Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

i.q. سَلِيخَةٌ [a سَلَخَ deglubere^la, decorticare^la] corticis aromaticae species, cassia^la( aromatica^la), κασία ; . (Cfr. ሰሊክ፡ ).

ሰሊዳ

vel ሰሌዳ፡ , σελίς , σελίδα , m. et fem. , ሰሊዳት፡ vel ሰሌዳት፡ et ሰላድው፡ ( Platt)

1)tabula scriptoria^lavel pictoria^la, tabella^la; nec non earum pagina^lavel columna^la: πυξίον ; ; ; ; σελίδες ሶበ፡ አንበበ፡ ሠለስተ፡ ሰሌዳ፡ (v. ሰሌዳተ፡ ) ወአርባዕተ፡ ; ሰሌዳ፡ እብን፡ ; ; ; ሰሌዳተ፡ እብን፡ ዘሕግ፡ Org.; ሰሌዳ፡ ሥዕል፡

2)lamina^la, bractea^la, tabula^la, assis^la, tessera strati^la: λεπίδες ; σανίς ; ; ; ; ፍሉገ፡ ይኩን፡ ሰሊዳሁ፡ κοῖλον σανιδωτόν ; ሰሌዳ፡ መጽሔት፡ ; ሰሌዳተ፡ ኀጺን፡ ; ሰላድወ፡ ኀጺን፡ ; ጸፍጸፈ፡ ሰሌዳ፡ ; ሰሌዳ፡ በረድ፡ ጸፍጸፈ፡ ዐውዱ፡ Lit. Epiph.; ቀብዖ፡ በሰሌዳ፡ (ubi Graecus κεχρισμένα ἐν μίλτῳ habet) . – : ሰሌዳ፡ ዘ፡ ልዝብ፡ ፀርብ፡ ልውሕሂ፡ ይ፡

ሰሊዳ

vel ሰሌዳ፡ , σελίς , σελίδα , m. et fem. , ሰሊዳት፡ vel ሰሌዳት፡ et ሰላድው፡ ( Platt)

ዝብጦ

opus malleo ductum^lavel extensum^la( ductile^la): ቀርነ፡ ዝብጦ፡ σάλπιγγες ἐλαταί ; ; ; ሰሊዳት፡ ዘዝብጦ፡ ; ወላትው፡ ዘወርቅ፡ ዝብጦ፡ ; 3 ; ; ንዋየ፡ ወርቅ፡ ዝብጦ፡ ὁλοσφύρητον .

ሰሊጥ

i.q. سِلِيطٌ oleum e seminibus expressum^la: n. 327 ይሴስይዎ፡ ስንዳሌ፡ ብሱለ፡ ዘቱሱሕ፡ በማይ፡ ወበቅብዕ፡ ወሰሊጥ፡ ወመዓር፡ ዘንህብ፡ ; ያሰትይዎ፡ ሜሰ፡ ወሰሊጠ፡ ; ፯ ልጥረ፡ ቅብዕ፡ ዘሰሊጥ፡

ሰለጠ

I,1et { I,2} [sensu convenit cum שָׁלֵם et שִׁלַּם ; videas, annon שָׁלֵם et שָׁלַט ex eadem radice primaria propagatae primitus notionem integrum esse^lahabuerint, unde سَلِطَ سَلُطَ solidum, durum, vehementem, acutum esse^la, שָׁלַט ܫܠܰܛ ሠለጠ፡ potentem esse^la, dominari^la] I,1 ይስልጥ፡

A)I,1intransit.

1)integrum^la, incolumem^la, perfectum esse^la: ከመ፡ ትስልጡ፡ በዕለተ፡ ክርስቶስ፡ ἀπρόσκοποι ; ከመ፡ ትስልጡ፡ በኵሉ፡ ፍጻሜ፡ πληρωθῆτε ; አመ፡ ይቤ፡ ሰለጥኩ፡ አሜሃ፡ ይትመነደብ፡ πεπληρῶσθαι ; ወዳእኩ፡ ሰለጥኩ፡ ἤδη τετελείωμαι .

2)ad fidem pervenisse^la; ዓመታተ፡ ገድሉ፡ ሰለጡ፡ Lud. ex Enc.; ወዳእኩ፡ ሰለጥኩ፡ ἤδη σπένδομαι .

3)(expleri), satis habere^la: ሰለጥኩ፡ በዘ፡ አብጽሐ፡ ሊተ፡ .

B)I,1et { I,2} transit. integrum facere^la, complere^la .

1)integrum accepisse^lavel reportasse^la, exhausisse^la: ሰለጡ፡ ዐስቦሙ፡ ἀπέχουσι ; ; ሰለጡ፡ መክፈልቶሙ፡ ἔλαβον ; ባቲ፡ ይሰልጥ፡ ትፍሥሕቶ፡ αὕτη ἡ μερὶς τοῦ μισθοῦ αὐτοῦ ; (impii Gehennae tradentur) እስመ፡ ሰለጡ፡ ፍግዓ፡ ወተድላ፡ በዲበ፡ ምድር፡ |

2)persolvere^la, rependere^la, debitum: ሀብ፡ ስልጥ፡ (vel ሰልጥ፡ ) ዘትፈዲ፡ ; ; ; ; ሰልጢ፡ (v. ስልጢ፡ ) ሲሳየኪ፡ ; እስከ፡ ሶበ፡ ትሰልጥ፡ ኵሎ፡ ዘተዐገልኩ፡ ; ሰለጡኒ፡ (v. ሰለጠኒ፡ ) ኵሎ፡ ውስተ፡ ሕፅንየ፡ ; tollere^lapeccata Lud. ex

3)absolvere^la, n. 326consummare^la, perficere^la, ad finem perducere^la, : እስመ፡ ሰለጥኩ፡ በዝ፡ በሓውርት፡ μηκέτι τόπον ἔχων ; : ሰሊጦሙ፡ ግብሮሙ፡ ; ; festi celebrationem ; ሰፈራ፡ እግዚአብሔር፡ ለመንግሥትከ፡ ወሰለጣ፡ ἐπλήρωσεν ; ይሴልጥ፡ συντελέσει ; እሰልጥ፡ መዐትየ፡ ላዕሌሆሙ፡ ; ; ከመ፡ እስልጥ፡ (var. ኣስልጥ፡ ) መቅሠፍትየ፡ ዲብሆሙ፡ ; እሰልጥ፡ ማኅለቅቶ፡ ለእከይኪ፡ ; ሰለጦ፡ ለትእዛዝ፡ implevit^laseu excutus est praeceptum^la ; መዋዕሊሁ፡ በህድአት፡ ሰለጠ፡ ; Infin. vel እንዘ፡ , ut: እምዘ፡ ሰለጠ፡ አዝዞቶሙ፡ vel እንዘ፡ ይኤዝዞሙ፡ ; usurpatur significandae particulae ἤδη jam^la: ሰለጠ፡ መዊተ፡ .

ገብረ

I,1[ גָּבֵר valuit^la, fortis fuit^la; de prima radicis significatione Ges. thes. p. 261] ይግበር፡

1)actuosum esse^la,

a)laborare^la, ; ; .

b)agere^la ; ; ; Platt; .

2)transit., facere^la,

b)ex^lase producere^lai.e. ferre^lafructum ; ; ; ; ; ; vel exigere^laradices ; ramos, frondes ; jacere^laumbram ገብረ፡ ጽላሎተ፡ .

c)conficere^la, fabricari^la, ut: arcam ; ; ferramenta ; vestes ; ; ; vas ; ; simulacrum ; ; flagellum ; varias n. 1160res -30; ; septum ; hortos et piscinas ; ; foveam ; መዛግብተ፡ ; libros ; al.; እምነ፡ materiae: ; ; ; vel Genitivo: ; ; ; vel : ; ; ; ትገብሮ፡ ( ለወርቅ፡ ) አክሊላተ፡ .

d)parare^la, apparare^la, ut: cibos ; ; ; ; ; ; ; ; ገብረ፡ ወይነ፡ እምፍሬ፡ ; ይገብር፡ ግብነተ፡ ; ማኅደረ፡ ; ; ምርፋቀ፡ ; መካነ፡ ; ቤተ፡ ; viam ; candelas ( ἐξάπτειν ) ; in specie victimam ad immolandum: ; ; ; ; ; ; ; .

e)comparare^la, acquirere^la, ut: ; ኀይለ፡ ; ስመ፡ ; ; ; ቈነማተ፡ , መዛግብተ፡ ; አዕርክተ፡ .

f)instituere^la, peragere^la, convivium, festum ; ; ; ; ; ; ; ; ; ግበር፡ በዓለከ፡ ; ገብረ፡ ተዝካሮ፡ Mavâs.; Enc.; ጉባኤ፡ Enc.; bellum ( gerere^la) ; ; ; ; .

g)exercere^la, subigere^la, ; euphemistice: (aliquem) ;

h)operari^la, opus^lavel negotium facere^la: ; ሰዱሰ፡ ዕለተ፡ ትገብር፡ ግብረ፡ ; ; ; ; ; ይግበር፡ ግብሮ፡ ; ቦኡ፡ ይግበሩ፡ ግብረ፡ በቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; in specie: sacris operari^la, λειτουργεῖν , ; ; ; ; ; , al.

i)efficere^la, ( bewirken , verursachen ): ቍስለ፡ መቅሠፍት፡ ይገብር፡ አምግልተ፡ ; ; ; ; ; ሰላመ፡ ; ; ሀከከ፡ ; መድኀኒተ፡ ; ፍሥሓ፡ ; ማዕሌተ፡ ; vel ከመ፡ : ገብረ፡ ሎሙ፡ ይፍርህዎሙ፡ (v. ከመ፡ ይፍርህዎሙ፡ ) ኵሉ፡ ዘነፍስ፡ ; ; ; vel በዘ፡ .

k)perficere^la, peragere^la, perpetrare^la, ኢገበርከ፡ ሎቱ፡ መዐቶ፡ ; ዘፈቀደ፡ በልቡ፡ ይገብር፡ ; ; ገቢረ፡ ግበር፡ በከመ፡ አዘዝኩ፡ ( ἐπιτελέσεις ) ; (omisso Objecto); ; መንክረ፡ ; ; ዐበይተ፡ ; ; ተኣምረ፡ ; ; ; ; ኀይላተ፡ ; ግብረ፡ ; ; ፈቃዶሙ፡ ; በቀለ፡ ; ; ፍኖተ፡ ; judicium ; ; ንፈቅድ፡ ትግበር፡ ለነ፡ ዘሰአልናከ፡ ; ; .

l)facere^la, agere^la: ; ምንተ፡ እግበር፡ ; ; ዘንተኑ፡ ገከርኪ፡ ; ; ዘእገብር፡ አነ፡ ; ; እምዝ፡ ፈጺሞ፡ እግዚአብሔር፡ ዘንተ፡ ኵሎ፡ ገቢረ፡ ያመጽእ፡ ; ኢትግበር፡ ከመዝ፡ ; ታአምር፡ ዘከመ፡ ገብሩ፡ ; ; ; ; ; ; ሠናየ፡ ገበርከ፡ bene egisti^la ; 1 ; ; እንተ፡ ትኄይስ፡ ገብረ፡ ; etiam , ut: ኢይገብር፡ የሀባ፡ ለካልእ፡ (non faciet ut eam det alii) ; in specie

α)facere^la, exercere^labonum, virtutes: ገብረ፡ ሠናየ፡ ; ; ; ገብረ፡ ጽድቀ፡ ; ; ; ገቢረ፡ ፍትሕ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ገብረ፡ ምጽዋተ፡ ; ; ጸሎተ፡ Enc. n. 1161

β)exsequi^la, observare^lavoluntatem, praecepta alicujus: ; ; ; ; ገብረ፡ ሕገገ፡ ኦሪት፡ ; ; ዘይገብር፡ ፈቃዶ፡ ለአቡየ፡ ; ; ; .

γ)patrare^la, committere^lamalum, peccatum ; ; ; ገቢረ፡ እኩይ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; .

m)facere aliquid alicui^lavel contra aliquem^lai.e. praestare^la, exhibere^la, afficere^la, agere cum^laaliquo, tractare^laaliquem, committere in^laaliquem, ለ፡ , ut: ገቢረ፡ ሠናይ፡ ለጽኑስ፡ ; ምንተ፡ እንከ፡ እግበር፡ ዓዲ፡ ለወይንየ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; በ፡ , ut: በከመ፡ አቍሰሎ፡ ይገብሩ፡ ቦቱ፡ ; ; ; ; ; ; ; ላዕለ፡ ( erga^lavel contra^la): ገብረ፡ ምሕረተ፡ ላዕለ፡ ; ; ; ; Dan. apocr. 1,61; ; ; ; ; ; ; ; ; ዲበ፡ ; ; ; ; ምስለ፡ pers.: ; ; ; ; vel rei: ሕዝበኒ፡ ግበር፡ ዘከመ፡ ፈቀድከ፡ ; ; ; ; ; .

n)facere^lavel reddere^laaliquem vel aliquid, , ut: ጽኑዐ፡ ይገብር፡ መሠረታተ፡ ምድር፡ ; ; ; ; vel et ውስተ፡ .

o)adhibere^la: ይደሉ፡ ከመ፡ ይግበሩ፡ ሎቱ፡ (sc. ለደዌ፡ ) ፈውሳተ፡ ልምሉማተ፡ ; ንሣእ፡ ኵሎ፡ ንዋየ፡ ዘውስቴቶን፡ ወግበር፡ ለሕንጸተ፡ አብያተ፡ ክርስቲያን፡ e

p)nonnumquam substituitur aliis verbis specialioribus, ut: ወይግበሩ፡ ውስተ፡ ማኅቶት፡ ቅብአ፡ (pro ይደዩ፡ ) ; ግበር፡ እዴከ፡ ዲበ፡ ዛቲ፡ ጻሕል፡ ; ; F.M. 14,10 ( ምራቅ፡ col. 898).

ዳኅና

, rarius ድኅና፡ ( in B), , integritas^la, incolumitas^la, salus^la, bona valetudo^la: በዳኅናየ፡ ; በእንተ፡ መንክር፡ ዳኅናሁ፡ ἐπὶ τῷ παραδόξῳ τῆς σωτηρίας ; በዳኅና፡ ; ; ecclesia largitur ሰላመ፡ ለርሑቃን፡ ወዳኅና፡ ለቅሩባን፡ Deg.

a)crebro in phrasi: interrogare^lade valetudine vel statu alicujus vel quomodo^lavaleat^la, se habeat?^la አልቦ፡ ዘይስእል፡ ዳኅናኪ፡ ; ተስእሎ፡ በእንተ፡ ዳኅናሁ፡ ; ይዜንዉከ፡ ዳኅና፡ ብሔር፡ ; ; ; etiam በእንተ፡ ዳኅና፡ ፀብእ፡ .

b): salve^la, secure^la, ነበረት፡ ሀገር፡ ዳኅና፡ ἡσύχασε .

አእተተ

II,1amovere^la, removere^la, submovere^la, amoliri^la, auferre^la, tollere^la, n. 763rei vel : ታአትቶ፡ ለዝሉፉ፡ ὦσας αὐτόν ; አእትት፡ ርስሐተ፡ ἐκδύσῃ ῥυπόν ; ታአትትኑ፡ ሕማሞሙ፡ ; ያአትቱ፡ ኵሎ፡ ጽሕሞሙ፡ ; ኣአትት፡ ጥቅሞ፡ ; አእተትከኑ፡ ብርሃኖሙ፡ ለኃጥኣን፡ ; አእተተ፡ ኵሎ፡ ኀጢአተ፡ ርኩስ፡ ; ; ; et እምነ፡ , ut: አነ፡ ኣአትተከ፡ እምገጸ፡ ምድር፡ ; ርኵሰ፡ እምነ፡ አፉሁ፡ ; አእትቱ፡ እምፍኖት፡ እብነ፡ ; ; ; ኢያአትት፡ አዕይንቲሁ፡ እምጻድቅ፡ ; አክሊለ፡ እምርእስ፡ ; አእትት፡ እምኔየ፡ እዴከ፡ ; ; ሰላመ፡ እምሕዝብ፡ ; ; ; ኀጢአተ፡ እምነ፡ ; ; መንጸፈ፡ እምሐቌ፡ ; ልብሰ፡ እምኔሁ፡ ; vel እምላዕለ፡ , ut: አእትት፡ አልባሰ፡ ርሱሐ፡ እምላዕሌሁ፡ ; vel እምቅድመ፡ ; vel እማእከለ፡ ; .

a)omisso Accusativo, ἀπαλλάσσειν .

b)vitam, animam, hominem de^lamedio^latollere^lai.e. interimere^la: ; ከመ፡ ያእትቶሙ፡ ወከመ፡ ይሠርዎሙ፡ ; ኢያእተተ፡ ዘርኦሙ፡ ; ; ሕይወተ፡ ረሲዓን፡ ያአትት፡ ; .

c)omisso Accusativo vehiculi: solvere^la, provehi^la .

d)in arithmetica: deducere^la, detrahere^la, ut: እምዘተረፈከ፡ ፩አእትት፡ Comp. eccl.

ሰላም

, m. et fem. (ut ; ; ), [ ܫܠܳܡ שָׁלוֹם سَلَامٌ ]

1)incolumitas^la, salus^la ; ; ሑር፡ በሰላም፡ ; በሰላም፡ የሐውር፡ ወበሰላም፡ ይትመየጥ፡ ; ; 2 reg. 3,24; ይዜንዎ፡ በእንተ፡ ሰላም፡ ; ; ከመ፡ ያእምር፡ ሰላሞሙ፡ ut cognosceret, quomodo valerent^la

2)pax^la( εἰρήνη ), quatenus est cum concordia^laet securitas^la, tum salus^laet felicitas^la, omnis generis bona ad bene et beate vivendum necessaria complectens, secundum usum loquendi biblicum.

a)sensu proprio: ገብረ፡ ምስሌሆሙ፡ ሰላመ፡ ; ; ; ; ንግበር፡ ሎቱ፡ ሰላመ፡ ; ፈነዉ፡ መልእክተ፡ በቃለ፡ ሰላም፡ ; ይኩን፡ ሰላም፡ ማእከሌነ፡ ; ; ; ትጼውዕዎሙ፡ በሰላም፡ ; ; ለሰላም፡ ; ፈነዉ፡ ኀበ፡ ጢጦስ፡ ይኅሥሡ፡ ሰላመ፡ እምኔሁ፡ ; ሰብአ፡ ሰላም፡ pacis amatores^la ; ዕደወ፡ ሰላምከ፡ ἄνδρες εἰρηνικοί σου ; ; ሰላመ፡ ይትናገሩኒ፡ ; ; ምክረ፡ ሰላም፡ βουλὴ εἰρηνική ; ይጸልኡ፡ ሰላመ፡ ; ; ; ገባርያነ፡ ሰላም፡ εἰρηνοποιοί pacifici^la .

b)sensu biblico: ; ; ; ብዙኅ፡ ሰላመ፡ ደቂቅኪ፡ ; ሰላም፡ በዲበ፡ ሰላም፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ንርከብ፡ ሰላመ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ; ; ; n. 323 ; .

3)salus^lai.e. salutatio^la: ሰላም፡ ለከ፡ salus tibi! salve!^lacreberrime, ut in singulis Encomiorum Synaxarii strophis; ላዕሌሁ፡ ሰላም፡ (in commemoratione nominum Sanctorum) al.; ሰላመ፡ ገብርኤል፡ salutatio Gabrielis^la( Ave^la ) 33. 203; (ritu ordinationis absoluto) ያቅርቡ፡ ኵሉ፡ ሰላመ፡ ሎቱ፡ ( ለጳጳስ፡ ) ; አትልዎ፡ ሰላም፡ sequi facere salutem^laLud. ex

ሰላም

, m. et fem. (ut ; ; ), [ ܫܠܳܡ שָׁלוֹם سَلَامٌ ]

ሰላማ

viri Aeth. (metropolitae et episcopi Aeth. varii; in specie

a) አባ፡ ሰላማ፡ ከሣቴ፡ ብርሃን፡ primus Aethiopiae apostolus እስመ፡ ሰላመ፡ አምጽአ፡ ሎሙ፡ M.M. f. 48.

b) አባ፡ ሰላማ፡ መተርጕም፡ ; Lud. Comm. p. 295).

ሰላማዊ

1)pacis amans^la, pacificus^la ; ; Johannes Baptista ሰላማዊ፡ Deg.; vel pacem servans^la, concors^la: ትኩን፡ ምስለ፡ ኵሉ፡ ሰላማዊተ፡ ; vel pacis particeps^la, pacatus^la: ሰላማዊት፡ ጽዮን፡ ሰላመ፡ ዚአኪ፡ የሀሉ፡ ምስሌነ፡ Deg.; በእንተ፡ ቅድሳት፡ ሰላማዊት፡ ( ἁγιοσύνη , εἰρηνική ) ናስተበቍዕ፡ ከመ፡ እግዚአብሔር፡ ያስተሳልመነ፡ በሣህለ፡ ዚአሁ፡

2)ut videtur: pace vel familiaritate junctus, amicus^la .

ሰላማዊ

2)ut videtur: pace vel familiaritate junctus, amicus^la .

ሰላማዊ

2)ut videtur: pace vel familiaritate junctus, amicus^la .

ሰላም

, m. et fem. (ut ; ; ), [ ܫܠܳܡ שָׁלוֹם سَلَامٌ ]

ሃሌታ

: cantus Halleluja^la: አንቀጸ፡ ሃሌታ፡ (v. ሃሊታ፡ ) እምዮሐንስ፡ tabula Hallelujarum inde a Joannis festo^la, ( ). hālletā

Grébaut
ሃሌታ፡ recueil des divers modes de chant des alléluia pour l’année liturgique (temporal et sanctoral, «de Jean à Jean»).
C’est ici la particule enclitique ታ፡ de sens collectif, ajoutée à la première partie du mot alléluia (souvent écrit ሃሌ፡ ሉያ፡ ), qui donne à ce vocable liturgique ሃሌታ፡ le sens de recueil. Voir infra ሰላም፡ et ሰላምታ፡ .
2

Leslau
ሃሌታ hālletā the chanting of hallelujah^en, 2 collection of various modes of singing hallelujah;
( አንቀጸ፡ ሃሌታ ʾanqaṣa hālletā index of types of melodies^en) 217

ተሳለመ ዘ አምኀ ሃሌታ

III,3( a ሰላም፡ )

1)inter se pacem facere^lavel servare^la: ተካየዱ፡ ለተሳልሞ፡ ወለተራድኦ፡ et ; ተሳልሞቶሙ፡

2)inter se consalutare^la, salutem sibi invicem dicere^la, salutatione excipere^laaliquem: እምድኅረ፡ ተሠይመ፡ ኤጲስ፡ ቆጶስ፡ ይሳለምዎ፡ ኵሉ፡ ለለ፩፡ Lud. e Synodo; በተሳልሞ፡ ዚአሁ፡ ; ; በሐ፡ በልዋ። ተሳልምዎ፡ Deg.

et ( gramm.§ 147; gramm.§ 169,5).

A): m. ዘ፡ , fem. እንተ፡ , እለ፡ qui^la, quae^la, quod^la.

1)De constructione hujus pronominis ( gramm.§ 201; § 202).

a)Formae pronominis secundum numeros et genera variantur, ut: ኢየሱስ፡ ዘተብህለ፡ ክርስቶስ፡ ; ምድር፡ እንተ፡ ኢኮነት፡ እንቲአከ፡ ; ; ; አጥባት፡ እለ፡ ኢሐፀና፡ ; ቢጾሙ፡ እለ፡ ውስተ፡ ካልእ፡ ሐመር፡ ; sed ubicumque nomen, ad quod referatur, praemissum est, ዘ፡ simplex (tamquam nota relationis generalis) sufficere potest, ut: አንስትያ፡ ዘኀረዩ፡ (quas) ; አባግዕ፡ ዘአልቦ፡ ኖላዌ፡ ; . (De እንተ፡ qui^lapro ዘ፡ vid. infra sub B,2).

b)Pronomen relativum in Accusativo positum esse, aut e contextu subintelligitur, ut: ቃል፡ ዘይቤሎሙ፡ ; ዐጸደ፡ ወይን፡ ዘወሀቦ፡ ለዮሴፍ፡ ; ; aut pronomine sive verbo sive notae Accusativi suffixo notatur: እብን፡ እንተ፡ መነንዋ፡ ; አሕዛብ፡ እለ፡ አውፅኦሙ፡ ; አምላክነ፡ ዘኪያሁ፡ ተወከልነ፡ . Genitivus pronomine ei nomini, a quo Genitivus pendet, suffixo notatur, ut: አመት፡ እንተ፡ ስማ፡ አጋር፡ ancilla^la(quae nomen ejus i.e.) cujus nomen Agar^la ; ሕዝብ፡ እለ፡ ኢትሰምዕ፡ ነገሮሙ፡ . Praepositiones pronomini relativo

α)vel (sicut in aliis linguis Semiticis) postponuntur eaeque pronomine suffixo (ad idem nomen ad quod refertur relato) munitae: ምድር፡ እንተ፡ ውስቴታ፡ ነበረ፡ terra^la(quae in ea i.e.) in qua habitaverat^la ; ; ; ዘመጻእኪ፡ ኀቤሁ፡ ad quem venisti^la .

β)vel (quamquam rarius) praemittuntur: ወኵሉ፡ ውስተ፡ ዘወድቀ፡ በድኖሙ፡ καὶ πᾶν ἐφ᾽ ὃ ἂν ἐπιπέσῃ ; በኵሉ፡ በዘአመከሮ፡ ; ሰይፍ፡ በዘይቀትለነ፡ ; ; ; ; ; ; ; ጽንዕ፡ በዘ፡ ይትዌከሉ፡ ረሲዓን፡ ; ; ; ; ; .

γ)denique et praemittuntur et suffixo munitae postponuntur: በዘቦቱ፡ ; ; ; ; ; . – Pronomini relativo, ubi ratione modo dicta complementum pronominis suffixi adjectum est, passim ለ፡ praefigitur, quo illud pronomen suff. ad referendum esse significetur: ለእለ፡ ውስቴቶሙ፡ ሀሎከ፡ ἐν οἷς σὺ εἶ ; ወቦ፡ ለዘወሀቦ፡ et erat cui dedit^la ; አልቦ፡ ለዘየኀፍሮ፡ nemo est quem vereatur^la(ne interpreteris: nemo est qui eum vereatur^la)

c)Praepositiones longiores quae secundum legem sub b,β dictam praeponendae erant, pronomini relativo postponere licet: ዘእምነ፡ (pro እምነ፡ ዘ፡ ) ; ; እለ፡ እምኀበ፡ ; እንተ፡ ኀበ፡ ; ዘኀበ፡ ; ; n. 1030 ዘእምአመ፡ .

d)nonnumquam in Accusativo loci et temporis, ponitur: መካን፡ እንተ፡ ὁ τόπος ἐν ᾧ ; ፭ ዓመት፡ ዘ፡ ἐν οἷς ; ; . . ; .

e)Enunciationem relativam ei nomini, cui apposita est, postponere non necesse est sed etiam praemittere licet, ut: ኢትእርዩ፡ ዘወድቀ፡ እክለ፡ . ; ; . Nec raro illud nomen attractione in enunciationem relativam transmittitur: ዛቲ፡ ይእቲ፡ ዳግሚትየ፡ ዘጸሐፍኩ፡ መጽሐፈ፡ (pro መጽሐፍ፡ ) ; ; ; ; ; ; (plura gramm.§ 201).

2)De significatione pronominis.

a), ubi nomen ad quod referatur non memoratum est exponitur

α)is qui^la, ejus qui^la, ei qui^laal.: ብፁዓን፡ እለ፡ ይላሕዉ፡ beati ii qui lugent^la ; ምንተ፡ እረግም፡ ዘእግዚአብሔር፡ ኢረገመ፡ (eum quem) ; ደመ፡ ዘቀተለ፡ (ejus qui) ; ዕሤተ፡ እንተ፡ ገበርኩ፡ ሠናይተ፡ praemium ejus quod feci boni ; ዘእለ፡ eorum qui^la ; ለእለ፡ ይፈቅዱ፡ ይትፈወሱ፡ አሕየዎሙ፡ (eos qui) ; ምስለ፡ እለ፡ ሞቱ፡ (cum iis qui mortui sunt) ; እእሪ፡ እክለ፡ ኀበ፡ እለ፡ ረከብኩ፡ ሞገሰ፡ (apud eos apud quos) .

β)quicumque^la, quisquis^la, ; ; ; ; ; ; ; , al.; ( ዘኮነ፡ col. 864); በዘፈቀድከ፡ ኰንን፡ ኪያየ፡ (quocumque modo volueris) ; et duplicatum ዘዘ፡ . At plerumque ኵሉ፡ ዘ፡ , ut: ኵሉ፡ ዘታሕተ፡ ሰማይ፡ ; ኵልክሙ፡ እለ፡ πάντες ὅσοι ; ; al. crebro.

γ)si quis^la: ዘርኢከ፡ እምውስቴቶሙ፡ ጠቢበ፡ ትልዎ፡ τίς σοφός ; αὐτῷ προσκολλήθητι ; ዘኪያሃ፡ አፍቀረ፡ አፍቀረ፡ ሕይወቶ፡ ; ; .

δ)qualis^la: እመ፡ ትገብር፡ ሠናየ፡ አእምር፡ ለዘ፡ ትገብር፡ τίνι ; ምንዳቤ፡ ዘኢኮነ፡ እምቅድመ፡ ዓለም οἵα ; mos ዘኢኮነ፡ እምቅድመዝ፡ Org.

ε)de ለእለ፡ quot^la, quotcumque^la ለለ፡ col. 25.

b) ዘ፡ crebro pronomine Latinorum neutro exponendum est: አልቦሙ፡ ዘይበልዑ፡ non habebant quod ederent ; ; ; ; al.; rarius እንተ፡ pro neutro usurpatur, ut: አድኅነኒ፡ እምእንተ፡ እፈርህ፡ ῥῦσαί με ἐκ τοῦ φόβου μου apocr.

c) ዘሂ፡ – ዘሂ፡ alius^la– alius^la ; ; ; ናሁ፡ እለሂ፡ – ወእለሃ፡ .

d)de ቦ፡ ዘ፡ vel ቦ፡ እለ፡ quidam^la, et^la ቦዘ፡ – ቦዘ፡ alius – alius^la ቦ፡ col. 481.

e)de አልቦ፡ ዘ፡ nullus^la, nihil^la አልቦ፡ col. 717.

f)de ከመዘ፡ quasi^la, tamquam^laet ዘከመ፡ sicut^la ከመ፡ col. 827.

g) ወዝኒ፡ ዘ፡ ; ; et plerumque ወዘ፡ quod autem ad id attinet quod^la ; ወዘኒ፡ ይቤ፡ ; ; ወዘሰ፡ ነገረ፡ ሞት፡ quod autem ad mortem attinet^la .

B)Conj.

1) ዘ፡

a)quod^la( daß^de)

α)ad complendam et exponendam notionem antea brevius significatam: ምንትኑ፡ ውእቱ፡ ዝንቱ፡ ዘአፍጠንከ፡ ረኪበ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; .

β)post interrogationem, ubi causa interrogationis exponitur: ምንተ፡ ኮንከ፡ ዘተማሕፀንከ፡ በምሥዋዕ፡ τί γέγονέ σοι ὅτι πέφευγας ; ; ; . ; .

γ)eo quod^la: አሕየውኪ፡ ነፍሰኪ፡ ዘአፍጠንኪ፡ ወሪደ፡ σπεύσασα .

δ)post verba impersonalia: ኢአከለክሙኑ፡ ዘረዐይክሙ፡ ; ; ምንተ፡ ይበቊዐነ፡ ዘነሐዩ፡ ; ; ; ደለወኒ፡ ዘአሕመምከኒ፡ ; ይመስለክሙኑ፡ ዘሐሰተ፡ ይብል፡ ; Dan. apocr. 13,6; ; ; n. 1031 ; .

ε)quod^la, quia^la: ነስሐ፡ እግዚአብሔር፡ ዘአንገሦ፡ ; ኣአኵተከ፡ ዘኢረሰይከኒ፡ ; ሴልየ፡ ዘርሕቀ፡ .

ζ)Ubi enunciationis pars quaedam cum negatione emphatice praemissa est, ejus praedicatum ope conjunctionis ዘ፡ adjicere amant: non est quod^la, ut: ኢኮነ፡ እንበይነ፡ ዝሙት፡ ዘእነሥኣ፡ ; አኮ፡ በኅብስት፡ ክመ፡ ዘየሐዩ፡ ሰብእ፡ ; ; ; nec non: አኮ፡ ዘሞተት፡ (non est quod i.e.) nequaquam mortua est^la ; ; et አልቦ፡ ዘትትጋአዙ፡ በፍኖት፡ .

η) ቦ፡ ዘ፡ vel ቦኑ፡ ዘ፡ num est quod?^la ; ; ; ( ቦ፡ col. 482) et አልቦኑ፡ ዘ፡ nonne est quod?^la .

θ) እፎ፡ ዘ፡ quomodo est quod^lasub. እፎ፡ col. 807.

ι) ሕቀ፡ ክመ፡ ዘእም፡ haud multum abfuit quin^la ሕቀ፡ col. 98.

b)cum^la, si^la, ; .

2) እንተ፡ a poëtis pro ዘ፡ usurpatur: quod^la, ut: ሰላም፡ ለከ፡ እንተ፡ ነበርከ፡ ዕቁደ፡ ; ሰላም፡ ለበርኳስስ፡ ከመ፡ ያርኁ፡ ወይዕጹ፤ እንተ፡ አድምዐ፡ ሢመተ፡ ለእግዚአብሔር፡ ውስተ፡ አንቀጹ፡ ; ሰላም፡ ለዩሐንስ፡ ወአቡቂር፤ እንተ፡ ነበሩ፡ ኅቡአ፡ በእለ፡ እስክንድርያ፡ ሀገር፤ ; ሰላም፡ ለአቃርዮስ፡ እንተ፡ ደለዎ፡ ርእይ፤ ; al. creberrime. Sed aliis in locis pro masc. ዘ፡ usurpatum videtur ( Lud. in 363), ut: ሰላም፡ እብል፡ ለብእሲ፡ ምእመን፤ እንተ፡ ይሰመይ፡ ጎልያን፡ ; ( ሰላም፡ ) ለረድአ፡ ጳውሎስ፡ ቲቶ፡ እንተ፡ አፍቀሮ፡ (sc. Paulus) ; al. ( እንተ፡ duarum syllabarum poëta maluit quam ዘ፡ monosyllabum. Si quis እንተ፡ idem quod እንዘ፡ esse putaverit, opponendum videtur, quod nulla ratio conspicua est, cur poëta እንዘ፡ uti noluerit).

3) ዘ፡ cum praepositionibus compositum,

a) በዘ፡

α)cum^la, dum^la: ወለደት፡ሎቱ፡ወልደ፡በዘረሥአ፡ ; ; ; ; quamvis^la .

β)ut^la( quo^la), sive consecutivum sive finale, plerumque : ( ὥστε ); ለምንት፡ ትትናገር፡ በዘ፡ ይሰምዑ፡ ሕዝብ፡ ; በዘ፡ ይረክበክሙ፡ እኩይ፡ τοῦ κακῶς εἶναι ὑμῖν ; ገብሩ፡ በዘ፡ ያምዕዑኒ፡ ; በዘ፡ ይትናዘዙ፡ εἰς παράκλησιν ; ; እሁቦሙ፡ ልበ፡ በዘ፡ ያአምሩኒ፡ τοῦ εἰδέναι ; ; ; ; ; ; ; ; ; rarius , ut .

γ)pro eo quod^la, .

b) እምዘ፡

α)ex quo^la(tempore): እምዘ፡ ተወልደ፡ ; እምዘ፡ ተፄወውነ፡ ; .

β)postquam^la, ( ubi^la, quum^la): እምዘ፡ ጌሠ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; , al.

α) በእንተ፡ ዘ፡ pro eo quod^lavel propterea quod^la ; ; ; .

β) ህየንተ፡ ዘ፡ loco ejus quod^la( cum^la) ;

γ) እንበይነ፡ ዘ፡ ideo quod^la

I,2[componendum videtur cum وَمِقَ amavit^la, dilexit^la]

1)osculari^la(sicut φιλεῖν ), ut: epistola perveniens ad eum ተአምኅ፡ ሊተ፡ አእዳዊሁ፡ ህየንተ፡ አፈ፡ ዚአየ፡ (osculetur meo nomine manus ejus vice oris mei), p. 43 ; ተኣምኀ፡ et አምኃ፡

2)dilectionis et venerationis significationem dare^laalicui, salutare^laaliquem (non tantum ሰላም፡ dicendo, sed „cum aliqua honoris praefatione et corporis vel capitis inclinatione vel cum muneris alicujus oblatione vel cum osculo,“ et amplexu ut inter familiares Lud.)

a)familiares, amicos, sive praesentes, sive per literas vel nuntios ( προσεκύνησεν ); ἀσπάζεσθαι ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

b)alios, reverentiae causa, .

c)principes, reges: Herodes አምኆ፡ ለአውግስጦስ፡ ወይቤሎ፡ ; ፈነዎሙ፡ ኀበ፡ ሰሎሞን፡ የአምኅዎ፡ ; ; etiam de peregrinantibus, qui loca sacra visitantes salutant, p. 30

3)salutationis causa munus offerre^laalicui, munere oblato salutare^laaliquem, : Herodes አዘዞሙ፡ ለኵሎሙ፡ ዐበይቱ፡ ከመ፡ የአምኅዎ፡ (sc. Herodis filium) ንዋየ፡ በከመ፡ ክሂሎቶሙ፡ ; ይኤምኅዎ፡ ሎቱ፡ ወርቀ፡ ; እለ፡ ይኤምኁከ፡ ወርቀ፡

: cantus Halleluja^la: አንቀጸ፡ ሃሌታ፡ (v. ሃሊታ፡ ) እምዮሐንስ፡ tabula Hallelujarum inde a Joannis festo^la, ( ). tasālama ወተባደረ፡ ከመ፡ ይሠየማ፡ ለከብካበ፡ መርዓ፡ ተሳለማ፡ ‘e gareggiò per essere in essa preposto, si unì al convito nuziale (Ap 19, 9)^it’ 136 (216) l. 29-31 (ed.); 137 (217) l. 27-28 (tr.) (‘Per questo senso di ተሳለመ፡ , i.e. «si comportò amorevolmente, divenne una cosa sola», cf. 867 .’ 137 (217) n. 63 ) እለ፡ ʾǝlla associative referring to ‘X and his associates/followers’ መዓልተ፡ ይውዕል፡ እንዘ፡ ይሴአል፡ መጻሕፍተ፡ እምነ፡ ማእምራን፡ እለ፡ አባ፡ ሠርፀ፡ ድንግል፡ ላዕሌሆሙ፡ ሰላም፡ ‘Seine Tage verbrachte er damit, die Gelehrten, wie den Abba Śarṣa-Dengel und andere — das Heil sei über ihnen — nach den Schriften zu befragen^de’ 6 l. 4-6 (ed.) , 6 l. 9-11 (tr.) (‘Äth. ella . Hier nicht als Plural des Relativpronomens zu deuten (+ PN = die Leute des PN; übersetzt »os familiares«) sondern als Pluralmorphem vor Eigennamen mit der Bedeutung »Leute wie z.B. PN und Genossen; vgl. 3 l. 22, 28 (ed.) , 5 l. 27; 6 l. 4 (Ḥamalmāl et ses compagnons«).’ 6 n. 16 ) hālletā

ግሑሥ

1)is qui declinavit^la, recessit^la, discessit^la: ዐላውያን፡ እለ፡ ርሑቃን፡ ወግሑሣን፡ እምኔከ፡ .

2)remotus^la

a)semotus^la, segregatus^la: ስዱዳን፡ ወግሑሣን፡ ወርሑቃን፡ ወውፁኣን፡ እምቅድስት፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ ; ይኩን፡ ግሑሠ፡ እምቤተ፡ ክርስቲያን፡ ;

b)a consuetudine hominum i.e.

α)de homine: solitarius^la, anachoreta^la, ነበረ፡ ግሑሠ፡ በውሳጤ፡ ገዳም፡ Enc.

β)de loco: retractus^la( entlegen ), ኀበ፡ ግሑሥ፡ መካን፡ ;

c)longinquus^la, distans^la: ተስፋ፡ ጻድቃን፡ በእንተ፡ ትንሣኤነ፡ ( እሙታን፡ ) ዘግሑሥ፡ እምነ፡ ሐሰት፡ F.N. 22; ሰላም፡ ለመታክፍቲኪ፡ እለ፡ ግሑሣት፡ እማንቱ፡ ለጌጋይ፡ እምአርዑቱ፡ III

d)expers^larei: ንዴት፡ ግሑሥ፡ እምሐዘን፡ ወትካዝ፡ φροντίδων ἀπήλλακται Chrys.

ልደት

et , fem. et m. , ልደታት፡

1)partus^la, nativitas^la, generatio^la, ዕለተ፡ ልደቱ፡ dies ejus natalis^la ; ልደተ፡ ረሲዓን፡ ለሞት፡ ; በልደቱ፡ እምብእሲት፡ Cyr. c. ; ከመ፡ ዕለተ፡ ልደታ፡ እምከርሠ፡ እማ፡ ; ሰላም፡ ለልደትከ፡ እማርያም፡ Enc.; ዘኢይትዐወቅ፡ ልደቱ፡ ἀγενεαλόγητος ; ኢያአምርዋ፡ ለልደቱ፡ ; inter eum et fratrem matris ejus intersunt ፫ ልደታት፡ F.N. 42,10; ቀዳሚ፡ ልደት፡ primogenitura^la ; ; ; እምልደተ፡ ክርስቶስ፡ በ፲፻ወ፭፻ ዓመት፡ n. 888anno MD post Christum natum^la, ; ሐሳበ፡ ልደት፡ genethliologia^la,

a) በዓለ፡ ( ዕለተ፡ ) ልደቱ፡ ለክርስቶስ፡ vel በዓለ፡ ልደት፡ vel ዘልደት፡ nudum Mavâs. 27, festum nativitatis Christi^la.

b) ዳግም፡ ልደት፡ regeneratio^la ; Clem. f. 227; παλιγγενεσία .

c)generatio^la, progenies^la, gens^la, stemma^la, stirps^la: ከመዝ ውእቱ፡ ልደቶሙ፡ ልደቂቀ፡ ኖኅ፡ ; ; ; መጽሐፈ፡ ልደት፡ βίβλος γενέσεως ; በከመ፡ ልደቶሙ፡ κατὰ πατριὰς αὑτῶν 1 ; በልደቶሙ፡ κατὰ γενέσεις αὑτῶν ; ወኮነ፡ ኈልቈ፡ ልደቶሙ፡ ; ሤመ፡ ዲበ፡ ልደቱ፡ ἐπὶ τὴν πατριὰν αὐτοῦ ; ልደተ፡ ዓለም፡ αἱ γενέσεις τοῦ κόσμου ; b.

d) ኦሪት፡ ዘልደት፡ Genesis liber^la(Pentateuchi).

2)in genere: ortus^la, origo^la: ከመ፡ ልደተ፡ ንጻሬ፡ እምዐይን፡ ወከመ፡ ልደተ፡ አምሳለ፡ መልክእ፡ እመጽሄት፡ Fid. Jac. Bar.; ልደተ፡ ወርኅ፡ novilunium^la, Comp. Eccl.

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose