐξήρανε Jac.1,11; ; ; ; .

, ነው፡ , ነይ፡ , singulae cum pronominibus suffixis, sunt tres formae adverbii cujusdam demonstrativi ( gramm.§ 160,a), quod ecce^la, en^lasignificat הִנֵּה , הֵן إِنَّ . Forma

A) ና፡ nonnisi ante III m. ሁ፡ occurrit, ናሁ፡ (proprie: ecce eum^lavel id^la, deinde) ecce^la, en^la(numero et genere eorum, qui vel quae monstrantur, haud distinctis): ናሁ፡ ውእቱ፡ በእዴክሙ፡ ; ናሁዝ፡ አሠር፡ ; ; ; ; ; ; ናሁ፡ አመትከ፡ ; ; ; ናሁ፡ ጽዮን፡ ; ናሁ፡ ሠናይ፡ ወናሁ፡ አዳም፡ ; ናሁ፡ መሰግላን፡ በጽሑ፡ ; ; ; ናሁ፡ ፅንስት፡ አንቲ፡ ; ; ; ናሁ፡ ወሀብኩካሁ፡ ; ; ናሁ፡ ርእዩ፡ ; ; ; ; ናሁ፡ አነ፡ ኣበልዖሙ፡ ; ; ; ; aliâs sexcenties; ናሁኬ፡ ; ; ἄρα οὖν ; ; ናሁ፡ ዓሥር፡ ዝንቱ፡ en jam per decem vices^la ; ; ; .

B) ነው፡ nonnisi ante III fem. ሃ፡ locum tenet, ነዋ፡ (proprie: en eam^lavel id^la, deinde in genere) ecce, en^la, (quare ናሁ፡ et ነዋ፡ fere promiscue usurpantur): ነዋ፡ ንጉሥኪ፡ በጽሐ፡ ; ነዋ፡ አምላክክሙ፡ ; ነዋ፡ ዕሤቱ፡ ምስሌሁ፡ ; ; Asc. ; ; ; ; ; ; al.

Cross-references: ነይ፡ usurpatur ante (exceptis II m. et fem. et ),

a) ነይ፡ ecce me^la, ut: ነየ፡ ሀለውኩ፡ ἰδοὺ πάρειμι ; ; ; ; ; ነየ፡ አነ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ነየ፡ ለልየ፡ .

b) ነየነ፡ en nos^la in Cod. , sed primo scriptum erat ነይነ፡ , ነዬነ፡ (sic)

c) ነዮ፡ en eum^la Enc. (rhythmi finalis causa), sed rarissima est haec forma; ejus loco usitata est forma ናሁ፡

d) ነያ፡ ecce eam^la ; ; ; ; ; ; ; ነያ፡ ዕለታ፡ ; ነያ፡ ጽሕፍት፡ ; ; n. 631 .

e) ነዮም፡ en eos^la ; ; ; .

f) ነዮን፡ en eas^la ; ነዮን፡ ጽሑፋት፡ ; ; . : ነዋ፡ ናሁ፡ ብ፡ እነሆ።

(raro እም፡ , infra annot.), [ אִם ܐܶܢ إِنْ ] et cum ለ፡ composita ለእመ፡ ( gramm.§ 170,1 et § 205)

A)conditionalis,

1)in conditione simplice, ubi utrum aliquid fiat factumve sit an non, in medio relinquitur (quare differt a ሶበ፡ col. 355) si^la, quodsi^la: Perf., sive actio praeterita significatur: ; ; ; ; ; ; sive praesens vel futura ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; Imperf.: ; ; እመ፡ ታፈቅራ፡ ለጥበብ፡ ዕቀብ፡ ትእዛዞ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; n. 725in enunciatione nominali: ; እመሰ፡ ነቢያት፡ እሙንቱ፡ ወቦሙ፡ ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; .

2)Rarius እመ፡ usurpatur in ea conditione, in qua aliquid sumitur quod nec factum est nec facile fiet: ውእቱ፡ ነኪር፡ ለእመ፡ ድኅነ፡ ; እም፡ in apodosi: ; እፎመ፡ እምጸንዐ፡ በቅድሜከ፡ እመ፡ ለሊከ፡ ኢፈቀድከ፡ ; እመ፡ ነበርኩ፡ ድኅሬክሙ፡ እምዐብየ፡ ሐዘንየ፡ (si vobis superstes essem, magna esset aegritudo mea) ; እመ፡ ንጉሥ፡ ተቀትለ፡ ምስሌሆሙ፡ እምአዕረፈ፡ ( si interfectus fuisset^la) ; ለእመ፡ ፈቀደ፡ ከመ፡ ይንሣእ፡ መኑ፡ እምከልኦ፡ ለንጉሥ፡

b) እመሰ፡ si^la( re vera^la), si^la( quidem^la): ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; etiam እመሰ፡ – ሁ፡ .

c) ወእመሰ፡ si autem^la, sin^la ; ; ; .

d) ለእመቦ፡ ዘ፡ si forte^la, ut: ለእመቦ፡ ዘአበስከ፡ ኢትድግም፡ ; deinde forsan^la( ne forte^la, si forte^la, si quo modo^la; vielleicht, daß), ut: ለእመቦ፡ ዘይኄልዩ፡ ደቂቅየ፡ እኩየ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ μὴ ποτε ; crebrius እመቦ፡ (vel ለእመቦ፡ ) ከመ፡ , Imperf., ( ἴσος ); ; ; ; ; ; ; ( εἴ πως ); .

e)Insertis particulis interrog. ሁ፡ et ኑ፡ dubii aliquid in sententiam conditionalem infertur, ut ; ; .

f)etsi^la, etiamsi^la, quamvis^la, licet^la; raro እመ፡ vel ለእመ፡ nudum, ut ; ; ; ; plerumque እመሂ፡ vel እመኒ፡ , ለእመሂ፡ vel ለእመኒ፡ , ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

g)pronominibus interrogativis praepositum እመ፡ pronomina indefinita efficit, ut -vis^la, -libet^la, -cumque^la: ወእመ፡ ሚመጠነ፡ ኀሠሠ፡ quantumvis quaesierit^la ; ወለእመኒ፡ መኑ፡ ኮነ፡ ὅστις ἂν ἦ ant.

4)in locutionibus disjunctivis,

a)in quibus duae pluresve res vel actiones sumuntur,

α) እመ፡ – ወእመ፡ sive^la- sive^la ; ለእመ፡ – ወለእመ፡ .

β)plerumque እመሂ፡ – ወእመሂ፡ , እመኒ፡ – ወእመኒ፡ , vel ለእመኒ፡ caet., cum ubi singulae enunciationes disjunguntur, ut: ; ; ; ; ; ; ; ; tum ubi singula vocabula, ut: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

γ)rarius እመሂ፡ – አው፡ ;

δ)quare ut in sententiis conditionalibus እመሂ፡ vel ወእመሂ፡ ; ; , vel ወእመኒ፡ ; ita in aliis quoque, ut ; ; graeco ἤ sive^la, vel^larespondet; item ወለእመ፡ .

b)in quibus duo contraria sumuntur,

α) ወእመ፡ አኮሰ፡ vel ወእመ፡ አኮ፡ , crebro contractum in ወእማእኮ፡ , si vero non^lai.e. sin minus^la: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; quare

β) ወእመ፡ አኮ፡ vel ወእመ፡ አኮሰ፡ respondet graeco ἢ aut, vel^la: n. 726 ; ; ; ; ; ; ; ; et

γ) እማእኮ፡ vel ወእመአኮ፡ – ወእማእኮ፡ aut^la- aut^la ; ; ; ; ; ; ; .

5)Rarius እመ፡ usurpatur

a)in formulis jurandi ellipticis, ut: እመ፡ አኮ፡ (i.e. אִם־לֹא ) .

b)tamquam particula temporis quando^la: ወሶበ፡ የሐውሩ፡ የሐውር፡ ወእመ፡ ቆሙ፡ ይቀውም፡ .

c)post varia verba, ubi ad significationem quod^lavel ut^lainclinat, ut: አኮ፡ መንክር፡ እመ፡ ተእኅዘ፡ ; ምንተ፡ እፈቅድ፡ ለእመ፡ ወድአት፡ ነደት፡ .

B) እምከመ፡ vel ለእምከመ፡ vid. sub ከመ፡

Cross-references: Particula interrogativa: an^la, num^la, utrum^la,

1)rarius in interrogatione directa: ; ; ለእመ፡ ይድኅን፡ (v. ይድኅንሁ፡ ) .

2)creberrime in obliqua, et post verba explorandi et dubitandi,

a)sive እመ፡ vel ለእመ፡ nudum, sive adjecto ሁ፡ vel ኑ፡ , ut: ርኢ፡ እመ፡ ትረክብ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ኣእምር፡ ለእመሁ፡ ; ; ; ለእመ፡ ኑ፡ ; እመ፡ ኑ፡ ; .

b)utrum-an^la: እመ፡ ( ለእመ፡ ) – ወለእመሂ፡ አልቦ፡ ; ; ; ; ለእመ፡ ኑ፡ – ወለእመ፡ ኢ፡ ; እመ፡ – ወለእመሂ፡ ኢ፡ ; ; ለእመ፡ – አው፡ .

c) እመቦ፡ ከመ፡ an forte^la ; 1 .

d)rarius an^la, ubi interrogatio nulla praemissa est: ወእመቦ፡ ἤ .

D) እመ፡ vel እም፡ ἄν vid. mox sub እም፡ – Pro እመ፡ nonnumquam occurrit እም፡ , cum verbo proxime sequenti conjunctum: ዘእምገበርኩ፡ quod si fecero^la ; (in uno libro, a me inspecto).

(raro እም፡ , infra annot.), [ אִם ܐܶܢ إِنْ ] et cum ለ፡ composita ለእመ፡ ( gramm.§ 170,1 et § 205)

A)conditionalis,

b) እመሰ፡ si^la( re vera^la), si^la( quidem^la): ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; etiam እመሰ፡ – ሁ፡ .

c) ወእመሰ፡ si autem^la, sin^la ; ; ; .

e)Insertis particulis interrog. ሁ፡ et ኑ፡ dubii aliquid in sententiam conditionalem infertur, ut ; ; .

4)in locutionibus disjunctivis,

a)in quibus duae pluresve res vel actiones sumuntur,

α) እመ፡ – ወእመ፡ sive^la- sive^la ; ለእመ፡ – ወለእመ፡ .

γ)rarius እመሂ፡ – አው፡ ;

δ)quare ut in sententiis conditionalibus እመሂ፡ vel ወእመሂ፡ ; ; , vel ወእመኒ፡ ; ita in aliis quoque, ut ; ; graeco ἤ sive^la, vel^larespondet; item ወለእመ፡ .

b)in quibus duo contraria sumuntur,

α) ወእመ፡ አኮሰ፡ vel ወእመ፡ አኮ፡ , crebro contractum in ወእማእኮ፡ , si vero non^lai.e. sin minus^la: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; quare

β) ወእመ፡ አኮ፡ vel ወእመ፡ አኮሰ፡ respondet graeco ἢ aut, vel^la: n. 726 ; ; ; ; ; ; ; ; et

γ) እማእኮ፡ vel ወእመአኮ፡ – ወእማእኮ፡ aut^la- aut^la ; ; ; ; ; ; ; .

5)Rarius እመ፡ usurpatur

a)in formulis jurandi ellipticis, ut: እመ፡ አኮ፡ (i.e. אִם־לֹא ) .

b)tamquam particula temporis quando^la: ወሶበ፡ የሐውሩ፡ የሐውር፡ ወእመ፡ ቆሙ፡ ይቀውም፡ .

B) እምከመ፡ vel ለእምከመ፡ vid. sub ከመ፡

Cross-references: Particula interrogativa: an^la, num^la, utrum^la,

1)rarius in interrogatione directa: ; ; ለእመ፡ ይድኅን፡ (v. ይድኅንሁ፡ ) .

2)creberrime in obliqua, et post verba explorandi et dubitandi,

c) እመቦ፡ ከመ፡ an forte^la ; 1 .

d)rarius an^la, ubi interrogatio nulla praemissa est: ወእመቦ፡ ἤ .

(raro እም፡ , infra annot.), [ אִם ܐܶܢ إِنْ ] et cum ለ፡ composita ለእመ፡ ( gramm.§ 170,1 et § 205)

A)conditionalis,

b) እመሰ፡ si^la( re vera^la), si^la( quidem^la): ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; etiam እመሰ፡ – ሁ፡ .

c) ወእመሰ፡ si autem^la, sin^la ; ; ; .

e)Insertis particulis interrog. ሁ፡ et ኑ፡ dubii aliquid in sententiam conditionalem infertur, ut ; ; .

4)in locutionibus disjunctivis,

a)in quibus duae pluresve res vel actiones sumuntur,

α) እመ፡ – ወእመ፡ sive^la- sive^la ; ለእመ፡ – ወለእመ፡ .

γ)rarius እመሂ፡ – አው፡ ;

δ)quare ut in sententiis conditionalibus እመሂ፡ vel ወእመሂ፡ ; ; , vel ወእመኒ፡ ; ita in aliis quoque, ut ; ; graeco ἤ sive^la, vel^larespondet; item ወለእመ፡ .

b)in quibus duo contraria sumuntur,

α) ወእመ፡ አኮሰ፡ vel ወእመ፡ አኮ፡ , crebro contractum in ወእማእኮ፡ , si vero non^lai.e. sin minus^la: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; quare

β) ወእመ፡ አኮ፡ vel ወእመ፡ አኮሰ፡ respondet graeco ἢ aut, vel^la: n. 726 ; ; ; ; ; ; ; ; et

γ) እማእኮ፡ vel ወእመአኮ፡ – ወእማእኮ፡ aut^la- aut^la ; ; ; ; ; ; ; .

5)Rarius እመ፡ usurpatur

a)in formulis jurandi ellipticis, ut: እመ፡ አኮ፡ (i.e. אִם־לֹא ) .

b)tamquam particula temporis quando^la: ወሶበ፡ የሐውሩ፡ የሐውር፡ ወእመ፡ ቆሙ፡ ይቀውም፡ .

B) እምከመ፡ vel ለእምከመ፡ vid. sub ከመ፡

Cross-references: Particula interrogativa: an^la, num^la, utrum^la,

1)rarius in interrogatione directa: ; ; ለእመ፡ ይድኅን፡ (v. ይድኅንሁ፡ ) .

2)creberrime in obliqua, et post verba explorandi et dubitandi,

c) እመቦ፡ ከመ፡ an forte^la ; 1 .

d)rarius an^la, ubi interrogatio nulla praemissa est: ወእመቦ፡ ἤ .

A)cum omnium personarum conjunctum verbi habere^lavicem explet, ut: ብየ፡ penes me^la( est^la) i.e. habeo^la( gramm.§ 167,1, b; § 176,3, h). Res, quam quis habet, primitus subjecti instar in Nominativo posita, ut: ዘቦሙ፡ ጥበብ፡ penes quo sapientia est^lai.e. qui sapientiam habent^la ; ምንት፡ ብኪ፡ quid est tibi^lai.e. quid habes^la? , plerumque in subjungi solet, ut: እስመ፡ ቦ፡ ብዙኀ፡ ጥሪተ፡ . Is qui habet si non pronomine sed nomine significandus est, pronomini suffixo vocis ብየ፡ caet. plerumque in Nominativo apponitur, ut: ቦሙ፡ ደቂቀ፡ ሮቤል፡ እንስሳ፡ ብዙኀ፡ filii Ruben jumenta multa habebant^la ; ብእሲ፡ ቦቱ፡ ክልኤተ፡ ውሉደ፡ ; rarius praepositione ለ፡ ad refertur, ut: ወባቲ፡ ለርብቃ፡ እኅወ፡ penes eam^la— ad Rebeccam^larelatum, fratrem^lai.e. Rebecca habebat fratrem^la . Frequentissimus est hic praepositionis usus: ብየ፡ አንሰ፡ ብዙኀ፡ ; ; ምንተ፡ ብየ፡ ምስሌከ፡ ; ; ; ንሕነ፡ ብዙኀ፡ እንስሳ፡ ብነ፡ ; እመ፡ ብከ፡ ውሉደ፡ ; አንተ፡ ሃይመኖት፡ ብከ፡ ; ምንተ፡ ብከ፡ ምስለ፡ ሰላም፡ ; ብኪ፡ ብዙኀ፡ በረከተ፡ ; ቦ፡ ዐጸደ፡ ; አፈ፡ ቦሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዘባ፡ quidquid habet^la ; ; ; እመ፡ ቦሙ፡ አበሳ፡ እሉ፡ ሕዝብ፡ ; ዘቦ፡ ላዕሌሁ፡ መንፈሰ፡ እግዚአብሔር፡ ; ዘቦ፡ ብፅአተ፡ ; ኪያሁኒ፡ ዘቦ፡ eum quoque quem habet^la ; እለ፡ ኪያሃ፡ ቦሙ፡ habentes eam^la ; ; ; ብየ፡ ኀቤየ፡ mecum habeo^la ; etiam de rebus praedicatur, ut: ወቀዳሚትኒ፡ ባቲ፡ ሥርዐተ፡ ምሥዋዕ፡ ant.; etiam omisso objecto: እመ፡ ብከ፡ ἐὰν ἔχῃς , ; ; ; .

B)cum tertiae m. conjunctum, ቦ፡ et ቦቱ፡ significat: est^la, exstat^la, praesto est^la, adest^la( יֵשׁ , ܐܺܝܬ ; gramm.§ 167,1, b; § 192,1, b).

1)Nom. vel : ቦኑ፡ ራእይ፡ ዝየ፡ εἰ ἔστιν ἐνταῦτα ὁ βλέπων ; ; ቦቱ፡ ኀቤነ፡ ሣዕረ፡ ; ; መጠነቦ፡ ውስተ፡ እዴከ፡ quamdiu^la(aliquid) in manu tua est^la ; ቦ፡ ጠቢበ፡ ; ; ; ; ; ; ; .

2)creberrime relat.

a) ቦ፡ ዘ፡ ቦ፡ እለ፡ est qui^la, sunt qui^la, quidam^la: ቦ፡ ዘይስሕት፡ እንዘ፡ ኢይፈቅድ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ቦ፡ እለ፡ ; ቦ፡ ዐርከ፡ ዘጸላኤ፡ ይከውነከ፡ ; ; ; ; ; ; ወቦ፡ ዘአአምንሂ፡ καὶ μέρος τι πιστεύω .

α)bis pluriesve repetitum significat: alius^la— alius^la; ቦዘ፡ — ወቦ፡ ዘ፡ ; ; ; ; ; ; ; ቦ፡ እለ — ወቦ፡ እለ፡ ; ; ; ; ;

β) እመቦ፡ ዘ፡ si quis^lavel num^la( an^la) quis^la: ወእመቦ፡ ዘመጽአ፡ ኀቤኪ፡ ; ; ; ኅሥሡ፡ እመቦ፡ ዘይገብር፡ ፍትሐ፡ .

b) ቦ፡ አመ፡ nonnumquam^la, interdum^la, et repetitum: modo^la— modo^la ; .

c) ቦ፡ ኀበ፡ alicubi^la, uspiam^la ; ቦኀበ፡ ይቤ፡ ቅዱስ፡ መጽሐፍ፡ Cyr. c. ; Cyr. C. ; Cyr. ad ; repetitum: modo^la— modo^la, aliâs^la— aliâs^la ; ; n. 482

d) ቦ፡ ሶበ፡ aliquando^la ποτέ .

e) ቦ፡ ከመ፡ est quod^lavel accidit ut^la, ; እመቦ፡ ከመ፡ ይገብር፡ εἰ ποιήσει ; ; idem significat

f) ቦ፡ዘ፡ , ut: እመቦ፡ ዘሐወጸኒ፡ ; እመቦ፡ ዘስሕትኩ፡ si est quod peccaverim^la .

3)suffixis particulis interrogativis ሁ፡ et ኑ፡ frequentissime usurpatur

a)vice particulae interrogativae: numquid?^la

α)sive ቦሁ፡ vel ቦኑ፡ nudum, ut: ; ; ; ; ቦኑ፡ በአተ፡ ፈያት፡ ውእቱ፡ ቤትየ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ቦኑ፡ ኢ፡ — ወቦኑ፡ ኢ፡ .

β)sive ዘ፡ , ut ; ; ; ቦሁ፡ ዘሰአልኩክሙ፡ μή τι ὑμᾶς ᾔτησα ; .

b)sequentibus variis adverbiis et adjectivis relativis, ut: ቦሁ፡ አመ፡ ነገሩክሙ፡ num unquam?^la ; ቦሁ፡ ኀበ፡ ይሴወሩ፡ እምኔየ፡ num uspiam?^la ; ቦሁ፡ vel ቦኑ፡ ዘ፡ num quis?^laut: ቦኑ፡ ዘየሀይድ፡ μὴ λήψεταί τις ; ቦሁ፡ ዘተርፈ፡ ኀቤከ፡ . — etiam አልቦ፡ et እንብየ።

suffixum, a radice pronominali ( gramm.§ 62,1,b) propagatum:

particula inseparabilis suffixa, ( gramm.§ 62,1,c; gramm.§ 161,a; gramm.§ 198,2,a),

1)nota interrogationis (sicut ሁ፡ q.v.): –ne?^laan?^lanum?^lautrum?^lanumquid?^laaut primo aut principali sententiae vocabulo suffigitur: ዳኅንኑ፡ አቡክሙ፡ ወይቤልዎ፡ ዳኅን፡ ; ; ; ዘንተኑ፡ ገበርኪ፡ ; ; ; ግበ፡ ዝእብኑ፡ ርስትየ፡ ; ንደፈንኑ፡ ; ; ; ; ; ; ወይክሉኑ፡ ጸዊመ፡ ; አንተኑ፡ ዘይመጽእ፡ ወቦኑ፡ ካልአ፡ ዘንሴፎ፡ ; ; ; ; ኢ ኑ፡ ; ; ዘወድቀ፡ ኢይትነሣእኑ፡ ; ; frequentissime ቦኑ፡ ; ; ; ; 1 ; ; ( ቦ፡ ); አኮኑ፡ , አልቦኑ፡ ; ; ; ( አኮ፡ , አልቦ፡ ); et aliis pronominibus et adverbiis interrogativis annectitur, ምንት፡ , አይ፡ , ማእዜ፡ , አይቴ፡ , እፎ፡ , እመ፡ (ut: እመ፡ አማንኑ፡ ), ሚመ፡ , አው፡ ; post singulas notiones ejusdem sententiae particula ወ copulatas repetere licet, ut: ሕዝብየኑ፡ ወብሔርየኑ፡ ተኀሥሥ፡ ; ; .

2)Enunciationi conditionali inserta ኑ፡ (sicut ሁ፡ q.v.; quamquam multo rarius usitata) est nota dubitationis ( gramm.§ 205,1), qua is loquitur de eo quod hypothetice posuit se ipsum dubitare indicat: እመ፡ ይጸውዑከኑ፡ መጽኡ፡ እሉ፡ ሰብእ፡ ተንሥእ፡ ; . n. 630

particula inseparabilis suffixa, ( gramm.§ 62,1,c; gramm.§ 161,a; gramm.§ 198,2,a),

particula suff. ( gramm.§ 160,a), quae motionem vel directionem in seu ad aliquem (aliquid) i.e. versus^lasignificat, sed obsoleta est nec hucusque reperta est nisi his duabus vocibus annexa

a) እስከኔ፡ (i.q. እስከነ፡ ) et usque ad^la, usque dum^la, Phlx. crebro, ut: እስከኔ፡ ጐየ፡ እምኔሁ፡ ; et suff. ሁ፡ , እስከኔሁ፡ hucusque^la, adhuc^la, usque ad illud tempus^la, ut: Sx. ; እስመ፡ እስከኔሁ፡ ኢለአኩ፡ ኀቤሁ፡ Chrys; ኀይሉ፡ እስከኔሁ፡ ኢደክመ፡

b)Accusativo አሐተ፡ (ab አሐቲ፡ ) crebro annectitur, አሐተኔ፡

α)quopiam^la, aliquo^la . ) in unum, unâ^la, εἰς ἕν ; ; ἅμα ; ተጋቢአነ፡ አሐተኔ፡ ; ; ነበርነ፡ አሐተኔ፡ ; ዘአስተጋብአ፡ አሐተኔ፡ qui collegit unum^la, Enc. Etiam praepositiones sibi praemissas patitur, ut: ውስተ፡ አሐተኔ፡ ተአለዱ፡ ; ሰላም፡ ለክሙ ውስተ፡ አሐተኔ፡ ጉቡኣን፡ Enc.; በአሐተኔ፡ vers. ant.

[ut videtur, primitus Adj. ( gramm.§ 163,2), terminatione î^laformatum ex ዓድ፡ i.e. עוֹד , quod proprie continuationem^laet iterationem^lasignificans in Adv. abiit; de radice ejusque significationibus supra ዖደ፡ ]

1)ratione habita temporis praeteriti: adhuc^la, etiamnum^la( etiamtum^la), ; ; ; ዓዲ፡ ብየ፡ ነገር፡ ኀቤየ፡ ; n. 1009plerumque cum pronominibus suffixis ad Subjectum enunciationis relatis: ዓዲሆሙ፡ ሕዝብ፡ ይሠረዉ፡ ἔτι ὁ λαὸς κατεφθείρετο ; እንዘ፡ ዓዲነ፡ ሕያዋን፡ ንሕነ፡ ; እደ፡ እግዚአብሔር፡ ዓዲሃ፡ ልዕልት፡ ; ወልድየ፡ ዓዲሁ፡ ደቂቅ፡ ውእቱ፡ ; ዓዲየ፡ ጽኑዕ፡ አነ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

a)cum particula negativa: adhuc non^la, nondum^la, መዋዕል፡ እለ፡ ዓዲ፡ ኢበጽሐ፡ ; ዓዲ፡ ኢኀልቀ፡ ዕድሜሁ፡ ; ; ; ; ; ; ; vel : ዓዲየ፡ ኢነሣእኩ፡ ; ; ; .

b)nonnumquam ዓዲ፡ pronomine (neutr.) suff. ሁ፡ augetur: ዓዲሁ፡ ኢትሌብዉኑ፡ adhuc non intelligitisne? (aliter 15,16 ubi ሁ፡ nota interrog. est); እስከ፡ ዓዲሁ፡ ኢ፡ usque adhuc non^lai.e. nondum^la

2)ratione habita temporis futuri: adhuc^la, porro^la, amplius^la, diutius^la: ተዐገሡ፡ ዓዲ፡ ኀሙሰ፡ መዋዕለ፡ ; ተዐገሠኒ፡ ዓዲ፡ ኅዳጠ፡ ; ; ዓዲ፡ ኅዳጥ፡ ወይቈርር፡ ; ዓዲ፡ ኅዳጠ፡ ; ; ዓዲ፡ እስከ፡ ፲ወ፭ ዓመት፡ ትጠፍእ፡ መንግሥት፡ ; እፎ፡ ዓዲ፡ (v. እንከ፡ ) ትቈስሉ፡ ; ዓዲ፡ እረድአከ፡ ; ; ; ; ; ; እንከ፡ ዓዲ፡ .

a)cum negatione pro ዓዲ፡ ኢ፡ frequentant ኢ፡ እንከ፡

b)nonnumquam iterum^la, rursus^la( noch einmal ), ; ; ; ; .

3)de accessione rei alicujus ad aliquid: adhuc^la, praeterea^la, insuper^la, etiam^la: ወወለደት፡ ዓዲ፡ ፱ ደቂቀ፡ ; ይዌስክ፡ ዓዲ፡ ዲቤሁ፡ ; ; ; ; ; Platt; εἶτα ; οὐ μόνον δὲ ἀλλὰ καί ; ፶ ዕደው፡ ወዓዲ፡ አንስት፡ Enc.; crebro ወዓዲ፡ ; ; ; ; ; ; ; F.N. 15.

a) ሂ፡ vel ኒ፡ , etiam^la, adeo^la( sogar ): ወዓዲ፡ ኪያሁኒ፡ ይመስለከ፡ ከመ፡ ዘበዲበ፡ ምድር፡ ረከብከ፡ ; ; ; .

b)tamen^la( noch immer ): ; ወዓዲ፡ ኢ፡ .

c)imo^la, imo vero^la, potius^la( vielmehr ): ኢታጠነቅቁ፡ ፈጽሞ፤ ዓዲ፡ የዐቢ፡ እምኵሉ፡ ዝንቱ፡ ; ; ^b; አላ፡ ዓዲ፡ ; ዘእንበለ፡ ዓዲ፡ .

d)in specie post non tantum^lausitatur ዓዲ፡ sed etiam^la, sive ዓዲ፡ simplex, ut ; ; ; ; , sive ዓዲ፡ – ኒ፡ vel ሂ፡ vel ወዓዲ፡ – ኒ፡ ; ; ; ; sive አላ፡ ዓዲ፡ ; ; vel ዳእሙ፡ ዓዲ፡ ( ባሕቲት፡ et ዳእሙ፡ et ክመ፡ ). – : ዓዲ፡ ዘ፡ አሁን።

a)cum negatione pro ዓዲ፡ ኢ፡ frequentant ኢ፡ እንከ፡

b)nonnumquam iterum^la, rursus^la( noch einmal ), ; ; ; ; .

a) ሂ፡ vel ኒ፡ , etiam^la, adeo^la( sogar ): ወዓዲ፡ ኪያሁኒ፡ ይመስለከ፡ ከመ፡ ዘበዲበ፡ ምድር፡ ረከብከ፡ ; ; ; .

b)tamen^la( noch immer ): ; ወዓዲ፡ ኢ፡ .

c)imo^la, imo vero^la, potius^la( vielmehr ): ኢታጠነቅቁ፡ ፈጽሞ፤ ዓዲ፡ የዐቢ፡ እምኵሉ፡ ዝንቱ፡ ; ; ^b; አላ፡ ዓዲ፡ ; ዘእንበለ፡ ዓዲ፡ .

altitudo^la, (alias ኑኅ፡ , vel ቆም፡ ) ; ; ; translate: አንቲ፡ ይእቲ፡ ላዕለ፡ ኢየሩሳሌም፡ σὺ ὕψωμα Ιη . .

a)conjunctum cum ሁ፡ , ላዕሉ፡ ( gramm.§ 163,2), plerumque praemissis vel praepositione vel relativo, ልብሰቶሙ፡ ዘላዕሉ፡ vestes^laquae supra i.e. superae^la(coelestes) ; ዘላዕሉ፡ ኅሡ፡ ; ዐጸድ፡ ዘላዕሉ፡ ἡ αὐλὴ ἡ ἐπάνω ; እንተ፡ ላዕሉ፡ ኢየሩሳሌም፡ Rel. Bar.; በላዕሉ፡ supra^la, desuper^la( ἄνω , ἄνωθεν ): በሰማይ፡ በላዕሉ፡ ; ; ; ; ; ; ; እምላዕሉ፡ ( ἄνωθεν ) a summo^la, desuper^la ; ( ἐπάνωθεν ) ; ; እስከ፡ ላዕሉ፡ (usque in summum). Etiam in numerandis aetatis annis ላዕሉ፡ adhibetur vice ἐπάνω , supra^laut: እም፳ዓም፡ ወላዕሉ፡ እምኔሁ፡ ; ; ; ;

b)in loci, tamquam sursum^la, supra^la: ትኔጽሩ፡ ላዕለ፡ ውስተ፡ ሰማይ፡ ; ; ; ; ; አምላክነ፡ ውስተ፡ ሰማይ፡ ላዕለ፡ ; ; አንበሮ፡ ላዕለ፡ እምነ፡ አዕርክቲሁ፡ ; ከመ፡ ኢይረሲ፡ ክብረ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ላዕለ፡ እምነ፡ ክብረ፡ እግዚአብሔር፡ apcr. Nota etiam ወላዕለኒ፡ et ultra^lai.e. et quae sunt caetera^la

c) ላዕለ፡ (Acc. loci et st.c.) usurpatur pro praepositione.

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose