Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

numer., fem. አሐቲ፡ (pro አሐድቲ፡ ), m. አሐደ፡ , fem. አሐተ፡ ( gramm.§ 158); raro , ut: አሐድነ፡ Platt ( አሐደነ፡ rom.), unus^la, una^la, unum^la; ejus character est ፩ ; [ אֱחָד ܚܰܕ أَحَدٌ ; amh. inserta nasali አንድ፡ ] እግዚአብሔር፡ አሐዱ፡ ውእቱ፡ ; ; ውእቱ፡ አሐዱ፡ ውእቱ፡ ባሕቲቱ፡ ; ; አሐዱ፡ ውእቱ፡ ኄር፡ ; ኖላዌ፡ አሐደ፡ ; ; ; ; አሐተ፡ ቃለ፡ ; አሐቲ፡ ነጠብጣበ፡ ማይ፡ ; በአሐቲ፡ ዕለት፡ ; ; ; , al.; ዕሥራ፡ ወአሐተ፡ ዕለተ፡ ; ; ; ዘአሐዱ፡ ቀርኑ፡ monoceros^la ; እምነ፡ , ut: ኩን፡ ከመ፡ አሐዱ፡ እምኔሆሙ፡ ; ; ; ; ; vel እምውስተ፡ ; ; (an etiam per st. ? አሐተ፡ ጸራይቀ፡ ናእት፡ ).

a)passim: primus^la, in numerandis annis, ut: እስከ፡ አሐቲ፡ ዓመተ፡ መንግስቱ፡ ; ; .

b)singuli^la, unusquisque^lavel quisque^la, ፩፩ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; vel ለለ፩፩ vel ለለ፩ ; ; ; vel በበ፩ vel በበ፩፩ ; ; ; .

c)aliquis^la, quidam^la, τίς ; አሐተ፡ ጽድቀ፡ ῥῆμά τι ἀληθινόν ; Tob.2,4; ; ; ; ; ; ; ; ; εἷς አሐተ፡ ዕለተ፡ ; ; ; εἷς τις ; ; ὁ ; ; etiam ubi Graecus nec articulum nec τίς habet ; ; 2 ; .

d)in enunciationibus negativis: ullus^la, quisquam^la, እንበለ፡ ምክንያት፡ አሐዱ፡ Enc.; vel cum negatione: nullus^la, nemo^la ; ; plerumque ወኢአሐዱ፡ ( οὑδὲ εἷς , ne unus quidem^la) ; ; ; ; ; ; ወኢአሐተኒ፡ .

e)idem^la: እምአሐዱ፡ አፍ፡ ἐκ τοῦ αὐτοῦ στόματος ; ; vel unus idemque^la, ut: እለ፡ አሐዱ፡ ቃሎሙ፡ μὴ διλόγους .

f)unus-alter^la, alter-alter^la, alius-alius^la

α) ፩ - ፩ ; ; ; ; ; ; ; ; ይትዌለጥ፡ ፩ እም፩ ; Asc. ; ; አሐቲ፡ እምአሐቲ፡ .

β) ፩ - ካልኡ፡ ; ; ; ; ; ; ; አሐዱ፡ ምስለ፡ ካልኡ፡ ; ሶበ፡ አሐዱ፡ የሐንጽ፡ ወካልኡ፡ ይነሥት፡ ; .

g)unicus^la(alias ዋሕድ፡ ): አሐቲ፡ አነ፡ ለአቡየ፡ ( μία , μονογενής ) ; .

h) ኮኑ፡ አሐደ፡ unus sunt^lavel facti sunt^la ; ; n. 723 ወ፩ይከውን፡ ዘርኦሙ፡ ምስለ፡ ውሉደ፡ ሰብእ፡ .

i)fem. አሐቲ፡ pro neutro usurpatur: unum^la, ከመ፡ ይግበር፡ አሐተ፡ እምእላንቱ፡ ኵሎን፡ ; አሐተ፡ ሰአልኩ፡ .

k) አሐተ፡

α)semel^la, ut: አሐተ፡ ለዓመት፡ ; ; ; .

β)unâ^la, simul^la: SS. Trinitas, ዘአሐተ፡ ይሰገድ፡ (quae simul adoratur),

l)affixo ኔ፡ , አሐተኔ፡ in unum^la, unâ^la, ኔ፡ col. 630.

a)passim: primus^la, in numerandis annis, ut: እስከ፡ አሐቲ፡ ዓመተ፡ መንግስቱ፡ ; ; .

b)singuli^la, unusquisque^lavel quisque^la, ፩፩ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; vel ለለ፩፩ vel ለለ፩ ; ; ; vel በበ፩ vel በበ፩፩ ; ; ; .

e)idem^la: እምአሐዱ፡ አፍ፡ ἐκ τοῦ αὐτοῦ στόματος ; ; vel unus idemque^la, ut: እለ፡ አሐዱ፡ ቃሎሙ፡ μὴ διλόγους .

f)unus-alter^la, alter-alter^la, alius-alius^la

α) ፩ - ፩ ; ; ; ; ; ; ; ; ይትዌለጥ፡ ፩ እም፩ ; Asc. ; ; አሐቲ፡ እምአሐቲ፡ .

β) ፩ - ካልኡ፡ ; ; ; ; ; ; ; አሐዱ፡ ምስለ፡ ካልኡ፡ ; ሶበ፡ አሐዱ፡ የሐንጽ፡ ወካልኡ፡ ይነሥት፡ ; .

g)unicus^la(alias ዋሕድ፡ ): አሐቲ፡ አነ፡ ለአቡየ፡ ( μία , μονογενής ) ; .

h) ኮኑ፡ አሐደ፡ unus sunt^lavel facti sunt^la ; ; n. 723 ወ፩ይከውን፡ ዘርኦሙ፡ ምስለ፡ ውሉደ፡ ሰብእ፡ .

i)fem. አሐቲ፡ pro neutro usurpatur: unum^la, ከመ፡ ይግበር፡ አሐተ፡ እምእላንቱ፡ ኵሎን፡ ; አሐተ፡ ሰአልኩ፡ .

k) አሐተ፡

α)semel^la, ut: አሐተ፡ ለዓመት፡ ; ; ; .

β)unâ^la, simul^la: SS. Trinitas, ዘአሐተ፡ ይሰገድ፡ (quae simul adoratur),

l)affixo ኔ፡ , አሐተኔ፡ in unum^la, unâ^la, ኔ፡ col. 630.

a)passim: primus^la, in numerandis annis, ut: እስከ፡ አሐቲ፡ ዓመተ፡ መንግስቱ፡ ; ; .

b)singuli^la, unusquisque^lavel quisque^la, ፩፩ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; vel ለለ፩፩ vel ለለ፩ ; ; ; vel በበ፩ vel በበ፩፩ ; ; ; .

e)idem^la: እምአሐዱ፡ አፍ፡ ἐκ τοῦ αὐτοῦ στόματος ; ; vel unus idemque^la, ut: እለ፡ አሐዱ፡ ቃሎሙ፡ μὴ διλόγους .

f)unus-alter^la, alter-alter^la, alius-alius^la

α) ፩ - ፩ ; ; ; ; ; ; ; ; ይትዌለጥ፡ ፩ እም፩ ; Asc. ; ; አሐቲ፡ እምአሐቲ፡ .

β) ፩ - ካልኡ፡ ; ; ; ; ; ; ; አሐዱ፡ ምስለ፡ ካልኡ፡ ; ሶበ፡ አሐዱ፡ የሐንጽ፡ ወካልኡ፡ ይነሥት፡ ; .

g)unicus^la(alias ዋሕድ፡ ): አሐቲ፡ አነ፡ ለአቡየ፡ ( μία , μονογενής ) ; .

h) ኮኑ፡ አሐደ፡ unus sunt^lavel facti sunt^la ; ; n. 723 ወ፩ይከውን፡ ዘርኦሙ፡ ምስለ፡ ውሉደ፡ ሰብእ፡ .

i)fem. አሐቲ፡ pro neutro usurpatur: unum^la, ከመ፡ ይግበር፡ አሐተ፡ እምእላንቱ፡ ኵሎን፡ ; አሐተ፡ ሰአልኩ፡ .

k) አሐተ፡

α)semel^la, ut: አሐተ፡ ለዓመት፡ ; ; ; .

β)unâ^la, simul^la: SS. Trinitas, ዘአሐተ፡ ይሰገድ፡ (quae simul adoratur),

l)affixo ኔ፡ , አሐተኔ፡ in unum^la, unâ^la, ኔ፡ col. 630.

a)passim: primus^la, in numerandis annis, ut: እስከ፡ አሐቲ፡ ዓመተ፡ መንግስቱ፡ ; ; .

b)singuli^la, unusquisque^lavel quisque^la, ፩፩ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; vel ለለ፩፩ vel ለለ፩ ; ; ; vel በበ፩ vel በበ፩፩ ; ; ; .

e)idem^la: እምአሐዱ፡ አፍ፡ ἐκ τοῦ αὐτοῦ στόματος ; ; vel unus idemque^la, ut: እለ፡ አሐዱ፡ ቃሎሙ፡ μὴ διλόγους .

f)unus-alter^la, alter-alter^la, alius-alius^la

α) ፩ - ፩ ; ; ; ; ; ; ; ; ይትዌለጥ፡ ፩ እም፩ ; Asc. ; ; አሐቲ፡ እምአሐቲ፡ .

β) ፩ - ካልኡ፡ ; ; ; ; ; ; ; አሐዱ፡ ምስለ፡ ካልኡ፡ ; ሶበ፡ አሐዱ፡ የሐንጽ፡ ወካልኡ፡ ይነሥት፡ ; .

g)unicus^la(alias ዋሕድ፡ ): አሐቲ፡ አነ፡ ለአቡየ፡ ( μία , μονογενής ) ; .

h) ኮኑ፡ አሐደ፡ unus sunt^lavel facti sunt^la ; ; n. 723 ወ፩ይከውን፡ ዘርኦሙ፡ ምስለ፡ ውሉደ፡ ሰብእ፡ .

i)fem. አሐቲ፡ pro neutro usurpatur: unum^la, ከመ፡ ይግበር፡ አሐተ፡ እምእላንቱ፡ ኵሎን፡ ; አሐተ፡ ሰአልኩ፡ .

k) አሐተ፡

α)semel^la, ut: አሐተ፡ ለዓመት፡ ; ; ; .

β)unâ^la, simul^la: SS. Trinitas, ዘአሐተ፡ ይሰገድ፡ (quae simul adoratur),

l)affixo ኔ፡ , አሐተኔ፡ in unum^la, unâ^la, ኔ፡ col. 630.

ለፌ

latus^larei, quae duo habet latera (cfr. لِفْتٌ ); plerumque in Accusativo loci positum vel praepositioni cuidam subjunctum (adverbii vice) usurpatur.

a)bis repetitum significat: utrimque^la, hic-illic^la, huc-illuc^la, hinc-illinc^la, ultro citroque^la: ነጸረ፡ ለፌ፡ ወለፌ፡ περιβλεψάμενος ὧδε καὶ ὧδε ; ; ; ; ; ያንቀለቅል፡ ሐመር፡ ለፌ፡ ወለፌ፡ ; አንጌገየ፡ ለፌ፡ ወለፌ፡ ; እምለፌሂ፡ – ወእምለፌሂ፡ ἔνθεν καὶ ἔνθεν ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; እምለፌ፡ ለለፌ፡ ; በለፌ፡ – በለፌ፡ ( ἐντεῦθεν καὶ ἐντεῦθεν ); 2 ; ( ἔνθεν καὶ ἔνθεν ); እንተ፡ ለፌ፡ – ወእንተ፡ ለፌኒ፡ ἔνθεν καὶ ἔνθεν ; ( ἔνθα καὶ ἔνθα ). Alterius ለፌ፡ vicem implere potest ከሐ፡ vel ከሐከ፡ , ut ለፌ፡ ወከሐከ፡ ὧδε καὶ ὧδε (hebr.); እልክቱ፡ እምከሓ፡ ወእሉሂ፡ እምለፌ፡ . Etiam genitivum sibi subjungere potest ለፌ፡ , ut: ፩ እምለፌ፡ ድንጋገ፡ ፈለግ፡ ወ፩ እምከሐ፡ ድንጋገ፡ ፈለግ፡ ἐντεῦθεν τοῦ χείλους – ἐντεῦθεν τοῦ χείλους ; እምለፌ፡ ፈለግ፡ ወእምከሐክኒ፡ .

b)Omisso geminorum altero, ለፌ፡ semel positum, prout sensus postulat, aut hic^la, huc^la, hinc^laaut illic^la, illuc^la, illinc^laintelligendum est: ወገጾሙ፡ ለፌ፡ ይመይጡ፡ ὧδε τὸ πρόσωπον αὐτῶν δώσουσι ; ትመጽእ፡ ለፌ፡ ኀበ፡ አነ፡ እቀውም፡ .

c)ultra^la, supra^la, inde a^la: ወኍልቆሙ፡ እምአምጣነ፡ ፳ ዓመት፡ ወለፌ፡ ἀπὸ εἰκοσαετοῦς n. 66 καὶ ἐπάνω ; ወለፌ፡ et deinde^lavel ab altera parte^la ; Paulus Samosatenus docet^la ከመ፡ ክርስቶስ፡ ለፌ፡ እማርያም፡ ἐκ Μαρίας λέγων τὴν ἀρχὴν αὐτὸν ἐσχηκέναι Christum existere inde a Maria^la, ; ለፌ፡ እምጥምቀት፡ inde a baptismo^laM.M. f. 2; (cfr. etiam ከሐ፡ እምነ፡ ); Photinus docet^la: እማርያም፡ እሙ፡ እምለፌ፡ ውእቱ፡ ወልድ፡ ወአኮ፡ እምቅድመ፡ ዓለም፡

ዕሉል

1)separatus^la, segregatus^la: κεχωρισμένος ; ፩ ክፍል፡ (Judaeorum) ይሰመዩ፡ ፈሪሳዊያን፡ ወትርጓሜሁ፡ ለዝ፡ ስም፡ ዕሉላን፡ 2) coloribus distinctus^la, versicolor^la: አልባሰ፡ ምሥዋዕ፡ ይኩኑ፡ ጽዕድዋነ፡ ወአኮ፡ ዕሉላነ፡ በዘዘዚአሁ፡ ሕብራት፡ F.M. 31,5; ኢትሠአን፡ አሣእነ፡ ዕሉለ፡ በማዕለል፡ ወኢሕልቀተ፡ ወርቅ፡ ውስተ፡ አጻብዒከ፡ F.N. 11.

ተደናጸወ

III,3sibi invicem invidere^la, avide vel avare contendere^laalium cum alio^lade re obtinenda: Org.; ይደናጸዉ፡ ከመ፡ አክልብት፡ ( ቃቄር፡ ); ፩ ለካልኡ፡ ይደናጸዉ፡ .

ሙዳይ

, ( m. ), ሙዳያት፡ ( ) et መዋዲት፡ ( ), vas^laquodlibet, cui quid imponi vel infundi potest, receptaculum^la: ἄγγος ; ἀγγεῖα ; ሙዳየ፡ ቀርጠሎን፡ ; ሙዳየ፡ ዔረግ፡ , ; ሙዳየ፡ በለስ፡ (quod antea ከረቦ፡ dictum erat) Rel. Bar.; ሙዳየ፡ ዘቢብ፡ ; ዕፍረት፡ ዘተሰውጠ፡ እሙዳይ፡ ውስተ፡ ሙዳይ፡ ; n. 935 ኵሉ፡ ሙዳየ፡ ማዮሙ፡ ; Noah in arca sua fecit ሙዳየ፡ ማይ፡ ወመዛግብተ፡ ለሲሳይ፡ ; in specie ሙዳየ፡ ምጽዋት፡ arca eleemosynarum^la ; ; ; ; . mudāy , mudāyāt , mawādit
receptacle^en ፩ ሙዳየ፡ ዕጣን፡ ዘብሉል፡ ፫ ወዘወርቅ፡ ወዘብርት፡ ‘3 repositori per l’incenso di belul, 8 d’oro e di metallo,^it’ 43 VI l. 28–29 (ed.), 36 l. 28–29 (tr.); ወሙዳየ፡ ዕጣን፡ ዘብርት፡ ፮[፡] ‘6 repositori per l'incenso di metallo,^it’ 64 l. 11 (ed.), 53 l. 17 (tr.)

Leslau
ሙዳይ mudāy , ሙዳያት mudāyāt , መዋዲት mawādit vase^en, receptacle^en, vessel^en, box^en, basket^en 605a
ሙዳየ፡ ምጽዋት mudāya mǝṣwāt treasury^en, ምጽዋት፡ 371a

ተጣበቀ

III,3conglutinatum esse^la, cohaerere^la, arcte conjunctum esse^la: ይጣበቁ፡ ( ይጠበቁ፡ ) συνέχονται ; ፩ ምስለ፡ ካልኡ፡ ተጣበቁ፡ ; ኲናት፡ ተጣበቀት፡ ምስለ፡ እራሑ፡ ; ; copulari^la, conspirare^lacum aliis ad efficiendum aliquid, Lud. ex Org.

አስተጻንዐ

IV,3, rarius አስተጸንዐ፡ IV,1et IV,2

1)firmiter^la

a)stabilire^la, solidare^la, constabilire^la: ፩ ምስለ፡ ካልኡ፡ አስተጸንዖሙ፡ (v. አስተጻንዖሙ፡ ) ለሠናይ፡ ; ቅዱሳን፡ አስተጻንዑ፡ መሠረተ፡ እምነታ፡ ለኢትዮጵያ፡ ; አቀሙ፡ ቤተ፡ ንግሥከ፡ ወአስተጻንዑ፡ ድዳ፡ ; ፈቀደ፡ ያስተጸንዕ፡ ምዕማዲሁ፡ ( sub ምዕማድ፡ ).

b)adstringere^la, constringere^la:

c)communire^la: አስተጸንዖሙ፡ (v. አስተጻንዖሙ፡ ) ፈድፋደ፡ 2 . n. 1291

2)confirmare^la

a)aliquid rationibus i.e. comprobare^la: ወያስተጻንዕ፡ ዘንተ፡ በብሂሎቱ፡ F.N. in Prol.

b)ratum facere^la: ያስተጻንዑ፡ ፍኅረተ፡ በቅድመ፡ ፪ ካህናት፡ በአንብሮተ፡ እድ፡ ወበመስቀል፡ ወበሕልቀት፡ F.N. 24,3.

c)audaciam^la, animum^la, robur addere^la, confortare^la: ዘያስተጻንዑ፡ ዐበይቶሙ፡ ወአኀዊሆሙ፡ ; ዘንተ፡ ይቤ፡ ከመ፡ ያስተጻንዖሙ፡ παραθαῤῥύνειν ; ;

a)vires contendere^lavel colligere^la: አላ፡ አስተጸንዐ፡ (v. አስተጻንዐ፡ ) ወአኀዘ፡ ይትቃተሎ፡ .

b)robur facere^la: ከመ፡ ያስተጻንዕ፡ τοῦ ἐνισχῦσαι .

c)intendere^labrachia: አስተጻንዐ፡ መዝራዕቶ፡ ወአቈልቈለ፡ ኲናቶ፡

ተሰድቀ

(Kud.) III,1stipari^la, accumulari^la; Syn.; ፩ ሥሉስ፡ ዘኢይሰደቅ፡ Deg.; ሥላሴ፡ እንተ፡ ኢትሰደቅ፡ ወኢትትሐየስ፡ ወኢትትነገር፡ ወኢትትፈለጥ፡ በዕሪና፡ hom. Severini in

ቍናመት

, ቍናማት፡ , ቈናማት፡ , ቈነማት፡ , crumena^la, marsupium^la, βαλάντιον ; ; ; ቍናማቲከ፡ ; βαλάντια ; μαρσύππιον ( ቍናማቲከ፡ et ቍናመትከ፡ ); ቍናመትክሙ፡ ( ቍናማቲክሙ፡ ) ; ( ); ; ፩ ቍናማት፡ ይኩነነ፡ ለኵልነ፡ ; አእባነ፡ ቍናማት፡ στάθμια ( אַבְנֵי כִיס ) ; ἐν ταῖς ζώναις ውስተ፡ ቈነማቲክሙ፡ ;

ተጓድአ

III,3se invicem percutere^lavel pulsare^la, collidi^la: ; ወተጓድኡ፡ (v. ወተጐድኡ፡ ) ፩ በካልኡ፡ ; እንዘ፡ ይትጓድኡ፡ ምስለ፡ ክንፍ፡ ክንፈ፡ Enc.; ይደነግፁ፡ ሰረገላት፡ ወይትጓድኡ፡ በፍኖት፡ συμπλακήσονται .

ሊሉይ

, fem. ሊሊት፡ separatus^la, divisus^la, diversus^la, discretus^la: ሊሉየ፡ ሕብር፡ ( אֲשֶׁר לוֹ הָרִקְמָה ) vers. alt.; ይፈልጡ፡ ሊሉየ፡ በዘዘዚአሁ፡ Nestoriani unum Christum in duos discretos dividunt^laCyr. ad ; ተኣኅም፡ n. 61 ፩ ነፍስ፡ ውእቱ፡ በሥጋ፡ ፍሉጥ፡ ወሊሉይ፡ (definitio amicitiae) ; ሊሉይ፡ እምነ፡ ብእሲቱ፡ Enc.

አካል

, m. et fem. , አካላት፡

1)id cui ambitus et capacitas vel concretio convenit i.e. corpus^la, statura^la: አሕማር፡ ዘመጠነዝ፡ አካሎን፡ τὰ πλοῖα τηλικαῦτα ὄντα ; ንህብ፡ እንዘ፡ በአካል፡ ነኣስ፡ Deg.; Christus infans ልህቀ፡ በአምጣን፡ ወበአካል፡ hom. Epiph. Cypr. in ; ሶበ፡ ርእየ፡ መኰንን፡ ናእሰ፡ አካሉ፡ ; in specie justa statura^lavel magnitudo^lahominis adulti: ; እስከ፡ ይበጽሕ፡ ወሬዛ፡ ለመጠነ፡ አካል፡ F.N. 24,2; ለእመ፡ ኢበጽሐ፡ አካለ፡ ፍጻሜሃ፡ et ፍጻሜ፡ መጠነ፡ አካል፡ F.N. 24,2. n. 784

2)substantia^la, hypostasis^la, persona^la, de rebus etiam: natura^la; ὑπόστασις ; ; de personis Trinitatis earumve hypostasi: በከመ፡ አብ፡ ህልው፡ በአካሉ፡ ወወልድኒ፡ ከማሁ፡ ὥσπερ ὁ πατὴρ ἐνυπόστατος οὕτω καὶ ὁ υἱός ; ፪ ገጽ፡ በበአካሎሙ፡ δύο πρόσωπα διῃρημένα κατὰ τὴν ὑπόστασιν ; ዘኢየአምን፡ ከመ፡ ውእቱ፡ ( ዘተሰቅለ፡ ) ፩ አካል፡ እም ፫ አካላት፡ Haim. Ab.; አካላቲሁ፡ ( ለእግዚአብሔር፡ ) ዘውእቶሙ፡ አብ፡ ወወልድ፡ ወመንፍስ፡ ቅዱስ፡ ,5; F.M. 27,7; እግዚአብሔር፡ ዘይሤላስ፡ በአካላት፡ ; de hominibus: ሶበ፡ ርእየ፡ አካሎሙ፡ ( als er sie persönlich kennen lernte ) ; de arboribus: ዕፀው፡ ዘይፈሪ፡ ዕሩየኑ፡ ፍሬሁ፡ ይሁብ፤ አኮሁ፡ በበአካሉ፡ ይፈሪ፡

ʾakāl , ʾakālāt
person^en (‘In the literature,gäṣ { ገጽ፡ } and ʾakal { አካል፡ } are used interchangeably to refer to the three persons of the Trinity.’ 13 n. 53)

Cross-references: for መጠነ፡ አካል፡ መጠን፡

ፈቀደ

I,1[ פקד ܦܩܕ فقد ; Ges. thes. p. 1120] ይፍቅድ፡

1)invisere^la, curandi causa, prospicere^la, ኢትኅድግ፡ ዘልፈ፡ ፈቂደ፡ እንስሳከ፡ ἐπισκέπτου ( III,3et IV,3); አርትዕ፡ ወፍቅድ፡ ጽህቀቶሙ፡ Lud. e Ssal. Req.

2)respicere^la, reputare^la, aestimare^la: እለ፡ ኢይፈቅድዎ፡ ለወርቅ፡ ወኢይኄልይዎ፡ ለብሩር፡ οὐ λογίζονται ; .

3)lustrare i.e. recensere^la, numerare^la: ፩ እምቅዱሳን፡ ፱ እለ፡ ይፈቅዱ፡ (quos numerare solent) (in Sx. Tubing.).

4)requirere^la, expetere^la, appetere^la, rei et እምነ፡ pers.: αἰτεῖται ; በኀበ፡ pers. (aliter ); rei: ζητεῖν ; ; ሀገር፡ እንተ፡ ይፈቅዱ፡ ἐπιζητουμένη ; ብዙኃን፡ እለ፡ ፈቀድዋ፡ ἐπεθύμησαν ; እለ፡ ትፈቅዱኒ፡ ; ኢትፍቅድ፡ ብዙኀ፡ ውሉደ፡ ; ዘፈቀዱ፡ ὧν ἀντείχοντο ; verbi . n. 1361

5)velle^la, cupere^la, praemissa negatione nolle^la, : ዘውእቱ፡ ፈቀደ፡ ይገብር፡ ; ; ; ; ; ; ብዙኃን፡ እለ፡ ኢይሌቅሑ፡ በኢፈቂደ፡ ጻሕብ፡ ; ; ; ; ; : በከመ፡ እግዚአብሔር፡ ፈቀደ፡ ; ; ; ; ; ; ; እንዘ፡ ኢይፈቅድ፡ ἀκουσίως invitus^la ; verbi: ኢትፍቅዱ፡ ተአብሱ፡ ; መነ፡ ትፈቅድ፡ ትርዳእ፡ ; ; ; ; ; ኢይፈቅድ፡ ይሙት፡ ኃጥእ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ( ἐπιποθῶ ); ; እፈቅድ፡ ለክሙ፡ ታእምሩ፡ ; ከመ፡ : ቦኑ፡ ፈቂደ፡ እፈቅድ፡ ከመ፡ ይሙት፡ ኃጥእ፡ ; ; ; Infin.: ; ; ኢትፍቅድ፡ ከዊነ፡ መኰንነ፡ ; .

a)vult^laaliquis i.e. placet^la, videtur^la, collibet^laei: እመ፡ ፈቀደ፡ ንጉሥ፡ εἰ δοκεῖ τῷ βασιλεῖ ; .

b)vult^lafacere i.e. libenter^lafacit vel solet^lafacere: ; .

c)facilem se praebere^la: ኢትፍቅድ፡ ; ; ኢትፍቅድ፡ አብሶ፡ ; .

d)promtum esse^la: ; ; .

e)delectari^laaliquo, : ; እግዚአብሔር፡ ኢይፈቅዶሙ፡ ; .

6)desiderare^la, indigere^la, opus^lahabere^la(alicui opus^laesse^la), rei vel : ምንተ፡ ትፈቅድ፡ τίς ἡ χρεία σου ; ንፈቅድ፡ ቤተነ፡ ; ; ; ; ኢፈቀደ፡ ወኢአሐደ፡ መምክረ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; rei et ( ab^laaliquo): እመቦ፡ ትካዘ፡ ዘይፈቅደከ፡ ; vel በ፡ rei: ትካዝ፡ በዘይፈቅደከ፡ ; : ኢንፈቅድ፡ እንከ፡ τίς ἐστί μοι χρεία ; verbi: ; .

እምነ

separ., cujus forma abbreviata et inseparabilis est እም፡ ( gramm.§ 164,3). In libris mss. antiquioribus: እምነ፡ , in recentioribus እም፡ frequentius occurrit. Pro እምነ፡ antiquitus usitatum erat እምኔ፡ ut F. Pronomina suffixa ope vocalis ê^lasibi subjungit, ut እምኔየ፡ , እምኔከ፡ al. ( gramm.§ 167,3), rarissime sine ê^la, ut እምኖሙ፡ . Forma እም፡ si verbo a litera መ፡ incipienti praefigitur, ም non bis sed semel tantum exscribitur, ut እምነ፡ ሞቱ፡ vel እሞቱ፡

1)significat discessum^la, distantiam^la, separationem^laab aliquo: a^la, de^la, ex^la: የኀልቁ፡ ኃጥኣን፡ እምድር፡ ; ; ; ; ; ተዘርዉ፡ ኵሉ፡ ሕዝብ፡ እምኔሁ፡ ; ; አይቴ፡ አሐውር፡ እመንፈስከ፡ n. 192 ; በዐሡር፡ መዋዕል፡ እምኮሬብ፡ ; ኢኮኑ፡ ርሑቃነ፡ እምድር፡ ; . Frequentissimus est hic praepositionis usus post verba absentiae, distantiae, separandi, recedendi, fugiendi, mittendi, removendi, rapiendi, revertendi, mutandi, prohibendi, deficiendi et aberrandi, desistendi, cessandi, exinaniendi, quiescendi, occultandi; huic usui vicinus est usus post verba timendi, cavendi, nec non expergiscendi, convalescendi et medendi, purgandi.

a)praemittitur nominibus loci et spatii, ut significet non tantum directionem, unde aliquid veniat vel fiat, ut እምርሑቅ፡ e longinquo^la ; ; እለ፡ እምቅሩብ፡ οἱ ἐγγίζοντες ; እምላዕሉ፡ ; እምሥራቅ፡ ፀሐይ፡ ወእስከነ፡ ዐረብ፡ al., sed etiam partem vel regionem, a^laqua vel versus^laquam aliquid sit: ; ; እምፀጋሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; etiam praepositiones compositas: እምቅድመ፡ , እምድኅረ፡ , እምታሕተ፡ ; nec non terminum, trans quem sit vel a quo incipiat aliquid: ላዕሉ፡ እምኔሁ፡ ; አፍአ፡ እምጥቅም፡ ἔξωθεν τοῦ τείχους ; ውስጠ፡ እምነ፡ መንጦላዕት፡ ; እምነ፡ – እስከ፡ inde a – usque ad^la ; ; ; .

b)nota locutionem adverbialem: መካን፡ እመካን፡ e loco in locum^la, ut: ዘይትፋለስ፡ ሀገር፡ እምሀገር፡ ( infra a): sed etiam እመካን፡ መካነ፡ e loco in locum^la, ut: መልአ፡ ምድረ፡ ስብሐቲሁ፡ እምወሰን፡ ወሰነ፡ implevit terram gloria tua a finibus ad fines^la Enc.

c)nonnumquam, omisso verbo removendi vel prohibendi, in structuris praegnantibus እምነ፡ eundem significatum habet, qui ei post verba prohibendi convenit; dixeris eum negativum^laet sejunctivum^la: ተፈጽመ፡ አፈ፡ አራዊት፡ እምነቢብ፡ obturatum est os bestiarum^la(prohibitus) a loquendo^lai.e. ute ne loquerentur^la ; ; ተገመንኩ፡ እምኔከ፡ polluta sum tibi^la(interdicta) ; etiam ሐሰ፡ ; ኀደረ፡ ህየ፡ እምዔሳው፡ ወልዱ፡ habitavit ibi, procul a filio suo^la ; ; ; { ; ( በሃም፡ ); ( ፅሩዕ፡ ); F.N. 10,8 ( የዋሂ፡ ).

d)post verba carendi^la, ut አጽምአ፡ ; M.M. f. 36 ጽሙእ፡ ; nec non varia exempla sub ጾመ፡ et ጾም፡ }.

2)significat egressum^lae loco, persona, re: ex^la, ab^la: ፃእ፡ እምነ፡ ምድርከ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; . Frequentissimus est hic usus, potissimum post verba egrediendi, surgendi, germinandi, expellendi, extrahendi, eripiendi, al. Deinde adhibetur denotandis

b)materiae, ex^laqua aliquid fit vel componitur: ; ; ; ; ; .

c)initio^la, a quo aliquid exorditur: Platt; ; ;

d)auctori, a^laquo aliquid factum est: ; ; ; ; verbo passivo: እምኔሁ፡ ተቀጽዑ፡ ዐናብርት፡ ; ; . Memorabile est compistum በእምነ፡ , quod in Cyr. satis frequenter occurrit, alias a me quidem nusquam repertum est: ኵሉ፡ በእምኔሁ፡ ወቦቱ፡ ἐν αὐτῷ καὶ δι᾽ αὐτοῦ ; ኵሉ፡ ቦቱ፡ ወበእምኔሁ፡ ተፈጥረ፡ πάντα δι᾽ αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸν ἔκτισται ; ኵሉ፡ በእምኔሁ፡ ቆመ፡ πάντα ἐν αὐτῷ συνέστηκε ; አብ፡ ይሁብ፡ በረከቶ፡ በእምኔሁ፡ ለወልድ፡ διανέμει ὁ πατὴρ δι᾽ υἱοῦ τὰ ἀγαθά ; al.

f)causae remotiori^la: propter^la, ob^la, prae^la: ; ; ; ; ; ; ; እምዐቢይ፡ ረኃብ፡ ; እምግርማከ፡ ; እምፍርሀት፡ ጐዩ፡ ; ; ; ; ; ; potissimum post verba, quae affectum animi significant, ut: ኀፈረ፡ , አንከረ፡ , ተፈሥሐ፡ al.

g)rarius causae instrumentali^laut ; .

h)normae^lavel causae^la, e qua judicatur, cognoscitur: ; ; ; ; .

i)fonti^la, unde aliquid petitur ; ; ; ; ; ; ; .

k)conditioni^la, in qua tamquam in fundamento nitens aliquis agit: ; .

3)significat partem^laex toto exemtam: ፩ እምኔሆሙ፡ ; መኑ፡ እምክልኤሆሙ፡ ; ክልኤቱ፡ እምኔክሙ፡ ; ; ; .

a)omisso vocabulo numerum definienti, significat: aliquid^la, aliquid^la, aliqua pars^la, ut: ሰይጣን፡ ይወዲ፡ እምኔክሙ፡ ውስተ፡ ሞቅሕ፡ e vobis^laaliquot^la ; 2 ; ; ዘይጸውር፡ እምኵሉ፡ በረከተ፡ ግብጽ፡ gestans^laaliquid e bonis Aegypti^la ; ; ; ; .

b)partitive satis frequentatum est post verba ነሥአ፡ , ወሀበ፡ , ኀርየ፡ , በልዐ፡ , ሰትየ፡ , ተርፈ፡ , አትረፈ፡ , መልአ፡ , ጸግበ፡ et ea quae similem habent significatum.

c)hoc እምነ፡ partitivum etiam aliam praepositionem sibi praemissam tolerat, ut: ይቤ፡ አረጋዊ፡ ለእምጠቢባን፡ uni e sapientibus^la

4)usurpatur comparative^la: prae^la; quam^la; et comparativo et superlativo denotando adhibetur; et cum adjectivis participiisque et cum verbis conjungitur: ዐቢይ፡ እምነ፡ major quam^la ; ; ; ሠናይት፡ እምአንስት፡ pulcherrima mulierum^la ; ; ትጠብብ፡ እምኵሉ፡ አርዌ፡ ; ; ; ያፈቅሮ፡ እምነ፡ diligebat cum magis quam^la ; እምኵሉ፡ ጽድቅ፡ ትመውእ፡ ὑπὲρ πάντα νικᾷ ἡ ἀλήθεια ; ለከ፡ ይበጽሐከ፡ እምነ፡ ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ; ; (20); እምነ፡ ክልኤሆሙ፡ ብእሲት፡ እንተ፡ ሠናይ፡ ልባ፡ -27.

a)post እምነ፡ comparativum alias praepositiones et genitivi notam ( ዘ፡ ), quae secundum enuntiationis structuram rei comparatae praemittendae erant, omittere licet: ; , quamquam etiam retineri possunt: ይኄይስ፡ ነቢር፡ ውስተ፡ ገዳም፡ እምስለ፡ ብእሲት፡ መግእዝት፡ ; ; .

b)hoc eodem እምነ፡ vel እም፡ duae enuntiationes integrae inter se comparari possunt; quod ubi fit, እምነ፡ conjunctionem potius quam praepositionem dixeris (quae idem valet quod እምነ፡ ዘ፡ ): ንደቅ፡ ውስተ፡ እደ፡ እግዚአብሔር፡ እምንደቅ፡ ውስተ፡ እደ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; , al.

5)Transfertur ad tempus^la: inde a^la, ex^la, abhinc^la: ; ; ; ; ; እምትካት፡ ; እምዓለም፡ ; እምይእዜ፡ ; እምቅድመ፡ ዓለም፡ inde ab initio mundi^la ; ; እምኔሁ፡ deinde^la ; ; እምዝ፡ post haec^la, deinde^la, deinceps^la, tunc^la, tum^la ; ; ; ; al. ( ዝ ; አሜሃ፡ , ሶቤሃ፡ ); እምዘ፡ et n. 194 እምአመ፡ ex quo^la(tempore) ; ; ; al. ( ዘ፡ ); ; ( አመ፡ ); እምነ፡ statim post^la ; እምሰሚዐ፡ ቃሉ፡ audita ejus voce^la In specie nota

a) ትውልድ፡ እምትውልድ፡ generatio alia post etiam^la ; ; ዕለተ፡ እምዕለት፡ ; et indecl. ዕለት፡ እምዕለት፡ diem alium post alium^la ; ዓም፡ እምዓም፡ ( supra b; et gramm.§ 163,2).

b)etiam locutionibus adverbialibus in Accusativo positis, ut: ይእተ፡ አሚረ፡ , ይእተ፡ ዕለተ፡ haec praepositio praefigitur: እምይእተ፡ ዕለተ፡ (v. ዕለቲ፡ ዕለት፡ ) ; እምይእተ፡ አሚረ፡ (v. እምይእቲ፡ አሚር፡ ) 30, 25; (cfr. እስከ፡ ; et እምድኅረ፡ ሕቀ፡ ; et ለለ፡ ) – እምነ፡ pronomino relativo ዘ፡ postponere licet, ut: ዘእምነ፡ ; . – እምነ፡ aliis praepositionibus praefigitur, ut: ላዕለ፡ , መልዕልተ፡ , መንገለ፡ , ማእከለ፡ , መትሕተ፡ , ቅድመ፡ , በይነ፡ , ኀበ፡ , ታሕተ፡ , ውስተ፡ , ዐውደ፡ , ዲበ፡ , ድኅረ፡ q.v.; et conjunctionibus, ut: ቅድመ፡ , አመ፡ , , ዘ፡ , ድኅረ፡ q.v.

ልቡብ

propr.: corde praeditus^lai.e. rationi obtemperans^laet animi cupiditates coercens, hinc: prudens^la, mansuetus^la, placatus^la, moderatus^la, sobrius^la(bene : ልቡብ፡ ዘ፡ ለባዊ፡ ወየዋሀ፡ ; aliud^la: ልቡብ፡ ዘ፡ ገራም፡ , de quo ገር፡ , ጋራ፡ apud ): πραῦς ; μὴ ὀργίλος ; ቍርባን፡ ዘኖኅ፡ ልቡብ፡ ወኵሎሙ፡ የዋሃን፡ Lit. Joh.; ፩ እምኔሆሙ፡ ኮነ፡ ልቡበ፡ ፍጹመ፡ ወየዋሀ፡ (Notio intelligens^la, peritus^lavocabulis ልብወ፡ et ለባዊ፡ significari solet, ). Inde lǝbbub , ልቡባን፡ lǝbbubān , fem. ልብብት፡ lǝbbǝbt , ልቡባት፡ lǝbbubāt

Grébaut
ልቡብ፡ lǝbbub , ልቡባን፡ lǝbbubān «attentif^fr, prudent^fr» ― ልበኛ፡ Ms. BNFabb217, fol. 15r.
ልብብት፡ lǝbbǝbt , ልቡባት፡ lǝbbubāt «attentive^fr, prudente^fr» ― ልበኛይት፡ Ms. BNFabb217, fol. 15r.
34

Leslau
ልቡብ፡ lǝbbub knowing^en, prudent^en, perspicacious^en, attentive^en, moderate^en, soothed^en, quiet^en 305a

መቅረብ

( መቅርብ፡ Lud.)

1)vicinus^la; ፩ እምአግዋሪሁ፡ ወመቅረቡ፡

2)propinquus^la(i.e. cognatus^la, affinis): (parall. አዝማድ፡ ).

ፈላሲ

, ፈላስያን፡ vel ፈላሲያን፡ , rarius ፈለስት፡

a)extra patriam degens^la, alienigena^la, hospes^la, peregrinus^la, advena^la, accola^la, inquilinus^la(qui in aliquo populo degit, sed civitatem non habet): ἀλλογενής ; πάροικος ; ; ; ; ; ; ; ; ፈላስያነ፡ ጽዮን፡ ; ፈላስያነ፡ ቀሬጤ፡ ; ; γειώρας ; προσήλυτος ; ; ; ; ; ; ; ፈላስያን፡ ; ; ; ; ፈላስያን፡ እምፈኒቄስ፡ μετάβολοι Φοινίκης ; ; παρεπίδημος ; ; ፈላሴ፡ ይከውኑ፡ ዘርእከ፡ ውስተ፡ ምድረ፡ ነኪር፡

b)proselytus^la(qui ad Judaismum transiit) ; ; ; .

c)exsul^la, μέτοικος ; ፈላስያን፡ ἡ ἀποικία ; ; ; ; ; ; ; ; ; ፈለስት፡ .

d)profugus^la: አህጉረ፡ ፈላስያን፡ πόλεις τῶν φυγαδευτηρίων (male).

e)peregrinator^la, Lud. ex ; in specie qui terram sacram visitat, .

f)monachus^lacujusdam generis

α)is qui in solitudinem secessit^la, anachoreta^la: ፩ እምገዳማውያን፡ ይቤ፡ ለእኍ፡ ለእመ፡ ኮንከ፡ ዘኢትክል፡ ከመ፡ ትኩን፡ ፈላሴ፡ ከማነ፡ ንበር፡ ውስተ፡ በአትከ፡ ወብኪ፡ በእንተ፡ ኀጢአትከ፡ ; ኩን፡ ፈላሴ፡ ውስተ፡ ገዳም፡ ; (ut videtur); Lud. e Vit. Sam.

β)huc illuc migrans^lavel peregrinans;^ladistinguitur a ገዳማዊ፡ , ዝጉሓዊ፡ , ተባሕታዊ፡ ; ( ዝጉሓዊ፡ ); et a መንጎገው፡ ( )

ተጸንዐ

III,2

1)se confirmare^lavel confortare^lai.e.

a)vires colligere^lavel contendere^la: ; ወእመ፡ ተጸንዐ፡ (v. ተጻንዐ፡ , ጸንዐ፡ ) ፩ ክልኤሆሙ፡ ይትቃወምዎ፡ .

b)se continere^la, ἐγκρατεύεσθαι .

a)firmari^la, stabiliri^la,

b)corroborari^la,

አስተዋሐደ

IV,3( አስተወሐደ፡ IV,1, Lud. e Mss. Colb.), unire^la, unitum^lavel unione conjunctum declarare^laaliquid: Deus in Deuteronomio proclamans ፩ ውእቱ፡ እግዚአብሔር፡ ዘንተ፡ ኢይቤ፡ ያጽርዕ፡ ትሥልስተ፡ መለኮት፡ አላ፡ ከመ፡ ያስተዋሕድ፡ ፅምረተ፡ ሥላሴ፡ M.M. f. 12.

ግጻዌ

1)expositio^la, explicatio^la: ኦአእምሮትከ፡ (o scientiam tuam i.e. divinam) ዘመልዕልተ፡ ኵሉ፡ ግጻዌ፡ Tab. ; ግጻዌ፡ ትምህርተ፡ ሕግ፡ ወሥርዐት፡ ወተግሣጽ፡ ; ; ግጻዌ፡ ድርሳን፡ demonstratio tractatus i.e. tractatus demonstrativus^la(ut videtur, homiletico) vel dissertatio^la, ut: ግጻዌ፡ ድርሳን፡ ዘቅዱስ፡ ቄርሎስ፡ ከመ፡ ፩ ክርስቶስ፡ Cyr. c. Pall. in titulo; etiam 19; 78.

2)synopsis^la, ( breviarium^la): ግጻዌ፡ ሥርዐት፡ synopsis classium harmonicarum, Evangeliis praemissa, rom; Cod. Mus. Brit. VIII, 1; 53. In specie ሥርዐተ፡ ግጻዌ፡ nec non ግጻዌ፡ inscribuntur Synopses lectionum singulis anni festis et commemorationibus Sanctorum legendarum i.e. lectionaria^la(eademque calendaria^la) Cod. Mus. Brit. XXVI; 167; መጻሕፍተ፡ ግጻዌ፡ Jacobitarum et ; መጽሐፈ፡ ግጻዌ፡ ዘአባ፡ መቃርስ፡ et መጽሐፈ፡ ግጻዌ፡ ዘላዕላይ፡ ግብጽ፡ ; scriptum est በውስተ፡ ገጻዌ፡

3)personalitas^la: ነአምን፡ አበ፡ በአካሉ፡ ወበግጻዌሁ፡ ዘኢይትፈለጥ፡ እምከዊነ፡ አብ፡ ኀበ፡ ከዊነ፡ ወልድ፡ Athan. de Trin.; Sabellius^la አቀመ፡ ግጻዌ፡ ባሕቲቶ፡ በአብ፡ M.M. f. 41.

a)personae^laTrinitatis: እመን፡ በሥላሴ፡ ወተጋነይ፡ በግጻዌ፡ መለኮት፡ M.M. f. 11; በስመ፡ ግጻዌ፡ ሠላስ፡ ዕሩያነ፡ ክብር፡ ወንግሥ፡ ; Deus ፩ ውእቱ፡ ዘበሠለስቱ፡ ግጻዌ፡ Lit. Mariae Mss. (at in impressa f. 171,4 ህላዌ፡ pro ግጻዌ፡ ); ( ዕዩይ፡ ).

b)persona^la: ኢሀለውኩ፡ በግጻዌ፡ non ipse praesens adfui,

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose