Get involved
report issue

Search Help

Search

This app is built with exist-db, and uses Lucene as the standard search engine. This comes with several options available. A full list is here

Below very few examples.

sample result
* *custodir* add wildcards to unlimit your string search
? custodir? Will find any match for the position with the question mark.
~ ምሕረትከ~ Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
"" "ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡" Will find the exact string contained between quotes.
() (verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ Will find one of the two between brackets and the other string.

Input

If you want to transcribe some fidal into latin or update your transcription, you can have a go with our transcription tools.

If you are using the keyboard provided, please note that there are four layers, the normal one and those activated by Shift, Alt, Alt+Shift.

Normal and Shift contain mainly Fidal. Alt and Alt-Shift diacritics.

To enter letters in Fidal and the diacritics with this keyboard, which is independent of your local input selection, you can use two methods.

Orthographic variants of the Ethiopic language are searched as a standard if not otherwise specified. The following are the options considered by the search engine.

  • 's','s', 'ḍ'
  • 'e','ǝ','ə','ē'
  • 'w','ʷ'
  • 'ʾ', 'ʿ'
  • '`', 'ʾ', 'ʿ' (note that you can use the tick if you are not sure about the two, but none will be inferred for you)
  • 'ሀ', 'ሐ', 'ኀ', 'ሃ', 'ሓ', 'ኃ'
  • 'ሀ', 'ሐ', 'ኀ'
  • 'ሁ', 'ሑ', 'ኁ'
  • 'ሂ', 'ሒ', 'ኂ'
  • 'ሄ', 'ሔ', 'ኄ'
  • 'ህ', 'ሕ', 'ኅ'
  • 'ሆ', 'ሖ', 'ኆ'
  • 'ሠ','ሰ'
  • 'ሡ','ሱ'
  • 'ሢ','ሲ'
  • 'ሣ','ሳ'
  • 'ሥ','ስ'
  • 'ሦ','ሶ'
  • 'ሤ','ሴ'
  • 'ጸ', 'ፀ'
  • 'ጹ', 'ፁ'
  • 'ጺ', 'ፂ'
  • 'ጻ', 'ፃ'
  • 'ጼ', 'ፄ'
  • 'ጽ', 'ፅ'
  • 'ጾ', 'ፆ'
  • 'አ', 'ዐ', 'ኣ', 'ዓ'
  • 'ኡ', 'ዑ'
  • 'ኢ', 'ዒ'
  • 'ኤ', 'ዔ'
  • 'እ', 'ዕ'
  • 'ኦ', 'ዖ'

Some examples

  • If you search Taammera, you will not find Taʾammǝra or Taʿammera but only Taammera. Try Ta`ammera instead or use the keyboard provided to enter aleph and ayn.
  • If you are searching for Yāʿǝqob, you will not have a lot of luck searching Yaqob, unless some kind cataloguer has actually added it into the data as simplified spelling form. Try instead entering Yaqob~0.5 which is a fuzzy search, this will return also Yāʿǝqob. Also Ya`eqob is fine for example.

Keys Combinations

With this method you use keys combinations to trigger specific characters. Click here for a list of the available combos. This can be expanded, do not hesitate to ask (click here to post a new issue).

Hold and choose

If you hold a key optional values will appear in a list. You can click on the desiderd value or use arrows and enter to select it. The options are the same as those activated by combinations.

With this method you do not have to remember or lookup combos, but it does take many more clicks...

I,1( Marci Evangelium.Marc. 1,42 romanae editionisrom.legitur ሐየወ፡ , errore typographi) [ חָיָה ܚܝܳܐ حَيَّ ; in lingua amh. quaedam derivata conservata sunt] Imperf. የሐዩ፡ ( የሐይው፡ ), SubjunctivusSubj. ይሕየው፡ ; Imperat. ሕየው፡ , Infin. ሐዪው፡ et ሐይው፡ , ሐይዎ፡ et ሐይዎት፡ ,
1)viverelaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 5,3 sequensseq.; ሐዮክ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 41,4 ; ንሕነኪ፡ ሕይወተ፡ ነሐዩ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 48,11 ; ሐይውኒ፡ ወመዊትኒ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 11,14 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 22,11 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 20,4 ; ሐይው፡ ለነዋኅ፡ መዋዕል፡ Baruchi liber apocryphus.Bar. 3,14 ( μακροβίωσις ); liber Jobi.Job 7,16 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 6,57 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 7,18 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 8,9 ; Habacuci prophetia.Hab. 2,4 ; Evangelium Joannis.Joh. 5,25 sequensseq., aliis in locis innumeris; ለዓለም፡ ሕየው፡ (v. ሕያው፡ ) Danielis prophetia.Dan. 3,9 ; Danielis prophetia.Dan. 6,21 , ( videasvid. ነጋሢ፡ ); ሐይወት፡ ነፍስከ፡ ζῇ ἡ ψυχή σου ! Regum liber biblicum I.1 Reg. 1,26 .
a)vitam transigerela: ሕየው፡ በፍሥሓ፡ Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 7,14 ; ሠናይ፡ ሐይው፡ በትፍሥሕት፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 41,13 ; ዘረወ፡ ንዋየ፡ አቡሁ፡ እንዘ፡ የሐዩ፡ በምርዐት፡ Didascalia Apostolorum; numerus significat capita.Did. 10 ; ኢትኅድግዎሙ፡ ( ለውሉድክሙ፡ ) ዕሩዐ፡ ይሕየው፡ Didascalia Apostolorum; numerus significat capita.Did. 22.
2)reviviscerela, i.e.
c)de mortuis: in vitam revocarila, resurgerelaHezekielis prophetia.Hez. 37,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 26,19 ( ἐγερθήσομαι ); ይብሉ፡ ኢየሐይዉ፡ ምዉታን፡ λέγουσαν ἀνάστασιν μὴ εἶναι Marci Evangelium.Marc. 12,18 romanae editionisrom.; Marci Evangelium.Marc. 12,23 romanae editionisrom.; Lucae evangelium.Luc. 20,35 ; Lucae evangelium.Luc. 20,37 ; ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 15,12 sequensseq.; etiam de peccato: ሐይወት፡ ኀጢአት፡ ἀνέζησε ad Romanos epistola Pauli.Rom. 7,9 .
d)a morbo, vulneribus
β)consanescerela, sanarila: ቍስለ፡ ሞቱ፡ ሐይወ፡ Apocalypsis Joannis.Apoc. 13,3 ; ቅጥቃጤ፡ ዘኢየሐዩ፡ συντριβὴ ἀνίατος Proverbiorum liber biblicus.Prov. 6,15 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 13,37 ; Marci Evangelium.Marc. 1,42 .
e)de rebus fractis: repararila, restituilaJeremiae prophetia.Jer. 19,11 .
I,1( Marci Evangelium.Marc. 1,42 romanae editionisrom.legitur ሐየወ፡ , errore typographi) [ חָיָה ܚܝܳܐ حَيَّ ; in lingua amh. quaedam derivata conservata sunt] Imperf. የሐዩ፡ ( የሐይው፡ ), SubjunctivusSubj. ይሕየው፡ ; Imperat. ሕየው፡ , Infin. ሐዪው፡ et ሐይው፡ , ሐይዎ፡ et ሐይዎት፡ ,
1)viverelaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 5,3 sequensseq.; ሐዮክ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 41,4 ; ንሕነኪ፡ ሕይወተ፡ ነሐዩ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 48,11 ; ሐይውኒ፡ ወመዊትኒ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 11,14 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 22,11 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 20,4 ; ሐይው፡ ለነዋኅ፡ መዋዕል፡ Baruchi liber apocryphus.Bar. 3,14 ( μακροβίωσις ); liber Jobi.Job 7,16 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 6,57 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 7,18 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 8,9 ; Habacuci prophetia.Hab. 2,4 ; Evangelium Joannis.Joh. 5,25 sequensseq., aliis in locis innumeris; ለዓለም፡ ሕየው፡ (v. ሕያው፡ ) Danielis prophetia.Dan. 3,9 ; Danielis prophetia.Dan. 6,21 , ( videasvid. ነጋሢ፡ ); ሐይወት፡ ነፍስከ፡ ζῇ ἡ ψυχή σου ! Regum liber biblicum I.1 Reg. 1,26 .
a)vitam transigerela: ሕየው፡ በፍሥሓ፡ Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 7,14 ; ሠናይ፡ ሐይው፡ በትፍሥሕት፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 41,13 ; ዘረወ፡ ንዋየ፡ አቡሁ፡ እንዘ፡ የሐዩ፡ በምርዐት፡ Didascalia Apostolorum; numerus significat capita.Did. 10 ; ኢትኅድግዎሙ፡ ( ለውሉድክሙ፡ ) ዕሩዐ፡ ይሕየው፡ Didascalia Apostolorum; numerus significat capita.Did. 22.
2)reviviscerela, i.e.
c)de mortuis: in vitam revocarila, resurgerelaHezekielis prophetia.Hez. 37,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 26,19 ( ἐγερθήσομαι ); ይብሉ፡ ኢየሐይዉ፡ ምዉታን፡ λέγουσαν ἀνάστασιν μὴ εἶναι Marci Evangelium.Marc. 12,18 romanae editionisrom.; Marci Evangelium.Marc. 12,23 romanae editionisrom.; Lucae evangelium.Luc. 20,35 ; Lucae evangelium.Luc. 20,37 ; ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 15,12 sequensseq.; etiam de peccato: ሐይወት፡ ኀጢአት፡ ἀνέζησε ad Romanos epistola Pauli.Rom. 7,9 .
d)a morbo, vulneribus
β)consanescerela, sanarila: ቍስለ፡ ሞቱ፡ ሐይወ፡ Apocalypsis Joannis.Apoc. 13,3 ; ቅጥቃጤ፡ ዘኢየሐዩ፡ συντριβὴ ἀνίατος Proverbiorum liber biblicus.Prov. 6,15 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 13,37 ; Marci Evangelium.Marc. 1,42 .
e)de rebus fractis: repararila, restituilaJeremiae prophetia.Jer. 19,11 .
ḥaywa
Grébaut
ሐይወ፡ ḥaywa I,1 የሐዩ፡ , ይሕየው «vivrefr, guérirfr (neutre), se rétablirfr, se porter bienfr » ― ዳነ፡ Ms. BNFabb217, fol. 28v.
62
Leslau
ሐይወ ḥaywa (yǝḥyaw, yǝḥyu) liveen, be aliveen, come back to lifeen, reviveen (intr.), be wellen, be healeden, be cureden, recoveren, be restoreden, be saveden
ሕይወ፡ እምቀቲል ḥǝywa ʾǝmqatil he escaped deathen 252a
ḥaywa
Grébaut
ሐይወ፡ ḥaywa I,1 የሐዩ፡ , ይሕየው «vivrefr, guérirfr (neutre), se rétablirfr, se porter bienfr » ― ዳነ፡ Ms. BNFabb217, fol. 28v.
62
Leslau
ሐይወ ḥaywa (yǝḥyaw, yǝḥyu) liveen, be aliveen, come back to lifeen, reviveen (intr.), be wellen, be healeden, be cureden, recoveren, be restoreden, be saveden
ሕይወ፡ እምቀቲል ḥǝywa ʾǝmqatil he escaped deathen 252a
I,1SubjunctivusSubj. ይሒስ፡ , rarius ሐየሰ፡ I,2( Matthaei Evangelium.Matth. 5,23 romanae editionisrom., Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. 85b, p.) [huic radice proxime convenit aram. כְּסַס , Imperf. יְכוּס ( 1024), Aph. ܐܟܶܣ reprehendit, redarguit, corripuitla, כְּסַן idemid.; amh. ከሰሰ፡ accusarela, incusarela]
1)vituperarela, n. 125reprehenderela: μέμφεσθαι : ኢትሒስ፡ ዘእንበለ፡ ትሕትት፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 11,7 ; ሶቤሃ፡ የሐይስ፡ ርእሶ፡ liber Jobi.Job 33,27 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,19 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 14,15 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 8,8 Platt.
2)incusarela ከመቦ፡ እኁከ፡ ዘይሔይሰከ፡ (Platt: የሐይሰከ፡ ) ἔχει τι κατά σου Matthaei Evangelium.Matth. 5,23 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 2,4 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 19,17 .
3)increparela, objurgarela, fremerela: ይሒስከ፡ እግዚአብሔር፡ ἐπιτιμήσαι σοι Judae epistola.Judae 9 ; ὀνειδίζειν Matthaei Evangelium.Matth. 11,20 ; ከመ፡ ኢይሒስከ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 25,10 ; ኢትሒሰኒ፡ እስመ፡ ኀሠሥኩ፡ አእምር፡ ( μή μοι ὀργισθῇς ) Tobit, liber apocryphus.Tob. 5,14 ; ኵሉ፡ ዘስሕተ፡ ለከ፡ ቢጽከ፡ ኢትሒሶ፡ μὴ μηνιάσῃς Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 10,6 ; ይኄይስ፡ ትገሥጾ፡ እምትሒስ፡ θυμοῦσθαι Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 20,2 ; γογγύζειν Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 10,25 .
ḥesa , ኄሰ፡ ḫesa
Grébaut
ሔሰ፡ ḥesa I,1 የሐይስ፡ , ይሒስ፡ «blâmerfr, censurerfr, mépriserfr » ― ነቀፈ፡ Ms. BNFabb217, fol. 28v.
60
Leslau
ḥys ሔሰ ḥesa , () ኄሰ ḫesa (yǝḥis) blameen, rebukeen, scolden, revileen, have a grievanceen, insulten, vituperateen, reproveen, reprimanden, accuseen 251b
I,1SubjunctivusSubj. ይሒስ፡ , rarius ሐየሰ፡ I,2( Matthaei Evangelium.Matth. 5,23 romanae editionisrom., Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. 85b, p.) [huic radice proxime convenit aram. כְּסַס , Imperf. יְכוּס ( 1024), Aph. ܐܟܶܣ reprehendit, redarguit, corripuitla, כְּסַן idemid.; amh. ከሰሰ፡ accusarela, incusarela]
1)vituperarela, n. 125reprehenderela: μέμφεσθαι : ኢትሒስ፡ ዘእንበለ፡ ትሕትት፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 11,7 ; ሶቤሃ፡ የሐይስ፡ ርእሶ፡ liber Jobi.Job 33,27 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,19 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 14,15 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 8,8 Platt.
2)incusarela ከመቦ፡ እኁከ፡ ዘይሔይሰከ፡ (Platt: የሐይሰከ፡ ) ἔχει τι κατά σου Matthaei Evangelium.Matth. 5,23 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 2,4 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 19,17 .
3)increparela, objurgarela, fremerela: ይሒስከ፡ እግዚአብሔር፡ ἐπιτιμήσαι σοι Judae epistola.Judae 9 ; ὀνειδίζειν Matthaei Evangelium.Matth. 11,20 ; ከመ፡ ኢይሒስከ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 25,10 ; ኢትሒሰኒ፡ እስመ፡ ኀሠሥኩ፡ አእምር፡ ( μή μοι ὀργισθῇς ) Tobit, liber apocryphus.Tob. 5,14 ; ኵሉ፡ ዘስሕተ፡ ለከ፡ ቢጽከ፡ ኢትሒሶ፡ μὴ μηνιάσῃς Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 10,6 ; ይኄይስ፡ ትገሥጾ፡ እምትሒስ፡ θυμοῦσθαι Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 20,2 ; γογγύζειν Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 10,25 .
ḥesa , ኄሰ፡ ḫesa
Grébaut
ሔሰ፡ ḥesa I,1 የሐይስ፡ , ይሒስ፡ «blâmerfr, censurerfr, mépriserfr » ― ነቀፈ፡ Ms. BNFabb217, fol. 28v.
60
Leslau
ḥys ሔሰ ḥesa , () ኄሰ ḫesa (yǝḥis) blameen, rebukeen, scolden, revileen, have a grievanceen, insulten, vituperateen, reproveen, reprimanden, accuseen 251b
I,1[i.q. שָׁאַב hausitlaaquam; سَأْبٌ uterla] haurirela, aquamlaex puteo, ἀντλεῖν Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 2,16 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 2,19 . Vocabularium Aethiopicum, -a -aVoc. Ae.: ሔበ፡ ዘ፡ ቀድሐ፡ ḥeba
Grébaut
ሔበ፡ ḥeba I,1 የሐይብ፡ , ይሒብ፡ «puiserfr» ― ቀዳ፡ Ms. BNFabb217, fol. 28v.
61
Leslau
ḥyb ሔበ ḥeba (yǝḥib) draw wateren; 41 wrongly interprets Amh. ‘tälläqä’ (translation given by Tayyä for ‘heba’) as ‘be deep’ whereas in fact ‘tälläqä’ also means ‘draw water with a container’ 251a
I,1[vicina sunt: حَنَكَ manducavitladactylos aliasve res; חֵךְ حَنَكٌ ܚܶܢܟܳܐ palatum;la ܚܽܘܢܳܟܳܐ maxillala] n. 126manderela, manducarela, masticarela: አይ፡ አስናን፡ ዘየሐይክ፡ ዘንተ፡ ኅብስተ፡ Liturgiae in N. T. romano impressae; numeri significant folia et columnas.Lit. 173,2 ; እንዘ፡ የሐይክ፡ Regula Pachomii.Reg. Pach. ; የሐይኩ፡ በአስናን፡ not able to find explanation in abbreviation listM.F. ; ሶበ፡ ሔካ፡ ለላእፍ፡ not able to find explanation in abbreviation listM.M. f. 106 . ḥeka , ኄከ፡ ḫeka
Grébaut
ሔከ፡ ḥeka I,1 የሐይክ፡ , ይሒክ፡ «mâcherfr, mordrefr» ― አላመጠ፡ Ms. BNFabb217, fol. 28v.
62
Leslau
ḥyk ሔከ ḥeka (yǝḥik), () ኄከ፡ ḫeka chewen, masticateen, ( 62) biteen 251b
I,1[vicina sunt: حَنَكَ manducavitladactylos aliasve res; חֵךְ حَنَكٌ ܚܶܢܟܳܐ palatum;la ܚܽܘܢܳܟܳܐ maxillala] n. 126manderela, manducarela, masticarela: አይ፡ አስናን፡ ዘየሐይክ፡ ዘንተ፡ ኅብስተ፡ Liturgiae in N. T. romano impressae; numeri significant folia et columnas.Lit. 173,2 ; እንዘ፡ የሐይክ፡ Regula Pachomii.Reg. Pach. ; የሐይኩ፡ በአስናን፡ not able to find explanation in abbreviation listM.F. ; ሶበ፡ ሔካ፡ ለላእፍ፡ not able to find explanation in abbreviation listM.M. f. 106 . ḥeka , ኄከ፡ ḫeka
Grébaut
ሔከ፡ ḥeka I,1 የሐይክ፡ , ይሒክ፡ «mâcherfr, mordrefr» ― አላመጠ፡ Ms. BNFabb217, fol. 28v.
62
Leslau
ḥyk ሔከ ḥeka (yǝḥik), () ኄከ፡ ḫeka chewen, masticateen, ( 62) biteen 251b
III,1et III,2et ተታሐለ፡ III,3vagum oberrarela: ከመ፡ እለ፡ ያንሶስዉ፡ ውይቴሐሉ፡ Chrysostomi Tagsâʃs.Chrys. Ta. 16 ; in specie: victus quaerendi causa, እለ፡ በተታሕሎ፡ (var. በተአኅሎ፡ ) የሐይዉ፡ οἵτινες ἄλιμα ἦν αὐτῶν τὰ σῖτα liber Jobi.Job 30,4 ; n. 553 ወአነሂ፡ አዐውድ፡ ወእተሐል፡ ወአሐውር፡ እምብሔር፡ ብሔረ፡ ወእምቤት፡ ቤተ፡ liber Jobi.Job 2,9 . Vocabularium Aethiopicum, -a -a.Voc. Ae.: እተሐል፡ (v. እቴሐል፡ ) ዘ፡ እቀላውጥ፡ እቅበዘበዝሂ፡ ይ፡ ; aliudla: ብ፡ እታለልአለሁ።
participiumpart.
1)scelestus et deperditusla; infelixla, miserrimusla, aerumnosusla: βδελυκτός ውሉድ፡ ሕርቱማን፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 41,5 ; ትውልደ፡ ሕርቱማን፡ τέκνα ἀπωλείας Jesaiae prophetia.Jes. 57,4 ; ἀπολλύμενοι ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 1,18 romanae editionisrom.; ad Corinthios epistola Pauli II.2 Cor. 4,3 : ወልድ፡ ሕርቱም፡ (de filio illo prodigo Evangelii) Didascalia Apostolorum; numerus significat capita.Did. 10 ; የሐይዉ፡ ሕርቱመ፡ ζῶσιν ἀδίκως Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 14,28 ; qui foedus init cum Satana, vocatur ብእሲ፡ ሕርቱም፡ not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 221 ; de homine mente capto: ልቡ፡ ሕርቱም፡ ወዕንቡዝ፡ not able to find explanation in abbreviation listGad. T.H. ; τάλας , ταλαίπωρος : ሕርቱም፡ አነ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 6,5 ; Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 3,11 ; Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 15,14 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 8,60 .
2)nonnumquam i.q. ሕሩም፡ , interdictusla, illicitusla: si quis duas uxores duxerit ወኢሰደደ፡ ዳግሚተ፡ ዘይእቲ፡ ሕርትምት፡ F.M. 5,4; ሰብሳብ፡ ርኵስት፡ ወሕርትምት፡ Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 9,4 (sed in titulo capitis ሕርምት፡ scriptum est); ረባሕ፡ ርኵስት፡ ወሕርትምት፡ Faus Manfasâwi; numerus significat sectiones et capita.F.M. 18,1. (In Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 13 legitur ሕርትምት፡ votumla ትሕርምት፡ ).
I,1( Marci Evangelium.Marc. 1,42 romanae editionisrom.legitur ሐየወ፡ , errore typographi) [ חָיָה ܚܝܳܐ حَيَّ ; in lingua amh. quaedam derivata conservata sunt] Imperf. የሐዩ፡ ( የሐይው፡ ), SubjunctivusSubj. ይሕየው፡ ; Imperat. ሕየው፡ , Infin. ሐዪው፡ et ሐይው፡ , ሐይዎ፡ et ሐይዎት፡ ,
1)viverelaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 5,3 sequensseq.; ሐዮክ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 41,4 ; ንሕነኪ፡ ሕይወተ፡ ነሐዩ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 48,11 ; ሐይውኒ፡ ወመዊትኒ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 11,14 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 22,11 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 20,4 ; ሐይው፡ ለነዋኅ፡ መዋዕል፡ Baruchi liber apocryphus.Bar. 3,14 ( μακροβίωσις ); liber Jobi.Job 7,16 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 6,57 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 7,18 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 8,9 ; Habacuci prophetia.Hab. 2,4 ; Evangelium Joannis.Joh. 5,25 sequensseq., aliis in locis innumeris; ለዓለም፡ ሕየው፡ (v. ሕያው፡ ) Danielis prophetia.Dan. 3,9 ; Danielis prophetia.Dan. 6,21 , ( videasvid. ነጋሢ፡ ); ሐይወት፡ ነፍስከ፡ ζῇ ἡ ψυχή σου ! Regum liber biblicum I.1 Reg. 1,26 .
a)vitam transigerela: ሕየው፡ በፍሥሓ፡ Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 7,14 ; ሠናይ፡ ሐይው፡ በትፍሥሕት፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 41,13 ; ዘረወ፡ ንዋየ፡ አቡሁ፡ እንዘ፡ የሐዩ፡ በምርዐት፡ Didascalia Apostolorum; numerus significat capita.Did. 10 ; ኢትኅድግዎሙ፡ ( ለውሉድክሙ፡ ) ዕሩዐ፡ ይሕየው፡ Didascalia Apostolorum; numerus significat capita.Did. 22.
2)reviviscerela, i.e.
c)de mortuis: in vitam revocarila, resurgerelaHezekielis prophetia.Hez. 37,3 ; Jesaiae prophetia.Jes. 26,19 ( ἐγερθήσομαι ); ይብሉ፡ ኢየሐይዉ፡ ምዉታን፡ λέγουσαν ἀνάστασιν μὴ εἶναι Marci Evangelium.Marc. 12,18 romanae editionisrom.; Marci Evangelium.Marc. 12,23 romanae editionisrom.; Lucae evangelium.Luc. 20,35 ; Lucae evangelium.Luc. 20,37 ; ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 15,12 sequensseq.; etiam de peccato: ሐይወት፡ ኀጢአት፡ ἀνέζησε ad Romanos epistola Pauli.Rom. 7,9 .
d)a morbo, vulneribus
β)consanescerela, sanarila: ቍስለ፡ ሞቱ፡ ሐይወ፡ Apocalypsis Joannis.Apoc. 13,3 ; ቅጥቃጤ፡ ዘኢየሐዩ፡ συντριβὴ ἀνίατος Proverbiorum liber biblicus.Prov. 6,15 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 13,37 ; Marci Evangelium.Marc. 1,42 .
e)de rebus fractis: repararila, restituilaJeremiae prophetia.Jer. 19,11 .
ḥaywa
Grébaut
ሐይወ፡ ḥaywa I,1 የሐዩ፡ , ይሕየው «vivrefr, guérirfr (neutre), se rétablirfr, se porter bienfr » ― ዳነ፡ Ms. BNFabb217, fol. 28v.
62
Leslau
ሐይወ ḥaywa (yǝḥyaw, yǝḥyu) liveen, be aliveen, come back to lifeen, reviveen (intr.), be wellen, be healeden, be cureden, recoveren, be restoreden, be saveden
ሕይወ፡ እምቀቲል ḥǝywa ʾǝmqatil he escaped deathen 252a
I,2[i.q. חִדֵּשׁ , ܚܰܕܶܬ , amh. አደሰ፡ ; arab. حَدَثَ novus, recens fuitla; III IV polivitlaensem]
1)renovarela, redintegrarela, reficerela, instaurarela, ኵሎ፡ ትሔድስ፡ πάντα καινίζει Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 7,27 ; animam: ይሔድሳ፡ ለነፍሱ፡ ἀνανεώσει liber Jobi.Job 33,24 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 50,11 ; vires: ይሔድሱ፡ ኀይሎሙ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 40,31 ; vitam: ሐድስ፡ መዋዕሊነ፡ ἀνακαίνισον Threni, liber biblicus.Thren. 5,21 ; poenitentiam: የሐድስዋ፡ ለንስሓሆሙ፡ ad Hebraeos epistola.Hebr. 6,6 ; juventutem Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 102,5 ; regnum Regum liber biblicum I.1 Reg. 11,14 ; festum Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 14 ; foedus Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 22 ; lumina coeli Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 19 ; oppida diruta ይሔድሱ፡ አህጉረ፡ ዘመዝበረ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 61,4 . In specie
b) ἐγκαινίζειν initiarela: ወሐደሰ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ Paralipomenon liber II.2 Par. 7,5 ; Paralipomenon liber II.2 Par. 7,9 .
2)innovarela, novarela, nova producerela: n. 129 ሐድሱ፡ ለክሙ፡ ሐዳሳተ፡ νεώσατε ἑαυτοῖς νεώματα Jeremiae prophetia.Jer. 4,3 ; ብዙኀ፡ ይሔድሱ፡ Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 12,29 ; ይሔድስ፡ እግዚእ፡ ሐዲሳተ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 106,13 .
ḥaddasa
Grébaut
ሐደሰ፡ ḥaddasa I,2 ይሔድስ፡ , የሐድስ፡ «renouvelerfr, rendre nouveaufr» ― አደሰ፡ አዲስ፡ አደረገ፡ Ms. BNFabb217, fol. 29r.
63
Leslau
ሐደሰ ḥaddasa renewen, restoreen, renovateen, repairen, (*) inaugurateen 225b
I,2[i.q. חִדֵּשׁ , ܚܰܕܶܬ , amh. አደሰ፡ ; arab. حَدَثَ novus, recens fuitla; III IV polivitlaensem]
1)renovarela, redintegrarela, reficerela, instaurarela, ኵሎ፡ ትሔድስ፡ πάντα καινίζει Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 7,27 ; animam: ይሔድሳ፡ ለነፍሱ፡ ἀνανεώσει liber Jobi.Job 33,24 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 50,11 ; vires: ይሔድሱ፡ ኀይሎሙ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 40,31 ; vitam: ሐድስ፡ መዋዕሊነ፡ ἀνακαίνισον Threni, liber biblicus.Thren. 5,21 ; poenitentiam: የሐድስዋ፡ ለንስሓሆሙ፡ ad Hebraeos epistola.Hebr. 6,6 ; juventutem Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 102,5 ; regnum Regum liber biblicum I.1 Reg. 11,14 ; festum Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 14 ; foedus Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 22 ; lumina coeli Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 19 ; oppida diruta ይሔድሱ፡ አህጉረ፡ ዘመዝበረ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 61,4 . In specie
b) ἐγκαινίζειν initiarela: ወሐደሰ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ Paralipomenon liber II.2 Par. 7,5 ; Paralipomenon liber II.2 Par. 7,9 .
2)innovarela, novarela, nova producerela: n. 129 ሐድሱ፡ ለክሙ፡ ሐዳሳተ፡ νεώσατε ἑαυτοῖς νεώματα Jeremiae prophetia.Jer. 4,3 ; ብዙኀ፡ ይሔድሱ፡ Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 12,29 ; ይሔድስ፡ እግዚእ፡ ሐዲሳተ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 106,13 .
ḥaddasa
Grébaut
ሐደሰ፡ ḥaddasa I,2 ይሔድስ፡ , የሐድስ፡ «renouvelerfr, rendre nouveaufr» ― አደሰ፡ አዲስ፡ አደረገ፡ Ms. BNFabb217, fol. 29r.
63
Leslau
ሐደሰ ḥaddasa renewen, restoreen, renovateen, repairen, (*) inaugurateen 225b
I,1( Proverbiorum liber biblicus.Prov. 23,34 , at plerumque) I,2[nec non ቀደፈ፡ q.v.; جَدَفَ vel جَذَفَ
1)secuitla
2)propulit navem remisla; مِجْدَافٌ remusla; خَدْفٌ gubernaculumlanavis; secundumsec.al. anchorala; قَذَفَ remigavitla; مِقْذَفٌ vel مِقْذَافٌ remusla; in dialecto Jamanensium غَادِفٌ remexla, nautala, مِغدَفٌ remusla; amh. ቀዘፈ፡ propulit navem remisla] proprie: remis propellere, deinde gubernarelanavem: ወኀደፋ፡ ኀዳፊ፡ ርቱዐ፡ Actus apostolorum.Act. 27,40 romanae editionisrom.; ዘኀደፈ፡ κυβερνήτης Jacobi epistola.Jac. 3,4 romanae editionisrom.; Apocalypsis Joannis.Apoc. 18,17 romanae editionisrom.; ዘየኀድፍ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 23,34 ; not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 128 ( ይኄድፍ፡ ). Deinde transfertur et jungitur cumc.Acc.rei; ይኄድፉ፡ (v. የኀድፉ፡ ) ረሲዓን፡ ሕብለ፡ κυβερνῶσιν ἀσεβεῖς δόλους Proverbiorum liber biblicus.Prov. 12,5 ; et cumc.Acc.personapers.: ኀደፈቶ፡ ለጻድቅ፡ በንዋየ፡ ዕፅ፡ ምኑን፡ Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 10,4 . Similiter translatum ad gubernationem animarum hoc verbum saepe occurrit in liturgiis aliisque hujus generis libris, ut in ad hist. p. 328; Liturgiae in N. T. romano impressae; numeri significant folia et columnas.Lit. 171,3 ; in precibus: ኅድፍ፡ ልቦሙ፡ በፈሪሆትከ፡ ሠናይ፡ not able to find explanation in abbreviation listKedr f. 11 ; ለኀድፎ፡ ነፍስ፡ not able to find explanation in abbreviation listKedr f. 53 ; ኀድፈኒ፡ እማእበለ፡ ኀጢአት፡ gubernando salvum me praesta e fluctibus peccatila, Org.; Jesus ዘይኄድፎ፡ ለዓለም፡ እማዕበለ፡ ኀጣውእ፡ ዘበራግናተ፡ ወንጌሉ፡ ቅዱስ፡ Org.
ḫadafa , ḫaddafa , ሐደፈ፡ ḥadafa , ḥaddafa
Grébaut
ሐደፈ፡ ḥaddafa I,2 ይሔድፍ፡ , የሐድፍ፡ «dirigerfr, gouvernerfr (un navire), guiderfr, enseignerfr» ― መርከብ፡ መራ፡ ; አስተማረ፡ Ms. BNFabb217, fol. 29r.
64
Leslau
ኀደፈ፡ ḫadafa , ḫaddafa , () ሐደፈ፡ ḥadafa rowen, steeren (a boat), be a piloten, directen, leaden, guideen, teachen, deviseen, (, , ) saveen, cureen, polishen, render cleanen
ዘይኀድፍ፡ zayǝḫaddǝf , ዘይኄድፍ፡ zayǝheddǝf piloten 257b
I,1[denom. a ሕግ፡ lexla; radix חָקַק حَقَّ (unde חֹק pensum, terminus, tempus statutum, lexla; حَقٌّ jus, lex divina, officium, veritasla) apud Aethiopes in duas partes fissa est, quarum alteri ( ሕቅ፡ ) notio modi justila, alteri ( ሕግ፡ ) notio legislaconvenit] legem darela, constituerela, conderela: ሕግ፡ ዘሐገገ፡ ለክሙ፡ እግዚአብሔር፡ διαθήκη ἣν ἔθετο Κύριος πρὸς ὑμᾶς Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 24,8 ; ሕግ፡ ወትእዛዝ፡ ዘጸሐፍኩ፡ ትሕግግ፡ ሎሙ፡ 24,12; የሐግጉ፡ ሕገ፡ ወዐመፃ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 10,1 versio alteravers. alt.; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 2,14 ; ሙሴ፡ ሐገገ፡ ሎሙ፡ ሕገ፡ not able to find explanation in abbreviation listHaim. Ab. 2 ; not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 188. ḥagaga , ሐገገ፡ ḥaggaga
Grébaut
ሐገገ፡ ḥaggaga I,2 ይሔግግ፡ , የሐግግ፡ «décréterfr, faire des loisfr, établirfr, statuerfr» ― ሕግ፡ ሰራ፡ , ደነገገ፡ Ms. BNFabb217, fol. 30r.
65
Leslau
ḥgg ሐገገ ḥaggaga lay down lawsen, write lawsen, legislateen, ordainen, decreeen, institute lawsen 227b
I,1[denom. a ሕግ፡ lexla; radix חָקַק حَقَّ (unde חֹק pensum, terminus, tempus statutum, lexla; حَقٌّ jus, lex divina, officium, veritasla) apud Aethiopes in duas partes fissa est, quarum alteri ( ሕቅ፡ ) notio modi justila, alteri ( ሕግ፡ ) notio legislaconvenit] legem darela, constituerela, conderela: ሕግ፡ ዘሐገገ፡ ለክሙ፡ እግዚአብሔር፡ διαθήκη ἣν ἔθετο Κύριος πρὸς ὑμᾶς Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 24,8 ; ሕግ፡ ወትእዛዝ፡ ዘጸሐፍኩ፡ ትሕግግ፡ ሎሙ፡ 24,12; የሐግጉ፡ ሕገ፡ ወዐመፃ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 10,1 versio alteravers. alt.; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 2,14 ; ሙሴ፡ ሐገገ፡ ሎሙ፡ ሕገ፡ not able to find explanation in abbreviation listHaim. Ab. 2 ; not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 188. ḥagaga , ሐገገ፡ ḥaggaga
Grébaut
ሐገገ፡ ḥaggaga I,2 ይሔግግ፡ , የሐግግ፡ «décréterfr, faire des loisfr, établirfr, statuerfr» ― ሕግ፡ ሰራ፡ , ደነገገ፡ Ms. BNFabb217, fol. 30r.
65
Leslau
ḥgg ሐገገ ḥaggaga lay down lawsen, write lawsen, legislateen, ordainen, decreeen, institute lawsen 227b
I,1[ חָטַב cecidit lignumla(vic. חָצַב ); حَطَبَ lignatus estla( حَطَبٌ ligna caesa, quibus ignis accenditurla)] SubjunctivusSubj. ይሕጥብ፡
1)lignala, finderelavel caederela: ዘየሐጥብ፡ ዕፀ፡ ξυλοκόπος Josuae liber.Jos. 9,21 ; ሤምናክሙ፡ ትሕጥቡ፡ ዕፀ፡ Josuae liber.Jos. 9,19 .
2)lignarila: ይሕጥብ፡ ዕፀ፡ συναγαγεῖν ξύλα Deuteronomium.Deut. 19,5 ; ተሐጥብ፡ ዕፀወ፡ συνέλεγε ξύλα Regum liber biblicum III.3 Reg. 17,10 ; ሶበ፡ የሐጥብ፡ ዕፀወ፡ ይሤጽር፡ በበ፵ጾረ፡ ብእሲ፡ እስከ፡ ያነጢ፡ ዘይጸውር፡ ሎቱ፡ Gad. T.H.
ḥaṭaba
Grébaut
ሐጠበ፡ ḥaṭaba I,1 የሐጥብ፡ , ይሕጥብ፡ «fendre du boisfr (Ludolf), recueillir du boisfr (Abyssins)» ― እንጨት፡ ለቀመ፡ Ms. BNFabb217, fol. 30r. N.B. እንጨት፡ ʾǝnč̣at boisfr n’a jamais le sens d’arbrefr.
66
Leslau
ሐጠበ ḥaṭaba (yǝḥṭǝb) cuten (wood), spliten (wood), gatheren (wood) 248b
et ሐጸ፡ , etiam per , I,1[significatio radicis חָצַץ prima est secuitla, absciditla, disciditlavideasvid.Ges. thes. p. 510; Aethiopibus notio concidendilain notionem imminuendilaet intransit. decrescendilatransiit; vicinusvic. ኀጠጠ፡ , ቀጢን፡ q.v.] SubjunctivusSubj. ይሕጽጽ፡
1)perraro transit. imminuerela, deminuerela, ut: ዘይጸልእ፡ ነቢበ፡ ብዙኀ፡ የሐጽጻ፡ ለኀጢአቱ፡ ἐλαττονοῦται κακίᾳ (si non ያሐጽጻ፡ legere malueris) Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,6 ; ኢሐጸነ፡ ወኢምንተ፡ (var.) nobis debita nihilo minus deminuitlaKufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. p. 127 annotatioann.1.
2)plerumque intransit. minuila, imminuila, deficerela, decrescerela: ሐጸ፡ ማይ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 8,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 8,5 ; de luna Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 78,8 ; ብርሃን፡ ዘየኀልቅ፡ እንዘ፡ የሐጽጽ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 43,7 ; de ingenio የሐጽጽ፡ ልቡ፡ ከመ፡ ወርኅ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 27,11 ; ( oppositum, -o, -nituropp. ተወሰከ፡ ) Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 42,21
3)comparative minoremla, inferioremla, minimum essela: ኢይሕጽጽ፡ እክልከ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. p. 113 ; cumc.Acc.personapers.(sensu Dativi): እለ፡ የሐጾሙ፡ አእምሮ፡ οἱ ἐνδεεῖς φρενῶν Proverbiorum liber biblicus.Prov. 9,4 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 9,16 ; cumc.Acc.rei: የሐጹ፡ ኀይለ፡ minores sunt viribuslaEzrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 3,65 ; ኢፈድፈደ፡ ወኢሐጸጸ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 16,18 ; ( tribus filiis suis regnum divisitla) ከመ፡ ኢይኩን፡ ፩እምኔሆሙ፡ ዘይፈደፍድ፡ ወየሐጽጽ፡ በምንትኒ፡ Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 332 ; ትእዛዝ፡ እንተ፡ ተሐጽጽ፡ mandatum minimumlaMatthaei Evangelium.Matth. 5,19 ; ኢየሐጽጽ፡ መዐተ፡ ንጉሥ፡ እመዐተ፡ አንበሳ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 20,2 ; Lit. Epiph.; Matthaei Evangelium.Matth. 2,6 .
4)detrahila, deducila(etiam: reliquum efficere, in arithm.): እምጥብዖትነ፡ ኢየሐጸነ፡ ግንፋል፡ de penso ne unus quidem later nobis detrahiturlaExodus, liber Pentateuchi.Ex. 5,19 ; ፶ ዓመት፡ እንዘ፡ የሐጽጽ፡ ወርኅ፡ quinquaginta anni detracto mense unolaAbushakeri opus chronographicum; numerus significat capita.Abush. 50 ; ( በበ፭፡ ዓመት፡ ) የሐጽጽ፡ ወርኅ፡ እምፀሐይ፡ ፴መዋዕለ፡ per singula quinquennia cursus lunae cum cursu solis comparatus reliquum efficit triginta dierumlaHenochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 74,1 -16.
ḥaṣaṣa , ḥaṣṣa
Grébaut
ሐጸጸ፡ ḥaṣaṣa et ሐጸ፡ ḥaṣṣa I,1 የሐጽጽ፡ , ይሕጽጽ፡ «diminuerfr, être moindrefr, devenir peu, petit, manquantfr» ― ጐደለ፡ Ms. BNFabb217, fol. 30v.
67
Leslau
ḥṣṣ ሐጸጸ ḥaṣaṣa , ሐጸ ḥaṣṣa (yǝḥṣǝṣ) be deficienten, subsideen, waneen, decreaseen (intr.), be wantingen, be lessen, be subtracteden, diminishen (intr.), be inferioren (in quality), be short ofen, be the leasten, be littleen, be imperfecten 247b
I,1[prima notio est in dissecandola(cfr. ሐጸየ፡ ሐጸጸ፡ ኀጸወ፡ ); hincprovenit notio dividendila, ut in חָצָה , חֲצִי ; حِصَّةٌ portiola; حَصَّ III IV portionem deditlaalicui; حَظٌّ portiola, in spec. boni, felicitas, bona sorsla, حَظِيَ (bonam sortem nactus est) dignitate, honore, aestimatione usus estla; at in Geez notio restricta est ad portionem a sponso sponsae datamlavideasvid. ሕፄ፡ ; inde ሐፀየ፡ filiae vel futurae uxori portionem ratam assignarela; amh. አዎ፡ ] SubjunctivusSubj. ይሕፂ፡
1)donum sponsalicium darela: የሐፂ፡ ሕፄሃ፤ ይሁብ፡ ለአቡሃ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 22,16 .
2)dono sponsaliciola n. 140emerela(i.e. despondere) aliquam sibi vel alii: ብእሲትየ፡ እንተ፡ ሐፀይክዋ፡ በምእት፡ ቍልፈት፡ ( ἔλαβον ) Regum liber biblicum II.2 Reg. 3,14 ; parentesla ሐፀዩ፡ ሎቱ፡ ብእሲተ፡ እምዐበይተ፡ ቤተ፡ ንጉሥ፡ Gadela Za Michael.Gad. Za Mich. ; Gadela Tacla-Zion.Gad. T. Zion ; ለአከ፡ ንጉሥ፡ ይሕፅያ፡ ሎቱ፡ Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 272 ; ለእመ፡ ኢኮነ፡ ታሕተ፡ ምልክና፡ ካልኡ፡ ይከውኖ፡ ( ei permissum estla) ከመ፡ ይሕፂ፡ ለርእሱ፡ እመአኮ፡ በርእሱ፡ አው፡ በመጽሐፈ፡ መልእክቱ፡ አው፡ በዘ፡ ይሠምሮ፡ ለከዊነ፡ ዐራቂ፡ F.N. 24,2. Vocabularium Aethiopicum, -a -aVoc. Ae.: ፈኀረ፡ ሐፀየ፡ ብ፡ አዎ።
ḥaḍaya , ሐጸየ፡ ḥaṣaya
Grébaut
ሐጸየ፡ ḥaṣaya I,1 የሐጺ፡ , ይሕጺ፡ «faire les fiançaillesfr, fiancerfr» ― አጨ፡ Ms. BNFabb217, fol. 31r.
38
Leslau
ሐፀየ ḥaḍaya , () ሐጸየ፡ ḥaṣaya (yǝḥḍi) betrothen, affianceen, be engageden (to marry), give the dowryen (the boy’s or the girl’s parents) 226b
I,1[amh. አጸረ፡ ; i.q. חָצַר (in חָצֵר locus septus, area, atrium, villala), حَصَرَ circumdedit, in angustiam redegitla( حِصَارٌ sepimentum, castellumla) حَظَرَ prohibuitla( حِظَارٌ paries, sepimentumla); vicinusvic.est ቀጸረ፡ q.v.] SubjunctivusSubj. ይሕጽር፡
1)circumdarelavel cingerelare, in sp. sepimento, muro, consepirela, circumsepirela, obstruerelavel concludere sepimentolavel murola: ሐጸሩኒ፡ በሐሰት፡ ἐκύκλωσέ με ἐν ψεύει Hosea.Hos. 11,12 ; ሰረገላተ፡ እሳት፡ ሐጸሮ፡ (v. ሕጹር፡ ) ላዕለ፡ ኤልሳዕ፡ περικύκλῳ Ἐλισαιέ Regum liber biblicum IV.4 Reg. 6,17 ; አሐጽር፡ ፍኖታ፡ በሦክ፡ Hosea.Hos. 2,8 ; እመኒ፡ ሐጸርከ፡ በሦክ፡ ላዕለ፡ ንዋይከ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 28,24 ; አሐጽር፡ ሎሙ፡ ዐውደ፡ ደብርየ፡ Hezekielis prophetia.Hez. 34,26 ; ወሐጸሮ፡ ለማይ፡ በትእዛዙ፡ πρόσταγμα ἐγύρωσεν ἐπὶ πρόσωπον ὕδατος liber Jobi.Job 26,10 ; ሐጸርክዋ፡ ለባሕር፡ በአናቅጽ፡ liber Jobi.Job 38,8 ; συμφράξει Jesaiae prophetia.Jes. 27,12 . Etiam obice intercluderelaaquas: ሐጸርኩ፡ ወአንጸፍኩ፡ ማየ፡ ἔθηκα γέφυραν καὶ ἠρήμωσα ὕδατα Jesaiae prophetia.Jes. 37,25 .
2)circumvallarelai.e. et munitionibus praemunirelalocum et operibus cingerela, obsiderela.
a) ሐጸሩ፡ አርእስተ፡ አድባር፡ ἐτείχισαν Judith liber apocryphus.Judith 5,1 ; translatetransl.: ይሕጽርክሙ፡ በሐጹረ፡ መስቀሉ፡ Maʃshafa Genzat.Genz. f. 153.
b)cumc.Acc.: አሐጽረኪ፡ በማኅፈድ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 29,3 ; Jeremiae prophetia.Jer. 21,4 versio alteravers. alt.; Jeremiae prophetia.Jer. 52,4 ; ተሐጽራ፡ በተዓይን፡ Hezekielis prophetia.Hez. 4,2 ; Hezekielis prophetia.Hez. 21,22 ; Hezekielis prophetia.Hez. 26,8 ; Regum liber biblicum IV.4 Reg. 25,1 ; Vespasianusla ሐጸራ፡ ለቤተ፡ መቅደስ፡ Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 342 ; cumc. ውስተ፡ , ut: ሕጽሩ፡ (v. ሕጸሩ፡ ) ሐጹረ፡ ውስተ፡ ሀገር፡ Regum liber biblicum III.3 Reg. 20,12 ; ላዕለ፡ , ut: ይትዓየኑኪ፡ n. 134 ወየሐጽሩ፡ ላዕሌኪ፡ Lucae evangelium.Luc. 19,43 romanae editionisrom. ሐጸረ፡ ዘ፡ ደመቀ፡ ( videasvid. ሐጸረ፡ III,3).
ḥaṣara , ኀፀረ ḫaḍara
Grébaut
ሐጸረ፡ ḥaṣara I,1 የሐጽር፡ , ይሕጽር፡ «enceindrefr, entourer d’enceintefr» ― አጠረ፡ Ms. BNFabb217, fol. 30v.
67
Leslau
ሐጸረ ḥaṣara (yǝḥṣǝr), () ኀፀረ ḫaḍara fence offen, enclose with a fenceen, make a ramparten, build a mounden, compassen, encompassen, besiegeen 247a
et ሐጸ፡ , etiam per , I,1[significatio radicis חָצַץ prima est secuitla, absciditla, disciditlavideasvid.Ges. thes. p. 510; Aethiopibus notio concidendilain notionem imminuendilaet intransit. decrescendilatransiit; vicinusvic. ኀጠጠ፡ , ቀጢን፡ q.v.] SubjunctivusSubj. ይሕጽጽ፡
1)perraro transit. imminuerela, deminuerela, ut: ዘይጸልእ፡ ነቢበ፡ ብዙኀ፡ የሐጽጻ፡ ለኀጢአቱ፡ ἐλαττονοῦται κακίᾳ (si non ያሐጽጻ፡ legere malueris) Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,6 ; ኢሐጸነ፡ ወኢምንተ፡ (var.) nobis debita nihilo minus deminuitlaKufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. p. 127 annotatioann.1.
2)plerumque intransit. minuila, imminuila, deficerela, decrescerela: ሐጸ፡ ማይ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 8,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 8,5 ; de luna Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 78,8 ; ብርሃን፡ ዘየኀልቅ፡ እንዘ፡ የሐጽጽ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 43,7 ; de ingenio የሐጽጽ፡ ልቡ፡ ከመ፡ ወርኅ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 27,11 ; ( oppositum, -o, -nituropp. ተወሰከ፡ ) Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 42,21
3)comparative minoremla, inferioremla, minimum essela: ኢይሕጽጽ፡ እክልከ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. p. 113 ; cumc.Acc.personapers.(sensu Dativi): እለ፡ የሐጾሙ፡ አእምሮ፡ οἱ ἐνδεεῖς φρενῶν Proverbiorum liber biblicus.Prov. 9,4 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 9,16 ; cumc.Acc.rei: የሐጹ፡ ኀይለ፡ minores sunt viribuslaEzrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 3,65 ; ኢፈድፈደ፡ ወኢሐጸጸ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 16,18 ; ( tribus filiis suis regnum divisitla) ከመ፡ ኢይኩን፡ ፩እምኔሆሙ፡ ዘይፈደፍድ፡ ወየሐጽጽ፡ በምንትኒ፡ Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 332 ; ትእዛዝ፡ እንተ፡ ተሐጽጽ፡ mandatum minimumlaMatthaei Evangelium.Matth. 5,19 ; ኢየሐጽጽ፡ መዐተ፡ ንጉሥ፡ እመዐተ፡ አንበሳ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 20,2 ; Lit. Epiph.; Matthaei Evangelium.Matth. 2,6 .
4)detrahila, deducila(etiam: reliquum efficere, in arithm.): እምጥብዖትነ፡ ኢየሐጸነ፡ ግንፋል፡ de penso ne unus quidem later nobis detrahiturlaExodus, liber Pentateuchi.Ex. 5,19 ; ፶ ዓመት፡ እንዘ፡ የሐጽጽ፡ ወርኅ፡ quinquaginta anni detracto mense unolaAbushakeri opus chronographicum; numerus significat capita.Abush. 50 ; ( በበ፭፡ ዓመት፡ ) የሐጽጽ፡ ወርኅ፡ እምፀሐይ፡ ፴መዋዕለ፡ per singula quinquennia cursus lunae cum cursu solis comparatus reliquum efficit triginta dierumlaHenochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 74,1 -16.
ḥaṣaṣa , ḥaṣṣa
Grébaut
ሐጸጸ፡ ḥaṣaṣa et ሐጸ፡ ḥaṣṣa I,1 የሐጽጽ፡ , ይሕጽጽ፡ «diminuerfr, être moindrefr, devenir peu, petit, manquantfr» ― ጐደለ፡ Ms. BNFabb217, fol. 30v.
67
Leslau
ḥṣṣ ሐጸጸ ḥaṣaṣa , ሐጸ ḥaṣṣa (yǝḥṣǝṣ) be deficienten, subsideen, waneen, decreaseen (intr.), be wantingen, be lessen, be subtracteden, diminishen (intr.), be inferioren (in quality), be short ofen, be the leasten, be littleen, be imperfecten 247b
et ሐጸ፡ , etiam per , I,1[significatio radicis חָצַץ prima est secuitla, absciditla, disciditlavideasvid.Ges. thes. p. 510; Aethiopibus notio concidendilain notionem imminuendilaet intransit. decrescendilatransiit; vicinusvic. ኀጠጠ፡ , ቀጢን፡ q.v.] SubjunctivusSubj. ይሕጽጽ፡
1)perraro transit. imminuerela, deminuerela, ut: ዘይጸልእ፡ ነቢበ፡ ብዙኀ፡ የሐጽጻ፡ ለኀጢአቱ፡ ἐλαττονοῦται κακίᾳ (si non ያሐጽጻ፡ legere malueris) Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,6 ; ኢሐጸነ፡ ወኢምንተ፡ (var.) nobis debita nihilo minus deminuitlaKufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. p. 127 annotatioann.1.
2)plerumque intransit. minuila, imminuila, deficerela, decrescerela: ሐጸ፡ ማይ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 8,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 8,5 ; de luna Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 78,8 ; ብርሃን፡ ዘየኀልቅ፡ እንዘ፡ የሐጽጽ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 43,7 ; de ingenio የሐጽጽ፡ ልቡ፡ ከመ፡ ወርኅ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 27,11 ; ( oppositum, -o, -nituropp. ተወሰከ፡ ) Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 42,21
3)comparative minoremla, inferioremla, minimum essela: ኢይሕጽጽ፡ እክልከ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. p. 113 ; cumc.Acc.personapers.(sensu Dativi): እለ፡ የሐጾሙ፡ አእምሮ፡ οἱ ἐνδεεῖς φρενῶν Proverbiorum liber biblicus.Prov. 9,4 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 9,16 ; cumc.Acc.rei: የሐጹ፡ ኀይለ፡ minores sunt viribuslaEzrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 3,65 ; ኢፈድፈደ፡ ወኢሐጸጸ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 16,18 ; ( tribus filiis suis regnum divisitla) ከመ፡ ኢይኩን፡ ፩እምኔሆሙ፡ ዘይፈደፍድ፡ ወየሐጽጽ፡ በምንትኒ፡ Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 332 ; ትእዛዝ፡ እንተ፡ ተሐጽጽ፡ mandatum minimumlaMatthaei Evangelium.Matth. 5,19 ; ኢየሐጽጽ፡ መዐተ፡ ንጉሥ፡ እመዐተ፡ አንበሳ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 20,2 ; Lit. Epiph.; Matthaei Evangelium.Matth. 2,6 .
4)detrahila, deducila(etiam: reliquum efficere, in arithm.): እምጥብዖትነ፡ ኢየሐጸነ፡ ግንፋል፡ de penso ne unus quidem later nobis detrahiturlaExodus, liber Pentateuchi.Ex. 5,19 ; ፶ ዓመት፡ እንዘ፡ የሐጽጽ፡ ወርኅ፡ quinquaginta anni detracto mense unolaAbushakeri opus chronographicum; numerus significat capita.Abush. 50 ; ( በበ፭፡ ዓመት፡ ) የሐጽጽ፡ ወርኅ፡ እምፀሐይ፡ ፴መዋዕለ፡ per singula quinquennia cursus lunae cum cursu solis comparatus reliquum efficit triginta dierumlaHenochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 74,1 -16.
Substantivumsubst., m. et fem. , pluralisPl. አውራኅ፡ , pluralisPl.pluralisPl. አውራኃት፡ (Lud. e Mss. Colb.), [ יָרֵחַ et יֻרַח ܝܰܪܚܳܐ , تَوْرِيخٌ تَأَرِيخٌ ታሪክ፡ ; de etymo videasvid.Ges. thes. p. 630]
2)plerumque m. , mensisla, Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 12,2 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 13,4 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 19,1 ; በኃምስ፡ ወርኅ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 1,3 ; Lucae evangelium.Luc. 1,26 ; ለለወርኅ፡ በወርኁ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 66,23 varia lectiovar.; ፲ወ፪ ወርኅ፡ δωδεκάμηνον Danielis prophetia.Dan. 4,26 ; አውራኅ፡ liber Jobi.Job 39,2 ; አውራኅ፡ ክልኤ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 11,6 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 11,7 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 27,7 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 38,24 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 2,2 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 11,23 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 11,2 ; አመ፡ ዐሠርቱ፡ ወአሐዱ፡ አውራኅ፡ Deuteronomium.Deut. 1,3 ; በአውራኅ፡ እሙራት፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 78,9 ; ሠለስተ፡ አውርኀ፡ (pro አውራኀ፡ ) Actus apostolorum.Act. 7,20 romanae editionisrom.et Actus apostolorum.Act. 19,8 romanae editionisrom.; ኵሎን፡ አውራኅ፡ F.N. 36.
a)noviluniala አውራኅ፡ (v. አሥህርት፡ ) Hosea.Hos. 2,13 .
c) ወርኀ፡ ህላል፡ vel ወርኅ፡ ወርኃዊ፡ vel ሠርቃቂ፡ mensis lunarislaopponitur ወርኀ፡ ፀሓይ፡ vel ወርኅ፡ ፀሓያዊ፡ mensi solarila, Abush.
ḥaṣaṣa , ḥaṣṣa
Grébaut
ሐጸጸ፡ ḥaṣaṣa et ሐጸ፡ ḥaṣṣa I,1 የሐጽጽ፡ , ይሕጽጽ፡ «diminuerfr, être moindrefr, devenir peu, petit, manquantfr» ― ጐደለ፡ Ms. BNFabb217, fol. 30v.
67
Leslau
ḥṣṣ ሐጸጸ ḥaṣaṣa , ሐጸ ḥaṣṣa (yǝḥṣǝṣ) be deficienten, subsideen, waneen, decreaseen (intr.), be wantingen, be lessen, be subtracteden, diminishen (intr.), be inferioren (in quality), be short ofen, be the leasten, be littleen, be imperfecten 247b
warḫ , pluralisPl. ʾawrāḫ , pluralisPl.pluralisPl. ʾawrāhāt
Grébaut
ወርኅ፡ warḫ , pluralisPl. አውራኅ፡ ʾawrāḫ lunala, mensisla, tempusla, lunefr, moisfr, tempsfrጨረቃ፡ , ወር፡ lunefr, lunaisonfr Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 110.
247
Leslau
ወርኅ፡ ሕጹጽ warḫ ḥǝṣuṣ hollow monthen, 79, n. 1; videasvid. ሕጹጽ 247b
Cross-references: for ሠርቀ፡ ወርኅ፡ videasvid. ሠርቅ፡