Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

incertae significationis, quod Lud. cum جُنْبُحٌ crassus^la, longus^la, altus^lacomposuit. Non reperitur nisi compositum, አባጕንባሕ፡ vel አበጉንባሕ፡ (pro አበ፡ ጉንባሕ፡ ) vel ዖፈ፡ ጉንባሕ፡ , quo nomine appelatur avis quaedam Abyssinica grandis, bucerus Abyssinicus^la( der abyssinische Hornvogel^de), amharice እርኩም፡ vel ሕርኩም፡ ; de hac ave (non tam Ludolfi Comm. hist. p. 161 qui eam Casuarium^lainterpretatur, quam) ; ubi ejus descriptio et effigies exhibetur; ; ; (ubi ejus nomen Tigrensis አባ፡ ጎምባ፡ a ጎምቦ፡ urceus^larepetitur); ; – Ejus nomen legitur: ubi Gr. πελεκάν ( pelecanus^la, aliâs አድገ፡ መረብ፡ ) habet; et ubi ዖፈ፡ ጉንባሕ፡ prudentiâ ( ጥበብ፡ ), leo robore ( ኀይል፡ ) insignis dicitur.

ጥበብ

, m. et fem. , ጥበባት፡

1)sapientia^la, prudentia^la, intelligentia^la, scientia^la, disciplina^la: σοφία ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; al.; ; ; al.; መንፈሰ፡ ጥበብ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; al. sexcenties; divina ; ; ; ; ; ጥበበ፡ ሰሎሞን፡ inscriptus est liber biblicus Sap.; φρόνησις ; ; ; ; ; al.; αἴσθησις ; σύνησις ; ; ; al.; πανουργία ; ጥበቢሃ፡ ለነፍስከ፡ ; ἐπιστήμη ; ; ; ; παιδεία ; ልሳነ፡ ጥበብ፡ ; σοφία τοῦ γραμματέως ; αἰνίγματα ; Joannes Apost. ornatur epitheto ባሕረ፡ ጥበባት፡ Deg.; Joannes Ap. ይትናገር፡ ህሉና፡ መለኮትከ፡ ወይፌክር፡ ባሕረ፡ ጥበባት፡ Lit. Jac. Sar. n. 1230

a)philosophia^la: ቤተ፡ ጥበብ፡ quae erat Athenis ; ጥበብ፡ ዘአፍአ፡ ( doctrina Christiana)

b)medicina^la: ተምህሩ፡ ግብረ፡ ጥበብ፡ ወኮኑ፡ ይፌውስዎሙ፡ ለድውያን፡ ;

c) ጥበበ፡ ከዋክብት፡ astronomia^la

2)peritia^la, ars^la, scientia^la: ጥበበ፡ ነገር፡ Platt; ἐπιστήμη medici ; artificis ; ቤት፡ እንተ፡ ተሐንጸት፡ በጥበብ፡ Enc.; ምሁር፡ በኵሉ፡ ጥበበ፡ ሥራይ፡ ወሰገል፡

3)consilium^lavel artificium callidi^la: ፈርሁ፡ ከመ፡ ኢይጠበቡ፡ ካልአ፡ ጥበበ፡ ላዕሌሆሙ፡ ; መከረት፡ ጥበበ፡ Enc.; Enc.

ተሰብሐ

III,2et

1)laudari^la, magnificari^la, celebrari^lalaudibus, hymnis al.: ይሴባሕ፡ ስምየ፡ በውስተ፡ ኵሉ፡ አሕዛብ፡ ; ጥበብ፡ በፍናዋት፡ ትሴባሕ፡ ὑμνεῖται ; ; ; ከመ፡ አቡክሙ፡ ዘበሰማይ፡ ይሰባሕ፡

2)magnificum^la, laudabilem se praestare^la, laudes suas manifestare^la, glorificari^la: ይሴባሕ፡ በርትዕ፡ አምላክ፡ ; ; ; ; ; በ፡ ejus, in quo quis suam gloriam manifestat ( ἐνδοξάζεσθαι ): ተሰቢሕየ፡ በፈርዖን፡ ; ; ; ; ( θαυμασθοῦσθαι ); vel በላዕለ፡ , ut ; ; vel በኀበ፡ , ut: ተሰባሕከ፡ በኀቤሆሙ፡ ; passive: ይሴባሕ፡ ቤተ፡ ጸሎትየ፡ ; ከመ፡ ትሰባሕ፡ ሕይወትየ፡ ; ተሰብሐ፡ ሶበ፡ አንሥአ፡ እዴሁ፡ ; .

3)splendore^la( nimbo^la) circumfusum esse^la, in spec. clarificari^la: ተሰብሐ፡ ሕብረ፡ ገጹ፡ ; ; ; ; de Christo: ; ; ; 28; .

አእምሮ

vel አእምሮት፡ m. et fem. , Infin. ( II,1), crebro Substantivi instar usurpatur:

1)cognitio^la, scientia^la: አእምሮ፡ እግዚአብሔር፡ ; አእምሮ፡ ጥበብ፡ ἐπιστήμη συνέσεως ; ; ; 1 ; ; እምኢያእምሮ፡ ውስተ፡ አእምሮ፡ አማን፡ አግብኦሙ፡ Lud. e Syn.; ኢያእምሮ፡ inscitia^la, ignorantia^la ; etiam supra sub አእመረ፡ c.

2)intelligentia^la, intellectus^la, sapientia^la, disciplina^la: γνῶσις ; ; ; σύνεσις ; ; ; ; ; ; αἴσθησις ; ; ተዐውቆ፡ ወአእምሮ፡ αἴσθησις καὶ ἔννοια ; ጥበብ፡ ወአእምሮኒ፡ σοφία καὶ παιδεία ; ; ; አእምሮቱ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ኵላ፡ አእምሮቶሙ፡

ተበድረ

III,1praestare^la, praeferri^la, optabiliorem^la, meliorem^la, pluris aestimandum esse^lavel videri^la, እምነ፡ , ut: ይትበደር፡ ቃል፡ ሠናይ፡ እምውሂብ፡ ; ኢይትበደር፡ ብዕል፡ እምነቢረ፡ ጥዑይ፡ ; ; ; ; ጥበብ፡ ትትበደር፡ እምወርቅ፡ ; vel ላዕለ፡ , ut: ኢይትበደር፡ ዕንቍ፡ ላዕለ፡ ብእሲት፡ ኄርት፡

ሣእሣእ

eloquium^la, dicendi ars et gratia^la, facundia^la, eloquentia^la: ሣእሣአ፡ ቃልክሙ፡ φθέγμα ῥήματος ; ሞገሰ፡ ቃሉ፡ ወሣእሣአ፡ አፉሁ፡ ; ; ሣእሣእ፡ ጣዕመ፡ ቃሎሙ፡ ; ጥበብ፡ ለርእይ፤ አዳም፡ ለሰሚዕ፤ ጥዑም፡ ለአፍ፤ ሣእሣእ፡ ለከናፍር። ላሕይ፡ ለአዕይንት፡ ; ሣእሣአ፡ አፉሁ፡ ወጣዕመ፡ ቃሉ፡ ; – : ሣእሣእ፡ ዘ፡ ስብቅል፡ śāʾśāʾ , ሳዕሳዕ፡ sāʿsāʿ , ሥእሣኤ፡ śǝʾśāʾe

Grébaut
ሣእሣእ፡ śāʾśāʾ «promptitude^fr» ― ቅልጥፍጥፍታ፡ Ms. BNFabb217, fol. 53r.
133

Leslau
ሣእሣእ፡ śāʾśāʾ , () ሳዕሳዕ፡ sāʿsāʿ , (*) ሥእሣኤ፡ śǝʾśāʾe eloquence^en, fluency^en, pleasantness of speech^en, eloquence of diction^en, refined manner of speaking^en, readiness^en 524b

ጥዑም

sapidus^la, gustu jucundus^la, dulcis^la, suavis^la: ፍት፡ ጥዑም፡ μεθ᾽ ἡδονῆς ; γλυκύς ; ; ; መዓር፡ ጥዑም፡ ; ; ; ; ; crebro de aqua viva et dulci: ማይ፡ ጥዑም፡ ; ; ; ; ማየ፡ ጥዑም፡ ; ; ; ; ማይ፡ ዘጥዑም፡ መሪረ፡ ይከውን፡ Rel. Bar.; ; መባልዕት፡ ጥዑም፡ ἡδύσματα cupediae^la, sapores^la ; ብልዑ፡ ወስትዩ፡ ጥዑማተ፡ γλυκάσματα ; de aliis rebus variis, ut: somno ; unguento ; luce ; ልሳን፡ ጥዑም፡ λάρυγξ γλυκύς , አፍ፡ ጥዑም፡ γλῶσσα εὔλαλος ; ; ጥዑም፡ ነገር፡ ; cantus ሐዋዝ፡ ወጥዑም፡ ; ጥበብ፡ ለሰሚዕ፡ ጥዑም፡ ; καίριος ; χρηστός ; ጥዑማነ፡ ዜና፡ ወዝክር፡ Enc. – Adv. ጥዑመ፡ jucunde^la, suaviter^la, Lud.

አኅደገ

II,1

1)causative , facere ut aliquis relinquat^la, dimittat^la, remittat^la, omittat^la, desinat^lai.e.

a)abstrahere^la, avertere^la, avocare^la, deducere^laaliquem a re, ut a consilio: ከመ፡ ያኅድግዎሙ፡ ምክሮሙ፡ ; a consuetudine: ኣኀድገኪ፡ ዝሙተኪ፡ ; ; ; a via: አኅድጉነ፡ ዘንተ፡ አሠረ፡ ; a fiducia ; ab amore: መኑ፡ ያኀድገነ፡ ፍቅሮ፡ ለኢየሱስ፡ ; ; ab ira ; vel rem ab aliquo: አኅደጎሙ፡ ጽእለቶሙ፡ ለሕዝቡ፡ ; In specie: infantem depellere ab^lauberibus^la: አኅደግዎ፡ ጥበ፡ እሙ፡ ; ; , vel አኅደግዎሙ፡ ጠቢወ፡ ጥብ፡ .

b)removere^laa munere: አኅደግዎ፡ክህነቶ፡ .

c)eripere^laaliquem alicui: ከመ፡ ታኅድጎ፡ ለምታ፡ እምእደ፡ ዘባጢ፡ ;

d)divortium concedere^laalicui: soror Herodis ሰአለቶ፡ ለእኁሃ፡ ከመ፡ ያኅድጋ፡ እምኔሁ፡ ( ለምታ፡ ) ወአኅደጋ፡

e)expiare^la: ምጽዋት፡ ታኀድግ፡ ኀጢአተ፡ ; .

f)ad defectionem^lavel desertionem sollicitare^la: ያኀድጋሆሙ፡ ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ለአኅድጎ፡ ሥርዐት፡ ; .

g)prohibere^la, ኢ፡ , ut: አኅደግዎሙ፡ ለአሕዛብ፡ ኢይሡዑ፡ ሎሙ፡ Platt.

h)intermittere^lavel desinere facere^la, Infin.: አኅደግዎሙ፡ ሐኒጸ፡ ; .

2)Transit. cessare^lavel remittere facere^la, sedare^la, cohibere^la: ; ; ጥበብ፡ መገሥጽት፡ እንተ፡ ታኀድግ፡ ሐዘነ፡ ወትካዘ፡ ; ጋእዘ፡ ያኀድግ፡ ዕፃ፡ ; አኅድግ፡ ኵሎ፡ መጽሐፈ፡ ዐመፃ፡ .

ተማሕፀነ

III,1

1)depositum accipere^la ኢይፈዲ፡ ዘተማሕፀነ፡ .

2)se in tutelam^lavel custodiam conferre^la, in clientelam se committere^la; confugere^la, refugere^laad aliquem; ኀበ፡ ut: ኀበ፡ መኑ፡ ትትመሐፀኑ፡ ; ; ; ; ; ተማሕፀነ፡ ኀበ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ ; ad victoris fidem confugere^laF.N. 44,4; በ pers. vel loci: ይትመሐፀን፡ ብኪ፡ ; ; ; ; ፍና፡ ኀበ፡ ይትመሐፀን፡ ቀታሊ፡ ; . Hincappellare^laaliquem: ተማሕፀንኩ፡ ሎሙ፡ በቄሳር፡ Platt.

3)vel , in fidem^la, clientelam^la, tutelam recipere^laaliquem, patrocinium^laalicujus suscipere^la, protegere^la, tueri^la, defendere^la, ጥበብ፡ በሰላም፡ ትትመሐፀኖሙ፡ ለውሉዳ፡ ; ይትመሐፀና፡ ለነፍሱ፡ ; ; ; ; ይትመሐፀን፡ ሰላመ፡ ; ; et እምነ፡ , ut: ; ; እግዚአብሔር፡ ይትማሕፀንከ፡ እምኵሉ፡ እኩይ፡ ; ; .

tamāḥḍana , ተማኅፀነ፡ tamāḫḍana
to appeal against someone^en ይትመኀፀነከ፡ ወልድነ፡ ጊዮርጊስ፡ እንዘ፡ ያዜክረነ፡ ግፍዖ፡ ‘Our son Giyorgis appeals against you, recalling to us the wrongs done against him^en’ 78–79

Grébaut
ተማኅፀነ፡ tamāḫḍana , III, ይትመኀፀን፡ , ይትማኅፀን፡ «être ou se mettre sous la protection de quelqu’un^fr, être mis en dépôt^fr» ― ተማጠነ፡ Ms. BNFabb217, fol. 40r.
96

Leslau
ተማሕፀነ tamāḥḍana receive in trust^en, seek protection^en, take refuge^en, take sanctuary^en, put trust in^en, trust^en, place oneself under protection^en, be protected^en, appeal for protection^en 335a

ስም ከመ

, plerumque m. , አስማት፡ [ שֵׁם ܫܶܡ إِسْمٌ ]

1)nomen^la ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; , al. sexcenties; ደሴት፡ እንተ፡ ስማ፡ ፍጥሞ፡ ; እምትካት፡ ስምከ፡ ላዕሌነ፡ ; አምኅ፡ ቢጸከ፡ በበአስማቲሆሙ፡ nominatim^la ; ; ; .

a) መኑ፡ ስምከ፡ quod est nomen tuum?^la ; መኑ፡ ስሙ፡ ወመኑ፡ ስመ፡ ወልዱ፡ ; Clem. f. 221 ( መኑ፡ ).

b) ስመ፡ ጥምቀት፡ praenomen^la(baptizato inditum), ut: ስመ፡ ጥምቀቱ፡ ዘሚካኤል፡

c) ዘአልቦ፡ ስመ፡ anonymus^la, ut .

d) በስመ፡ እገሌ፡ nomine et auctoritate^laalicujus: ኢይነግር፡ በስመ፡ ዚአሁ፡ ; ; ; ; .

e)nomen^laopponitur rei: n. 341 ጥበብ፡ በከመ፡ ስማ፡ ይእቲ፡ ; ዐርክ፡ ለስም፡ በከ፡ ዘይትዓረክ፡ ; .

f)nomen^lai.e. signum^lavel monumentum^la ; E.

2)nomen^lai.e. fama^la

a)bona^la, mala^la: ስም፡ ሠናይ፡ ; ; ; እኩይ፡ ; ዘአውፅአ፡ ስመ፡ እኩየ፡ ለቢጹ፡ ; ; ; ; ከመ፡ እግበር፡ ስመ፡ እኩየ፡ ሊተ፡ .

b)fama post mortem^la, memoria^la: እለ፡ ኀደጉ፡ ስመ፡ ክቡረ፡ ; ይወርስ፡ ስመ፡ ዘለዓለም፡ ; ይቀውም፡ ስሙ፡ ለትውልደ፡ ትውልድ፡ ; ኣጠፍእ፡ ስሞሙ፡ ወዘርኦሙ፡ ; እሁቦሙ፡ ስመ፡ ዘለዓለም፡ ; ; ; .

c)nomen celebre^la, fama^la: ዕደወ፡ ስም፡ ; ገብረ፡ ለከ፡ ስመ፡ ዐቢየ፡ ; ገበርከ፡ ለከ፡ ስመ፡ ; ኮነ፡ በከመ፡ ስሙ፡ ዐቢይ፡ ; ውሉድ፡ ወሕንጻ፡ ሀገር፡ ያዐብዩ፡ ስመ፡ ; ኀሊ፡ ስመ፡ ትገብር፡ ለከ፡ . – In libris Mss. ስም፡ passim confunditur cum ስምዕ፡

, , [ כְּמוֹ , כְּמָא , ܐܰܟܡܳܐ , كَمَا ; gramm.§ 63, a; gramm.§ 64, b],

A)Adv.

I)integrae sententiae praemissum:

1) ከመ፡

a)comparative: ut^la, sicut^la, quemadmodum^la,

α)sive addito correlato ( sic^la, ita^la): ; ; ከመ፡ ይፈቱ፡ ኅጽው፡ – ከማሁ፡ ; ; ; ; ; ; ;

β)sive omisso: ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ምስለ፡ አንስት፡ ; ከመ፡ አመ፡ ንስቲታ፡ ; ; .

γ)in specie: ከመ፡ – ከመዝ፡ quo^la( magis^la) – eo^la(major) .

b)raro in oratione obliqua: quomodo^lavel quam^la, ; ; ነኪር፡ ከመ፡ ተዐቢ፤ ዕፁብ፡ ከመ፡ ታስተባሪ፡ .

c)rarissime in exclamatione: quam!^la .

2) በከመ፡ i.e. በ፡ et ከመ፡ ( καθώς , fere crebrius usitatum, quam ከመ፡ ὡς )

a)comparative: ut^la, sicut^la, quemadmodum^la,

α)addito correlato: ; ; በከመ፡ ብዙኀ፡ ትነብብ፡ ከማሁ፡ ትሰምዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;

γ)in specie: በከመ፡ – ከማሁ፡ quo^lamagis^la– eo^lamagis^la ; .

b)raro: quomodo^la, ut .

3) ዘከመ፡ et ከመ፡ እንተ፡ et እንተ፡ ከመ፡ (i.e. et ከመ፡ )

a)sicut^la, quemadmodum^la: ኵሎ፡ ዘከመ፡ ትቤልኒ፡ እገብር፡ ; ; ኵሉ፡ ዘከመ፡ κατὰ πάντα ὅσα 4 ; ; ; ; ; ; ; ; ዘከመ፡ መሀርኩክሙ፡ ከማሁ፡ ተዓቀቡ፡ ; ከመ፡ እንተ፡ ታስተጋብእ፡ ዶርሆ፡ ; . – Nonnumquam ከመዘ፡ , infra sub B. I. 2. –

b)quomodo^la: ታአምር፡ ዘከመ፡ ገብሩ፡ ; ; ነገርክዎሙ፡ ዘከመ፡ ረድአኒ፡ ; ; ; ; ; ; 1 ; ኵሉ፡ ምክሩ፡ ዘከመ፡ ያጠነቅቅ፡ ኀሪወ፡ ማኅተም፡ ; epexegetice: ; ; ; .

c)De ዘከመ፡ እፎ፡ (et እንተ፡ ከመ፡ እፎ፡ ) እፎ፡

II)Singulis nominibus praemissum Praepositionis vice fungitur (nam rarissimae sunt tales constructiones qualis est እነግረከ፡ ከመ፡ ብእሴ፡ ). Ubi pronomia suffiguntur, forma primaria ከማ፡ recipitur ( gramm.§ 167,2), ut: ከማየ፡ ; ; ከማነ፡ ; n. 827 ከማክሙ፡ ; ከማክን፡ ; ከማከ፡ ; ; ከማሁ፡ ; ; ከማሃ፡ ; ከማሆሙ፡ .

1) ከመ፡

a)ut^la, sicut^la, instar^la, tamquam^la, vel per similis^lavertendum: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; al., post verba comparandi ; መሰለ፡ deriv.; ὅμοιος ሰብእ፡ ዘከማከ፡ ; ; ; ; ; ዘከማሁ፡ ὁ ἴσος αὐτῷ ; ዐባይ፡ ይእቲ፡ ዕለት፡ ወአልቦ፡ ዘከማሃ፡ .

b)raro: circiter^la, (aliâs መጠነ፡ , የአክል፡ ).

2) በከመ፡ secundum^la(de norma et convenientia), juxta^la, pro^la, κατά , ; ; ( በከመ፡ ስሙ፡ ከማሁ፡ እበዲሁ፡ ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; በከመ፡ ቃልክሙ፡ ; ጥበብ፡ በከመ፡ ስማ፡ ይእቲ፡ ; በከመ፡ ክብሩ፡ ያገብኡ፡ ሎቱ፡ ፍትሐ፡ ; ; ; ; .

3) ዘከመ፡ et ከመ፡ እንተ፡ secundum^la, juxta^la, ad^lamodum^la: እመ፡ ብከ፡ ብእሲተ፡ ዘከመ፡ ነፍስከ፡ ; ; ; ; ; ከመ፡ እንተ፡ ወይጠል፡ ; .

B)Compositum cum

I): ከመዘ፡ et ከመ፡ እንተ፡

a)sequente integra sententia: quasi^la, tamquam^lasi^la: ; ወኮነ፡ ከመ፡ ዘአልቦ፡ ዘቦአ፡ et erat quasi nihil intras^las^laet^la ; ; ; ከመ፡ ዘይረድአከ፡ ያቴሕት፡ ርእሶ፡ ታሕተ፡ ሰኰናከ፡ ; ከመ፡ ዘይሥሕቅ፡ ምስሌከ፡ የሐትተከ፡ ; (c. Perf.); እመኒ፡ ሞተ፡ አቡሁ፡ ከመ፡ ዘኢሞተ፡ ; ; ;

b)sequentibus singulis nominibus: tamquam^la, ; አስተርአየ፡ ለነ፡ (Deus) ከመ፡ እንተ፡ ንስር፡ ዐቢይ፡ Rel. Bar.; ረሰይዎ፡ ( ለእብን፡ ) ከመ፡ እንተ፡ ማዕጾ፡ Rel. Bar.; ነሣእኩክሙ፡ ከመዘ፡ ክንፈ፡ ጒዛ፡ (sumsi vos tamquam si essent alae i.e. tamquam super alas) ; ; ከመ፡ ዘሰራቂ፡ (non ዘሰራቄ፡ ) ትዴግኑ፡ (ejus instar qui latro est i.e. tamquam latronem persecut^lau^lari^la) .

2)i.q. ዘከመ፡ sicut^la, quemadmodum^la: ከመ፡ ዘ፡ – ከማሁ፡ ; ይጼልዩ፡ ኀቤሁ፡ ከመዘ፡ ኀበ፡ አማልክት፡ .

II)cum demonstr. ( ዝ፡ ) et suff. III ( ሁ፡ al.) Qua compositione circumscribitur

1)talis^la, tale^la, talia^la,

a)simplice ከመ፡ seq. pronomine.

α) ከማሁ፡ , τοιοῦτος ; ; ; በእንተ፡ ከማሁ፡ διὰ τοῦτο .

β) ከመዝ፡ vel ከመ፡ ዝንቱ፡ ; አኮ፡ ከመዝ፡ ነገሩ፡ ዘከመ፡ ትብል፡ ; ; ; ; ; .

b)plerumque praemisso ,

α) ዘከመዝ፡ talis^la: መጽልእ፡ ዘከመዝ፡ ብእሲ፡ ; ሕዝብ፡ ዘከመዝ፡ ; ; ; ; ; ; passim ዘ፡ vel ዝ፡ secundum genera et numeros variatis: እንተ፡ ከመ፡ ዛቲ፡ ብእሲት፡ γυναῖκα τοιαύτην ; እንተ፡ ከመዝ፡ ; ለእለ፡ ከመዝ፡ τοιούτων ; 1 ; ; ; ለዘከመ፡ እሉ፡ ; ; passim ከመዝ፡ ad omnia genera numerosque relato: ዘከመዝ፡ τοιούτους ; τοιαῦτα ; እንዘቦ፡ ውስቴቶሙ፡ ዘከመዝ፡ አንስት፡ ; ዘከመዝ፡ ተኣምረ፡ ; ዝሙት፡ ዘከመዝ፡ ; οὕτως .

β)at ዘከማሁ፡ aut: similis ei^la( A. II,1, a) aut: qualis^la ; ; ; .

2) n. 828

a) ከመዝ፡ et ከማሁ፡ hoc^lavel eodem modo^la, ita^la, sic^la, pariter^la,

β) ከመዝ፡ et ከማሁ፡ relatum ad antecedentia: ; ከመዝ፡ ወከመዝ፡ ረሰየኒ፡ ; ኢኮነ፡ ከመዝ፡ ; ከመ፡ ከመዝ፡ ውእቱ፡ ; ; ከመዝ፡ ይቤ፡ እግዚአብሔር፡ al.; ; ; ; ; ; ; ; (at Graece: τὸ αὐτό ); ወከማሁ፡ ብእሲትኒ፡ ; ወከማሁ፡ ὁμοίως ; ; ; ; ; ; ; .

γ) ከመዝ፡ et ከማሁ፡ relatum ad sequentia: ከመዝ፡ ; ; ; ; ; ; ከማሁ፡ ; ከመ፡ vel እስከ፡ ut^la( daß ) ; ; ( ከመዝ፡ – እስከ፡ ) .

δ)de አምጣነ፡ – ከማሁ፡ quo magis^la– eo magis^la አምጣነ፡ col. 224; adde በአምጣነ፡ – ከማሁ፡ ; ; de በከመ፡ – ከማሁ፡ quo magis^la– eo magis^lasupra A I 2 a γ .

ε) ምስለ፡ ከመዝ፡ hoc non obstante^la ; ; ምስለ፡ col. 175.

b) ከመዝ፡ tam^la, tantopere^la: ከመዝ፡ ፍጡነ፡ οὕτω ταχέως ; ከመዝኑ፡ አብዳን፡ አንትሙ፡ ; ከመዝ፡ ጠቢብ፡ ; .

c) ከማሁ፡ in responsione: sic^la, (soloecismus videtur).

d)in interrogatione: ከመዝኑ፡ sicne?^lanum ita?^la ; ; ; .

Cross-references: Conj.

I) ከመ፡

1)relativa, quae Objecto (vel Subjecto) de quo agitur indicando vel alii praecedentis sententiae complemento annectendo inservit ( ὅτι , daß ), Indic. Respondet

a)Latinorum (Nom.) Infin., post verba sentiendi et declarandi, al.: ርእየት፡ ከመ፡ ሠናይ፡ ዕፅ፡ ; ርእየ፡ ከመ፡ በዝኀ፡ ; ; ; አእመረ፡ ከመ፡ ተነትገ፡ ማይ፡ ; ; ሰምዐ፡ ከመ፡ ተፄወወ፡ ; ; መኑ፡ አይድዐከ፡ ከመ፡ ዕራቅከ፡ አንተ፡ ; ; ; ይእመኑከ፡ ከመ፡ አስተርአየከ፡ ; ; ; ; ; ; መሐለ፡ ከመ፡ ኢያአምር፡ ; ተዘከር፡ ከመ፡ መሬት፡ ንሕነ፡ ; ትጤይቅ፡ ከመ፡ ; ይመስለኒ፡ ከመ፡ ; ኀለየ፡ ከመ፡ ጸውዖ፡ ; ኢትሰፈዉ፡ ከመ፡ ተሐይዉ፡ ; ; ሐሰወት፡ ከመ፡ ሠሐቀት፡ ; ኮኑ፡ ሰማዕተ፡ ከመ፡ ኢይጸድቁ፡ ; ዝንቱ፡ ትእምርቱ፡ ከመ፡ ይገብር፡ እግዚአብሔር፡ ዘንተ፡ ነገረ፡ ; ከመ፡ ያስተርእዩ፡ ከመ፡ ጾሙ፡ ; ; ተዐውቀት፡ ከመ፡ ፀንሰት፡ ; ተብህለ፡ ከመ፡

α)Passim Subjectum sententiae subjunctae a verbo sententiae principalis tamquam Objectum attrahitur, ut: ሰምዕዎ፡ ከመ፡ ሀሎ፡ ውስተ፡ ቤት፡ ; ; ; ; ; ; ; ( gramm.§ 190).

β)Ubi post verba sentiendi et declarandi ከመ፡ verbi sequitur, e C, I, 3, c illustrandum est.

γ)Sicut ὅτι ( כִּי ܕ أَنْ ), ከመ፡ recitationi verborum alterius ininservit (vel orationi directae praemittitur): ; ; 2 ; ; .

b)quod^la,

α)ad indicandam causam (quamquam minus frequentatum quam እስመ፡ ) post verba affectuum: ይትፌሣሕ፡ ከመ፡ ትጠፍኡ፡ ; አንከሩ፡ ከመ፡ ረድአ፡ ; et alia, ut: አስተዋደየኒ፡ ከመ፡ ቀበርክዎሙ፡ .

β)crebro post እፎ፡ , እፎ፡ ከመ፡ qu^laî^la( est,^la) quod^lai.e. quomodo evenit ut^la እፎ፡

2)consecutiva, ὥστε ut^la, ita ut^la,

a)Indic. ያንኅሎን፡ ለአህጉሪከ፡ ከመ፡ አልቦ፡ ዘይነብር፡ ውስቴቶን፡ ; ; Platt; ; 0829|

b)plerumque verbi: ; መኑ፡ አነ፡ ከመ፡ እሑር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; 1 ; ; ; ; ; ; ; ውኅድ፡ አንቲ፡ ከመ፡ ትኩኒ፡ ; ከመ፡ ያድኅና፡ እግዚአብሔር፡ ለኢየሩሳሌም፡ ; ; ; ; post verba efficiendi, ut: እሬስየከ፡ ከመ፡ ይፃእ፡ ; .

3)finalis, ἵνα , ὅπως , ut^laet ከመ፡ ኢ፡ ne^la, ut ne^la: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ኢ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

a)in specie post verba volendi, jubendi, rogandi, promittendi, sperandi, permittendi, cogendi, al., ut: አዘዘነ፡ ከመ፡ ንግበር፡ ; ይቤ፡ ከመ፡ ይቅትልዎ፡ ; ተከሥተ፡ ሎቱ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ; አደሞ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ; ቦኑ፡ እፈቅድ፡ ከመ፡ ይሙት፡ ; አኀሥሥ፡ ከመ፡ እግበር፡ ; ኀለየ፡ ከመ፡ ይቅትል፡ Asc. ; አስተብቍዕዎ፡ ከመ፡ ይልከፉ፡ ; ይስእሉ፡ ከመ፡ ይኩኖሙ፡ ; መሐለ፡ ከመ፡ የሀባ፡ ; አሰፈወ፡ ከመ፡ ; ; ተካየደ፡ ; ይሴፈዉ፡ ከመ፡ ይሕየዉ፡ ; ትትአመን፡ ከመ፡ ያእቱ፡ ; ; ; ; ኢያብሐ፡ ከመ፡ የአብሱ፡ ; ; ኣጌብሮ፡ ከመ፡ ይስግድ፡ ; ይደሉ፡ ከመ፡ ትስረዩ፡ ; ኢይከውኖ፡ ከመ፡ ይግባእ፡ ; ይኄይሰከ፡ ከመ፡ ይትሀጐል፡ .

b)post verba potentiae et impotentiae ; ; ስእነ፡ ከመ፡ ይሴሲ፡ እሞ፡ ; pavendi: አርመምኩ፡ ፈሪህየ፡ ከመ፡ እንግር፡ ዘእኄሊ፡ ; ኢይደነግፁ፡ ከመ፡ ይፁርፉ፡ ; audendi: F.M. 3,5; ተኀበለ፡ ከመ፡ ይንሣእ፡ F.M. 3,5; incipiendi, repetendi: አኀዘ፡ ከመ፡ ይሕንጽ፡ ; ኢይደግም፡ ከመ፡ እፈኑ፡ .

c)etiam post ea verba, quae alias ከመ፡ cum Indic. postulant, ከመ፡ sequitur, si quidem significatur non quid sit vel fiat, sed quid fieri oporteat: ይእዜ፡ አእመርነ፡ ከመ፡ ንሰብሖ፡ (nobis eum celebrandum esse)^la ; ; ተፈሥሐ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ({er freute sich zu thun}) ; ተኀለየ፡ ውስተ፡ ልብከ፡ ከመ፡ ታሕንጽ፡ ሊተ፡ ቤተ፡ .

d) ከመ፡ ኢ፡ ne^lapost verba timendi, prohibendi: እፈርህ፡ ከመ፡ ኢይምጻእ፡ ; ; ; ; ; ; ; (seq. Indic.); መነንክዎ፡ ከመ፡ ኢይንግሥ፡ ; ከላእክኒ፡ ከመ፡ ኢይባእ፡ ; ; ; ; ኢያበውሑ፡ ከመ፡ ኢይቅረብ፡ M.M. f. 169.

e) ከመ፡ et ከመ፡ ኢ፡ est nota jussivi vel optativi: ; እኁክሙ፡ ከመ፡ ይኩን፡ ቅኑየ፡ ; ከመ፡ ኢታሕዝና፡ ; . – Annotandum est, quod Lud. in 392 affert: „particula haec repetita certitudinem aliquam significare videtur: ከመ፡ ከመ፡ ቀርበ፡ et mox ከመ፡ ከመ፡ በጽሐ፡ quod certo venisset^la“ –

II) እምከመ፡ , rarius ለእምከመ፡ et ለእመ፡ ከመ፡ [e qua forma illud እም፡ non praepositionem እምነ፡ sed conjunctionem conditionalem እመ፡ censendam esse satis elucet] conditionalis et temporalis, frequentatissima,

1)si^la(sed fere ubique inclinans ad significationes quum^la, quando^la, quoties^la, simulac^la), n. 830rarius εἰ , ut ; ; , saepius ἐάν , (seq. Imperf.) ut: እምከመ፡ ታበውእ፡ si^la(i.e. quotiescumque^la) offers^la ; ; ἐὰν μή ; ; sententia nominali ; ; Perf.: እምከመ፡ ገሰስኩ፡ si^latetigero^la ; ; ; ; ; ; ; ; ; እምከመ፡ አንበርዎ፡ ἐὰν θῶσιν ; ; ለእምከመ፡ ant.

2)cum^la, quum^la, quando^la, quotiescumque^la, plerumque ( ὡς δ᾽ ἄν ); ἡνίκα δ᾽ ἄν ; ἐκάθισας – μὴ ἀνοίξῃς ; ; ( ὅταν ); እምከመ፡ እቤሎ፡ ἐν τῷ εἰπεῖν με ; ; ; እምከመ፡ ርእዩከ፡ ἰδόντες σε ; ὁπότε ἐάν ; ὅταν ; ; ; ለእምከመ፡ ንዋየ፡ ረከብከ፡ ἐν χρήμασιν ; ለእመ፡ ከመ፡ (v. ለእምከመ፡ ) ተጸነሰ፡ ἀπό ἐνδείας ; .

3)quamdiu^la, donec^la, Perf., ἡνίκα ἄν ; ;

4)simul ac^la, ubi^lavel ut primum^la: ( ὡς ἄν ); ; ; እምከመ፡ ሰምዑ፡ ἀκούσαντες ; ; ለእምከመ፡ ቦቱ፡ ዘገረሞ፡ ; ἐν τῷ ἀποθανεῖν ; ; ; ; ; ; saepius ubi Graecus καὶ consecutivum habet, ut: እምከመ፡ ሠረቀ፡ ፀሓይ፡ ያየብሶ፡ለሣዕር፡ ἀνέτειλε καὶ ἐξήρανε Jac.1,11; ; ; ; .

sǝm

Leslau
አስማተ፡ ሥራይ፡ ʾasmāta śǝrāy magical names^en, magic^en, witchcraft^en, ሥራይ፡ 536a

Cross-references: for ሕስወ፡ ስም፡ ሕስው፡ (Leslau)

ተኀሠ

III,1

a)quaeri^la, investigari^la: ጥበብ፡ ተኀሠት፡ በኀበ፡ ኵሎሙ፡ ቀደምት፡ ; እትኀሠሥ፡ ለቤተ፡ እስራኤል፡ ; ; ዘኢይትኀሠሥ፡ impervestigabilis^la, Vit. Sanct.

b)postulari^la, reposci^la: ደሙ፡ ይትኀሠሠክሙ፡ .

c)ad rationem reddendam vocari^la: ለእመ፡ አነ፡ ቀተልኩከ፡ እትኀሠሥ፡ በቅትለትከ፡

2)reflex.

a)sibi quaerere^lavel petere^laaliquid: ኀበ፡ ተኀሠሥኩ፡ መካነ፡ ለነፍስየ፡ አኀሥሥ፡ ወለነፍስከኒ፡ ; ኢትትኀሠሥ፡ ደወለ፡ ቢጽከ፡ .

b)sectari^la, studere^la, moliri^la: እትኀሠሦሙ፡ ከመ፡ ኣእትቶሙ፡ ζητήσω ἐξᾶραι αὐτούς ; ; ኢይትኀሠሥ፡ ሎቱ፡ እኩየ፡ ኵሎ፡ መዋዕለ፡ ሕይወትየ፡

c)sibi investigare^la, explorare^la, scrutari^la, scrupulum animo injectum habere^la, ; ከመ፡ እግባእ፡ ውስተ፡ ዝንቱ፡ ብዙኅ፡ ተኀሥሦ፡ ( scrupulus^la) ; ; እንዘ፡ እትኀሠሥ፡ ከመ፡ እርከብ፡ ፍኖቶ፡ ለልዑል፡ ; በ , ut: (Ptolemaeus, rex Aegypti) ኮነ፡ መፍቀሬ፡ ጥበብ፡ ወትምህርት፡ ወጽኑዐ፡ ተኀሥሦ፡ ባቲ፡ ; በእንተ፡ ; እለ፡ ይትኀሠሡ፡ በእንተ፡ ፍልሰተ፡ ሄኖክ፡ ወኤልያስ፡ Chrys. ho. 22; c rei: ተኀሠሥኩ፡ ቅሥተ፡ δίκην ἐξιχνίασα ; ይትኀሠሡ፡ ሕገገ፡ ; : እፎ፡ ለእግዚአብሔር፡ ትትኀሠሥዎ፡ ( ἐρευνήσετε ).

d)sibi poscere^lavel reposcere^la, requirere^larationem, poenam, al.: ኢይትኀሠሣ፡ እግዚአብሔር፡ ( ἀναζητεῖν ) ; እትኀሠሥ፡ አባግዕየ፡ እምእደ፡ ; እትኀሠሥ፡ ደሞሙ፡ እምነ፡ ሰብአ፡ ዐይን፡ ; ; ; ; ; በእንተ፡ rei ; , a qua reposcitur ratio, poena: ; ; ; ; እትኀሠሦሙ፡ ዐመፃሆሙ፡ (v. በዐመፃሆሙ፡ ) ; creberrime in F.N.; etiam cum et በ፡ rei (reposcere aliquid ab aliquo) F.N. 33; al.

ተሰብከ

III,1praedicari^la: ይሰበክ፡ ዝወንጌለ፡ መንግሥት፡ ; ; ; ; ጥበብ፡ ትሰበክ፡ ; ; ክርስቶስ፡ በሐዋርያት፡ ተሰብከ፡ ;

ተፋለሰ

III,3huc illuc^lavel ab alio ad alium migrare^lavel transire^lavel transgredi^lavel transferri^la: ዘይትፋለስ፡ ቤተ፡ እምቤት፡ ; ዘይትፋለስ፡ ሀገር፡ እምሀገር፡ ἐκ πόλεως εἰς πόλιν ; እለ፡ ይትፋለሱ፡ ውስተ፡ ገዳማት፡ πλανώμενοι ἐν ἐρημίαις ; μετεωρίζεσθαι ; ጥበብ፡ ትትፋለስ፡ ውስተ፡ ነፍሳተ፡ ጻድቃን፡ μεταβαίνει ; ዘይትፋለስ፡ እምስካቢሁ፡ παραβαίνων ἀπὸ τῆς κλίνης αὐτοῦ ; እምዝንቱ፡ ውስተ፡ ዝንቱ፡ ይትፋለስ፡ ሕልም፡ ; መንግሥት፡ ትትፋለስ፡ እምሕዝብ፡ ለሕዝብ፡ μετάγεται ; ዝንቱ፡ መጽሐፍ፡ (liber ab Adamo scriptus) እንዘ፡ ይትፋለስ፡ እምትውልድ፡ ውስተ፡ ትውልድ፡ በጽሐ፡ ኀበ፡ እግዝእትነ፡ ማርያም፡ Sx.

a)transire^laa munere ad munus: ኢይትፋለስ፡ (clericus) እምሢመቱ፡ በአፍቅሮ፡ ረባሕ፡

b)transire e statu in statum i.e. converti^la, mutare^la: ተፋልሶ፡ ጊዜያት፡ μεταβολαὶ καιρῶν .

c)alium hinc inde comitari^la, Lud. e Lit. Epiph.

ወደሰ

I,2[ הוֹדָה , ܐܰܘܕܺܝ ?] laudare^la, collaudare^la, commendare^la, , αἰνεῖν , ἐπαινεῖν , ; ; ምታ፡ ወደሳ፡ ; ጥበብ፡ ትዌድስ፡ ነፍሳ፡ ; ብዙኃን፡ ይዌድስዎ፡ እንበይነ፡ ጥበቢሁ፡ ; ; ንወድሶሙ፡ ለዕደው፡ ክቡራን፡ ; ; እለ፡ ይዌድስዋ፡ οἱ δοξάζοντες αὐτήν ; ἐγκωμιάζειν ይወድስከ፡ አፈ፡ ነኪር፡ ; ; συνιστάναι ንወድስ፡ ርእሰነ፡ 2 ; ; ወድሶት፡ Org.; ; ; mortuum

አዕበየ

II,1

1)magnum facere^la, augere^la, ; ; ; ; አዕበይኩ፡ ጥበበ፡ ; ረሲዓን፡ ያዐብዩ፡ ኀሳረ፡ ; ያዐብያ፡ ለመዐቱ፡ ; ; .

a) ገቢረ፡ magna facinora facere^la ; ; vel አዕበየ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ; vel : vel አዕበየ፡ ምግባረ፡ magna opera facere^la n. 986 ; etiam omisso ምግባረ፡ .

b)magnum i.e. opulentum^la, potentem reddere^la: ; ; ያዐብዮ፡ ወያከብሮ፡ .

c)magnificare^la, amplificare^la: ; ; ; ወአዕበዮ፡ እግዚአብሔር፡ ለሰሎሞን፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ; ( n. 2,a).

d)magnifacere^la: ; .

e)vocem, clamorem vehementem facere^la: አዕበዩ፡ ጸሪኀ፡ .

f)natu majorem facere^lavel declarare^la: ኢይክል፡ አዕብዮቶ፡ .

g) አፈ፡ os^lai.e. magna loqui^la( insolenter jactare^la), μεγαλοῤῥημονεῖν : ; ; መጠነ፡ አዕበየ፡ አፉሁ፡ ; እመ፡ አዕቤከ፡ አፉከ፡ ላዕሌሁ፡ ; , vel ነቢበ፡ ; .

h)crescere facere^laplantam, Lud. e Ssal. Req.

2)tollere^la, extollere^la, exaltare^la: ያዐብያ፡ ለክምረ፡ እክሉ፡ ; ታዐቢ፡ እደዊከ፡ ኀቤሁ፡ .

a)laudibus ( magnificare^la): አዕብይዎ፡ ለስሙ፡ ; ; ; ; ; .

b)ad dignitatem, potentiam, felicitatem evehere^la: አዕበዮ፡ ንጉሥ፡ ለሐማ፡ ; ጥበብ፡ አዕበየቶሙ፡ ለደቂቃ፡ ; ታዐብዮ፡ እምነ፡ ቢጹ፡ ; ያዐብያ፡ ለነፍስከ፡ ; ; እምውስተ፡ መዋዕል፡ ቦ፡ ዘቀደሰ፡ ወአዕበየ፡ .

c) ርእሶ፡ se efferre^la: ኢታዕቢ፡ ርእሰከ፡ ; ; ; ; ; .

d) ልቦ፡ magnos sibi sumere spiritus^la, superbire^la: ዘያዐቢ፡ ልቦ፡ ; ; አዕብዮ፡ ልብ፡ fastus^la

e) ምግባሮ፡ fastuose agere^la .

f)vocem tollere^laseu clamorem: ያዐቢ፡ ቃሎ፡ ; ከመ፡ ያዕቢ፡ ቃለ፡ በውውዓ፡

ተሠይጠ

III,1vendi^la ; ; ; ; ; (ubi Perf. ተሠየጠ፡ in cod. S); Infin. ተሠይጥ፡ ; በ፡ pretii: ; ; ; ጥበብ፡ ኢትሠየጥ፡ በወርቀ፡ ኦፌር፡ ; ; ለ፡ vel ኀበ፡ emtoris ዕብራዊ፡ ዘተሠይጠ፡ ለከ፡ n. 265 ; ; . Tradi in potestatem^laalicujus: ተሠየጥነ፡ ለሞት፡ ወለተበርብሮ፡ ἐπράθημεν εἰς ἀπώλειαν .

ሕብር

, m. et fem. , ሕበር፡ et ሕብራት፡

1)color^la: ሕብሩ፡ እሳተ፡ ይመስል፡ ; ዘዘ፡ ዚአሁ፡ ሕብረ፡ ጽጌሁ፡ 4,49; ; ; ሕብራት፡ colores^la ; ሕብራት፡ ቀይሓት፡ ; ሕብራቲሆሙ፡ ይመስል፡ መረግደ፡ Mavâs. 20; ጥበብ፡ እንተ፡ ብዙኅ፡ ሕበሪሃ፡ πολυποίκιλος ; de colore cutis ሕብረ፡ ሥጋሁ፡ ; ይገብእ፡ ሕብረ፡ ሥጋሁ፡ ; ሕብረ፡ ማእሱ፡ ; ; ; ሕብረ፡ ገጹ፡ ; ; ሕብር፡ ዘዳኅን፡ -16; ሕብረ፡ ለምጽ፡ ἁφὴ λεπρᾶς ; ; ; ዘሕብረ፡ ሐመድ፡ σποδοειδής ; ; ; ዘሕብረ፡ ዐሥቅ፡ ποικίλος versicolor^la ; ሕብረ፡ ሜላት፡ ወሕብረ፡ ለይ፡ ; እብን፡ ዘሕብረ፡ ወርቅ፡ χρυσόλιθος ; ; ሕብረ፡ ከብድ፡ vid. sub ከብድ፡ ; ሕብረ፡ ጸዳል፡ ልቡሳን፡ colore splendoris induti^laEnc.; በዓለ፡ ሕብር፡ infector^laF.N. 32.

2)varietas colorum.^laQuamquam enim varietas colorum^lanec non Adj. versicolor^laadjecto ብዙኅ፡ vel ዘዘዚአሁ፡ ( exempla, vel ዘዘዚአሁ፡ ሕብሩ፡ ποικίλως διηνθισμέναι ) vel adjecto በበ፡ ut: እብን፡ ክቡራት፡ በበሕበሪሆሙ፡ πολυτελεῖς ποικίλοι ; vel, ubi de vestibus agitur, adjecto ዘዐሥቅ፡ ( . exemplum) significatur, tamen ሕብር፡ et ሕበር፡ per se positum nonnumquam eandem significationem continet, ut: እብነ፡ ሕብር፡ gemma^lacoloris i.e. versicolor^la ; ትወድዩ፡ ላዕሌክሙ፡ ሕብረ፡ ፈድፋደ፡ እምድንግል፡ 98,2; ጥምዐተ፡ ሕበሪሁ፡ βάμματα ποικιλίας ; የኀድግኑ፡ ነምር፡ ሕበሪሁ፡ τὰ ποικίλματα αὐτῆς maculas^la חֲבַרְבֻּרוֹת ; ዘሕብር፡ τὰ ποικίλα ; ዘሕብር፡ ፍጥረቱ፡ ἔργον ποικιλτοῦ (at ad ኅብር፡ referendum est); እምኵሉ፡ ሕብር፡ varia^la διάφορα .

3)in genere species^la(esterna), forma^la εἶδος ; ὅρασις ; ዘሕብረ፡ በረድ፡ ὡς ὅρασις κρυστάλλου ; ሕሊናየ፡ ወሕብርየ፡ ἡ μορφή μου ; ኀበ፡ ሕብረ፡ ከይሲ፡ ወለጠ፡ ዘዓሣ፡ ራእየ፡ Enc.

ḥǝbr , ḥǝbar , ḥǝbrāt

Grébaut
ሕብር፡ ḥǝbr , ሕበር፡ ḥǝbar «couleur^fr, figure^fr, espèce^fr, apparence^fr» ― ቀለም፡ Ms. BNFabb217, fol. 24v.
ዘዘሕብር፡ zazzaḥǝbr «de diverses couleurs^fr» ይመጽኡ፡ ኀቤሆሙ፡ ምስለ፡ ኃጢአቶሙ፡ ዘዘኅብር። Hawi Ms. BNFet110, fol. 28rc.
51
ዘዘሕብር፡ zazzaḥǝbr chamarré de toutes les couleurs^fr. Renforce, sous l’action des particlues distributives ዘዘ፡ , le sens de ሕብር፡ seul mentionné par .
448
ሕብረ፡ ሰማይ፡ ḥǝbra samāy «sulfate de cuivre^fr» Ms. BNFabb217, fol. 24v, ሰማይ፡
51

Leslau
ሕብር ḥǝbr , ( ሕበር፡ ḥǝbar , ሕብራት፡ ḥǝbrāt ) color^en, ink^en, complexion^en, beauty^en, appearance^en, kind^en, spot^en, scurf^en (which turn the skin white), skin rash^en
ሕብረ፡ ሐመድ ḥǝbra ḥamad ash-colored^en, ሐመድ፡
ሕብረ፡ ዐስቅ ḥǝbra ʿasq of diverse colors^en, ዐስቅ፡
ሕብረ፡ ከብድ ḥǝbra kabd purple^en, ከብድ፡
ሕብረ፡ ሲራ ḥǝbra sirā (Lt) chess^en so called because of the colored pawns, ሲራ፡
ሕብረ፡ ሰማይ ḥǝbra samāy (*) vitriol blue^en, ሰማይ፡
ሕብረ፡ መጽርይ ḥǝbra maṣrǝy () rose^en, መጽርይ፡
ዘሕብር zaḥǝbr speckled^en
ዘዘሕብር zazzaḥǝbr ( 51) of diverse colors^en, multicolored^en
224b

ጠበ

et ጠበበ፡ I,1[ طَبَّ ܛܰܒ ] ይጥበብ፡ ይጥብብ፡

1)sapere^la, sapientia praeditum esse^la, sapientem^lavel prudentem esse^lavel fieri^la: ጥበቡ፡ σοφίσθητε ; ጥበብ፡ ወኀሊ፡ ; እጥብብ፡ ; ጠበብኩ፡ ; ዘጠበበ፡ በሕዝቡ፡ ; ይጠቡ፡ ; ይጥበቡ፡ ; በዝንቱ፡ ይትመካሕ፡ ዘይትሜካሕ፤ ጠቢብ፡ ወያእምር፡ ኪያየ፡ ; n. 1228 ይልህቅ፡ በአእምሮ፡ ወበጥቦ፡ (legendum videtur ጠቦ፡ ) ; comparative: sapientiorem^lavel prudentiorem esse^lavel fieri^la: ጠበብከ፡ አንተ፡ σοφώτερος ; suff. (aliquo): አልቦ፡ ዘይጠብበከ፡ , vel እምነ፡ ( ጠበ፡ et ጠበበ፡ ); አንተኑ፡ ትጠብብ፡ እምዳንኤል፡ ; ; ; ; .

a)intelligentem^la, doctum^la, eruditum^la, disciplina imbutum esse^lavel fieri^la: ትጥበብ፡ vel ትጥብብ፡ παιδεύεσθαι ; ; ኢይጠብብ፡ አምጣነ፡ ሕያው፡ ውእቱ፡ ; እለ፡ ይፈቅዱ፡ ይጥበቡ፡ (v. ይጥብቡ፡ ) ; ምንትኑ፡ ይጠብብ፡ τί σοφισθήσεται ; γνῶσις .

b)philosophari^la: አርእየኒ፡ እስኩ፡ ዘጠበ፡ እንዘ፡ ሕሙም፡ ውእቱ፡ ወጽዑር፡ δεῖξόν μοι τὸν ἐν αὐτῷ τῷ πάθει φιλοσοφοῦντα (pluries).

c)resipiscere^la, sobrium esse^lavel fieri^la: ጥበቡ፡ ወአጥብቡ፡ ልበክሙ፡ νήψατε ; ; ; ጠበ፡ ንጉሥ፡ እምዕንባዜሁ፡ Gad. T.H.

2)peritum^la, gnarum esse^lavel fieri^larei, በ፡ rei: ይጠብቡ፡ በግብሮሙ፡ ; ከመ፡ ይጥበቡ፡ (v. ይጠበቡ፡ ) በኪኖሙ፡ ; rei: እለ፡ ይጠብቡ፡ ኪያሃ፡ ( ለመጻሕፍት፡ )

3)in malam partem: callidum^la, astutum esse^la, ; .

ልቡና

(pro ልብውና፡ , male ልቦና፡ ) ልቡናት፡

1)intelligentia^la, prudentia^la, peritia^la σύνεσις ; ; γνῶσις ; ; ጥበብ፡ ወአእምሮ፡ ወልቡና፡ በኵሉ፡ መጽሐፍ፡ .

2)mens^laet ratio^la: in Cyr. ad ; Cyr ad Theod. f.12 respondet graeco νοῦς vel ψυχὴ λογική quatenus medium tenet inter σάρξ et ὁ Λόγος ; ኢይበጽሕዎ፡ ( ለምስጢር፡ ) ልቡናት፡ mentes^laFid. Jac. Bar. (cfr. ልብ፡ ).

3)attentio^la, cautio^la: መፍትው፡ ትግበሩ፡ በዓለ፡ ፋሲካ፡ በኵሉ፡ ጥያቄ፡ ወልቡና፡

lǝbbunā , lǝbbǝwnā , lǝbbonā , lǝbbunāt

Grébaut
ልቡና፡ lǝbbunā «intelligentia^la, attentio^la» Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 5.
34
Le mot ልቡና፡ présente divers sens : raison, compréhension, intelligence, raisonnement, fidélité, etc. Exemples :
ተወልጦተ፡ ልቡና፡ tawallǝṭota lǝbbunā «perte de la raison^fr», ተወልጦት፡
ዐቀበ፡ ልቡና፡ ʿaqaba lǝbbunā «garder fidélité^fr», ዐቀበ፡
መብርሄ፡ ልቡና፡ mabrǝhe lǝbbunā «flambeau de l’intelligence^fr», መብርሂ፡
ልቡና፡ lǝbbunā «espirit^fr (Geist)» etc.
በእንተ፡ መንግሥተ፡ ዲዮቅልጥያኖስ፡ ግብጻዊ፡ ወምክንያተ፡ ተወልጦተ፡ ልቡናሁ፡ ወተሰዶቱ። 138; በእንተ፡ ዘሐነፁ፡ ማኅፈደ፡ ዐላውያነ፡ እግዚአብሔር፡ ወጻመዉ፡ ከንቶ፡ ሶበ፡ ሐለዩ፡ እኩየ፡ ወኤቦርሰ፡ ኢኀበረ፡ ምስሌሆሙ፡ ዳእሙ፡ ዐቀበ፡ ልቡናሁ፡ ለእግዚአብሔር፡ ዘእንበለ፡ ድነት። 157; ወክርስቲያንሰ፡ ፍጹማን፡ ምእመናን፡ ኢይመስጡ፡ ካልአ፡ ሕገ፡ ዘእንበለ፡ ዘተሠርዐ፡ ሎሙ፡ በከመ፡ ባህሉ፡ ለዕዝራ፡ ነቢይ፡ መብርሄ፡ ልቡና። 183; አይ፡ ልቡና፡ ወአይ፡ ሐልዮ፡ ዘይክል፡ በጺሐ፡ ውስተ፡ ድንጋጌ፡ ውዳሴኪ። 35
35

Leslau
ልቡና lǝbbunā , ልቦና lǝbbonā understanding^en, comprehension^en, intelligence^en, insight^en, wisdom^en, reason^en, reasoning^en, prudence^en, attention^en, skill^en, cleverness^en
በልቡና ba-lǝbbunā attentively^en 306a
አመንተወ፡ ልቡናሁ ʾamantawa lǝbbunāhu he deflected^en, he deviated^en, he was undecided^en, አመንተወ፡ 352b

ተፀምደ

III,1

1)jungi^lacurru, alligari^la, subjungi^lajugo, በ፡ jugi ; ተፀምደ፡ ታሕተ፡ አርዑተ፡ ኀጢአት፡ ; Lud. ex ( ፀመደ፡ ); ምስሌሁ፡ በአርዑተ፡ ሥቃይ፡ ተፀምደ፡

2)se adjungere^la n. 1326vel addicere^laalicui, ei adhaerere^la, eum sectari^la, ኀበ፡ pers., ἐκολλήθη ; : ይፀመድዎ፡ συνεστράφησαν ; ; ተፀመድ፡ መኳንንቲከ፡ συνεδρεύεις ; ὁ ἀρέσκων … ; πεπολίτευμαι τῷ θεῷ ; ኢትፀመዶ፡ በክልኤቱ፡ ልብ፡ μὴ προσέλθῃς αὐτῷ ; .

a)in specie: disciplinae causa^la, i.e. discipulum esse^laalicujus, vel magistrum sectari^laaliquem, magistri: μαθητευείν ; ; ዘይፈቅድ፡ ይፀመደኒ፡ ὀπίσω μου ἐλθεῖν ; ኵሉ፡ ጸሓፊ፡ ዘይፀመድ፡ ለመንግሥተ፡ ሰማይ፡ μαθητευθείς .

b)frequentare^la, domum alicujus: እሙንቱ፡ ይፀመዱ፡ ቤተ፡ ኢዮአቄም፡ προσεκαρτέρουν ; cauponam: ተፀምዶ፡ ቤተ፡ መያሲ፡

c)assidere^la, assiduum esse^lavel permanere^la, ውስተ፡ loci: ጥበብ፡ ውስተ፡ አናቅጽ፡ ትፀመድ፡ παρεδρεύει ; ἐπισκέπτεσθαι ; in specie: in re tractanda, προσκαρτερεῖν , ለ፡ rei ; ተፀምዶ፡ ለተድላ፡ ዝዓለም፡ ያማስን፡ ነፍሰ፡ ; በ፡ ; rei: ይፀመዱ፡ ጸሎተ፡ ; ትምህርተ፡ ; ; ተፀምዶ፡ ጸሎት፡ ; ይፀመድ፡ ጸሎታተ፡ ወአጽዋመ፡ ; ሐና፡ ነቢይት፡ እንተ፡ ተፀምደት፡ ጾመ፡ ወጸሎተ፡

d)in specie: assiduum esse in cultu divino et exercitiationibus sacris^la, devotum^lavel ascesi deditum esse^la, ኮነ፡ መሃይምነ፡ ወንጹሐ፡ ወተፀምደ፡ ወተጋደለ፡ ተጋድሎ፡ መለኮታዌ፡ ; ቦአ፡ ውስተ፡ ደብረ፡ መነኮሳት፡ ወተፀምደ፡ ወተጋደለ፡ ተጋድሎ፡ ዐቢየ፡ ; ዘይሰድዳ፡ ለብእሲቱ፡ በምክንያተ፡ መንኖ፡ ዓለም፡ ወተፀምዶ፡ .

3)se subjungere^la, submittere^lavel subdere^laalicui, submisse se gerere^la, ተፀመድ፡ ኀበ፡ መኳንንት፡ μεγιστᾶνι ταπείνου τὴν κεφαλήν σου ; vel rei: ὑποτάγηθι ; ተፀመዱ፡ ኵሎ፡ ትእዛዘ፡ እግዚአብሔር፡ (Vers. Lat.: adhaerete^la).

a)famulari^la, servire^la: አዘዞ፡ ንጉሥ፡ ይፀመድ፡ ውስተ፡ ዐጸድ፡ θεραπεύειν ; ; ; : ተፀመድ፡ መኳንንተ፡ λειτουργῆσαι ; ተፀምዶተ፡ ንዋይ፡ ; ሐና፡ ትፀመድ፡ ቤተ፡ አንስት፡ .

b)in specie: Deo ministrare^la, Deum vel sacra colere^la, : λειτουργεῖν , ኢትኅድጎሙ፡ ለእለ፡ ይፀመድዎ፡ ; ; እለ፡ ኪያሃ፡ ተፀምዱ፡ ተፀምድዎ፡ ለቅዱስ፡ ; λατρεύειν ; ; ; ; θεραπεύειν ; ዘይፀመዶ፡ በጽድቅ፡ ; ; φοβεῖσθαι ; .

c)assiduum esse in cultu divino^lan. 2,d.

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose