Get involved
report issue

Search Help

Search

This app is built with exist-db, and uses Lucene as the standard search engine. This comes with several options available. A full list is here

Below very few examples.

sample result
* *custodir* add wildcards to unlimit your string search
? custodir? Will find any match for the position with the question mark.
~ ምሕረትከ~ Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
"" "ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡" Will find the exact string contained between quotes.
() (verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ Will find one of the two between brackets and the other string.

Input

If you want to transcribe some fidal into latin or update your transcription, you can have a go with our transcription tools.

If you are using the keyboard provided, please note that there are four layers, the normal one and those activated by Shift, Alt, Alt+Shift.

Normal and Shift contain mainly Fidal. Alt and Alt-Shift diacritics.

To enter letters in Fidal and the diacritics with this keyboard, which is independent of your local input selection, you can use two methods.

Orthographic variants of the Ethiopic language are searched as a standard if not otherwise specified. The following are the options considered by the search engine.

  • 's','s', 'ḍ'
  • 'e','ǝ','ə','ē'
  • 'w','ʷ'
  • 'ʾ', 'ʿ'
  • '`', 'ʾ', 'ʿ' (note that you can use the tick if you are not sure about the two, but none will be inferred for you)
  • 'ሀ', 'ሐ', 'ኀ', 'ሃ', 'ሓ', 'ኃ'
  • 'ሀ', 'ሐ', 'ኀ'
  • 'ሁ', 'ሑ', 'ኁ'
  • 'ሂ', 'ሒ', 'ኂ'
  • 'ሄ', 'ሔ', 'ኄ'
  • 'ህ', 'ሕ', 'ኅ'
  • 'ሆ', 'ሖ', 'ኆ'
  • 'ሠ','ሰ'
  • 'ሡ','ሱ'
  • 'ሢ','ሲ'
  • 'ሣ','ሳ'
  • 'ሥ','ስ'
  • 'ሦ','ሶ'
  • 'ሤ','ሴ'
  • 'ጸ', 'ፀ'
  • 'ጹ', 'ፁ'
  • 'ጺ', 'ፂ'
  • 'ጻ', 'ፃ'
  • 'ጼ', 'ፄ'
  • 'ጽ', 'ፅ'
  • 'ጾ', 'ፆ'
  • 'አ', 'ዐ', 'ኣ', 'ዓ'
  • 'ኡ', 'ዑ'
  • 'ኢ', 'ዒ'
  • 'ኤ', 'ዔ'
  • 'እ', 'ዕ'
  • 'ኦ', 'ዖ'

Some examples

  • If you search Taammera, you will not find Taʾammǝra or Taʿammera but only Taammera. Try Ta`ammera instead or use the keyboard provided to enter aleph and ayn.
  • If you are searching for Yāʿǝqob, you will not have a lot of luck searching Yaqob, unless some kind cataloguer has actually added it into the data as simplified spelling form. Try instead entering Yaqob~0.5 which is a fuzzy search, this will return also Yāʿǝqob. Also Ya`eqob is fine for example.

Keys Combinations

With this method you use keys combinations to trigger specific characters. Click here for a list of the available combos. This can be expanded, do not hesitate to ask (click here to post a new issue).

Hold and choose

If you hold a key optional values will appear in a list. You can click on the desiderd value or use arrows and enter to select it. The options are the same as those activated by combinations.

With this method you do not have to remember or lookup combos, but it does take many more clicks...

vel ደርግሓ፡ Substantivumsubst.pannilaparsla, qua vestis reparatur, panniculuslanovus [a ܪܰܘܩܥܳܐ رُقْعَةٌ רְקַע رَقَّعَ ductum; praefixo passivo paulatim in transmutato, videasvid. gramm.§ 73]: ይጠቅብ፡ ደርግሐ፡ ፀርቀ፡ (Platt: ድረግሓ፡ ልብሰ፡ ) ῥάκος ἄγναφον Matthaei Evangelium.Matth. 9,16 ; ይጠቅብ፡ ግምደ፡ ደርገሐ፡ (Platt: ግምደ፡ ድርግሓ፡ ) Marci Evangelium.Marc. 2,21 ; ይጠቅብ፡ ግመደ፡ ድርግሐ፡ ልብስ፡ (Platt: ግምደ፡ ድርግሓ፡ ልብስ፡ ) Lucae evangelium.Luc. 5,36 . (Ex his lectionibus Novum TestamentumN.T.romanae editionisrom.forma ደርግሕ፡ vel ድርግሕ፡ statuenda videtur, quamquam in quibusdam libris Mss. formam ድርግሓ፡ reperi Lud. diserte affirmat). Vocla. Aela.: ደርግሐ፡ ዘ፡ ሐዲስ። Substantivumsubst., m. , collatio, -is vel collectivumcoll.et SingularisSing., ደጎብያ et ደገብያ፡ vel ደጎቢያ፡ et ደገቢያ፡ , etiam ዶገቢያ፡ [convenit cum גּוֹב גּוֹבַי جَابِئٌ a radixrad. גבה جبأ , de quo videasvid.Ges. thes. p. 256; de formativo videasvid.gramm.§ 73] locustaelaspecies seu forma, scilicetsc.bruchusla(sec. Lud. Gregorium autem „genus locustarum inter አንበጣ፡ et አናኵዕ፡ medium, fruticibus maxime noxium, maculosum instar tigrinae pellis“; at in Bibliis respondere solet) βροῦχος Joelis prophetia.Joel 1,4 ; Joelis prophetia.Joel 2,25 ; Nahum.Nah. 3,15 ; Nahum.Nah. 3,16 ; Paralipomenon liber II.2 Par. 6,28 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 104,32 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 11,22 ; አሐዱ፡ ዶገቢያ፡ velv. ደጎብያ፡ βροῦχος εἷς Amosi prophetia.Am. 7,1 ; እመቦ፡ ዘበልዐ፡ አንበጣ፡ ወደጎብያ፡ አው፡ ገመለ፡ al. not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 249. Vocla. Aela: ደጎብያ፡ ብ፡ ያንበጣ፡ ልጅ። et ደርከኖ፡ Substantivumsubst.[a radice ረከነ፡ i.e. רגם רקם رقن ductum et cum אַרְגָּמָן ܐܪܰܓܘܳܢܳܐ cognatum (de vid. gramm.§ 73) videtur, et mihi quidem hoc etymon probabilius est quam si quis vocabulum a زرق duxerit] purpura caerulealavel hyacinthinala, ὑάκινθος Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 36,9 (aliâs ያክንት፡ ). Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 36,10 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 36,30 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 36,32 ; n. 1096Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 36,37 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 36,40 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 37,3 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 37,5 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 4,6 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 4,9 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 4,11 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 4,12 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 15,38 ; አልባሰ፡ ደርከኖ፡ Hezekielis prophetia.Hez. 23,6 ; Hezekielis prophetia.Hez. 27,7 ; ደርከኖ፡ ወሜላት፡ አልባሲሆሙ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 10,9 ; ዘሕብረ፡ ደርከኖ፡ Apocalypsis Joannis.Apoc. 9,17 ; Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TeqemtSx. Teq. 21 Enc. ( videasvid. sub አጽገየ፡ ). Voc. Ae.: ደርከኖ፡ ዘ፡ ብጫቴ፡ ሐር። vel ደንገጸ፡ quadril. I [amh. ደነገጸ፡ et ደነገጠ፡ id.; etymon haud satis conspicuum est; conjeceris si quidem formativum est, collidila, concutilaa נְקַשׁ ܢܩܰܫ , vel commoverila, contremiscerelaa نغش vel نغض ]
2)mente percellila, attonitum essela, obstupescerela, stuperela, perturbari animola, θαμβεῖν Marci Evangelium.Marc. 1,27 ; Marci Evangelium.Marc. 10,32 ; ደንገፁ፡ ዐቢየ፡ ድንጋፄ፡ ἐξέστησαν Marci Evangelium.Marc. 5,42 ; Actus apostolorum.Act. 10,45 ; Judith liber apocryphus.Judith 13,17 ; ደንገፀ፡ ነፍሱ፡ ἐξελύθη τὸ πνεῦμα αὐτοῦ Judith liber apocryphus.Judith 14,6 ; ደንገፀት፡ ሰማይ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 2,12 ; liber Jobi.Job 26,11 ; ይደነግፀኪ፡ ልብኪ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 60,5 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 142,4 ; cumc. በ፡ obla: Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 18,9 ; vel cumc. እምነ፡ Lucae evangelium.Luc. 1,29 ; Paralipomenon liber II.2 Par. 9,4 ; Judith liber apocryphus.Judith 16,10 ; vel cumc. በእንተ፡ et በበይነ፡ , ut: ደንገፁ፡ በበይነ፡ ዘኮነ፡ Judith liber apocryphus.Judith 15,1 .
3)terrorelavel pavore percellila, perterrerila, consternarila, expavescerela, trepidarela: ደንገፀ፡ ድንጋፄ፡ ዐቢየ፡ ἐξέστη Genesis liber Pentateuchi.Gen. 27,33 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 19,18 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 21,1 ; Hezekielis prophetia.Hez. 26,16 ; Danielis prophetia.Dan. 2,1 ; Danielis prophetia.Dan. 2,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 7,2 ; ደንጊፆሙ፡ ጐዩ፡ Judith liber apocryphus.Judith 15,2 ; ἐταράχθη Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 54,2 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 54,4 ; Ruth liber biblicus.Ruth 3,8 ; Esther, liber biblicus.Esth. 4,4 ; Threni, liber biblicus.Thren. 2,11 ; ኢትደንግፁ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 8,12 ; Jesaiae prophetia.Jes. 24,19 ; Evangelium Joannis.Joh. 14,27 ; κατενύχθη Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 10,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 6,5 ; ኢትደንግፁ፡ μὴ θροεῖσθε Matthaei Evangelium.Matth. 24,6 ; Marci Evangelium.Marc. 13,7 ; ደንገፀኒ፡ ነፍስየ፡ ἐφέστηκεν εἰς φόβον Jesaiae prophetia.Jes. 21,4 ; ኵሉ፡ ነፍስ፡ ይደነግፅ፡ δειλιάσει Jesaiae prophetia.Jes. 13,7 ; Hezekielis prophetia.Hez. 5,15 ; ἔπτηξαν liber Jobi.Job 38,17 ; ኢትደንግፅ፡ μὴ πτοηθῇς Jeremiae prophetia.Jer. 1,17 ; Jeremiae prophetia.Jer. 17,18 ; Jeremiae prophetia.Jer. 23,4 ; Amosi prophetia.Am. 3,6 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 19,16 ; de avibus Jeremiae prophetia.Jer. 4,25 ; φοβεῖσθαι Jeremiae prophetia.Jer. 29,22 ; εὐλαβεῖσθαι Jeremiae prophetia.Jer. 5,22 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 26,5 ; ኢትደንግፅ፡ ነፍስከ፡ μὴ ἀσθενείτω ἡ ψυχή σου Jesaiae prophetia.Jes. 7,4 , al.; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 9,4 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 10,39 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 62,5 ; Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 18 ; Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 22 ; ደንገፀ፡ በኅሊናሁ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 43 ; cumc. በእንተ፡ liber Jobi.Job 36,34 ; liber Jobi.Job 37,4 ; vel cumc. እምነ፡ pers. et rei: Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 32,8 ( σαλεύεσθαι ); እምእሉ፡ ሠለስቱ፡ ደንገፀኒ፡ ልብየ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 26,5 ; Jeremiae prophetia.Jer. 29,22 ; Hezekielis prophetia.Hez. 2,6 ; vel እምቅድመ፡ et በቅድመ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 1,17 ; Jeremiae prophetia.Jer. 5,22 ; Jesaiae prophetia.Jes. 64,2 ; sequensseq. ከመ፡ cumc.SubjunctivusSubj.: not able to find explanation in abbreviation list2 Petr. 2,10 ; de stupore animi in ecstasilaActus apostolorum.Act. 11,5 ; Actus apostolorum.Act. 22,17 Platt.
litera alphabeti Aethiopici XIX a, quae ድንት፡ vel ደንት፡ appellatur. ዲደርከኖ፡ didarkano , ደርካኖ darkāno 10 n.19 (ed.) ዲደርከኖ፡ ‘vielleicht unter dem Einfluß von ድደርኬሜ፡ = δίδραχμον neben ደርከሜ፡ = δραχμή entstanden)’ Purpurde xxxiia
videasvid. sub ደሐለ፡
vid. sub መዳህምት፡
in antiquioribus libris passim ዶሮሆ፡ , Substantivumsubst., m. et fem. , pluralisPl. ደዋርህ፡ [transpositis literis propagatum e radixrad. ደሀረ፡ , quae cum דָּהַר , דּוּר , דָּרַר طار componenda primitus in gyrum agila, deinde volarelasignificasse videtur; amh. ዶሮ፡ ] proprie volucrisla, deinde gallus gallinaceuslaet gallinala,
c)cumc.generis: rex mactari jussit ፪፼ ደዋርህ፡ not able to find explanation in abbreviation listGad. T.H. ; ሥብሐ፡ ዶርሆ፡ M.F.
radixrad.inusitatusinus., cui primitus ( videasvid. ደለወ፡ ) potestas pendulilainerat, videasvid.Ges. thes. sub דָּלַל p. 340 et תָּלַל p. 1504. Radla. Abbla.: ደለለ፡ ዘ፡ ከፈከፈ፡
radixrad.; e prima significatione pendendila( ደለለ፡ ) propagantur pendēre facerelai.e. pendĕrela, librarela( ደለወ፡ ); demittere urnam in puteum i.e. haurirela( دَلَا ܕܠܰܐ ). inusitatusinus., quod cum טול طال تلّ potius, quam cum n. 1238 ደለለ፡ דלל دلدل (Hupfeld exerc. not able to find explanation in abbreviation listAe. p. 26 ) componendum videtur.
radixrad.inusitatusinus., cui primitus ( videasvid. ደለወ፡ ) potestas pendulilainerat, videasvid.Ges. thes. sub דָּלַל p. 340 et תָּלַל p. 1504. Radla. Abbla.: ደለለ፡ ዘ፡ ከፈከፈ፡
I,2[vicinum radicibus ደለለ፡ ደለወ፡ ; ظُلْظُلٌ ?] proprie: librarila, penderela( schweben )
a)super aquam; innatarela, supernatarela, de rebus; ይጼልል፡ ዲበ፡ ገጸ፡ ማይ፡ ἐλαφρός ἐστιν liber Jobi.Job 24,18 ; ጸለለ፡ ዝክቱ፡ ኀጺን፡ ἐπεπόλασε Regum liber biblicum IV.4 Reg. 6,6 ; not able to find explanation in abbreviation listSx. Jac. 25 ; ጸለለት፡ ታቦት፡ ላዕለ፡ ማይ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 7,18 ; M.M. f. 123; ኢተሠርሙ፡ ውስተ፡ ባሕር፡ አላ፡ ጸለሉ፡ መልዕልተ፡ ማይ፡ Liber Maccabaeorum ficticius.Macc. f. 2 ; not able to find explanation in abbreviation listSx. Jac. 5 Enc.
b)in aëre: libere ferrila, volitarela, de Spiritu S., Genesis liber Pentateuchi.Gen. 1,2 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 4,41 ; ጸለለ፡ መንፈስ፡ ቅዱስ፡ ላዕለ፡ ማያት፡ not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 2, et not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 10 ; de manibus: ሰገደ፡ በብረኪሁ፡ ወእደዊሁኒ፡ ውስተ፡ ሰማይ፡ ላዕለ፡ ጸለላ፡ Deg.; at locus Regum liber biblicum III.3 Reg. 8,7 ad II ጸለለ referendum videtur. Radices Abbadianae (collectio radicum Geez linguae Mss.).Rad. Abb.: ጸለለ፡ ዘ፡ ሰቀለ።
quinquel., e ደለቀ፡ formatum, cui conferenda sunt ذَلِقَ commota estlares, vacillavitla, nec non دلق (V) et ܕܠܰܚ exagitavitla(deinde turbavitlaaquam, דָּלַח ).
quinquel., e ደለቀ፡ formatum, cui conferenda sunt ذَلِقَ commota estlares, vacillavitla, nec non دلق (V) et ܕܠܰܚ exagitavitla(deinde turbavitlaaquam, דָּלַח ).
dalakǝm nomen propriumn. pr. (personal name) 45a l. 10 (ed.) ; ደለከም፡ dlakam , ደለኪም፡ dalakim , ደላከም፡ dalākam 45 n. 20 (ed.)
dalakǝm nomen propriumn. pr. (personal name) 45a l. 10 (ed.) ; ደለከም፡ dlakam , ደለኪም፡ dalakim , ደላከም፡ dalākam 45 n. 20 (ed.)
dalakǝm nomen propriumn. pr. (personal name) 45a l. 10 (ed.) ; ደለከም፡ dlakam , ደለኪም፡ dalakim , ደላከም፡ dalākam 45 n. 20 (ed.)
(forma e ልሂቅ፡ contracta, gramm.§ 47) Substantivumsubst.( fem. ሊቅት፡ , Synaxaria; sequuntur nomina mensium HedarSx. Hed. 17 ), pluralisPl. ሊቃን፡ ( fem. ሊቃት፡ Lud. e Jesaiae prophetia.Jes. 3,17 , ubi mei libri mss. ሊቃናት፡ exhibent), et pluralisPl.pluralisPl. ሊቃናት፡ , ልሂቃናት፡ ( gramm.§ 133,a), et ሊቃውንት፡ (a ሊቃን፡ derivatum, gramm.§ 140,a)
1)provectusla, senior aetatela; potissimum in pluralisPl. ሊቃውንት፡ (rarius ሊቃናት፡ ) haec significatio occurrit liber Jobi.Job 12,20 ; liber Jobi.Job 29,8 ; liber Jobi.Job 32,7 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 20,29 ; Jesaiae prophetia.Jes. 14,23 ; Jeremiae prophetia.Jer. 38,13 ; Joelis prophetia.Joel 1,2 ; Joelis prophetia.Joel 3,1 ; Deuteronomium.Deut. 32,7 al.; ሊቃናት፡ ወመሐዛት፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 148,12 . Vulgaris notio hujus formae contractae est
2)senior dignitate et munerela, primorisla, princepsla, presbyterla, magisterla, unus e magistratu.la
b)passim graecam vocem πρέσβεις ( legatosla) interpretes Aeth. ሊቃውንት፡ verterunt, ut Jesaiae prophetia.Jes. 13,8 .
c)de senioribus i.e. presbyterislaaliisque praepositis ecclesiaelaChristianae ad Timotheum epistola I.1 Tim. 5,1 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 3,24 ; ad Titum epistola.Tit. 2,2 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 4,4 ; pro fem. ad Titum epistola.Tit. 2,3 ; ad Timotheum epistola I.1 Tim. 5,2 ( ልሂቃናት፡ rom.); ሊቃውንተ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ primateslaecclesiaela(archipresbyteri, episcopi et superiores) not able to find explanation in abbreviation listClem. f.
d)de magistrislavel doctoribuslaJudaeorum Christianorumve Matthaei Evangelium.Matth. 8,19 ; Matthaei Evangelium.Matth. 9,11 ; Marci Evangelium.Marc. 4,38 ; Marci Evangelium.Marc. 12,19 ; ሊቃነ፡ ኦሪት፡ νομοδιδάσκαλοι Lucae evangelium.Luc. 5,17 ; ሊቃውንት፡ διδάσκαλοι ad Ephesios epistola Pauli.Eph. 4,11 ; ሊቃናት፡ Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. 11 p.; Hermae pastor.Herm. p. 28 .
e)de principelaseu praepositolain qualibet arte, dignitate vel vitae genere (respondet graecum ἀρχι -) ut ሊቀ፡ ሐመር፡ ναύκληρος Actus apostolorum.Act. 27,11 romanae editionisrom.; ሊቀ፡ ሐራ፡ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaskaramSx. Masc. 11 ; ሊቀ፡ መላእክት፡ archangeluslaad Thessalonicenses epistola Pauli I.1 Thess. 4,16 , ሊቃነ፡ መላእክት፡ not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 61 ; ሊቀ፡ ምኔት፡ (sive አበ፡ ምኔት፡ ) abbas monasteriilaPhilexius; numerus significat quaestiones.Phlx. ; ሊቀ፡ መዘርት፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 39 et ሊቀ፡ ቀዳሕያን፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 40,1 ( ἀρχιοινοχόος ), ሊቀ፡ ሠራዊት፡ ἀρχιστρατηγός (sive መልአከ፡ ሠራዊት፡ ) Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaskaramSx. Masc. 9 ; ሊቀ፡ መበስላን፡ ἀρχιμάγειρος Danielis prophetia.Dan. 2,14 ; ሊቀ፡ ኀባዝያን፡ ἀρχισιτοποιός Genesis liber Pentateuchi.Gen. 40,1 ; ሊቀ፡ ኅፅዋን፡ ἀρχιευνοῦχος Danielis prophetia.Dan. 1,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 40,2 ; ሊቀ፡ ካህናት፡ ἀρχιερεύς ad Hebraeos epistola.Hebr. 2,17 ; ሊቀ፡ ኬነት፡ ( ἀρχιτέκτων ) Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 37,21 ; ሊቀ፡ ዐቀብተ፡ ሞቅሕ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 39,21 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 39,23 ( ἀρχιδεσμοφύλαξ ); ሊቃነ፡ ገባር፡ ( ἐπιστάται τῶν ἔργων ) Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 1,11 ; ሊቀ፡ ገዛእት፡ ἀρχιτρίκλινος Evangelium Joannis.Joh. 2,8 romanae editionisrom.; Evangelium Joannis.Joh. 2,9 romanae editionisrom.; ሊቀ፡ ጳጳሳት፡ patriarchala(ecclesiae); ሊቀ፡ ዲያቆናት፡ archidiaconusla.
3)In regno Abyssiniae socii supremi rei publicae consilii et primores regni hoc nomine vocabantur ( videasvid.Isenb. lexiconlex.amh. sub ሊቅ፡ et sub አለቃ፡ ); in ecclesia ሊቅ፡ (amh. አለቃ፡ ) in specie inspectorem ecclesiasticorumla, oeconomum ecclesiaelasignificat (Lud. lexiconlex.; not able to find explanation in abbreviation listRüppell II. 32 ; not able to find explanation in abbreviation listRüppell II. 52. ; not able to find explanation in abbreviation listHarris II. 167. 263). Voc. Ae.: ቃውም፡ ሊቅ፡ ብ፡ አለቃ፡
liq , pluralisPl. liqān ; fem. liqǝt , pluralisPl. liqāt ; pluralisPl.pluralisPl. liqānāt , lǝhiqānāt , liqāwǝnt , liqān
Compounds
(Dillmann 2) ሊቀ፡ liq Substantivumsubst. st.c., pluralisPl. ሊቃነ፡ liqāna head ofen, chief ofen
a) ሊቀ፡ መራኅት፡ liqa marāḫt (title) probably refers to the ‘leading church cantoren ሊቀ፡ መራኅት፡ ዘሚካኤል፡le liqa marāḫt, Zamikāʾēlfr 32 l. 2–3 (ed.), 37 l. 9 (tr.), videasvid. መራኅት፡
Cross-references: videasvid. also ቀኝ፡ ጌታ፡ and ግራ፡ ጌታ፡ under ጌታ፡
b) ሊቀ፡ ማኅበር፡ liqa maḫbar (title) community chiefen ወእንዘ፡ ይነብሩ፡ ህየ፡ ለአኩ፡ ኀበ፡ ሊቀ፡ ማኅበር፡ አኃው፡ እለ፡ አግዓዞሙ፡ ንጉሥ፡ ውስተ፡ ምስኳዐ፡ ምሕያከ፡ መላእክትWhile they were living there, the brothers whom the king had exiled to mǝskwaʿa mǝḥyakä mälaʾǝkt sent a message to the head of the Communityen78 (ed.), 56 (tr.); ወሊቀ፡ ማኅበር፡ ሆሴዕ፡le chef de la communauté, Hosēʿ;fr 28 l. 27 (ed.), 33 l. 5 (tr.), videasvid. ማኅበር፡
c) ሊቀ፡ ምኔት፡ liqa mǝnet (title) ሊቀ፡ ምኔት፡ ደብረ፡ ሊባኖስ፡ እሞን፡ ለምኔታተ፡ ኢትዮጵያ፡the chief of the monastery of Däbrä Libanos — mother of the monastries of Ethiopiaen 59 § 109 (ed.), 34 § 109 (tr.), videasvid. ምኔት፡
Leslau
ሊቀ፡ ምኔት፡ liqa mǝnet abbot of a monasteryen 351b
d) ሊቀ፡ ማእምራን፡ liqa māʾmǝrān (title) head of the learneden ወሊቀ፡ ማእምራን፡ መክፈልተ፡ ጊዮርጊስ፡le chef des docteurs , Makfalta Giyorgisfr 37 l. 9 (ed.), 43 l. 33–34 (tr.); ወአርአዮ፡ ዘውስተ፡ ሕሊናሁ፡ ለ፩፡ ሊቅ፡ ሊቀ፡ ማእምራነ፡ ተዓይኒሁ፡ ዘያፈቅሮ፡ እምኵሎሙ፡ ሊቃውንቲሁ፡He revealed his internal thought to a learned man, chief of learned men of his courten 30–31 § 99 (ed.), 54 § 99 (tr.) (‘ ሊቀ፡ ማእምራን፡ in some cases they are said to be ካህናተ፡ ደብተራ፡ kahǝnatä däbtära are the priests of the royal church who followed the king in all his movements both in peacetime and in war. They enjoyed privilege in front of the king and acquired many kinds of court provisions. Cf. 249; 302; I, VI (tr.); Getatchew Haile 2005, 27.’), videasvid. ማእምር፡
e) ሊቀ፡ ማእስራ፡ liqa māʾsǝrā (title) meaning unknown ወሞተ፡ ማዕቀበ፡ እግዚእ፤ ወሊቀ፡ ማእስራ፡ ተክለ፡ ሥሉስ፡Es fielen Māʿqaba-Egziʾ, der Liqa-Māʾsa{sic}rā Takla-Śǝllusde 15 l. 8–9 (ed.), 14 l. 22–23 (tr.), videasvid. ማእስራ፡
f) ሊቀ፡ መኳስ፡ liqa makʷās , ሊቀ፡ መንኳስ፡ liqa mankʷās (title) ‘officer responsible for testing horses and mules reserved for the personal service to the king’ 102 ወቀይሰ፡ ገበዝ፡ ወሊቀ፡ ዲያቆናት፡ ይቀውሙ፡ ጸዊሮሙ፡ ታቦተ፡ ሕግ፤ ወአውፋሪ፡ ምስለ፡ ፈረስ፡ ወሊቀ፡ ምኳስ፡ ምስለ፡ በቅል።und der Propst und Archidiakon stehen dabei, die Gesetzeslade tragend, und der Aufârî mit dem Pferd, und der Lîqa Makuâs mit dem Mauleselde 18b l. 2–5 (ed.), 74 l. 18, 75 l. 1–2 (tr.); ወአመ፡ ፳ወ፯፡ ለሚያዝያ፡ ሞቱ፡ ፪ሆሙ፡ ኅቡረ፡ ደጅ፡ አዛዥ፡ ሐዋርያ፡ ክሶስ፡ መደባይ፡ ወሊቀ፡ መኳስ፡ ገብርኤል።Le 27 de miyâzyâ moururent ensemble l’Azâdj Ḥaouâryâ-Kësos … et le Liqa-Makuâsa Gabrëèlfr 45 l. 25–27 (ed.), 153 l. 22–24 (tr.); ሊቀ፡ መንኳስ፡ ኃይሉ፡le liqa mankuās Ḫāylufr 53 l. 16–17 (ed.), 64 l. 11 (tr.), videasvid. መኳስ፡
g) ሊቀ፡ መጣኒ፡ liqa maṭṭāni , ሊቀ፡ መጻኒ፡ liqa maṣṣāni ሊቀ፡ መጻኔ፡ liqa maṣṣāne (title) supreme judge who exercises appellate jurisdiction 115a; ‘chief stewarden 357b ቀሚሰሂ፡ ፀዓዳ፡ ኢይለብሱ፡ ዘእንበለ፡ ቀላሚ፡ ወኳፍሬ፡ ወሾቍጤ። እመሂ፡ አዛዝያን፡ ወእመሂ፡ ጌቶች፡ እመሂ፡ ሊቀ፡ መጣኒ፡ ምስለ፡ እሊአሁ፡ ዣን፡ ማስ{sic}ሮች፡ ወኢቃቄታች፡ ምስለ፡ እሊአሁ፡ ዣን፡ ሐጸና።Ils ne portaient pas la tunique blanche, mais le Qalâmi, le Kuâfrê et le Shôquetê, et cette tenue était obligatoire aussi bien pour les Azâzĕyân que pour les Gêtôtj, le Liqa Matâni et ses gens, les Jân Mâsrôtj, le Iqâqêtâtj et ses gens et le Jân Haçanâ*fr 33 l. 4–7 (ed.), 33 l. 4–8 (tr.); ወሊቀ፡ መጻኒ፡ ሰርጊስ፡le liqa maṣāni, Sargisfr 31 l. 31 (ed.), 37 l. 5–6 (tr.); ሊቀ፡ መጻኔ፡ ግርማ፡ ዣን፡le liqa maṣānē, Germā Žānfr 34 l. 23 (ed.), 40 l. 21 (tr.); እንዘ፡ ለዓቄታት፡ ብሉሌ፡ ወሊቀ፡ መጣኒ፡ ግርማ፡ ዣን፡pendant que le laʿāqētāt était Belulē, et le liqa maṭāni, Germā Žānfr 38 l. 10–11 (ed.), 45 l. 4–5 (tr.), videasvid. መጣኒ፡
h) ሊቀ፡ አበው፡ liqa ʾabaw lit. ‘head of the fathers’ precise meaning unknown ለቀሰ፡ ገበዝ፡ ወለራቅማሰራ፡ ለአፈ፡ ንቡረ፡ እድ፡ ወለመጋቢ፡ ለሊቀ፡ አበው፡ ወለሊቀ፡ ዲያቆናት፡ ይኩን ጥብጣቤሆሙ፡ በበ ፲ ወ ፪፡ let the whipping of the qäsä gäbäz, raqmasära, afä nǝburä ǝd, the mäggabi, the liqä abäw and the liqä diyaqonat be 12 eachen 84 (ed.), 58 (tr.), videasvid. አብ፡
i) ሊቀ፡ አክሱም፡ liqa ʾAksum lit. head of Aksumen high-ranking priest of equal position to the nǝbura ʾǝd ወሊቀ፡ አክሱም፡ አባ፡ ስምዖን፡le chef d’Aksoum, abbā Semʿonfr 37 l. 14 (ed.), 44 l. 2 (tr.); ወካዕበ፡ በዘመኖሙ፡ ንጉሥ፡ ዘርዓ፡ ያዕቆብ፡ ሠርዑ፡ ወአስተዓረዩ፡ ሊቀ፡ አክሱም፡ ምስለ፡ ንቡረ፡ እድ፡ እንዘ፡ ያስተዋሕድዎሙ፡ በመንበረ፡ ክብር፡ በየማን፡ ወበጸጋም፡Encore, de son temps, le roi Zarʾa Yāʿqob lança une ordonnance pour rendre le chef (liq) d’Aksoum égal au nebura ed, en les déclarant égaux sur un trône d’honneur, l’un à droite at l’autre à gauche.fr 73 l. 4–7 (ed.), 87 l. 26–29 (tr.), videasvid. አክሱም፡ , ንቡረ፡ እድ፡
j) ሊቀ፡ አዕሩግ፡ liqa ʾaʿrug head of the eldersen ወስሞሙሂ፡ ለአዕሩግ፡ ሸለቃ፡ ወልደ፡ ገብርኤል፡ ወልደ፡ አቤቶ፡ ተስፋ፡ እስመ፡ ሊቀ፡ እዕሩግ፡ ውእቱ፤les noms des vieillards sont: le šalaqā Walda Gabreʾēl, fils de l’abēto Tasfā (car il était le chef des vieillards);fr 86 l. 17–19 (ed.), 103 l. 12–13 (tr.), videasvid. አረጋዊ፡
k) ሊቀ፡ ካህናት፡ liqa kāhǝnāt (title) high-ranking priest in charge of supervising monks and secular clergy ; ወሊቀ፡ ካህናት፡au chef des prêtresfr 40 l. 7 (ed.), 47 l. 18 (tr.); ወከመ፡ ኢይጥልሙ፡ ዘንተ፡ ነገረ፡ ሀለዉ፡ ተወጊዞሙ፡ በቃለ፡ ቀሲስ፡ ሊቀ፡ ካህናት፡ አባ፡ አቡቂር።Pour empêcher qu’on altère cette chose, on a eu défense, sous peine d’excommunication par la voix du prêtre, chef des prêtres, abbā Abuqirfr 44 l. 23–25 (ed.), 53 l. 21–23 (tr.); በመምህርነ፡ አባ፡ ገብረ፡ ማርያም፡ ሊቀ፡ ካህናት፡ ወገበዝሂ፡ ዘአክሱም፡ ቄስ፡ ገበዝ፡ ዘአማኑኤል፡[Ceci] du temps de notre maître abbā Gabra Māryām, chef des prêtres, et du qēsa gabaz d’Aksoum ZaʾAmānuʾēl,fr 56 l. 1–2 (ed.), 67 l. 11–13 (tr.); በእንተዝ፡ አክበርዋ፡ ወአልዓልዋ፡በበ፡ ዘመኖሙ። ወለሊቀ፡ ካህናቲሃኒ፡ አክበርዎ፡ እምኵሎሙ፡ ዓበይተ፡ ቤተ፡ መንግሥት። ወመሳፍንት፡ ወመኳንንት።Pour cette raison, [les anciens rois,] de leur temps, l’honorèrent et l’exaltèrent; ils donnèrent au chef de ses prêtres une dignité supérieure à [celle de] tous les autres grands de la Cour, des princes et des gouverneurs;fr 72 l. 28–29, 73 l. 1 (ed.), 87 l. 17–20 (tr.), videasvid. ካህን፡
Leslau
ሊቀ፡ ካህናት liqa kāhǝnāt archpriesten, high priesten 317a
l) ሊቀ፡ ደብር፡ liqa dabr (title) head of a monasteryen ከመ፡ ኢይቅረብዎ፡ ሥዩማን፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ትግሬ፡ ወእመሂ፡ አፈ፡ መኰንን፡ እንበለ፡ ማኅበር፡ ወእንበለ፡ ደቂቅየ፡ ወሊቀ፡ ደብር፡ አለቃ፡ ወልደ፡ አቢብ።[J’ai ordonné que] personne d’entre les chefs, ni le chef du Tegrē, ni e procureur du gouverneur, n’entre dans [ces pays-là,] à l’exception de la communauté, de mes enfants et du chef du couvent, l’alaqā Walda Abibfr 60 l. 11–13 (ed.), 72 l. 7–10 (tr.), videasvid. ደብር፡
m) ሊቀ፡ ደብተራ፡ liqa dabtarā (title) head of the dabtarāsen ወሊቀ፡ ደብተራ፡ ተክለ፡ ቂርቆስ፡le liqa dabtarā, Takla Qirqosfr 30 l. 14–15 (ed.), 35 l. 5 (tr.); ወሊቀ፡ ደብተራ፡ ዘአክሱም፡ ንቡረ፡ እድ፡ አራም፡pendant que liqa dabtarā d’Aksoum était le nebura ed Arāmfr 51 l. 15–16 (ed.), 61 l. 27–28 (tr.), videasvid. ደብተራ፡
n) ሊቀ፡ ዲያቆናት፡ liqa diaqonāt (title) head of the deaconsen ለቀሰ፡ ገበዝ፡ ወለራቅማሰራ፡ ለአፈ፡ ንቡረ፡ እድ፡ ወለመጋቢ፡ ለሊቀ፡ አበው፡ ወለሊቀ፡ ዲያቆናት፡ ይኩን ጥብጣቤሆሙ፡ በበ ፲ ወ ፪፡ let the whipping of the qäsä gäbäz, raqmasära, afä nǝburä ǝd, the mäggabi, the liqä abäw and the liqä diyaqonat be 12 eachen 84 (ed.), 58 (tr.); ወሊቀ፡ ዲያቆናት፡ በስእለት፡le chef des diacres, Baseʾelatfr 37 l. 15–16 (ed.), 44 l. 4 (tr.), videasvid. ዲያቆን፡
o) ሊቀ፡ ጳጳሳት፡ liqa p̣āp̣āsāt (title) patriarchen, metropolitanen ዘተሰመይኩ፡ በጸጋሁ፡ ለእግዚአብሔር፡ ሊቀ፡ ጳጳሳት፡ ዘሀገር፡ ክብርት፡ እለ፡ እስክንድርያ፡ ወሀገረ፡ ምስር፡ ወትዕይንቱ፡ ለእግዚአብሔር፡ ኢየሩሳሌም፡ ወአህጉረ፡ ኢትዮጵያ።[de celui] qui a été nommé, par la grâce du Seigneur, patriarche de la sainte ville d’Alexandrie, du pays d’Égypte, de Jérusalem, demeure du Seigneur, et des pays d’Ethiopiefr 83 l. 9–12 (ed.), 99 l. 29–31 (tr.), videasvid. ጳጳስ፡
Leslau
ሊቀ፡ ጳጳሳት liqa p̣āp̣p̣āsāt patriarchen, archbishopen 317a
Cross-references: for ሊቀ፡ ጳጳሳት፡ or ሊቀ፡ ጳጳስ፡ videasvid. also ጳጳስ፡ (Dillmann)
Grébaut
ሊቅ፡ liq «caputla, princepsla, doctorla» pluralisPl. ሊቃን፡ liqān , ሊቃውንት፡ liqāwǝnt Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 3.
ሊቅ፡ liq premier élément de noimbreux mots composés, tels les suivants :
ሊቀ፡ ሐራ፡ liqa ḥarā chef d’arméefr ፊቃሮስ፡ ወልደ፡ ንያ፡ መልአከ፡ ሰርዌ፡ ዝውእቱ፡ ሊቀ፡ ሐራ። 45, videasvid. ሐራ፡
ሊቀ፡ ሐራ፡ ለአፍራስ፡ liqa ḥarā laʾafrās chef de la cavaleriefr ደለክም፡ ወልደ፡ ማትሬም፡ ሊቀ፡ ሐራ፡ ለአፍራስ። 45, videasvid. ሐራ፡ , ፈረስ፡
ሊቀ፡ ሐራ፡ ለአጋር፡ liqa ḥarā laʾagār chef de l’infanteriefr አደርዮስ፡ ወልደ፡ ኔድሮስ፡ ሊቀ፡ ሐራ፡ ለአጋር። 45, videasvid. ሐራ፡ , አጋር፡
ሊቀ፡ መማክርት፡ liqa mamākǝrt chef des conseillersfr ፈነወ፡ ላእካነ፡ በጕጕዓ፡ ከመ፡ ያምጽእዎ፡ ለመላከ፡ ኃይሉ፡ ዝውእቱ፡ ሊቀ፡ መማክርቲሁ። 80, videasvid. መምክር፡
ሊቀ፡ ሰራዊት፡ liqa sarāwit généralissimefr እምዝ፡ ኮነ፡ ድልቅልቅ፡ ወሠምሩ፡ ላዕለ፡ አራዎስ፡ ወረሰይዎ፡ ንጉሠ፡ ወውእቱ፡ ኮነ፡ ሊቀ፡ ሠራዊት። 185.
ሊቀ፡ ቀዳማዊ፡ liqa qadāmāwi préfet augustalfr (Égypte) ቴዎድሮስ፡ ሊቀ፡ ቀዳማዊ፡ ዘሀገረ፡ ምስር። 131.
ሊቀ፡ ነቢያት፡ liqa nabiyāt chef des prophètesfr ሙሴ፡ ሊቀ፡ ነቢያት። 76; እምቤተ፡ አሮን፡ ዘተቀብአ፡ ለተክህኖ፡ በእደ፡ ሙሴ፡ ሊቀ፡ ነቢያት። 76; ዘርእየኪ፡ ሙሴ፡ ሊቀ፡ ነቢያት። 76.
ሊቀ፡ ነፍስ፡ liqa nafs directeur spirituelfr ሊቀ፡ ነፍስኒ፡ አግዓዚ፡ ዘይሜህር፡ ትምህርተ፡ ሐዋርያት፡ ቅዱሳን፡ ወነቢያት፡ ክቡራን። Ms. BNFet110, fol. 20ra.
ሊቀ፡ ካህናት፡ liqa kāhǝnāt archiprêtrefr አዛርያስ፡ ወልደ፡ ሳዶቅ፡ ካህን፡ ዝውእቱ፡ ሊቀ፡ ካህናት። 44; እዌድሰኪ፡ ኦወለተ፡ አሮን፡ ሊቀ፡ ካህናት፡ እመንገለ፡ ሐና፡ እምኪ። 166.
ሊቀ፡ ዲያቆናት፡ liqa diyāqonāt archidiacrefr ኤልያስ፡ ወልደ፡ ኦርኒ፡ ሊቀ፡ ዲያቆናት፡ ወአቡሁሰ፡ ለኦርኒ፡ ሊቀ፡ ዲያቆናት። 44; በጽሐ፡ ካዕበ፡ ሊቀ፡ ዲያቆናት፡ ከመ፡ ይቁም፡ ውስተ፡ መካነ፡ ጽዕለት፡ ወኃጢአ፡ ክብር። Ms. BNFet110, fol. 39rc–va.
ሊቀ፡ ገባር፡ liqa gabār surveillant des corvéesfr ካርሚ፡ ወልደ፡ ሐፃንያስ፡ ሊቀ፡ ገባር፡ ዘቤተ፡ ንጉሥ። 44.
ሊቀ፡ ገነውት፡ liqa gannawt chef des prêtres païensfr ወእንዘ፡ ሀለዉ፡ ውስቴታ፡ ለዕበዶሙ፡ ይቤ፡ ቄሳርስ፡ ሊቀ፡ ገነውቱ፡ ለአንቲሂጳጦስ፡ ስሑታን፡ ወርኁቃን፡ እምነ፡ አማልክቲነ፡ ይሙቱ። 167.
ሊቀ፡ መጽብእት፡ liqa maṣbǝʾt général en cheffr ኢሚ፡ ወልደ፡ መታትያስ፡ ሊቀ፡ መጽብእት። 45.
ሊቀ፡ ፈያት፡ liqa fayāt chef de brigandsfr ሶበ፡ ሰገደ፡ ርእየ፡ ሊቀ፡ ፈያት፡ ከመ፡ አሐቲ፡ እግዝእት፡ ወረደት፡ እምሰማይ፡ በዐቢይ፡ ክብር። 162, note 3.
ሊቅት፡ liqǝt «magistrala, abbatissala» Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 3.
18–20
ሊቀ፡ ሕፅዋን፡ liqa ḥǝḍǝwān chef des eunuquesfr Texte et référence: አድርያኖስኒ፡ ኮነ፡ ሊቀ፡ ሕፅዋን። Adrien devint le chef des eunuquesfr 252, videasvid. ኅጽው፡
ሊቀ፡ ደብተራ፡ liqa dabtarā le premier (le doyen) des chanoinesfr. Se recontre fréquemment dans lex textes ecclésiastiques.
446
Leslau
ሊቅ liq (pluralisPl. ሊቃን፡ liqān , ሊቃናት፡ liqānāt , ሊቃውንት፡ liqāwǝnt ) chiefen, senioren, old manen, ageden, elderen, masteren, magistrateen, learned manen, presbyteren
ሊቀ፡ ካህናት liqa kāhǝnāt archpriesten, high priesten
ሊቀ፡ ጳጳሳት liqa p̣āp̣p̣āsāt patriarchen, archbishopen
ሊቀ፡ መላእክት፡ liqa malāʾǝkt archangelen
ሊቀ፡ ነፍስ፡ liqa nafs ( 19) spiritual leaderen
ሊቀ፡ ሐመር፡ liqa ḥamar captain of a shipen
ሊቀ፡ ሐራ፡ liqa ḥarā chief of the armyen, videasvid. ሐራ፡
ሰብዓ፡ ሊቃናት sabʿā liqānāt Septuaginten lit. ‘seventy learned men’ 317a
radixrad.; e prima significatione pendendila( ደለለ፡ ) propagantur pendēre facerelai.e. pendĕrela, librarela( ደለወ፡ ); demittere urnam in puteum i.e. haurirela( دَلَا ܕܠܰܐ ). I,1, SubjunctivusSubj. ይድሉ፡ ,
II)Intransit.: libratum, statera quasi comparatum ( videasvid.etiam Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 7,29 sub ተደልወ፡ ) i.e.
1)aequum essela, aequarela, cumc.Acc.: አይደልዋ፡ ብሩር፡ ተውላጣ፡ οὐ σταθήσεται ἀργύριον ἀντάλλαγμα αὐτῆς liber Jobi.Job 28,15 .
2)congruumla, commodumla, aptumla, idoneum essela, cumc. ለ፡ vel Acc.: ይገብር፡ ዘዘዚአሁ፡ ዘይደሉ፡ ለመልእክተ፡ ኵሉ፡ Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 15,7 .
a)utilemla, fructuosum essela, conducerela, expedirela, συμφέρειν , ኢይደልዎ፡ ለአብድ፡ ተድላ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 19,10 ; አኮ፡ ኵሉ፡ ዘይደልዋ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 37,28 ; Deuteronomium.Deut. 23,7 ; ἀγαθόν μοι Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 118,71 ; ሰምሮ፡ ሎቱ፡ ተግባሩ፡ ወደለዎ፡ ብሔር፡ Lucae evangelium.Luc. 12,16 ; cumc.neg.: ἀσύμφορον , ἄχρηστον εἶναι , ut: ከመ፡ ብሒእ፡ ኢይደልዎ፡ ለቍስል፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 25,20 ; Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. 34 p.; Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. 50 p.; ፍሬሆሙ፡ ኢይደሉ፡ ለበሊዕ፡ Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 4,5 .
b)bonumlavel jucundum esselasensibus: እንዘ፡ ይደሉ፡ ለከናፍርየ፡ ἱκανούμενος χείλεσι ( mundendde) Canticum Canticorum.Cant. 7,10 ; ትደልዎሙ፡ እመባልዕት፡ ሠናያት፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 82,3 .
3)decetla, convenitla, parla, aequum estla, debeturla, dignus sumla, construitur cumc.c.Nomin. rei et cumc. ለ፡ pers. vel cumc.pronomen suffixumpron. suff.: ለከ፡ ይደሉ፡ ስብሐት፡ πρέπει Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 64,1 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 32,1 ; ad Ephesios epistola Pauli.Eph. 5,3 ; ad Titum epistola.Tit. 2,1 ; ad Timotheum epistola I.1 Tim. 2,10 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 7,26 ; ኵሉ፡ ዘይደሉ፡ ሊተ፡ καθήκει Hosea.Hos. 2,7 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 1,28 ; ὡραῖον , ይደልዎን፡ ኰንኖ፡ ለሢበት፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 25,4 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 25,5 ; καλόν , ኢይደልዎ፡ ብዒል፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 14,3 ; ἄξιος crebro: Matthaei Evangelium.Matth. 10,11 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,12 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,13 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,37 ; ad Timotheum epistola I.1 Tim. 5,17 ; ad Timotheum epistola I.1 Tim. 5,18 ; ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 11,27 ; ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 11,29 ; ዘሎቱ፡ ይደሉ፡ ቤት፡ αὐτοῦ ἄξιον οἴκημα Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 13,15 ; liber Jobi.Job 11,6 ; አብእ፡ n. 1079 መባአ፡ ለእግዚአብሔር፡ በዘይደልወከ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 14,11 ; ad Colossenses epistola Pauli.Col. 1,10 ; Lucae evangelium.Luc. 3,8 ; ἱκανός Matthaei Evangelium.Matth. 3,11 ; praeterea: Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 7,39 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 8,58 ; ኵሉ፡ ዘይደልዎ፡ ወዘኢይደልዎ፡ dignus et indignuslaEzrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 14,50 ; ዘይደልዎ፡ ጵጵስና፡ qui episcopatu dignus est Didascalia Apostolorum; numerus significat capita.Did. 4 ; 309 ; ለእሉ፡ ኵሎሙ፡ ይደሉ፡ ፍትሐ፡ ሞት፡ Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 4,2 ; etiam sequensseq.Acc.Infinitivi: ይደልዎሙ፡ መክፈልተ፡ ዚአሁ፡ ከዊነ፡ (v. ከዊን፡ ) Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 1,16 ; ሰላም፡ ለከ፡ በርተሎሜዎስ፡ አቡነ፤ ዘደለወከ፡ በርትዕ፡ ኤጲስ፡ ቆጶሰ፡ ከዊነ፤ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 11 Enc. ; vel cumc. ለ፡ et Infin.: ደለዎ፡ ለርእይ፡ (v. ርእይ፡ ) dignus fuit qui videret Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 29 Enc. ; sequensseq. ከመ፡ cumc.SubjunctivusSubj.verbi: ይደልዎ፡ ከመ፡ ይንሣእ፡ ἄξιόν ἐστι λαβεῖν Apocalypsis Joannis.Apoc. 5,12 ; Matthaei Evangelium.Matth. 8,8 Platt; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 2,34 varia lectiovar.; ይደሉ፡ ከመ፡ ኢይቅረብ፡ ዘእንበለ፡ ይነስሕ፡ Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 4,3 ; crebrius sequensseq.SubjunctivusSubj.: Matthaei Evangelium.Matth. 3,11 ; Matthaei Evangelium.Matth. 3,15 ; Actus apostolorum.Act. 22,22 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 5,2 ; ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 6,2 ; ዓዲ፡ ይደልወክሙ፡ እነጽር፡ እንከሰ፡ መሥዋዕተ፡ Malachiae prophetia.Mal. 2,13 ; Esther, liber biblicus.Esth. 7,4 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 2,34 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 10,13 .
4)oportetla, debeola, meum tuum ejus estla, mereorla, reus sumla, sequensseq. ለ፡ pers. vel pronomen suffixumpron. suff.et cumc.Nomin. rei: ከመ፡ ይቅትሉ፡ ነፍሰ፡ ዘኢይደሉ፡ መዊት፡ ἃς οὐκ ἔδει ἀποθανεῖν Hezekielis prophetia.Hez. 13,19 ; vel cumc. ለ፡ et Infin., ut: Lucae evangelium.Luc. 17,10 ; ብእሲ፡ ቀታሌ፡ ነፍስ፡ ዘይደሉ፡ ለሞት፡ (qui mortis reus est) Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 4,2 ; sequensseq.SubjunctivusSubj.verbi: ይደልወነ፡ ንመጡ፡ ὀφείλομεν τιθέναι Epistola Joannis I.1 Joh. 3,16 ; Actus apostolorum.Act. 27,21 romanae editionisrom.; Chrys. crebro; vel sequensseq. ላዕለ፡ pers. et Nomin. rei: ደለወት፡ ላዕሌሁ፡ ደይን፡ (reus est judicio) Philexius; numerus significat quaestiones.Phlx. 54 ; ዘይደሉ፡ ላዕሌሁ፡ ቀትል፡ Fetḥa Nagast; numeri significant capita capitumque partes.F.N. 27 ( videasvid. sub ተድኅነ፡ ); ዝንቱ፡ ውሳኔ፡ ሕግ፡ ይደሉ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ( diese Bestimmung liegt allen obde, scilicetsc.zu erfüllende) Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 5,5 ; ይደሉ፡ ላዕሌሆሙ፡ ተፈልጦ፡ Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 10,2 ; vel sequensseq.SubjunctivusSubj.: Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 10,4 vel sequensseq. ከመ፡ cumc.SubjunctivusSubj.: Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 26,7 . Voc. Ae.: ደለወ፡ ዘ፡ ተገባው።
I,2pendĕrela, librarela: ይዴልዎ፡ በመዳልው፡ Jesaiae prophetia.Jes. 41,7 varia lectiovar.
I,1, SubjunctivusSubj. ይድሉ፡ ,
II)Intransit.: libratum, statera quasi comparatum ( videasvid.etiam Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 7,29 sub ተደልወ፡ ) i.e.
1)aequum essela, aequarela, cumc.Acc.: አይደልዋ፡ ብሩር፡ ተውላጣ፡ οὐ σταθήσεται ἀργύριον ἀντάλλαγμα αὐτῆς liber Jobi.Job 28,15 .
2)congruumla, commodumla, aptumla, idoneum essela, cumc. ለ፡ vel Acc.: ይገብር፡ ዘዘዚአሁ፡ ዘይደሉ፡ ለመልእክተ፡ ኵሉ፡ Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 15,7 .
a)utilemla, fructuosum essela, conducerela, expedirela, συμφέρειν , ኢይደልዎ፡ ለአብድ፡ ተድላ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 19,10 ; አኮ፡ ኵሉ፡ ዘይደልዋ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 37,28 ; Deuteronomium.Deut. 23,7 ; ἀγαθόν μοι Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 118,71 ; ሰምሮ፡ ሎቱ፡ ተግባሩ፡ ወደለዎ፡ ብሔር፡ Lucae evangelium.Luc. 12,16 ; cumc.neg.: ἀσύμφορον , ἄχρηστον εἶναι , ut: ከመ፡ ብሒእ፡ ኢይደልዎ፡ ለቍስል፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 25,20 ; Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. 34 p.; Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. 50 p.; ፍሬሆሙ፡ ኢይደሉ፡ ለበሊዕ፡ Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 4,5 .
b)bonumlavel jucundum esselasensibus: እንዘ፡ ይደሉ፡ ለከናፍርየ፡ ἱκανούμενος χείλεσι ( mundendde) Canticum Canticorum.Cant. 7,10 ; ትደልዎሙ፡ እመባልዕት፡ ሠናያት፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 82,3 .
3)decetla, convenitla, parla, aequum estla, debeturla, dignus sumla, construitur cumc.c.Nomin. rei et cumc. ለ፡ pers. vel cumc.pronomen suffixumpron. suff.: ለከ፡ ይደሉ፡ ስብሐት፡ πρέπει Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 64,1 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 32,1 ; ad Ephesios epistola Pauli.Eph. 5,3 ; ad Titum epistola.Tit. 2,1 ; ad Timotheum epistola I.1 Tim. 2,10 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 7,26 ; ኵሉ፡ ዘይደሉ፡ ሊተ፡ καθήκει Hosea.Hos. 2,7 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 1,28 ; ὡραῖον , ይደልዎን፡ ኰንኖ፡ ለሢበት፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 25,4 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 25,5 ; καλόν , ኢይደልዎ፡ ብዒል፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 14,3 ; ἄξιος crebro: Matthaei Evangelium.Matth. 10,11 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,12 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,13 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,37 ; ad Timotheum epistola I.1 Tim. 5,17 ; ad Timotheum epistola I.1 Tim. 5,18 ; ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 11,27 ; ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 11,29 ; ዘሎቱ፡ ይደሉ፡ ቤት፡ αὐτοῦ ἄξιον οἴκημα Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 13,15 ; liber Jobi.Job 11,6 ; አብእ፡ n. 1079 መባአ፡ ለእግዚአብሔር፡ በዘይደልወከ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 14,11 ; ad Colossenses epistola Pauli.Col. 1,10 ; Lucae evangelium.Luc. 3,8 ; ἱκανός Matthaei Evangelium.Matth. 3,11 ; praeterea: Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 7,39 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 8,58 ; ኵሉ፡ ዘይደልዎ፡ ወዘኢይደልዎ፡ dignus et indignuslaEzrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 14,50 ; ዘይደልዎ፡ ጵጵስና፡ qui episcopatu dignus est Didascalia Apostolorum; numerus significat capita.Did. 4 ; 309 ; ለእሉ፡ ኵሎሙ፡ ይደሉ፡ ፍትሐ፡ ሞት፡ Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 4,2 ; etiam sequensseq.Acc.Infinitivi: ይደልዎሙ፡ መክፈልተ፡ ዚአሁ፡ ከዊነ፡ (v. ከዊን፡ ) Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 1,16 ; ሰላም፡ ለከ፡ በርተሎሜዎስ፡ አቡነ፤ ዘደለወከ፡ በርትዕ፡ ኤጲስ፡ ቆጶሰ፡ ከዊነ፤ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 11 Enc. ; vel cumc. ለ፡ et Infin.: ደለዎ፡ ለርእይ፡ (v. ርእይ፡ ) dignus fuit qui videret Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 29 Enc. ; sequensseq. ከመ፡ cumc.SubjunctivusSubj.verbi: ይደልዎ፡ ከመ፡ ይንሣእ፡ ἄξιόν ἐστι λαβεῖν Apocalypsis Joannis.Apoc. 5,12 ; Matthaei Evangelium.Matth. 8,8 Platt; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 2,34 varia lectiovar.; ይደሉ፡ ከመ፡ ኢይቅረብ፡ ዘእንበለ፡ ይነስሕ፡ Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 4,3 ; crebrius sequensseq.SubjunctivusSubj.: Matthaei Evangelium.Matth. 3,11 ; Matthaei Evangelium.Matth. 3,15 ; Actus apostolorum.Act. 22,22 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 5,2 ; ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 6,2 ; ዓዲ፡ ይደልወክሙ፡ እነጽር፡ እንከሰ፡ መሥዋዕተ፡ Malachiae prophetia.Mal. 2,13 ; Esther, liber biblicus.Esth. 7,4 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 2,34 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 10,13 .
4)oportetla, debeola, meum tuum ejus estla, mereorla, reus sumla, sequensseq. ለ፡ pers. vel pronomen suffixumpron. suff.et cumc.Nomin. rei: ከመ፡ ይቅትሉ፡ ነፍሰ፡ ዘኢይደሉ፡ መዊት፡ ἃς οὐκ ἔδει ἀποθανεῖν Hezekielis prophetia.Hez. 13,19 ; vel cumc. ለ፡ et Infin., ut: Lucae evangelium.Luc. 17,10 ; ብእሲ፡ ቀታሌ፡ ነፍስ፡ ዘይደሉ፡ ለሞት፡ (qui mortis reus est) Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 4,2 ; sequensseq.SubjunctivusSubj.verbi: ይደልወነ፡ ንመጡ፡ ὀφείλομεν τιθέναι Epistola Joannis I.1 Joh. 3,16 ; Actus apostolorum.Act. 27,21 romanae editionisrom.; Chrys. crebro; vel sequensseq. ላዕለ፡ pers. et Nomin. rei: ደለወት፡ ላዕሌሁ፡ ደይን፡ (reus est judicio) Philexius; numerus significat quaestiones.Phlx. 54 ; ዘይደሉ፡ ላዕሌሁ፡ ቀትል፡ Fetḥa Nagast; numeri significant capita capitumque partes.F.N. 27 ( videasvid. sub ተድኅነ፡ ); ዝንቱ፡ ውሳኔ፡ ሕግ፡ ይደሉ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ( diese Bestimmung liegt allen obde, scilicetsc.zu erfüllende) Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 5,5 ; ይደሉ፡ ላዕሌሆሙ፡ ተፈልጦ፡ Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 10,2 ; vel sequensseq.SubjunctivusSubj.: Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 10,4 vel sequensseq. ከመ፡ cumc.SubjunctivusSubj.: Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 26,7 . Voc. Ae.: ደለወ፡ ዘ፡ ተገባው።
pronomenpron.relativumrel.et conjunctioconj.relativumrel.( gramm.§ 147; gramm.§ 169,5).
A)pronomenPron.relativumrel.: SingularisSing.m. ዘ፡ , fem. እንተ፡ , pluralisPl.cumc. እለ፡ quila, quaela, quodla.
1)De constructione hujus pronominis ( videasvid. gramm.§ 201; § 202).
a)Formae pronominis secundum numeros et genera variantur, ut: ኢየሱስ፡ ዘተብህለ፡ ክርስቶስ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 1,16 ; ምድር፡ እንተ፡ ኢኮነት፡ እንቲአከ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 10 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 12,1 ; Epistola Joannis I.1 Joh. 1,5 ; አጥባት፡ እለ፡ ኢሐፀና፡ Lucae evangelium.Luc. 23,29 ; ቢጾሙ፡ እለ፡ ውስተ፡ ካልእ፡ ሐመር፡ Lucae evangelium.Luc. 5,7 ; sed ubicumque nomen, ad quod pronomenpron.relativumrel.referatur, praemissum est, ዘ፡ simplex (tamquam nota relationis generalis) sufficere potest, ut: አንስትያ፡ ዘኀረዩ፡ (quas) Genesis liber Pentateuchi.Gen. 6,2 ; አባግዕ፡ ዘአልቦ፡ ኖላዌ፡ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 27,17 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 18,6 . (De እንተ፡ quilapro ዘ፡ vid. infra sub B,2).
b)Pronomen relativum in Accusativo positum esse, aut e contextu subintelligitur, ut: ቃል፡ ዘይቤሎሙ፡ Evangelium Joannis.Joh. 2,22 ; ዐጸደ፡ ወይን፡ ዘወሀቦ፡ ለዮሴፍ፡ Evangelium Joannis.Joh. 4,5 ; Actus apostolorum.Act. 2,22 ; aut pronomine sive verbo sive notae Accusativi suffixo notatur: እብን፡ እንተ፡ መነንዋ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 21,42 ; አሕዛብ፡ እለ፡ አውፅኦሙ፡ Actus apostolorum.Act. 7,45 ; አምላክነ፡ ዘኪያሁ፡ ተወከልነ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 25,9 . Genitivus pronomine ei nomini, a quo Genitivus pendet, suffixo notatur, ut: አመት፡ እንተ፡ ስማ፡ አጋር፡ ancillala(quae nomen ejus i.e.) cujus nomen AgarlaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 16,2 ; ሕዝብ፡ እለ፡ ኢትሰምዕ፡ ነገሮሙ፡ Deuteronomium.Deut. 28,49 . Praepositiones pronomini relativo
α)vel (sicut in aliis linguis Semiticis) postponuntur eaeque pronomine suffixo (ad idem nomen ad quod pronomenpron.relativumrel.refertur relato) munitae: ምድር፡ እንተ፡ ውስቴታ፡ ነበረ፡ terrala(quae in ea i.e.) in qua habitaveratlaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 37,1 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 30,26 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 4,17 ; ዘመጻእኪ፡ ኀቤሁ፡ ad quem venistilaRuth liber biblicus.Ruth 2,12 .
γ)denique et praemittuntur et pronomenpron.suffixo munitae postponuntur: በዘቦቱ፡ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 4,26 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 30,36 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 17,5 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 31,1 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 15,1 ; not able to find explanation in abbreviation list2 Petr. 1,4 . Pronomini relativo, ubi ratione modo dicta complementum pronominis suffixi adjectum est, passim ለ፡ praefigitur, quo illud pronomen suff. ad pronomenpron.relativumrel.referendum esse significetur: ለእለ፡ ውስቴቶሙ፡ ሀሎከ፡ ἐν οἷς σὺ εἶ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 34,10 ; ወቦ፡ ለዘወሀቦ፡ et erat cui deditlaMatthaei Evangelium.Matth. 25,15 ; አልቦ፡ ለዘየኀፍሮ፡ nemo est quem vereaturla(ne interpreteris: nemo est qui eum vereaturla) not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 204
c)Praepositiones longiores quae secundum legem sub b,β dictam praeponendae erant, pronomini relativo postponere licet: ዘእምነ፡ (pro እምነ፡ ዘ፡ ) Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 33,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 4,13 ; እለ፡ እምኀበ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 72,3 ; እንተ፡ ኀበ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,4 ; ዘኀበ፡ Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 14,40 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 18,3 ; n. 1030 ዘእምአመ፡ Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 25,27 .
e)Enunciationem relativam ei nomini, cui apposita est, postponere non necesse est sed etiam praemittere licet, ut: ኢትእርዩ፡ ዘወድቀ፡ እክለ፡ Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 19,9 . Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 18,5 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 21,13 ; Deuteronomium.Deut. 1,18 . Nec raro illud nomen attractione in enunciationem relativam transmittitur: ዛቲ፡ ይእቲ፡ ዳግሚትየ፡ ዘጸሐፍኩ፡ መጽሐፈ፡ (pro መጽሐፍ፡ ) not able to find explanation in abbreviation list2 Petr. 3,1 ; Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. p. 99 ; Matthaei Evangelium.Matth. 8,10 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,11 ; Judicum liber.Jud. 17,2 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 17,1 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 36,26 (plura videasvid. gramm.§ 201).
2)De significatione pronominis.
a)pronomenPron.relativumrel., ubi nomen ad quod referatur non memoratum est exponitur
α)is quila, ejus quila, ei quilaal.: ብፁዓን፡ እለ፡ ይላሕዉ፡ beati ii qui lugentlaMatthaei Evangelium.Matth. 5,4 ; ምንተ፡ እረግም፡ ዘእግዚአብሔር፡ ኢረገመ፡ (eum quem) Numeri, liber Pentateuchi.Num. 23,8 ; ደመ፡ ዘቀተለ፡ (ejus qui) Numeri, liber Pentateuchi.Num. 23,24 ; ዕሤተ፡ እንተ፡ ገበርኩ፡ ሠናይተ፡ praemium ejus quod feci boni Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 20,16 ; ዘእለ፡ eorum quilaAscensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 3,1 ; ለእለ፡ ይፈቅዱ፡ ይትፈወሱ፡ አሕየዎሙ፡ (eos qui) Lucae evangelium.Luc. 9,11 ; ምስለ፡ እለ፡ ሞቱ፡ (cum iis qui mortui sunt) Ruth liber biblicus.Ruth 1,8 ; እእሪ፡ እክለ፡ ኀበ፡ እለ፡ ረከብኩ፡ ሞገሰ፡ (apud eos apud quos) Ruth liber biblicus.Ruth 2,2 .
β)quicumquela, quisquisla, Matthaei Evangelium.Matth. 5,39 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,41 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,33 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,4 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,18 ; Matthaei Evangelium.Matth. 23,12 ; Jacobi epistola.Jac. 1,25 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 30,29 , al.; ( videasvid. ዘኮነ፡ col. 864); በዘፈቀድከ፡ ኰንን፡ ኪያየ፡ (quocumque modo volueris) Synaxaria; sequuntur nomina mensium HamlêSx. Haml. 6 Enc. ; et duplicatum ዘዘ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 35,5 . At plerumque ኵሉ፡ ዘ፡ , ut: ኵሉ፡ ዘታሕተ፡ ሰማይ፡ liber Jobi.Job 41,2 ; ኵልክሙ፡ እለ፡ πάντες ὅσοι Jesaiae prophetia.Jes. 66,10 ; Matthaei Evangelium.Matth. 14,36 ; al. crebro.
γ)si quisla: ዘርኢከ፡ እምውስቴቶሙ፡ ጠቢበ፡ ትልዎ፡ τίς σοφός ; αὐτῷ προσκολλήθητι Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 6,34 ; ዘኪያሃ፡ አፍቀረ፡ አፍቀረ፡ ሕይወቶ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 4,12 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 4,14 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 4,15 .
δ)qualisla: እመ፡ ትገብር፡ ሠናየ፡ አእምር፡ ለዘ፡ ትገብር፡ τίνι Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 12,1 ; ምንዳቤ፡ ዘኢኮነ፡ እምቅድመ፡ ዓለም οἵα Matthaei Evangelium.Matth. 24,21 ; mos ዘኢኮነ፡ እምቅድመዝ፡ Org.
ε)de ለእለ፡ quotla, quotcumquelavideasvid. sub ለለ፡ col. 25.
b) ዘ፡ crebro pronomine Latinorum neutro exponendum est: አልቦሙ፡ ዘይበልዑ፡ non habebant quod ederent Marci Evangelium.Marc. 8,1 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,27 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,4 ; Matthaei Evangelium.Matth. 12,2 ; Matthaei Evangelium.Matth. 13,17 al.; rarius እንተ፡ pro neutro usurpatur, ut: አድኅነኒ፡ እምእንተ፡ እፈርህ፡ ῥῦσαί με ἐκ τοῦ φόβου μου Esther, liber biblicus.Esth. 4 apocr.
c) ዘሂ፡ ዘሂ፡ aliusla aliuslaad Romanos epistola Pauli.Rom. 12,6 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 12,7 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 12,8 ; ናሁ፡ እለሂ፡ ወእለሃ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 49,12 .
d)de ቦ፡ ዘ፡ vel ቦ፡ እለ፡ quidamla, etla ቦዘ፡ ቦዘ፡ alius – aliuslavideasvid. ቦ፡ col. 481.
e)de አልቦ፡ ዘ፡ nullusla, nihillavideasvid. sub አልቦ፡ col. 717.
f)de ከመዘ፡ quasila, tamquamlaet ዘከመ፡ sicutlavideasvid. sub ከመ፡ col. 827.
g) ወዝኒ፡ ዘ፡ Regum liber biblicum IV.4 Reg. 18,22 ; Danielis prophetia.Dan. 4,20 ; et plerumque ወዘ፡ quod autem ad id attinet quodlaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 41,32 ; ወዘኒ፡ ይቤ፡ Danielis prophetia.Dan. 4,23 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 12,27 ; ወዘሰ፡ ነገረ፡ ሞት፡ quod autem ad mortem attinetlaEzrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 6,51 .
B)Conj. relativumrel.
1) ዘ፡
a)quodla( daßde)
β)post interrogationem, ubi causa interrogationis exponitur: ምንተ፡ ኮንከ፡ ዘተማሕፀንከ፡ በምሥዋዕ፡ τί γέγονέ σοι ὅτι πέφευγας Regum liber biblicum III.3 Reg. 2,29 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 31,26 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 31,36 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 113,5 . Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 113,6 ; Jesaiae prophetia.Jes. 22,1 .
γ)eo quodla: አሕየውኪ፡ ነፍሰኪ፡ ዘአፍጠንኪ፡ ወሪደ፡ σπεύσασα Judith liber apocryphus.Judith 10,15 .
ε)quodla, quiala: ነስሐ፡ እግዚአብሔር፡ ዘአንገሦ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 15,35 ; ኣአኵተከ፡ ዘኢረሰይከኒ፡ Lucae evangelium.Luc. 18,11 ; ሴልየ፡ ዘርሕቀ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 119,5 .
ζ)Ubi enunciationis pars quaedam cum negatione emphatice praemissa est, ejus praedicatum ope conjunctionis ዘ፡ adjicere amant: non est quodla, ut: ኢኮነ፡ እንበይነ፡ ዝሙት፡ ዘእነሥኣ፡ Tobit, liber apocryphus.Tob. 8,7 ; አኮ፡ በኅብስት፡ ክመ፡ ዘየሐዩ፡ ሰብእ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 4,4 ; Matthaei Evangelium.Matth. 16,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 4,7 ; nec non: አኮ፡ ዘሞተት፡ (non est quod i.e.) nequaquam mortua estlaMatthaei Evangelium.Matth. 9,24 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 3,11 ; et አልቦ፡ ዘትትጋአዙ፡ በፍኖት፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,24 .
η) ቦ፡ ዘ፡ vel ቦኑ፡ ዘ፡ num est quod?laJudicum liber.Jud. 4,20 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 19,12 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 43,7 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,3 ( videasvid. ቦ፡ col. 482) et አልቦኑ፡ ዘ፡ nonne est quod?laGenesis liber Pentateuchi.Gen. 27,36 .
θ) እፎ፡ ዘ፡ quomodo est quodlavideasvid.sub. እፎ፡ col. 807.
ι) ሕቀ፡ ክመ፡ ዘእም፡ haud multum abfuit quinlavideasvid. sub ሕቀ፡ col. 98.
2) እንተ፡ a poëtis pro ዘ፡ usurpatur: quodla, ut: ሰላም፡ ለከ፡ እንተ፡ ነበርከ፡ ዕቁደ፡ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MiyazyaSx. Mij. 17 Enc. ; ሰላም፡ ለበርኳስስ፡ ከመ፡ ያርኁ፡ ወይዕጹ፤ እንተ፡ አድምዐ፡ ሢመተ፡ ለእግዚአብሔር፡ ውስተ፡ አንቀጹ፡ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaggabitSx. Mag. 1 Enc. ; ሰላም፡ ለዩሐንስ፡ ወአቡቂር፤ እንተ፡ ነበሩ፡ ኅቡአ፡ በእለ፡ እስክንድርያ፡ ሀገር፤ Synaxaria; sequuntur nomina mensium HamlêSx. Haml. 4 Enc. ; ሰላም፡ ለአቃርዮስ፡ እንተ፡ ደለዎ፡ ርእይ፤ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 29 Enc. ; al. creberrime. Sed aliis in locis pro pronomenpron.relativumrel.masc. ዘ፡ usurpatum videtur ( videasvid.Lud. in lexiconlex.columnacol.363), ut: ሰላም፡ እብል፡ ለብእሲ፡ ምእመን፤ እንተ፡ ይሰመይ፡ ጎልያን፡ Synaxaria; sequuntur nomina mensium HamlêSx. Haml. 10 Enc. ; ( ሰላም፡ ) ለረድአ፡ ጳውሎስ፡ ቲቶ፡ እንተ፡ አፍቀሮ፡ (sc. Paulus) Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 18 Enc. ; al. ( እንተ፡ duarum syllabarum poëta maluit quam ዘ፡ monosyllabum. Si quis እንተ፡ idem quod እንዘ፡ esse putaverit, opponendum videtur, quod nulla ratio conspicua est, cur poëta እንዘ፡ uti noluerit).
3) ዘ፡ cum praepositionibus compositum, scilicetsc.
a) በዘ፡
β)utla( quolacumc.SubjunctivusSubj.), sive consecutivum sive finale, plerumque sequensseq.imperfectumImpf.: ad Thessalonicenses epistola Pauli II.2 Thess. 1,4 romanae editionisrom.( ὥστε ); ለምንት፡ ትትናገር፡ በዘ፡ ይሰምዑ፡ ሕዝብ፡ Regum liber biblicum IV.4 Reg. 18,26 ; በዘ፡ ይረክበክሙ፡ እኩይ፡ τοῦ κακῶς εἶναι ὑμῖν Jeremiae prophetia.Jer. 7,10 ; ገብሩ፡ በዘ፡ ያምዕዑኒ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 11,17 ; በዘ፡ ይትናዘዙ፡ εἰς παράκλησιν Jeremiae prophetia.Jer. 16,7 ; Jeremiae prophetia.Jer. 20,8 ; እሁቦሙ፡ ልበ፡ በዘ፡ ያአምሩኒ፡ τοῦ εἰδέναι Jeremiae prophetia.Jer. 24,7 ; Jeremiae prophetia.Jer. 26,10 ; Jeremiae prophetia.Jer. 39,39 ; Jeremiae prophetia.Jer. 42,8 ; Threni, liber biblicus.Thren. 1,15 ; Judith liber apocryphus.Judith 12,8 ; Hezekielis prophetia.Hez. 15,3 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 17,11 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 21,15 ; rarius sequensseq.SubjunctivusSubj., ut Genesis liber Pentateuchi.Gen. 46,5 .
እለ፡ ʾǝlla associative referring to ‘X and his associates/followers’ መዓልተ፡ ይውዕል፡ እንዘ፡ ይሴአል፡ መጻሕፍተ፡ እምነ፡ ማእምራን፡ እለ፡ አባ፡ ሠርፀ፡ ድንግል፡ ላዕሌሆሙ፡ ሰላም፡Seine Tage verbrachte er damit, die Gelehrten, wie den Abba Śarṣa-Dengel und andere — das Heil sei über ihnen — nach den Schriften zu befragende 6 l. 4-6 (ed.) , 6 l. 9-11 (tr.) (‘Äth. ella . Hier nicht als Plural des Relativpronomens zu deuten (+ PN = die Leute des PN; übersetzt »os familiares«) sondern als Pluralmorphem vor Eigennamen mit der Bedeutung »Leute wie z.B. PN und Genossen; vgl. 3 l. 22, 28 (ed.) , 5 l. 27; 6 l. 4 (Ḥamalmāl et ses compagnons«).’ 6 n. 16 )
radixrad.inusitatusinus., cui primitus ( videasvid. ደለወ፡ ) potestas pendulilainerat, videasvid.Ges. thes. sub דָּלַל p. 340 et תָּלַל p. 1504. Radla. Abbla.: ደለለ፡ ዘ፡ ከፈከፈ፡ radixrad.; e prima significatione pendendila( ደለለ፡ ) propagantur pendēre facerelai.e. pendĕrela, librarela( ደለወ፡ ); demittere urnam in puteum i.e. haurirela( دَلَا ܕܠܰܐ ).
I,1, SubjunctivusSubj. ይድሉ፡ ,
II)Intransit.: libratum, statera quasi comparatum ( videasvid.etiam Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 7,29 sub ተደልወ፡ ) i.e.
1)aequum essela, aequarela, cumc.Acc.: አይደልዋ፡ ብሩር፡ ተውላጣ፡ οὐ σταθήσεται ἀργύριον ἀντάλλαγμα αὐτῆς liber Jobi.Job 28,15 .
2)congruumla, commodumla, aptumla, idoneum essela, cumc. ለ፡ vel Acc.: ይገብር፡ ዘዘዚአሁ፡ ዘይደሉ፡ ለመልእክተ፡ ኵሉ፡ Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 15,7 .
a)utilemla, fructuosum essela, conducerela, expedirela, συμφέρειν , ኢይደልዎ፡ ለአብድ፡ ተድላ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 19,10 ; አኮ፡ ኵሉ፡ ዘይደልዋ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 37,28 ; Deuteronomium.Deut. 23,7 ; ἀγαθόν μοι Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 118,71 ; ሰምሮ፡ ሎቱ፡ ተግባሩ፡ ወደለዎ፡ ብሔር፡ Lucae evangelium.Luc. 12,16 ; cumc.neg.: ἀσύμφορον , ἄχρηστον εἶναι , ut: ከመ፡ ብሒእ፡ ኢይደልዎ፡ ለቍስል፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 25,20 ; Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. 34 p.; Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. 50 p.; ፍሬሆሙ፡ ኢይደሉ፡ ለበሊዕ፡ Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 4,5 .
b)bonumlavel jucundum esselasensibus: እንዘ፡ ይደሉ፡ ለከናፍርየ፡ ἱκανούμενος χείλεσι ( mundendde) Canticum Canticorum.Cant. 7,10 ; ትደልዎሙ፡ እመባልዕት፡ ሠናያት፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 82,3 .
3)decetla, convenitla, parla, aequum estla, debeturla, dignus sumla, construitur cumc.c.Nomin. rei et cumc. ለ፡ pers. vel cumc.pronomen suffixumpron. suff.: ለከ፡ ይደሉ፡ ስብሐት፡ πρέπει Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 64,1 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 32,1 ; ad Ephesios epistola Pauli.Eph. 5,3 ; ad Titum epistola.Tit. 2,1 ; ad Timotheum epistola I.1 Tim. 2,10 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 7,26 ; ኵሉ፡ ዘይደሉ፡ ሊተ፡ καθήκει Hosea.Hos. 2,7 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 1,28 ; ὡραῖον , ይደልዎን፡ ኰንኖ፡ ለሢበት፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 25,4 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 25,5 ; καλόν , ኢይደልዎ፡ ብዒል፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 14,3 ; ἄξιος crebro: Matthaei Evangelium.Matth. 10,11 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,12 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,13 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,37 ; ad Timotheum epistola I.1 Tim. 5,17 ; ad Timotheum epistola I.1 Tim. 5,18 ; ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 11,27 ; ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 11,29 ; ዘሎቱ፡ ይደሉ፡ ቤት፡ αὐτοῦ ἄξιον οἴκημα Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 13,15 ; liber Jobi.Job 11,6 ; አብእ፡ n. 1079 መባአ፡ ለእግዚአብሔር፡ በዘይደልወከ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 14,11 ; ad Colossenses epistola Pauli.Col. 1,10 ; Lucae evangelium.Luc. 3,8 ; ἱκανός Matthaei Evangelium.Matth. 3,11 ; praeterea: Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 7,39 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 8,58 ; ኵሉ፡ ዘይደልዎ፡ ወዘኢይደልዎ፡ dignus et indignuslaEzrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 14,50 ; ዘይደልዎ፡ ጵጵስና፡ qui episcopatu dignus est Didascalia Apostolorum; numerus significat capita.Did. 4 ; 309 ; ለእሉ፡ ኵሎሙ፡ ይደሉ፡ ፍትሐ፡ ሞት፡ Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 4,2 ; etiam sequensseq.Acc.Infinitivi: ይደልዎሙ፡ መክፈልተ፡ ዚአሁ፡ ከዊነ፡ (v. ከዊን፡ ) Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 1,16 ; ሰላም፡ ለከ፡ በርተሎሜዎስ፡ አቡነ፤ ዘደለወከ፡ በርትዕ፡ ኤጲስ፡ ቆጶሰ፡ ከዊነ፤ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 11 Enc. ; vel cumc. ለ፡ et Infin.: ደለዎ፡ ለርእይ፡ (v. ርእይ፡ ) dignus fuit qui videret Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 29 Enc. ; sequensseq. ከመ፡ cumc.SubjunctivusSubj.verbi: ይደልዎ፡ ከመ፡ ይንሣእ፡ ἄξιόν ἐστι λαβεῖν Apocalypsis Joannis.Apoc. 5,12 ; Matthaei Evangelium.Matth. 8,8 Platt; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 2,34 varia lectiovar.; ይደሉ፡ ከመ፡ ኢይቅረብ፡ ዘእንበለ፡ ይነስሕ፡ Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 4,3 ; crebrius sequensseq.SubjunctivusSubj.: Matthaei Evangelium.Matth. 3,11 ; Matthaei Evangelium.Matth. 3,15 ; Actus apostolorum.Act. 22,22 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 5,2 ; ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 6,2 ; ዓዲ፡ ይደልወክሙ፡ እነጽር፡ እንከሰ፡ መሥዋዕተ፡ Malachiae prophetia.Mal. 2,13 ; Esther, liber biblicus.Esth. 7,4 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 2,34 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 10,13 .
4)oportetla, debeola, meum tuum ejus estla, mereorla, reus sumla, sequensseq. ለ፡ pers. vel pronomen suffixumpron. suff.et cumc.Nomin. rei: ከመ፡ ይቅትሉ፡ ነፍሰ፡ ዘኢይደሉ፡ መዊት፡ ἃς οὐκ ἔδει ἀποθανεῖν Hezekielis prophetia.Hez. 13,19 ; vel cumc. ለ፡ et Infin., ut: Lucae evangelium.Luc. 17,10 ; ብእሲ፡ ቀታሌ፡ ነፍስ፡ ዘይደሉ፡ ለሞት፡ (qui mortis reus est) Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 4,2 ; sequensseq.SubjunctivusSubj.verbi: ይደልወነ፡ ንመጡ፡ ὀφείλομεν τιθέναι Epistola Joannis I.1 Joh. 3,16 ; Actus apostolorum.Act. 27,21 romanae editionisrom.; Chrys. crebro; vel sequensseq. ላዕለ፡ pers. et Nomin. rei: ደለወት፡ ላዕሌሁ፡ ደይን፡ (reus est judicio) Philexius; numerus significat quaestiones.Phlx. 54 ; ዘይደሉ፡ ላዕሌሁ፡ ቀትል፡ Fetḥa Nagast; numeri significant capita capitumque partes.F.N. 27 ( videasvid. sub ተድኅነ፡ ); ዝንቱ፡ ውሳኔ፡ ሕግ፡ ይደሉ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ( diese Bestimmung liegt allen obde, scilicetsc.zu erfüllende) Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 5,5 ; ይደሉ፡ ላዕሌሆሙ፡ ተፈልጦ፡ Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 10,2 ; vel sequensseq.SubjunctivusSubj.: Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 10,4 vel sequensseq. ከመ፡ cumc.SubjunctivusSubj.: Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 26,7 . Voc. Ae.: ደለወ፡ ዘ፡ ተገባው።
nomen agentisn. ag.
1)libratorla, ponderatorla, libripensla, ደላዊያን፡ φυλάσσοντες σταθμόν Regum liber biblicum IV.4 Reg. 25,18 .
2)aquariusla, signum coeleste (Lud.: librala, perperam): ደላዊ፡ vel ደለዊ፡ Cod. Mus. Brit. LXXXII,4 ( videasvid. ደልው፡ ).