Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

magni aestimatus^la

a)honoratus^la: ዘርእ፡ ክቡር፡ ἔντιμον ( ኅሱር፡ ) ; ; ; ; ; ; ; .

b)gloriosus^la, magnificus^la: ዐቢይ፡ ውእቱ፡ ውክቡር፡ ፈድፋደ፡ ; ; ; ስሙ፡ ክቡር፡ ; ሕዝብ፡ ክቡር፡ ; ὑψηλός ; de veste ; ክቡራት፡ res gloriosae^la, ; ; ክቡራት፡ ወመንክራት፡ .

c)spectatus et honestus^la, nobilis^la, amplus^la, illustris^la, procer^la( vornehm ): ἔνδοξος ; ; ; ; ; ἔντιμος ; ; εὐγενής .

d)conspicuus^la, celebratus^la, inclytus^la( berühmt ): ስሙ፡ ክቡር፡ ; ዕድው፡ ክቡራን፡ ; ; ሀገር፡ ክብርት፡ ; ክቡረ፡ ስም፡ Enc.

e)venerandus^la ; ክቡር፡ ጳጳስነ፡ ; Lit. Jac.

2)pretiosus^la, carus^la: ክቡር፡ ውእቱ፡ ቃል፡ ዘእግዚአብሔር፡ ; ክቡር፡ ደሙ፡ ; ክብርት፡ ይእቲ፡ እምዕንቍ፡ ; ; ፍሬሃ፡ ለምድር፡ ክብርት፡ ; በኀቤየ፡ ክቡራን፡ አዕርክቲከ፡ ; ; ደቂቀ፡ ጽዮን፡ ክቡራን፡ ; ዕንቍ፡ ክቡር፡ ; ; ; ; ኵሉ፡ ክቡራት፡ πᾶν ἔντιμον ; አልባስ፡ ክቡራት፡

ተገብረ

III,1

1)fieri^la

a)creari^la ; ተገቢሮ፡ ሠሐቅዎ፡ መላእክት፡ ; ; ቃል፡ ( ὁ Λόγος ) ዘበአማን፡ ተወልደ፡ ወኢተገብረ፡ ;

b)gigni^la: ኀጺን፡ እምውስተ፡ ምድር፡ ይትገበር፡ γίνεται (v. ይትጌበር፡ ) ; .

c)confici^la: ዘይትገበር፡ እምአስካል፡ ; ኵሉ፡ ዘይትገበር፡ በእሳት፡ ንዋይ፡ ; ; ; ; ; ; ኵሉ፡ ወርቅ፡ ዘተገብረ፡ ለግብረ፡ ቅዱሳን፡ ; .

d)parari^la, apparari^la: ወዘይትገበር፡ ሲሳይነ፡ ዘለለዕለትነ፡ ; ; በጼው፡ ይትገበር፡ ; ornari^la: እንተ፡ ተገብረት፡ በወርቅ፡ ወበዕንቍ፡ ;

e)perfici^la, perpetrari^la, agi^la: ተገብረ፡ ዝንቱ፡ ኵሉ፡ በእዴኪ፡ ; ትዕግልት፡ ዘይትገበር፡ ; ; ይትገበር፡ ግብረ፡ ; ; ; ; ; ; ; .

f)agi^la, peragi^la, haberi^la, de festis: ተገብረ፡ ፋሲካ፡ ; ; ይትገበር፡ ሎቱ፡ በዓል፡ ዐቢይ፡ ; ሲኖዶስ፡ ይትገበር፡

2)coli^la, de agris .

3)efficacem fieri^lavel esse^la: ተገብረ፡ ወተሰልጠ፡ እሳት፡ ውስቴቱ፡ ( ለማይ፡ ) ; (; )

ክፍል

, plerumque m. , ክፍላት፡ et አክፋል፡

1)divisio^la, vox technica arithmeticae, ; ዘመጽአ፡ vel ዘወጽአ፡ እምክፍል፡ quod efficitur divisione (vel: quotus),

2)pars^la: ; ; ክፍል፡ et ክፍላት፡ ; ኵሉ፡ በበክፍሉ፡ ምግባረ፡ ሰብእ፡ ; ሠጠጦ፡ ( ለመጽሐፍ፡ ) በበክፍል፡ ; ፬ ክፍለ፡ ዓመት፡ ; ; pars diei ; ለዐሠርቱ፡ ክፍል፡ ተሠርዐ፡ ዓለም፡ ; ክፍላት፡ (in quas regnum divisum est) ; de partibus i.e. sectis populi Judaeorum (Pharis., Sadd., Ess.)

3)pars rata^la, portio^la(quae alicui obtigit), μερίς , ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; እስራኤል፡ ኮነ፡ ክፍለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ክፍልየ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ክፍለ፡ ቈናጽል፡ ይኩኑ፡ ; ክፍለ፡ ዕፄ፡ ; እንዘ፡ ይፌንዉ፡ ክፍለ፡ ለቢጾሙ፡ ; ; ዘረከበ፡ ክፍለ፡ በትንሣኤ፡ ὁ ἔχων μέρος ἐν (qui habet partem in)^la ; አልብከ፡ ክፍለ፡ ምስሌየ፡ ; Lud. Comm. hist.p. 328 n. 79; መፍቀሬ፡ አፈድፍዶ፡ ክፍል፡ qui portionem praeter alios praecipuam habere amat^la, Lud. Comm. hist. p. 319 n. 60; ዝንቱ፡ ውእቱ፡ አክፋሊሆሙ፡ ; passim sors^la: ; ; Lud. Comm. hist.p. 495 n. 8.

4)sectio^la, classis^la, ordo^la, διαιρέσεις , ክፍል፡ et ክፍላት፡ ; ; ; sunt ፫ ክፍለ፡ መሐላ፡ (tria genera juramenti) F.M. 22,5; F.M. 5,2 ( ተከፍለ፡ ); መዓርገ፡ ክህነት፡ ትትከፈል፡ ለኀበ፡ ብዙኃን፡ ክፍላት፡ F.M. 25,1; in specie

a)sectio libri^la, caput^la, capitulum^la, lectio^la: ኣስተጋብእ፡ ሎሙ፡ ክፍላተ፡ በዘዚአሁ፡ ጾታሁ፡ እምኵሉ፡ ጉባኤ፡ ቀኖናት፡ F.M. 1,2; ክፍል፡ ቀዳማዊ፡ ይትከፈል፡ ኀበ፡ ፫፡ አክፋል፡ F.N. 24,1; አክፋል፡ እንተ፡ ትትነበብ፡ ላዕለ፡ መቃብራት፡ ; ክፍላት፡ F.N. 12.

b)pars^lavel caput^lamateriae tractandae: እግዚእን፡ አስተጋብአ፡ ሥርዐተ፡ ፍድፋዴ፡ ዓለማውያን፡ ላዕለ፡ ፫ ክፍል፡ ({hat den Vorzug der Punkten zusammengefaßt}) al.

ኀላፊ

, ኀላፍያን፡ et ኀለፍት፡ , ኀለፍታት፡

1)transiens^la, praeteriens^la: ኀላፌ፡ ፍኖት፡ ; ኀላፍያነ፡ ፍኖት፡ ; ; ; ; ; ; ኵሉ፡ ኀላፍያን፡ ; ዐውሎ፡ ኀላፊ፡ καταιγὶς φερομένη ; ኀለፍተ፡ ፍኖት፡ .

2)viator^la, peregrinus^la παρεπίδημος

3)transiens^la, periens^la, fluxus^la, fugax^la, caducus^la, temporalis^la: ; እስመ፡ ዐርክከ፡ ኀላፊ፡ ወለኅዳጥ፡ ውእቱ፡ መዋዕል፡ ; ለብዕሎሙ፡ ኀላፊ፡ 1 ; መብልዕ፡ ኀላፊ፡ ; ዝንቱ፡ ዓለም፡ ኀላፊ፡ ; Mavâs. n. 18; al. crebro.

ንትጋ

, ንትጋት፡

1)defectus^la, lacuna^la, sensu physico et ethico, ὑστέρημα ; Deus Sarae liberis carenti dedit ወልደ፡ መላኤ፡ ንትጋ፡ ; ኵሉ፡ ነገርነ፡ ረትዐ፡ (alle unsere Angelegenheiten sind in Ordnung) ዘእንበለ፡ ሕጸት፡ ወዘእንበለ፡ ንትጋ፡ ; ዘእንበለ፡ ሕጸጽ፡ ወንትጋ፡ Enc.; Enc.; ethice et ንትጋት፡

2)intermissio^la, cessatio^la: እንበለ፡ ንትጋ፡ indesinenter^la Enc.; Lud. ex Enc.; አፍቅርኒ፡ እንበለ፡ ንትጋ፡ ; intermissum^lai.e. intervallum^la: ሰላም፡ ለበዓለ፡ ጌና፡ ለዘኢኮነ፡ ንትጋ፤ እምልደተ፡ ክርስቶስ፡ caet., Enc.

ውሳጤ

, ውሳጥያት፡

1)pars interior^larei: በውሳጤ፡ ሀገር፡ ወአፍአሃ፡ Jsp. p. 355; Platt; ; እምውሳጤሁ፡ ወእምአፍኣሁ፡ ; ኵሉ፡ ውሳጥያቲሁ፡ ለደቡብ፡ terrae septentrionis interiores^la ; virginitas duplex ዘውሳጤ፡ ወዘአፍአ፡ Enc.

2)in specie: penetrale^la, conclave interius^la, cubiculum^la, 2 ; ; ቦአ፡ ውስተ፡ ውሳጥያተ፡ ጽርሑ፡ 3 ; ; ውስተ፡ አብያት፡ ወውስተ፡ ውሳጥያት፡ ; ; ; ὑπερῷα .

በእንተ

(compositum e በ፡ et እንተ፡ ) , quae ante formam በእንቲአ፡ (de qua gramm.§ 167,2; gramm.§ 150,b) assumit, ut: በእንቲአየ፡ , በእንቲአሁ፡ ( በእንቱ፡ in nonnisi errore calami pro በእንተ፡ ዝንቱ፡ scriptum videtur);

1)quod attinet^la, de^la(in specie post verba animadvertendi et dicendi): ወበእንተሰ፡ ይእቲ፡ ዕለት፡ አልቦ፡ ዘያአምራ፡ ; 1 ; ; ; ኵሉ፡ ዘበእንቲአየ፡ ; ; ዘበእንቲአሁ፡ quod ad eum attinet^la Enc.; ምንተ፡ እሬሲ፡ በእንተ፡ ወልድየ፡ ; ; ; ; ; ; ሰማዕኩ፡ በእንቲአከ፡ ; ሐሰወ፡ በእንቲአሁ፡ ; እትናገር፡ ኀበ፡ አቡየ፡ በእንቲአከ፡ ; ; ; ነገር፡ በእንተ፡ ; ; ; ; ; ; ; ጸርሐ፡ ኵሉ፡ ሕዝብ፡ ኀበ፡ ፈርዖን፡ በእንተ፡ እክል፡ . In titulis vel inscriptionibus capitum crebro በእንተ፡ ከመ፡ de eo quod^lavel በእንተ፡ ዘከመ፡ , ut tit.; tit.; tit.; በእንተ፡ ከመ፡ መፍትው፡ አንስት፡ ይትአዘዛ፡ ለአምታቲሆን፡ ; n. 776 ተግሣጽ፡ በእንተ፡ ከመ፡ ኢመፍትው፡ ይቅበጹ፡ ተስፋ፡

2)ob^la, propter^la, causa^la, gratia^la: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; በእንቲአሃ፡ ( ለኀጢአት፡ ) ኵልነ፡ ንመውት፡ ; በእንቲአሁ፡ የኀስሩ፡ ; በእንቲአክሙ፡ ; ; ; በእንቲአየ፡ ; በእንተ፡ ምንት፡ cur^la, quare^la, quam ob rem?^la ; , al.; በእንተዝ፡ vel በእንተ፡ ምንት፡ ideo^la, propterea^la ; ; ; ; ; al.; በእንተ፡ ዘ፡ propterea quod^la, quia^la, quoniam^la ; ; al.

a)de pretio: pro^la ; ; ኢትሀጐል፡ ዐርከከ፡ በእንተ፡ ወርቅ፡ ቀይሕ፡ ; ተባአስ፡ በእንተ፡ ጽድቅ፡ .

b)in gratiam^laalicujus vel pro^laaliquo ( ὑπέρ ), ; ; ; ; ; 1 ; ; .

c)in formulis obtestandi et adjurandi: per^la( um…. willen ), ut Cod. Mus. Brit. LIV,7; በእንተ፡ ማርያም፡ ንዑ፡ ባርኩነ፡ per Mariam^la(sc. obtestor vos, vel: in gratiam^laMariae^la) agite benedicite nobis^la, Enc.

3)etiam de causa efficiente ( እንተ፡ ኀበ፡ ): per^la, διά Gen., ተዘከር፡ ከመ፡ በእንቲአሆሙ፡ ተወለድከ፡ ; ብዙኃን፡ ተሀጕሉ፡ በእንተ፡ ወርቅ፡ ; ; ; ; ; ; በእንተ፡ ወልዱ፡ ይቀውም፡ διὰ τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ βαστάζεται ; እለ፡ ተጸውዑ፡ በእንቲአሁ፡ οἱ κεκλημένοι ὑπ᾽ αὐτοῦ

ሕምዝ

( m. ) ሕምዛት፡ (F.N. 10; F.N. 23).

1)aestus irae^la, furor^la, exacerbatio^la, θυμός ; ; ; ; ዐቢይ፡ ሕምዙ፡ ; ; ; ይስማዕ፡ ሰማይ፡ ወታጽምዕ፡ ምድር፡ (sc. incarnationem Christi) ወይደንግፁ፡ መሠረታተ፡ ሕምዝ፡ Lit. Diosc.;

2)amaritudo^la, fel^la πικρία ; አጽገበኒ፡ ሕምዘ፡ ; χολή እግዚአብሔር፡ አስተየኒ፡ ማየ፡ ሕምዝ፡ ; ምረተ፡ ሕምዝየ፡ πικρία καὶ χολή μου ; ; χολέρα .

3)venenum^la, virus^la( χολὴ , θυμὸς , ἰὸς , φάρμακον , θάνατος ): ሕምዘ፡ አርዌ፡ ምድር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ሕምዝ፡ ዘይቀትል፡ ; ; ሕምዝ፡ ቀታሊ፡ ; ሕምዘ፡ ባቲ፡ ውስቴታ፡ ; ሕምዘ፡ ሥራይ፡ ለተማስኖ፡ ; ኵሉ፡ ዘፍጥረታተ፡ ሕምዝ፡ venefici cujuscumque generis^la .

ሕንጽ

aedificatio^la, aedificium^la: ሕንጸ፡ (v. ሕንጻ፡ ) ጥቅም፡ ; ኵሉ፡ ሕንጻ፡ .

መሃይምን

( መሀይምን፡ ) ( ܡܗܰܝܡܰܢ , مُهَيْمَن مُهَيمِن ), fem. መሃይምንት፡ fidus^la, fidelis^la(sensu theolog.: is qui credit^la) πιστός ; ; ; ; . n. 1522,14; (Abraham) መሃይምን፡ ውእቱ፡ በኵሉ፡ ; ስምዕ፡ መሃይምን፡ ; ; ; ከናፍር፡ መሃይምንት፡ χείλη πιστά ; መሃይምናኒሁ፡ οἱ πεποιθότες ἐπ᾽ αὐτῷ ; መሃይምናን፡ fideles^la(Christiani) ; ; ; ክርስቲያናዊት፡ መሃይምንት፡ – Vicem fem. መሃይምናት፡ explet መሃይምንት፡ , quae forma in libris mss. multo crebrius occurrit, quam መሃይምናት፡ (ut ኵሉ፡ መሃይምናን፡ ወመሃይምንት፡ omnes fideles utriusque sexus^la).

ትዝምድ

(pro ትዝምድት፡ ) cognatio^la, genus^la, stirpes^la, familiae^la, progenies^la: exi እምነ፡ ምድርከ፡ ወእምነ፡ ትዝምድከ፡ ; ; እሉ፡ ትዝምደ፡ ያዕቆብ፡ ; ኂሩተ፡ ትዝምድ፡ εὐγένεια ; ἔκγονα ; in specie genus^lavel genera ejusdem aetatis^la(i.q. ትውልድ፡ ) ኵሉ፡ በበ፡ ትዝምዱ፡ ኵሎ፡ መዋዕለ፡ ; ውስተ፡ ትዝምዶሙ፡ vel በኵሉ፡ ትዝምዶሙ፡ ; Lud. Comm. hist. p. 323 n. 71.

ቀዋም

(Lud. ቀዊም፡ ), m. et fem. , procerus^la, erectus^la, altus^la: ወቀዋም፡ ወላሕይ፡ ወጽኑዕ፡ እምኵሉ፡ ደቂቁ፡ ; ኵሉ፡ አረፍት፡ ቀዋም፡ πᾶν τεῖχος ὑψηλόν .

ኬንያ

, m. (et fem. ?, quamquam τεχνῖτις ኬንያ፡ tamquam masc. construitur), et , ኬንያት፡ , ኪነት፡ , ኬነት፡ , ኬናት፡ (de ኬነውት፡ vid. ኬናዊ፡ ) artifex^la, opifex^lacujusvis generis, τεχνίτης , τεχνῖται ; ; ; ; ; ; ; ; ; ኬንያ፡ ኅርወት፡ ; ὁ πλάσας ; de gubernatore navis ኬንያ፡ ጠቢብ፡ ; unguentario ; ኬንያ፡ ሥዕል፡ (pictor), Lud.; de ; Enc.; nec non de Jesu (Lud. ex) Sx. Enc. …; ኪነት፡ (v. ኬነት፡ et ኬናት፡ ) ; (c. iisdem varr.); ; ; ; ኪነተ፡ ዕፅ፡ ; ኵሉ፡ ኪነተ፡ (v. ኬነተ፡ ) አሕማር፡ ; ኬነት፡ ዘማእነም፡ (v. ኪነት፡ ) ; hebr. in C ( ); ; ; Enc.; ኬንያት፡ Lud. ex Enc. – Voc. Ae.:^la ፌማ፡ ኬንያ፡ ዘ፡ ጠቢብ፡ , aliud^la: ኬንያ፡ ፌማ፡ ጠቢብ፡ ሐኪም፡ ብ፡ ብልሕ፡

አፍተወ

II,1appetitu^la, concupiscentia^la, desiderio^laafficere^laaliquem, delectare^laaliquem, placere^laalicui, : ኢያፍቱከ፡ ሥና፡ ለብእሲተ፡ ባዕድ፡ ; ኢያፍቱከ፡ ተድላሆሙ፡ ለረሲዓን፡ μὴ εὐδοκήσῃς ; ኢያፍቱከ፡ ግብሮሙ፡ ለኃጥኣን፡ μὴ θαύμαζε ἐν … ; ኵሉ፡ ዘያፈትዋ፡ ለዐይንየ፡ ; ኢያፍተወኒ፡ መዋዕለ፡ ሰብእ፡ ; ኵሉ፡ ዘአፍተዎሙ፡ ; Asc. .

a)impers.: cupiditas^laincedit^laaliquem, ወአፍተዎ፡ ለዳዊት፡ n. 13691 ; ከመ፡ .

b)libet^la: በከመ፡ ዘያፈትወከ፡ κατὰ πᾶσαν τὴν χρείαν σου .

ተቀደመ

III,1et III,2praevenire^la, praevertere^la, praecurrere^la, ; ; ትመጽእ፡ እንዘ፡ ትትቄደም፡ (v. ተሐውር፡ ) ተፅናስ፡ ; ኵሉ፡ ዘይትቀደም፡ πᾶς ὁ προάγων

ምዕር ኵሉ

, ምዕራት፡ , ምዕራታት፡

1)transitus i.e. momentum^lavel ictus temporis^la

a) ለእንተ፡ ምዕር፡ ἐν ἀτόμῳ ( in momento^la) ant.; ኵሉ፡ ፍጡን፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ለእንተ፡ ምዕር፡ .

b) ኵሉ፡ ለምዕር፡ ወግብተ፡ ( διὰ τάχους καὶ ἐξάπινα ) subito^la, repente^la ; ; ለምዕር፡ πρὸς ὀλίγον ; ወይከውን፡ በጊዜሃ፡ ለምዕር፡ ὡς στιγμὴ παραχρῆμα .

c) ምዕረ፡ ኅዳጠ፡ χρόνον paululum temporis^la ; ተኀባእ፡ ኅዳጠ፡ ምዕረ፡ ;

d) ምዕረ፡ cum Imperativo et Cohortativo conjungere amant: jam^la, modo^la, parumper^la, paulisper^la, prius^la: ተፈሣሕ፡ ምዕረ፡ τὸ νῦν ἔχον ἡδέως γίνου ; ብላዕ፡ ወስተይ፡ ምዕረ፡ ወተፈሣሕ፡ ; ንጠይቅ፡ ምዕረ፡ ; ; ; ; .

2)vicis^la(in locutionibus adverbialibus, ut una vice^la, tertia vice^laal.)

a) ምዕረ፡ semel^la ἅπαξ ; ; ; ; ; ἐφάπαξ ; ምዕረ፡ ለለዓመት፡ ; ; ; ምዕረ፡ – ወዳግመሰ፡ ; ; ምዕረ፡ ወካዕበ፡ ἅπαξ καὶ δίς ; ; ; ; ምዕረ፡ አሐተ፡ una vice^la ; ዓዲ፡ ምዕረ፡ ἔτι ἅπαξ ; ; ; ዛተ፡ ምዕረ፡ hac vice^lavel nunc^la ; ምዕረ፡ ዳግም፡ secundo^la, ; ዕፁፍ፡ ፫ ምዕራተ፡ τρὶς δίς ; ምዕራተ፡ ብዙኃተ፡ pluries^la, saepius^la ; ምዕራተ፡ ; ; ; ; ምዕራታተ፡ iterum ac saepius^la

α) ምዕረ፡ – ምዕረ፡ modo – modo^la ;

β)nota per ê^laaffigi: ምዕሬሃ፡ ለይእቲ፡ መስፈርት፡ illam mensuram semel^la( impletam^la) .

b) በምዕር፡ semel^la, uno ictu^la, uno eodemque tempore^la ; ; ; ; ; ; ; በምዕር፡ በበ ፫፡ n. 207 ዓመት፡ ; ; ; ;

c) በበምዕር፡ singulis vicibus^la .

d) እምዕር፡ ለምዕር፡ aliam vicem super aliam i.e. identidem^la, iterum iterumque^la

i.e. ኵል፡ III m. ( gramm.§ 157,2) ኵሎ፡ (i.e. ኵለ፡ et ሁ፡ ).

A)Refertur ad res multas, individua multa, et latine redditur omnis^la. Quam ubi significationem habet, secundum genera et numeros variare licet, ut fem. ኵላ፡ , m. ኵሎሙ፡ , fem. ኵሎን፡ , quamquam plerumque ኵሉ፡ sine ulla mutatione nominibus fem. et m. , et , apponitur. Sed ubi omnes^laad II vel I refertur, harum personarum pronomina voci ኵል፡ suffigantur necesse est, ut: ኵልነ፡ , ኵለነ፡ nos^laomnes^la, ኵልክሙ፡ m. , ኵልክን፡ fem. , ኵለክሙ፡ , ኵለክን፡ vos^laomnes^la.

1)omnis^la, omnes^la,

a)(vel subsantive): ከመ፡ ትቅትል፡ ኵለነ፡ ; አበ፡ ኵልነ፡ ; ብዙኀ፡ ንስሕት፡ ኵልነ፡ ; ; ኵልነ፡ ኃጥኣን፡ ንሕነ፡ ; ; ; ኵልክሙ፡ ; ; ; ; ; እመሂ፡ ኵሎሙ፡ ዐለዉከ፡ ; ; ; crebro etiam ኵሉ፡ omnes^la, ut ; ; ; ; ; al., et omnia^la ; ; ; ; ; ; al. n. 815

b)adjectivi instar alii nomini apponitur (plerumque praepositum, rarius postpositum):

α)sive utrumque in : ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ; እነግር፡ ኵሎ፡ ስበሓቲከ፡ ; ኅድግዋ፡ ለኵሉ፡ ርስሐት፡ ; ኵላ፡ እከይ፡ ; ኵሎ፡ ንዋዮሙ፡ ; ኵሉ፡ እኪት፡ እንተ፡ ; አይድዖሙ፡ ዘኵሎ፡ ቃለ፡ ; ኵላ፡ ትእዛዝየ፡ ; ኵሉ፡ ሕዝብ፡ ; ኵሎ፡ አምሳለ፡ .

β)sive utrumque in : ኵሎሙ፡ ኃጥኣን፡ ; ; ; ለኵሎን፡ ኀጣውእ፡ ; .

γ)sive ኵሉ፡ solum in : ኵሎን፡ በረከት፡ ; ኵሎሙ፡ ይእቲ፡ ትውልድ፡ ; ; .

δ)sive ኵሉ፡ solum in (in specie ante nomina inanimatorum et rerum): ኵሉ፡ መዋዕሊሁ፡ ; ኵሉ፡ ቀላያት፡ ; ; ኵሉ፡ ዕፀው፡ ; ; ኵሉ፡ አሕዛብ፡ ; ; ; .

ε)cum adjectivis et pronominibus: ኵሉ፡ ነዋኅ፡ πᾶν ὑψηλόν ; ምስለ፡ ዝንቱ፡ ኵሉ፡ ; ; ነገርዎ፡ ኵሎ፡ እንተ፡ ረከበቶሙ፡ ; ; ; ; al.

2)omnis^lai.e. quivis^la, unusquisque^la, (jeder): ለኵሉ፡ ነፍስ፡ ; ; ኵሉ፡ ዐራት፡ ; ኵሉ፡ ለባዊ፡ ; አተወ፡ ኵሉ፡ ውስተ፡ ርስቱ፡ ; ያስተርኢ፡ ለዐይነ፡ ኵሉ፡ ወያአምር፡ ኵሉ፡ ; ; ; ; ኵሉ፡ ዘሰአለከ፡ ; ; 1 ; ἕκαστος ; ; ; ; etiam ኵሉ፡ ኵሉ፡ omnes^laet^lasinguli^la Enc.

a)ullus^la, quicumque^la ; ; ; Kuf. p. 166, l. 12; cum negandi particula: nullus^la, nihil^la ; ; ; ; ; .

b)omnis^lageneris^la, quilibet^la, varius^la, ; ; ; ; .

3) ኵሉ፡ universum^la, universitas^larerum^la: አምላከ፡ ኵሉ፡ ; እግዚአ፡ ኵሉ፡ Lit.; እንተ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ catholica^la, ut: ቅድስት፡ እንተ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ Cyr. ad ; ; ; ;

B)Refertur ad rem unam, continuam, et latine vertitur: totus^la. Quam ubi significationem habet, nonnisi formas ኵሉ፡ et ኵላ፡ adhibere licet, eaeque nonnisi cum nominibus componuntur. (Ad nomina vel ad personas I et II et I, II, III relata, vox totus^lanomine ኵለንታ፡ exprimitur). Exempla: ውስተ፡ ኵሉ፡ ምድር፡ ; ; ኵሉ፡ ሕዝቦሙ፡ ; ኵሎ፡ በግዖ፡ ; ; ; 1 ; ኵሉ፡ ሥጋሁ፡ ; ኵሉ፡ ሕንጻ፡ ; ኵላ፡ ኢየሩሳሌም፡ ; ; በኵሉ፡ ልብክሙ፡ ; ; ኵላ፡ ሌሊተ፡ ; ; .

Cross-references: Adverbialiter usurpatur

a) ኵሉ፡ prorsus^la: ኵሉ፡ ለምዕር፡ ወግብተ፡ διὰ τάχους ἐξάπινα ; ኵሉ፡ ዘከመ፡ .

b) በኵሉ፡

α)omnino^la, prorsus^la ὅλως .

β)quaqua^la, ubique^la, omnifariam^la: πάντη ; ; በኵሉ፡ ኀበ፡ ubicumque^la ; ; ; ubicumque^la ውስተ፡ ኵሉ፡ ዘ፡ .

mǝʿr , mǝʿrāt , mǝʿrātāt

Grébaut
ምዕር፡ mǝʿr «une fois^fr, una vices^la (nominatif)» ― አንደ፡ ጊዜ፡ Ms. BNFabb217, fol. 44r.
105
ምዕረ፡ mǝʿra «une fois^fr, semel^la (adverbe)» ― አንደ፡ ጊዜ፡ Ms. BNFabb217, fol. 44r.
105

Leslau
ምዕር፡ mǝʿr ( ምዕራት mǝʿrāt , ምዕራታት mǝʿrātāt ) moment^en, time^en
ምዕረ mǝʿra once^en, at once^en, at one time^en, a while^en, for the present^en, just now^en, presently^en 327a

ለባዊ ኵሉ

mentis compos^la, prudens^la, intelligens^la, scitus^la, peritus^la: συνετός ኵሉ፡ ለባዊ፡ ; መኰንን፡ ለባዊ፡ ; ; ኢለባውያን፡ ἀσύνετοι ; n. 44 φρόνιμος ; ልብ፡ ጠቢብ፡ ወለባዊ፡ 3 b,12; ἐπιστήμων ; νοερός መናፍስት፡ ለባውያት፡ ; σοφός ለባዊ፡ በቃሉ፡ ; ሰብእ፡ ለባውያን፡ ( እንስሳ፡ ) ratione praediti^la ; ኵሉ፡ ፍጥረት፡ ለባዊት፡ ወሥጋዊት፡ ; ከመ፡ ይኩኑ፡ ለባብያነ፡ ወንቁሓነ፡ ut sint cauti^la(circumspecti) et attenti^la ; F.N. 32 ለባዊ፡ is qui mentis compos est^la, opponitur insipientibus et insanis cujusvis generis. i.e. ኵል፡ III m. ( gramm.§ 157,2) ኵሎ፡ (i.e. ኵለ፡ et ሁ፡ ).

1)omnis^la, omnes^la,

b)adjectivi instar alii nomini apponitur (plerumque praepositum, rarius postpositum):

β)sive utrumque in : ኵሎሙ፡ ኃጥኣን፡ ; ; ; ለኵሎን፡ ኀጣውእ፡ ; .

γ)sive ኵሉ፡ solum in : ኵሎን፡ በረከት፡ ; ኵሎሙ፡ ይእቲ፡ ትውልድ፡ ; ; .

δ)sive ኵሉ፡ solum in (in specie ante nomina inanimatorum et rerum): ኵሉ፡ መዋዕሊሁ፡ ; ኵሉ፡ ቀላያት፡ ; ; ኵሉ፡ ዕፀው፡ ; ; ኵሉ፡ አሕዛብ፡ ; ; ; .

ε)cum adjectivis et pronominibus: ኵሉ፡ ነዋኅ፡ πᾶν ὑψηλόν ; ምስለ፡ ዝንቱ፡ ኵሉ፡ ; ; ነገርዎ፡ ኵሎ፡ እንተ፡ ረከበቶሙ፡ ; ; ; ; al.

a)ullus^la, quicumque^la ; ; ; Kuf. p. 166, l. 12; cum negandi particula: nullus^la, nihil^la ; ; ; ; ; .

b)omnis^lageneris^la, quilibet^la, varius^la, ; ; ; ; .

Cross-references: Adverbialiter usurpatur

a) ኵሉ፡ prorsus^la: ኵሉ፡ ለምዕር፡ ወግብተ፡ διὰ τάχους ἐξάπινα ; ኵሉ፡ ዘከመ፡ .

b) በኵሉ፡

α)omnino^la, prorsus^la ὅλως .

β)quaqua^la, ubique^la, omnifariam^la: πάντη ; ; በኵሉ፡ ኀበ፡ ubicumque^la ; ; ; ubicumque^la ውስተ፡ ኵሉ፡ ዘ፡ .

lǝbbāwi , ልባውያን፡ lǝbbāwǝyān , fem. ልባዊት፡ lǝbbāwit , ልባውያት፡ lǝbbāwǝyāt

Grébaut
ልባዊ፡ lǝbbāwi , fem. ልባዊት፡ lǝbbāwit «basé sur les démonstrations du raisonnement^fr», rationnel^fr ጸሐፈ፡ ሎቱ፡ ስምዓ፡ ብዙኃ፡ እምቃላተ፡ መጻሕፍት፡ ቅዱሳን፡ ወበትእምርታት፡ ለባዊት። 113–114
34
ልባዊ፡ lǝbbāwi , ልባውያን፡ lǝbbāwǝyān «bonus ingenio^la» ― ልበኛ፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 5.
ልባዊ፡ lǝbbāwi «intelligent^fr, rationnel^fr, raisonnant^fr, comprenant^fr» ― ለባዊ፡ , አዋቂ፡ Ms. BNFabb217, fol. 15r.
ልባዊት፡ lǝbbāwit , ልባውያት፡ lǝbbāwǝyāt «intelligente^fr, rationnelle^fr» ― ለባዊት፡ Ms. BNFabb217, fol. 15r.
34

Leslau
ልባዊ lǝbbāwi , ልብው፡ lǝbbǝw ; also rational^en, intelligent^en, who (that) reasons^en 306a

ተሰነነ

III,2et ተሳነነ፡ III,3(raro ተሰነ፡ III,1) litigare^lacum aliquo, litem habere^lainter se, judicio contendere^la, altercari^la: ኢትሰነን፡ በቅሥተ፡ ጊጉይ፡ ; ብእሲ፡ ዘይሴነን፡ ወይትዋቀሥ፡ ἀνὴρ δικαζόμενος καὶ διακρινόμενος ; ኵሉ፡ ለነፍሱ፡ ይሴነን፡ (v. ይሳነን፡ ) ; ; ምስለ፡ pers., ut: የሐውርኑ፡ ይሳነን፡ ምስሌከ፡ ; ኢትሰነን፡ (v. ኢትሳነን፡ ) ምስለ፡ መኰንን፡ ; ; vel : መኑ፡ ይሴነነኒ፡ (v. ይሳነነኒ፡ ) ; እሴነኖሙ፡ κριθήσομαι πρὸς ; ; ; ምንትኑ፡ ( cur^la) እሴነነከ፡ M.M. f. 289; etiam litis, ut: ቅሥተ፡ ይሴነኖሙ፡ ለዕድዋኒሁ፡ ; .

ልሳን ገነየ

[i.q. לָשׁוֹן , ܠܶܫܳܢ , לִשָּׁן , لِسِانٌ ; de etymo Ges. thes. p. 762] m. et fem. (ex. gr. ; ; ; ; ) ልሳናት፡ ( ; ; )

1)lingua^la(membrum corporis) ነበበ፡ ልሳንየ፡ ; ይረትዕ፡ ልሳነ፡ በሃም፡ ; ምቱረ፡ ልሳን፡ γλωσσότμητος ; ልሳን፡ ድክምት፡ ; ልሳን፡ ሐሳዊት፡ ; ልሳን፡ ዐማፂ፡ ; ; ኵሉ፡ ልሳን፡ ይገኒ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ; ዘክልኤቱ፡ ልሳኑ፡ δίγλωσσος ; ዐቂበ፡ ልሳን፡ linguam continere^laFal.; በካልእ፡ ልሳን፡ ይትናገሩ፡ ሐዲስ፡ γλώσσαις λαλεῖν ; ልሳነ፡ ዕፍረት፡ quasi μυρόγλωσσος ( ἡδύγλωσσος ) est epitheton Enc.; Chrys.; Herm. in subscrpt.; ልሳነ፡ ወርቅ፡ (i.q. አፈ፡ ወርቅ፡ ) Joannes Chrysostomus^laF.M. 2,9; { }.

2)sermo^la, lingua^la: ሕዝብ፡ ዘኢታአምር፡ ልሳኖ፡ ; et ; እምልሳነ፡ ዐረቢ፡ e sermone arabico^la ; sunt gentium^la ፸ወ፪ ልሳናት፤ ዘሴም፡ ፲ወ፯፤ ዘካም፡ ፴፤ ዘያፌት፡ ፳ወ፭ Voc. Ae.^la

3)transfertur ad

a)sinum maris^laet linguam^la(terrae) vel isthmum^la: ልሳነ፡ ባሕረ፡ ግብጽ፡ (var.); ; ልሳነ፡ ባሕር፡ እንተ፡ ትኔጽር፡ መንገለ፡ ግብጽ፡ ; deinde de linguis et paeninsulis saepius in et 9.

b)linguam ignis^lai.e. flammam^la: ልሳነ፡ እሳት፡ (var.); ; ; ; ;

c)ligulam auri^la: ልሳን፡ እንተ፡ ወርቅ፡ (ex hebr. לְשׁוֹן זָהָב ) ; .

d)examen librae^la: ከመ፡ ልሳነ፡ ለጽሊጸ፡ መዳልው፡ ὡς ῥοπὴ ἐκ πλαστίγγων . – Vox ልሳን፡ , cum in dialecto amh. rarius usurpetur, in Voc. Ae.^laexplicatur: ልሳን፡ ዘ፡ መላስ፡ (a ላሰ፡ , aeth. ለሐሰ፡ ).

I,1[ جَنَأَ pronum se inclinavit^la, ܓܢܳܐ decubuit^la, قنع , כנע , צנע ] ይግነይ፡

1)pronum se inclinare^la, procumbere^la: ግነዩ፡ ወስግዱ፡ πίπτοντες προσκυνεῖτε .

2)se submittere^lavel subjicere^la, obsequium praestare^la, ( servire^la) alicui, ለ፡ pers.: ὑποταγῆναι ; ; ; ; n. 1179 ለጽድቀ፡ እግዚአብሔር፡ ስእኑ፡ ገኒየ፡ ; ለከ፡ ይገንዩ፡ ኵሉ፡ ተግባርከ፡ δουλευσάτω ; እፎ፡ ሠመርክሙ፡ ከመ፡ ትግነዩ፡ ለአቢባል፡ (Hannibali) ; ; ; ruri vixit እንዘ፡ ለሊቁ፡ ይገኒ፡ Enc.; Org.

3)demittere animum^la, submisse se gerere^la, .

a)demisso animo pati^la: ግነዩ፡ ταλαιπωρῆσατε .

b)demisso animo accipere^lavel admittere^laaliquid, ለ፡ , ut: ዘይፈርሆ፡ ለእግዚአብሔር፡ ይገኒ፡ ለተግሣጹ፡ ἐκδέξεται .

c)demisso animo confidere^la, በ፡ , ut: ብእሲ፡ ጠቢብ፡ ይትአመን፡ ወይገኒ፡ በሕጉ፡ ለእግዚአብሔር፡ ἐμπιστεύσει .

d)humiliter adorare^la, ለ፡ , προσκυνεῖν .

e)humiliter rogare^la, supplicare^la: ውእቱ፡ ይገኒ፡ προσδεηθήσεται ; ለ፡ pers.: ገነይኩ፡ ለከ፡ δέομαι ; ይገንዩ፡ ለከ፡ .

f)humiles gratias agere^la, humili et grato animo celebrare^lavel laudare^laDeum: ἐξομολογεῖσθαι , ; ለ፡ ; እግነይ፡ ለከ፡ አምላኪየ፡ ; ; ; ; ሎቱ፡ ግነዩ፡ ; ኢትትሀከዩ፡ ገኒየ፡ ሎቱ፡ ; ; ; ; ; ; ኵሉ፡ ልሳን፡ ይገኒ፡ ለእግዚአብሔር፡ ὀμεῖται τὸν θεὸν ; ; .

g)humili animo confiteri^la, ከመ፡ ; ለ፡ peccati, . – : ገረረ፡ ገነየ፡ ተኰነነ፡ ተቀንየ፡ ብ፡ ተገዛ፡ ገነየሰ፡ አመነሂ፡ ; aliud^la: ገነየ፡ በ፪ ለመነ፡ ተለማመጠ።

lǝssān

Compounds
ልሳነ፡ ዕፍረት፡ lǝssāna ʿǝfrat ‘lingua profumata^it’ ዝንቱ፡ አቡነ፡ ሊባኖስ፡ መና<ኔ>፡ መርዓ፡ ወንግሥ፡ ኰኵሐ፡ ሃይማኖት፡ ከመ፡ ጲጥሮስ፡ ልሳነ፡ ዕፍረት፡ ከመ፡ ጳውሎስ፡ ‘Questo Padre nostro Libānos — ripudiatore delle nozze e del regno, pietra della fede come Pietro, lingua profumata come Paolo^it’ 6 § 11 (ed.), 5 § 11 (tr.) (‘lǝssāna ʿǝfrǝt è epiteto tradizionale di Paolo, vd. 1028.’ 5 n. 23 ), ዕፍረት፡

Grébaut
ልሳን፡ lǝssān «langage^fr» ደረሱ፡ ሎቱ፡ ውዳሴ፡ በጊዜ፡ ጸሎት፡ በልሳነ፡ ሮማይስጥ። 42
ልሳን፡ lǝssān «langage^fr (dans toutes les acceptions)» ― አንደበት፡ , ቋንቋ፡ , ልሳን፡ , ምላስ፡ Ms. BNFabb217, fol. 14r.
27

Leslau
ልሳን lǝssān tongue^en, language^en
ልሳነ፡ ሰብእ፡ lǝssāna sabʾ a prayer against an evil tongue^en 6–12, 138, ሰብእ፡
ልሳነ፡ ፍጥረት፡ lǝssāna fǝṭrat (Lt) mother tongue^en, ፍጥረት፡
ልሳነ፡ ለጽሊጽ፡ lǝssāna laṣliṣ balance^en, ለጽሊጽ፡
318b

ሣዕር

, plerumque m. , አሥዕርት፡ ( ) [Aethiopes et Arabes herbas, quibus terra obsita est, cum pilis corporis comparantes herbarum et pilorum nomina ex eadem radice propagaverunt, ut شَعْرَاءُ herbosus, plantis abundans, arboribus obsitus^la: سُعرٌ plantae^la, arbores^la; (Syri ab una radice petierunt nomina ܥܰܡܪܳܐ lana^laet ܥܰܡܺܝܪܳܐ gramen^la, herba viridis^la) n. 260amh. ሣር፡ , ሳር፡ i.q. aeth. ሣዕር፡ ] herba^la, gramen^la, ( pabulum^lapratense et agreste) βοτάνη ; ; ; ; ; χόρτος ; ; ; ; ; ; ሣዕረ፡ ገዳም፡ ; ሣዕረ፡ ምድር፡ ; ; ሣዕረ፡ ይትረዐይ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; (gramen segetis); ; ; አሥዕርት፡ gramina^la ; χλόη ከመ፡ ያብቍል፡ ሣዕረ፡ ገዳም፡ ; νομή (pabulum) ; πάπυρος ; τὸ ἄχι τὸ χλωρόν ኵሉ፡ ሐመልማለ፡ ሣዕር፡ ; de herbis malis in vineis ሣዕር፡ ወሦክ፡ ; φρύγανα ἄγρια ሣዕረ፡ ገዳም፡ .

a)Etiam de herbis aridis^la, foeno^laet stramento^lausurpatur: φρύγιον ; καλάμη ; ሣዕር፡ ዘያነሥኦ፡ ነፋስ፡ χόρτος φερόμενος ὑπὸ πνεύματος ; ἄχυρα (at ሐሠር፡ ); ይውዒ፡ ከመ፡ ሣዕረ፡ ገዳም፡ ἐν τοῖς δάσεσι τοῦ δρυμοῦ ; κάρφος (at ሐሠር፡ ); ሣዕር፡ stramentum^la, quo tecta aedium teguntur,

b)In Voc. Ae. tamquam singulares herbarum species distinguuntur

α) ሣዕረ፡ አንሕስት፡ ( gramen tectorum^la) ; , quod interpretantur አሸሀት፡ (?).

β) ሣዕረ፡ ቋዕ፡ ዘ፡ ልህቅ፡ inter nomina plantarum.

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose