Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

i.e. גּדוד ( ጌዶር፡ ).

quadril. I [ غوى עוה ጎገወ፡ ]

1)errare^la

a)aberrare^laa via, deerrasse^laitinere: ዮጊ፡ እጌጊ፡ እስመ፡ እንተ፡ ፍኖተ፡ ደብር፡ መጻእኩ፡ Rel. Bar.; aberrare^laa vero i.e. non invenire^la, : ይጌግዩ፡ ኵሎ፡ ሥርዐተ፡ ዘዓመታት፡ ; .

b)in errorem induci^la, in errore versari^la, falli^la, titubare mente errabunda^la: ; ; ትጌጊ፡ πλανηθήσῃ ; ጌገዩ፡ በስካር፡ ἐσείσθησαν ; ይጌግዩ፡ ; በፍትሕ፡ ኢይጌጊ፡ አፉሁ፡ ; ; ትጌጊ፡ ἐκπλαγῇς ; ንጌጊ፡ ለርእስነ፡ ἑαυτοὺς πλανῶμεν .

c)ignorare^la, ለ፡ , ut: ኢጌገይኩ፡ ለእለ፡ ይትዋክሑ፡ ብሂሎሙ፡ οὐκ ἀγνοῶ Cyr. ad

d)ethice: errorem committere^la, delinquere^la, peccare^la, culpam committere^la(inconsiderate, per imprudentiam): ἐσπούδακα ; ይስሕት፡ ወይጌጊ፡ ; ይወድቅ፡ ወይጌጊ፡ ; πλανᾶσθαι ; አበሱ፡ ወጌገዩ፡ ἐπλημμέλησαν ; አበስነ፡ ጌገይነ፡ ἡμαρτήσαμεν ἠσεβήσαμεν ; ; ጌጎይከ፡ ἠνόμησας ; ; ἠδικήσαμεν ; ὀφείλει ; ᾑμάρτομεν ; ላዕለ፡ pers.: ; peccati: ; አበሳ፡ ዘበኢያእምሮ፡ ጌገይከ፡

ኀጥአ ላዕለ ጎገወ

I,1[ חָטָא 1) aberravit a scopo^lapeccavit^la; خَطِئَ ; ܚܛܳܐ peccavit^la; amh. አጣ፡ id.] ይኅጣእ፡

1)id, quod quaeritur, non reperire^la, non invenire^la, ( desiderare^la), ; ; አርመሙ፡ ወኀጥኡ፡ ቃለ፡ እንተ፡ ያወሥኡ፡ ; ; n. 620 እለ፡ ኀጥኡ፡ ዘይትረዐዩ፡ ; ; ይግዕሩ፡ ወየኀጥኡ፡ እክለ፡ καταστενάζουσι ζητοῦντες ἄρτον ; ጠፍአ፡ እምኔሆሙ፡ ወኀጥእዎ፡ .

2)destitui^lare (quam aliquis habebat), amittere^la, ነዳይ፡ ኪያሁኒ፡ ዘቦ፡ የኀጥእ፡ ; እመ፡ ልህቀ፡ ወኀጥአ፡ ልበ፡ .

3)creberrime: non habere^la, carere^la, egere^la, destitui re^la, inopia^larei laborare^la, : ኀጣእኩ፡ ኀይለ፡ οὐκ ἔσχον ἰσχύν ; ኀጣእኪ፡ ዘይናዝዘኪ፡ ; ; ; ኀጣእነ፡ ፈውሰ፡ ; ; ; የኀጥኡ፡ ዘያጠፍእ፡ ሎሙ፡ እሳቶሙ፡ ; ኀጣእነ፡ ሠናያተ፡ ; ; ; ; ኀልቀ፡ ኀጢኦ፡ ዘይበልዕ፡ ; ዘይትአመን፡ በእግዚአብሔር፡ አልቦ፡ ዘየኀጥእ፡ ; ; (sine Accus.): ሶበ፡ የኀጥእ፡ ወይጼነስ፡ . Infinitivus passim latine verti potest inopia^la, ut: በኀጢአ፡ ዕፀው፡ ይጠፍእ፡ እሳት፡ ; ይመውቱ፡ በኀጢአ፡ ማይ፡ ; በኀጢአ፡ ኖሎት፡ ; ማሰነ፡ ብሔር፡ በኀጢአ፡ ሰብእ፡ ወእንስሳ፡ ; ; ; ኀጢአ፡ ንጻሬ፡ ἀορασία . At in omnibus hujus generis locutionibus ኀጥአ፡ verbum transitivum et personale est, quare equidem haud dubito, quin አልቦ፡ ዘያኀጥአኒ፡ pro አልቦ፡ ዘየኀጥአኒ፡ legendum sit.

4)peccare^la: ኢትኅጣእ፡ ; ; ; ; ከመ፡ ኢይኅጥኡ፡ ለከ፡ (Sed haec verbi significatio rarius occurrit; magis frequentantur ስሕተ፡ , አበሰ፡ , ጌገየ፡ ).

frequentissima [e.q. על , ܥܰܠ , عَلَى , amh. ላይ፡ ]; suffixa per ê^lasibi subjungit, ut ላዕሌየ፡ , ላዕሌከ፡ caet. ( gramm.§ 167,3)

1)super^la, supra^la( ἐπὶ et ὑπέρ ), et de statu quietis et de motu in superiorem loci partem: ቆመ፡ ዕዝራ፡ ላዕለ፡ መከየድ፡ ዘዕፅ፡ ; አዕረፈት፡ በረከት፡ ላዕለ፡ ያዕቆብ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ ; ከመ፡ ይኅድር፡ ፍርሀተ፡ ዚአሁ፡ ላዕሌክሙ፡ ; ; ተጽእነ፡ ላዕለ፡ ኪሩቤል፡ ; ሰጥሐ፡ ላዕለ፡ expandere super^la ; ሐጸረ፡ ላዕለ፡ circumsepire super^lai.e. sepimento munire^la ; ተዐየነ፡ ላዕለ፡ obsidere^la ; መጽአ፡ መንፈሰ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌየ፡ ; መንፈሰ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌክሙ፡ ; ; መጽአ፡ ሞት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ነጸረ፡ ላዕለ፡ ; ዘይወግር፡ እብነ፡ ላዕሌሁ፡ ; ዘረወ፡ ላዕለ፡ ; ዘርአ፡ ላዕለ፡ n. 57 ; saepius መጽአ፡ vel በጽሐ፡ ላዕለ፡ supervenit alicui^la, ei accidit^laut ; ; etiam de transeundo super aliquid usurpatur ላዕለ፡ (alias እንተ፡ ላዕለ፡ ) ut ላዕሌየ፡ ኀለፈ፡ መቅሠፍትከ፡ ; . In specie dicitur

a)de vestibus^la, quae alicui superindutae sunt, quas gestat: ; ( ዐጽፍ፡ ዘላዕሌሁ፡ ); .

b)de re gravi, quae oneri^laest super aliquo; ከብደ፡ , ዕፁብ፡ ; ኮነት፡ እዴሁ፡ ላዕለ፡ ኢሎፍሊ፡ ; ትሕዝብተ፡ ሞት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; inde de debito^laet officio^la, quod alicui incumbit: ለእመ፡ ክህደ፡ ተለቃሒ፡ ዘቦ፡ ላዕሌሁ፡ ዕዳ፡ ; ዘሀለወ፡ ላዕሌሁ፡ ልቃሕ፡ qui mutuum debet^la, ; እስመ፡ ላዕሌከ፡ ዝነገር፡ ; ዘላዕሌሁ፡ ማኅተም፡ ἦν ἐπὶ τοῦ δακτυλίου ; ሕሩም፡ et ተሐረመ፡ ; deinde ላዕለ፡ እደ፡ ብእሲ፡ vel ላዕለ፡ nudum significat ejus munere^la, eo duce^la, sub ejus auspiciis^la: ላዕለ፡ እዴሁ፡ δι᾽ αὐτοῦ Platt; (Hierosolyma diruta sunt imperante Vespasiano) ላዕለ፡ እደ፡ ወልዱ፡ ጢጦስ፡ ; ላዕለ፡ ይታመር፡ ἐν χειρὶ Ἰθάμαρ ; ; ላዕለ፡ እምሔው፡ ይትዐቀብ፡ ὑπὸ ἐπιτρόπους ἐστί .

c)de superaddendo ad^laaliquid: ; ; ከመ፡ ኢትንሣእ፡ ብእሲተ፡ ላዕሌሆን፡ .

d)ut in sermone arab., de conditione^la, cui pactum superinstruitur: ወተካየዶ፡ ላዕለዝ፡ et sub hac conditione foedus cum eo fecit^la

e)ex adverso^la, e regione^la(ductum de imminendo super rem) .

f)de imperio in^laalios et de praestantia super^laalios, ut: ነግሠ፡ ላዕለ፡ q.v., ተሠይመ፡ ላዕለ፡ q.v.; ቆመ፡ ላዕለ፡ ; ; አንተ፡ ኩን፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ቤትየ፡ ; ሤሞ፡ ላዕለ፡ 41,33; ; ; ; ; በእንተ፡ ክብረ፡ ቀሲስ፡ ላዕለ፡ ካልኣን፡ de praestantia sacerdotis super alios^la,

g)rarius de objecto sermonis ( de^la): ላዕሌክሙ፡ ተነበየ፡ περὶ ὑμῶν de vobis^la, ; ግሙራ፡ ኢተሰምዐ፡ ነገር፡ ዘከመዝ፡ ላዕለ፡ ሶስና፡ , scilicet ubi sermo de aliquo idem est ac sermo contra aliquem; inde ሠሐቀ፡ et ተሳለቀ፡ ላዕለ፡ q.v. ገብረ፡ ኵነኔ፡ ላዕለ፡ q.v.

h)rarius de causa ( ob^la, propter^la ἐπὶ ): ኢትትላጸዩ፡ ርእሰክሙ፡ ላዕለ፡ ዘሞተ፡ ἐπὶ νεκρῷ ; ; ; .

2)confinii et propinquitatis vim habet ad^la, apud^la, in^la(germ. an^deet bei^de): ላዕለ፡ ባሕር፡ ad mare^la ; አልቦ፡ ሥርወ፡ ላዕሌሁ፡ in eo^la ; እመ፡ ኀባእኮ፡ ላዕሌከ፡ παρὰ σεαυτῷ ; ከመ፡ ኣርኢ፡ ኀይልየ፡ ላዕሌከ፡ ἔν σοι ; ብንያም፡ በከየ፡ ላዕለ፡ ክሣዱ፡ ; saepius ኀደረ፡ ላዕለ፡ ብእሲ፡ ubi Graecus habet ἔν τινι ut ; ; ; ሚላዕሌነ፡ τί πρὸς ἡμᾶς ; ; .

3)de fine, in quem actione intenditur: in^la, ad^la, maxime contra^la, adversus^laet erga^la( Dat. commodi^laet incommodi^la); frequentissimus est his praepositionis usus: እመ፡ መላሕከ፡ መጥባሕተ፡ ላዕለ፡ ዐርክከ፡ ; ይሔልዩ፡ እኩየ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ንብብ፡ ቃለ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ዐርገ፡ ላዕለ፡ አህጉር፡ ; ናሁ፡ አነ፡ ላዕሌከ፡ ; እደዊሁ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ; ; እለ፡ የኀሥሡ፡ ላዕለ፡ እግዚእየ፡ እኪተ፡ ; ቆሙ፡ ላዕሌየ፡ ; praeterea verba አሕሠመ፡ , አስምዐ፡ , ገብረ፡ , አበሰ፡ , ጌገየ፡ , ተምዕዐ፡ , verba dimicandi^laet alia; in bonam partem: ዘንተ፡ ጽድቀ፡ ግበሪ፡ ላዕሌየ፡ ; ያሤኒ፡ ላዕሌኪ፡ ; ግበሩ፡ ምጽዋተ፡ ወምሕረተ፡ ላዕለ፡ ቢጽክሙ፡ ; ይከውን፡ ሣህል፡ ላዕሌሆሙ፡ ; ይጼሊ፡ ላዕሌከ፡ ὑπέρ σου ; ut: n. 58 በእንተ፡ ምንት፡ ገብረ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌነ፡ ዘንተ፡ ἡμῖν ; ከመ፡ ትሠኒ፡ ላዕሌኪ፡ ἵνα εὖ γένηταί σοι ; ኄራነ፡ ኮኑ፡ ላዕሌነ፡ . Dicunt: እኩይ፡ ላዕሌየ፡ mihi displicet^la ; ተኈለቈት፡ ኀጢአት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ peccatum omnibus annumeratum est^la ; ጸሐፈ፡ ላዕለ፡ assignare alicui^la ; . – ላዕለ፡ creberrime componitur cum በ et እንተ፡ et እምነ፡

quadril. , cui vicina sunt ጌገየ፡ غَوَى עָוָה .

ጌገየ

quadril. I [ غوى עוה ጎገወ፡ ]

1)errare^la

c)ignorare^la, ለ፡ , ut: ኢጌገይኩ፡ ለእለ፡ ይትዋክሑ፡ ብሂሎሙ፡ οὐκ ἀγνοῶ Cyr. ad

ጌጋይ

, plerumque m. , ጌጋያት፡ ,

1)error^la, fraus^la, destitutio^la, πλάνη ; ; በጌጋየ፡ ልቦሙ፡ ; πλάνησις ; በጌጋዮሙ፡ ἐν τοῖς πλάνοις αὐτῶν ; .

2)delictum^la, delicta^la, peccatum^la, peccata^la, impietas^la, improbitas^la, scelus^la(creberrime usitatum), ; ; ἄγνοιαι ; ἁμαρτία ; ; ; ; ἁαμαρτίαι ; ኵሉ፡ ጌጋዮሙ፡ ; ; ; ἀδίκημα , ἀδικία ; ምንት፡ ጌጋይነ፡ ; ; ; ; ἀδικίαι ; ; ἀνομία , ἀνομίαι ; ; ; ; ; ; ; ; παράπτωμα ; ἐπιθυμίαι ; ጌጋያት፡ al.

a)scandalum^la: እብነ፡ ጌጋይ፡ ; ከመ፡ ኢይኩነኒ፡ ጌጋየ፡ ;

b)crimen^la, culpa^la, reatus^la: ዘጌጋዩ፡ ለመዊት፡ ; ጌጋየ፡ ይከውኖ፡ ; ; ኢይመውቱ፡ አበው፡ በጌጋየ፡ ውሉዶሙ፡ ; ; አልቦ፡ ጌጋየ፡ οὐκ ἔνοχός ἐστιν ; ዘአልቦ፡ ጌጋየ፡ ἀθῶος ; መጽሐፈ፡ ጌጋዩ፡ τῆς αἰτίας .

ጌጋይ ጌጋይ

, plerumque m. , ጌጋያት፡ ,

1)error^la, fraus^la, destitutio^la, πλάνη ; ; በጌጋየ፡ ልቦሙ፡ ; πλάνησις ; በጌጋዮሙ፡ ἐν τοῖς πλάνοις αὐτῶν ; .

a)scandalum^la: እብነ፡ ጌጋይ፡ ; ከመ፡ ኢይኩነኒ፡ ጌጋየ፡ ;

, plerumque m. , ጌጋያት፡ ,

1)error^la, fraus^la, destitutio^la, πλάνη ; ; በጌጋየ፡ ልቦሙ፡ ; πλάνησις ; በጌጋዮሙ፡ ἐν τοῖς πλάνοις αὐτῶν ; .

a)scandalum^la: እብነ፡ ጌጋይ፡ ; ከመ፡ ኢይኩነኒ፡ ጌጋየ፡ ;

ርስሐት

et , m. et fem. , ርስሐታት፡

1)pollutio^la, sordes^la, squalor^la, macula^la, (sensu physico et ethico) ; ; ; ; ῥυπαρία ; σπῖλος ; ዘእንበለ፡ ርስሐት፡ ἄσπιλος immaculatus^la ; ዘአልቦ፡ ርስሐት፡ ἀμόλυντος ; σκύβαλα እምኅሊናሁ፡ ለሰብእ፡ ተረክበት፡ ርስሐቱ፡ ; ርስሐት፡ ርኩስ፡ ; ርስሐተዝ፡ ዓለም፡ ; ርስሐተ፡ ሥጋ፡ ወመንፈስ፡ ; ይኩን፡ ንጹሐ፡ እምኵሉ፡ ነውራት፡ ወርስሐታት፡ F.M. 21,3; ጌጋያት፡ ወርስሐታት፡ F.M. I,1; ርስሐታተ፡ ኅሊናተ፡ እኪት፡

2)culpa^la, crimen^laLit. Joh.; ከመ፡ ኢይኩን፡ (nobis communicatio corporis et sanguinis Christi) ለርስሐት፡ ወለኵነኔ፡ Lit. Apost.

ጌጋይ

, plerumque m. , ጌጋያት፡ ,

1)error^la, fraus^la, destitutio^la, πλάνη ; ; በጌጋየ፡ ልቦሙ፡ ; πλάνησις ; በጌጋዮሙ፡ ἐν τοῖς πλάνοις αὐτῶν ; .

a)scandalum^la: እብነ፡ ጌጋይ፡ ; ከመ፡ ኢይኩነኒ፡ ጌጋየ፡ ;

ተቃወመ

III,3

1)se opponere^la, insurgere^lacontra aliquem, resistere^la, obstare^la, adversari^la, repugnare^la, ስእኑ፡ ተቃውሞ፡ ; ላዕለ፡ , ut: አመ፡ ተቃወሙ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ምስለ፡ , ut: ኢትትቃወም፡ ምስለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ቅድመ፡ , ut: ተቃወሙ፡ ቅድመ፡ ፀር፡ ; plerumque : ; ይትቃወመከ፡ ቅድሜከ፡ ; ; መኑ፡ ይትቃወማ፡ ለኵነኔሁ፡ 19; ; ; መኑ፡ ይትቃወሞ፡ እዴሁ፡ ; ; ጌጋይነ፡ ተቃወመነ፡ ; ; ; ; አልቦ፡ ዘይትቃወሞ፡ ለቃልኪ፡ ; ይትቃወሞን፡ ለምግባሪነ፡ ; ኢይትቃወማ፡ ምንትኒ፡ እኩይ፡ ; ; 8; ; ዘይትቃወመከ፡ ἀντιδοξῶν σοι apocr.; ; ; ; 1 ; n. 454 ; in bello ; in disputatione ; inobedienter: ለእመ፡ ተቃወሞ፡ ዲያቆን፡ ለቀሲስ፡ F.N. 9.

2)se opponere i.e. sustinere^laimpetam alicujus, ὑφίστασθαι , Acc: መኑ፡ ይትቃወማ፡ ለእሳተ፡ ርእየቱ፡ ; ; ; ኢይትቃወምዎ፡ ለኀይለ፡ አፍራሲነ፡ ; ; ቅድመ፡ , ut: አልቦ፡ ዘይትቃወም፡ ቅድመ፡ ገጹ፡ .

3)pro aliquo i.e. propugnare^la, protegere^la, defendere^la, ለ፡ ὑπερασπίζειν ; ይትባአስ፡ ወይትቃወም፡ ሊተ፡ ; c .

4)opponi alterum alteri i.e. comparari^la: ምስለ፡ ብርሃን፡ እንዘ፡ ትትቃወም፡ ትትረከብ፡ ከመ፡ ቀዳሚት፡ ይእቲ፡ Lit. Epiph. (cfr. ).

ዲበ

[sive a ደበበ፡ sive a ዴበ፡ propagata] antiquitus ዲቤ፡ (ut et ; et ) quae forma ante pronomina suff. semper retinetur ( gramm.§ 167,3), dein plerumque ዲበ፡

1) ዲበ፡ simplex: super^la, supra^la, in^la, plerumque ἐπί , de statu quietis et de motu (cum ላዕለ፡ multis in locis permutatur, sed proprie ab eo distinguitur, sicut ἐπί auf ab ὑπὲρ über , ita quidem, ut ዲበ፡ magis de iis quae in superiore rei parte posita sunt, ei insistunt vel incumbunt, minus de iis, quae rei imminent et super eam suspensa sunt, usurpetur: ዘይወግር፡ እብነ፡ ላዕሌሁ፡ ({über sich}) ትወርድ፡ ዲበ፡ ( auf ) ርእሱ፡ ; አዕረፈት፡ በረከት፡ ላዕለ፡ ያዕቆብ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ ): እብን፡ ዲበ፡ እብን፡ ; አግብርት፡ ዲበ፡ አፍራስ፡ ; ርእስኪ፡ ዘዲቤኪ፡ ; እደውኪ፡ ዲበ፡ ርእስኪ፡ ; ; መንፈሰ፡ ዚአየ፡ ውእቱ፡ ዘዲቤከ፡ ; ይነብር፡ ዲበ፡ መንበር፡ ; ; ያንብርዋ፡ ዲበ፡ ተቅዋማ፡ ; ; ቆመት፡ ዲበ፡ ምድር፡ ; ይሰክብ፡ n. 1104 ዲበ፡ ምስካቡ፡ ; ; ይርፍቁ፡ ዲበ፡ ሣዕር፡ ; እለ፡ የኀድሩ፡ ዲበ፡ የብስ፡ ; ይጼዐን፡ ዲበ፡ አድግ፡ ; አስመኩ፡ ዲቤከ፡ ; ያሰክምዎ፡ ዲበ፡ መታክፍቲሁ፡ ; ወድቀ፡ ዲበ፡ ኰኵሕ፡ ; ; ዲበ፡ ዘይወርድ፡ መንፈስ፡ ; ዲበ፡ ኰኵሕ፡ አሐንጽ፡ ; ; ዘይወዲ፡ እብነ፡ ዲበ፡ ሞጸፍ፡ ; ንሥኡ፡ አርዑትየ፡ ዲቤክሙ፡ ; ሶጠት፡ ዲበ፡ ርእስየ፡ ; ተክዕወ፡ ዲበ፡ ምድር፡ ; ወሀብኩ፡ መንፈስየ፡ ዲቤሁ፡ ; አፍሓመ፡ እሳት፡ ታስተጋብእ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ ; ; ጽሑፍ፡ ዲበ፡ ( ተድባብ፡ ); እንስሳ፡ ዘሀሎ፡ ዲበ፡ ምድር፡ ; .

a)post verba tegendi et vestiendi: ክዱን፡ እብን፡ ዲቤሁ፡ ; ; ; ; de vestibus alicui superindutis: ኢየሀሉ፡ ዲቤሆሙ፡ ፀምር፡ ; ሀሎ፡ ዲቤሁ፡ ልብስ፡ ጥቁብ፡ vel de tutela, qua quis protegitur ; ; vel precari pro^laaliquo ; .

b)de onere, quod est super aliquem: ጌጋይነ፡ ወኀጢአትነ፡ ዲቤነ፡ ውእቱ፡ ; ከብደ፡ ቀትል፡ ዲበ፡ ሳኦል፡ .

c)de potestate, qua quis superat alios: ነግሠ፡ ዲበ፡ ; ሤምኮ፡ ዲበ፡ ኵሉ፡ ; ; ; ; ኣመጽኦሙ፡ ዲቤኪ፡ ወየዐግቱኪ፡ ; ; et de praestantia .

d)nonnumquam: per^lavel trans superficiem^larei, {darüber hin}: ; ; ሐመር፡ ዲበ፡ ሞገድ፡ እንተ፡ ተሐውር፡ ; ፍኖተ፡ አርዌ፡ ምድር፡ ዲበ፡ ኰኵሕ፡ ; ሰፍሐ፡ እዴሁ፡ ዲበ፡ ባሕር፡ ; et passim ad^la, in^lavertere licet: እደዊሃ፡ ትሰፍሕ፡ ዲበ፡ ዘይበቍዕ፡ ἐπὶ τὰ συμφέροντα ; ከልብ፡ ዘይገብእ፡ ዲበ፡ ቂያኡ፡ ; ; ነፍኀ፡ ዲበ፡ ገጹ፡ መንፈሰ፡ ; ዕፃ፡ በጽሐ፡ ዲበ፡ ማትያስ፡ .

e)de imminendo et suspendendo rei: ( an ) ad^la, in^la: ነበረ፡ ዲበ፡ ዐዘቅት፡ ; በከየ፡ ዲበ፡ ክሳዱ፡ ; ኢይቢታ፡ ዲበ፡ መሳቅል፡ ; ተሰቅለ፡ ዲበ፡ ዕፅ፡ ; ረፈቀ፡ ዲበ፡ እንግድኣሁ፡ ; ; ከመ፡ እስልጥ፡ መቅሠፍትየ፡ ዲቤሆሙ፡ ἐν αὐτοῖς .

a)de causa: ob^la, de^la, ዲበ፡ ሀጕለ፡ ውሉዶሙ፡ ይግዕሩ፡ ; ተፈሥሐ፡ ; ; በከየ፡ ; ሠሐቀ፡ ; ተሳለቀ፡ ; ; ተምዐ፡ , al.

b)post verba confidendi: ; .

c)adversus^la, contra^la, in^la: ; ; ; ( εἰς ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; ያነብሩ፡ መዓቅበ፡ ዲቤኪ፡ እንተ፡ ዐውድኪ፡ ; al.

d)addendo et cumulando: super^la, insuper^la, ad^la, ይዌስክ፡ ዓዲ፡ ዲቤሁ፡ ; ; ; ; መቅሠፍት፡ ዲበ፡ መቅሠፍት፡ ወጽልእ፡ ዲበ፡ ጽልእ፡ ( በዲበ፡ ); ወዲበ፡ ዝኒ፡ ወሰከ፡ ላዕለ፡ ሥጋሁ፡ ቅሥፈተ፡ Enc. II) Componitur cum aliis praepositionibus:

3) በዲበ፡ super^la, supra^la, in^la

a)post verba commorandi: በዲበ፡ ምድር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ቀሡት፡ በዲበ፡ መትከፍታ፡ ; በዲበ፡ ምስካቢሆሙ፡ ; በዲበ፡ አንሕስት፡ ; ; በዲበ፡ ሠናይቱ፡ ለሰብእ፡ ተአዛዚ፡ ; ዘነበበ፡ በዲበ፡ ምሥዋዕ፡ .

b)adjiciendi et cumulandi: ወሰከ፡ ; ; ; ; ደገመ፡ ; ወይሌ፡ በዲበ፡ ወይሌ፡ ወድንጋፄ፡ በዲበ፡ ድንጋፄ፡ ; n. 1105 ድቀት፡ በዲበ፡ ድቀት፡ ; ; ; ሠናይት፡ በዲበ፡ በረከት፡ .

4) እምዲበ፡

a)desuper^la ; ; ; .

b)super^la .

5) እንተ፡ ዲበ፡

a)trans^laet super^la( über – hin , über – hinüber ) ; ; ይወግሩ፡ ርእሶ፡ እንተ፡ ዲበ፡ አረፍት፡ .

b)per^la: እንተ፡ ዲበ፡ ኵሉ፡ የሐውር፡ .

አርሐቀ

II,1procul amovere^la, removere^la ; ; ; ከመ፡ ያርሕቁክሙ፡ እምብሔርክሙ፡ ; እምነ፡ , ut: χωρίζειν ἀπό (sine objecto) ; አርሕቅ፡ መዐተ፡ እምልብከ፡ ; ; አርሕቃ፡ ለሐዘን፡ እምኔከ፡ ; ; ; ጌጋይክሙ፡ አርሐቀ፡ ሠናያተ፡ እምኔክሙ፡ ; ; ; ; ; ; አርሐቀኒ፡ እምሕይወትየ፡ .

a)ubi Infin. subjunctum habet, adverbiis longe^la, procul^la, exponere licet: ; አርሕቅ፡ ገዲፈ፡ እማኅፈድ፡

b)abalienare^la, avertere^la: ; ;

c)de tempore: retardare^la, longinquum reddere^la: አምጻእክዋ፡ ለጽድቅየ፡ ወኢያርሕቃ፡ ወኢያጐነዲ፡ መድኀኒትየ፡ .

በጽሐ

I,2transferre^lavel conferre^laculpam in aliquem, convincere^laaliquem criminis ( II,1): አልቦ፡እኩየ፡ ዘበጽሑ፡ ሎቱ፡ ( ἐπιφέρειν ) ; ጌጋይ፡ በዘ፡ ኢይክሉ፡ በጺሖቶ፡ ἃ οὐκ ἴσχυον ἀποδεῖξαι (quocum attingere facere non poterant; nisi malueris I,1: quocum ad eum pervenire non poterant) Platt.

ክቡድ

et fem. ክብድ፡ ( FH; at in ክብድተ፡ FH.)

1)gravis^la: ጾር፡ ክቡድ፡ ; ; ; ; ክቡድ፡ እብን፡ ; ኢታንሥእ፡ ክቡደ፡ grave quid^la ; ጾረት፡ ክቡደ፡ ; አንቀጽ፡ ዐቢይ፡ ወክቡድ፡ ; ብእሲ፡ ክቡድ፡ 1 ; de rebus, quae oneris instar deprimunt ቀኖና፡ ክቡድ፡ F.M. 23,9; ክቡድ፡ ቅኔሆሙ፡ ; ጌጋይ፡ ክቡድ፡ .

a)numerosus^la ; ; .

b)vehemens^la: ክቡድ፡ ሕማም፡ ; ክቡድ፡ ድቀት፡ ; ብፃው፡ ክቡድ፡ som^lan^laus gravis^laM.M. f. 333.

c)gravis^lai.e. magni momenti^la: ሰላም፡ እብል፡ ለተኣምሪሁ፡ ክቡድ፡ Enc.

d)molestus^la, oneri^la: ክቡድ፡ ወዕጹብ፡ δύςχρηστος ; ክቡድ፡ ውእቱ፡ ለነ፡ .

e)difficilis^la, arduus^la, ; ;

f)gravitate iners^la, impeditus^la, እደዊሁ፡ ለሙሴ፡ ክቡድ፡ ; አዕይንቲሆሙ፡ ክቡዳት፡ (somno graves) ; ዘክቡድ፡ ልሳኑ፡ .

2)oneratus^la, onustus^la: ክቡዳነ፡ ጾር፡ ;

ዐለወ

I,1[vid. ዐለየ፡ et ለወወ፡ ; עול , ܥܘܠ , عال ] ይዕሉ፡ (Perf. ዐልወ፡ semel inveni in codice Abbad. CXLI),

1)reflectere, retorquere, repercutere^lasonum: ድምፀ፡ ቃል፡ ዘአድባር፡ መፍርሃን፡ እለ፡ ያወሥኡ፡ ወየዐልዉ፡ ድምፀ፡ በበይናቲሆሙ፡ .

2)pervertere^la, mutare^la, transformare^la, depravare^la, ዐለዉ፡ ልቦሙ፡ ከመ፡ ኢየኀልዩ፡ μετέστησαν τὴν διάνοιαν ; ይፈቅዱ፡ ይዕልዉ፡ ትምህርቶ፡ μεταστρέψαι ; ዕልዋ፡ እግዚኦ፡ ለምክሩ፡ διασκέδασον ; የዐሉ፡ ለክሙ፡ (v. የዐልወክሙ፡ ) ማሕላክሙ፡ ዘምስለ፡ ሞት፡ ( ἀφέλῃ ) ; ድኅረ፡ የዐልወከ፡ ቃለከ፡ (v. ቃሎ፡ ) διαστρέψει ; እከዪሃ፡ የዐልዎ፡ ለራእይ፡ ἀλλοιοῖ τὴν ὅρασιν ; የሀውከከ፡ ወየዐልወከ፡ διαστρέψει σε (sc. statum tuum) ; ቦእለ፡ ረገመ፡ ወአኅሰሮሙ፡ ወዐለዎሙ፡ ἀνέστρεψεν ἀπὸ στάσεως αὐτῶν .

3)praevaricari^la, migrare^la, transgredi^la, violare^lalegem, praecepta, foedus, rarius እምነ፡ , ut: ዐለዉ፡ ፍጡነ፡ እምነ፡ ፍኖት፡ , vel በ፡ , ut: ዘዐለወ፡ በወግዝ፡ 1 ; plerumque : ዐለዉ፡ ሕገከ፡ παρέβησαν ; ; παρήλθοσαν ; ; ἀπώσαντο ; διεσκέδασται ; ; ዐለዉ፡ ኪዳንየ፡ ; ዐሎኪ፡ ሥርዐትየ፡ ; διεφθείρατε ; እለ፡ ዐለዉ፡ ቃለከ፡ ἀθετοῦντες ; ; ;

4)fidem fallere^la, perfide agere^la, n. 953rebellem^lavel refractarium esse^la, desciscere^la, deficere^la, perfide desedere^la, : ; ; ዐለውነ፡ ἀπέστημεν ; ἀπώσαντο Platt; σκανδαλίζεσθαι ; ; : ዐሊው፡ ዐለዉኒ፡ ቤተ፡ እስራኤል፡ ἀθετεῖν ; ; ከመ፡ ተዐልዎ፡ ብእሲት፡ ለምታ፡ ; ዐለዎ፡ ሴዴቅያስ፡ ለንጉሠ፡ ባቢሎን፡ ; ; ; ; ; ; ἀπειθεῖν ከመ፡ ኢይዕሉከ፡ ; ; ; ; ዐለዉኒ፡ ἐφαύλισάν με ; ; ἀσεβεῖν ዐሎክኒ፡ ; ; ; ἀνομεῖν ; ዐለወቶ፡ ለምታ፡ εἰς ἄνδρα ἑαυτῆς ἐπλημμέλησε ; ዐለዉኒ፡ ἀπέστησαν ; ተዐልዉኒ፡ σκανδαλισθήσεσθε ἐν ἐμοί ; የዐልዉ፡ ሰብእ፡ አማልክቲሆሙ፡ ἀπαρνήσονται ; προδιδόναι ; religionis, a qua quis deficit: ; የዐልዉ፡ ሃይማኖቶሙ፡ Clem. f. 154; peccati: ዐለዉ፡ ማዕሌተ፡ እኪየ፡ ; : ዐለውዎ፡ ማዕሌተ፡ ; ጌጋዮሙ፡ ዘዐለዉኒ፡

ጌግራ

viri ( ).

ጌገየ

quadril. I [ غوى עוה ጎገወ፡ ]

1)errare^la

c)ignorare^la, ለ፡ , ut: ኢጌገይኩ፡ ለእለ፡ ይትዋክሑ፡ ብሂሎሙ፡ οὐκ ἀγνοῶ Cyr. ad

ጊጳ

, ጌጳ፡ , ጊጶ፡ , ግጳ፡ γῦπα , vocis γύψ , vultur^la, ; . – : ጊጳ፡ ዘ፡ አገዳ፡ ስብር፡

ሐፄ

titulus Imperatorum Aethiopiae ( majestas^la, augustissimus^la), de quo videre licet Ludolfi hist. Ae. II,1,25 et Eum origine amharicum esse asserit Ludolfus. Legitur passim in libris Aethiopicis, ut: አኮ፡ በቃለ፡ ሐፄ፡ ወአኮ፡ በመኰንን፡ Chron. Ax. At ubi Imperatorem alloquuntur, ሐፄ፡ vocula ጌ፡ auctum usurpant, ሐፄጌ፡ , cui respondet Francogallorum Sire^la. Haec compellatio etiam in Jesum translata occurrit, ut: ተቀጸል፡ ጽጌ። ኢየሱስ፡ ሐፄጌ። Deg. [Ludolfus hoc nomen ኀፄ፡ scripsit, Isenbergius autem ሐፄ፡ ; hanc scriptionem n. 141equidem plerumque inveni. De etymo nihil certi habeo, quamquam annotare juvat, hoc nomen ex arab. حَظِيَ bene illustrari posse]. ḥaḍe , ሐፃች፡ ḥaḍāč , ኀፄ፡ ḫaḍe , ዓፄ፡ ʿāḍe , አፄ፡ ʾaḍe ኀፄ፡ ዘርአ፡ ያዕቆብ፡ ‘le ḫaṣē Zarʾa Yāʿqob^fr’ 4 l. 27 (ed.), 4 l. 31 (tr.); ኀፄ፡ በእደ፡ ማርያም፡ ‘le ḥ{sic}aṣē Baʾeda Māryām^fr’ 5 l. 2–3 (ed.), 4 l. 38 (tr.); አድ፡ በራሕ፡ ፩፡ ላህም፡ ለተዝካረ፡ ሐፄ፡ ዳዊት። ‘Ad Barrāḥ [donnera] une vache pour la commémoraison du ḥaṣē Dāwit.^fr’ 9 l. 22, 10 l. 1 (ed.), 9 l. 31–32 (tr.); አቶ፡ ተክለ፡ ጊዮርጊስ፡ ያአፄ፡ ልጅ፡ ‘l’ato Takla Giyorgis, fils du roi,^fr’ 62 l. 10–11 (ed.), 74 l. 25 (tr.)

Cross-references: ● also ሐፀይ፡ ● for ቃለ፡ ሐፄ፡ ቃል፡ (TraCES)

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose