Get involved
report issue

Search Help

Search

This app is built with exist-db, and uses Lucene as the standard search engine. This comes with several options available. A full list is here

Below very few examples.

sample result
* *custodir* add wildcards to unlimit your string search
? custodir? Will find any match for the position with the question mark.
~ ምሕረትከ~ Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
"" "ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡" Will find the exact string contained between quotes.
() (verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ Will find one of the two between brackets and the other string.

Input

If you want to transcribe some fidal into latin or update your transcription, you can have a go with our transcription tools.

If you are using the keyboard provided, please note that there are four layers, the normal one and those activated by Shift, Alt, Alt+Shift.

Normal and Shift contain mainly Fidal. Alt and Alt-Shift diacritics.

To enter letters in Fidal and the diacritics with this keyboard, which is independent of your local input selection, you can use two methods.

Orthographic variants of the Ethiopic language are searched as a standard if not otherwise specified. The following are the options considered by the search engine.

  • 's','s', 'ḍ'
  • 'e','ǝ','ə','ē'
  • 'w','ʷ'
  • 'ʾ', 'ʿ'
  • '`', 'ʾ', 'ʿ' (note that you can use the tick if you are not sure about the two, but none will be inferred for you)
  • 'ሀ', 'ሐ', 'ኀ', 'ሃ', 'ሓ', 'ኃ'
  • 'ሀ', 'ሐ', 'ኀ'
  • 'ሁ', 'ሑ', 'ኁ'
  • 'ሂ', 'ሒ', 'ኂ'
  • 'ሄ', 'ሔ', 'ኄ'
  • 'ህ', 'ሕ', 'ኅ'
  • 'ሆ', 'ሖ', 'ኆ'
  • 'ሠ','ሰ'
  • 'ሡ','ሱ'
  • 'ሢ','ሲ'
  • 'ሣ','ሳ'
  • 'ሥ','ስ'
  • 'ሦ','ሶ'
  • 'ሤ','ሴ'
  • 'ጸ', 'ፀ'
  • 'ጹ', 'ፁ'
  • 'ጺ', 'ፂ'
  • 'ጻ', 'ፃ'
  • 'ጼ', 'ፄ'
  • 'ጽ', 'ፅ'
  • 'ጾ', 'ፆ'
  • 'አ', 'ዐ', 'ኣ', 'ዓ'
  • 'ኡ', 'ዑ'
  • 'ኢ', 'ዒ'
  • 'ኤ', 'ዔ'
  • 'እ', 'ዕ'
  • 'ኦ', 'ዖ'

Some examples

  • If you search Taammera, you will not find Taʾammǝra or Taʿammera but only Taammera. Try Ta`ammera instead or use the keyboard provided to enter aleph and ayn.
  • If you are searching for Yāʿǝqob, you will not have a lot of luck searching Yaqob, unless some kind cataloguer has actually added it into the data as simplified spelling form. Try instead entering Yaqob~0.5 which is a fuzzy search, this will return also Yāʿǝqob. Also Ya`eqob is fine for example.

Keys Combinations

With this method you use keys combinations to trigger specific characters. Click here for a list of the available combos. This can be expanded, do not hesitate to ask (click here to post a new issue).

Hold and choose

If you hold a key optional values will appear in a list. You can click on the desiderd value or use arrows and enter to select it. The options are the same as those activated by combinations.

With this method you do not have to remember or lookup combos, but it does take many more clicks...

nota Genitivi ( gramm.§ 145; § 186).
1)Sicut pronomenpron.relativumrel. ዘ፡ , ita notam Genitivi ዘ፡ secundum genera et numeros eorum a quibus pendet nominum variare licet, scilicetsc.SingularisSing.m. ዘ፡ , fem. እንተ፡ , pluralisPl.cumc. እለ፡ , ut: ዕፀ፡ በለን፡ እንተ፡ ላሕ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 35,8 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,4 ; መኃትው፡ እለ፡ ወርቅ፡ Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,20 ; Jacobi epistola.Jac. 5,14 ; at plerumque ዘ፡ post nomina utriusque generis et numeri usurpatur.
2)Ejus usus potissimus hic est:
a)ubi nomen regens statum constructum non admittit, ut: ማርያ፡ እንተ፡ ያዕቆብ፡ Maria Jacobi Matthaei Evangelium.Matth. 27,56 ; Matthaei Evangelium.Matth. 2,5 ; ዘመኑ፡ አንተ፡ cujus es tu? Regum liber biblicum I.1 Reg. 30,13 ; vel duos Genitivos sibi subjunctos habet (quorum alter statu constr., alter nota ዘ፡ significatur), ut: ብእሲትከ፡ እንተ፡ ንእስከ፡ uxor n. 1032tua juventutis tuae Malachiae prophetia.Mal. 2,14 ; አዋልዲኪ፡ እለ፡ ሐቅል፡ Hezekielis prophetia.Hez. 26,8 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 30,14 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 38,14 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 44,2 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,13 ; Judicum liber.Jud. 6,25 ; Matthaei Evangelium.Matth. 26,28 ; ኦዘክርስቶስ፡ አፍቅሮተ፡ ሰብእ፡ Deg.; vel Genitivus alia voce interjecta a suo nomine sejunctus est, ut: በዕለት፡ ዐባይ፡ እንተ፡ ኵነኔ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 10,6 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 72,2 ; vel ad nomen statui constr. subjunctum aliud additur, ut: መራኁተ፡ ሞት፡ ወዘሲኦል፡ Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,18 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 17,5 ; አብያቲከ፡ ወዘዐበይትከ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 10,6 ; Jesaiae prophetia.Jes. 65,7 ; Tobit, liber apocryphus.Tob. 3,5 ; Judicum liber.Jud. 15,5 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 30,37 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 41,5 .
3)Praeterea de significatione voculae ዘ፡ notanda sunt haec:
a)Usurpatur de materia, e qua quid factum est
α)exla: ምሕራማቲኪ፡ ገብሩ፡ ዘቀርነ፡ ነጌ፡ ἐξ Hezekielis prophetia.Hez. 27,6 ; ግበር፡ ለከ፡ ታቦተ፡ እንተ፡ ዕፅ፡ ἐκ ξύλων Genesis liber Pentateuchi.Gen. 6,14 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 25,13 annot.; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 27,3 .
β)substantivis materiae praepositum adjectiva materiae efficit: ጽላት፡ እለ፡ እብን፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 34,4 ; ዘዕፅ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 35,13 ; ዘብሩር፡ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 7,13 ; ዘጸጕረ፡ ገመል፡ Marci Evangelium.Marc. 1,6 ; al.
b)Crebro (sicut ذو ) simul vim pronominis demonstrativi in se continet: is qui estlaalicujus i.e. pertinens adlaaliquem vel aliquid, praeditusla, possidensla.
α) ለክሙ፡ ለእለ፡ ብሔረ፡ ሮሜ፡ ad Romanos epistola Pauli.Rom. 1,15 ; በእንተ፡ እለ፡ ጌዴዎን፡ ad Hebraeos epistola.Hebr. 11,32 ; እምነ፡ እለ፡ ሳኦል፡ ex hominibuslai.e. servis SaulilaRegum liber biblicum I.1 Reg. 21,7 ; እለ፡ ኢዩ፡ Regum liber biblicum IV.4 Reg. 9,17 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 38,22 ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ቤቱ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 16 ; ምስለ፡ እለ፡ አዛርያ፡ Dan. apocr. 3,25; ዕደው፡ እለ፡ ዳታን፡ ወአቤሮን፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 45,18 ; አኮ፡ ክመ፡ ዘበለስ፡ ዘትገብሩ፡ τὸ τῆς συκῆς Matthaei Evangelium.Matth. 21,21 ; Matthaei Evangelium.Matth. 16,23 ; Matthaei Evangelium.Matth. 22,21 .
4)Nota Genitivi ዘ፡ ubi duplicatur, scilicetsc. ዘዘ፡ , vim distributivam nanciscitur, ut Genesis liber Pentateuchi.Gen. 24,22 ; plura exempla videasvid. sub ዚአሁ፡
nota Genitivi ( gramm.§ 145; § 186).
1)Sicut pronomenpron.relativumrel. ዘ፡ , ita notam Genitivi ዘ፡ secundum genera et numeros eorum a quibus pendet nominum variare licet, scilicetsc.SingularisSing.m. ዘ፡ , fem. እንተ፡ , pluralisPl.cumc. እለ፡ , ut: ዕፀ፡ በለን፡ እንተ፡ ላሕ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 35,8 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,4 ; መኃትው፡ እለ፡ ወርቅ፡ Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,20 ; Jacobi epistola.Jac. 5,14 ; at plerumque ዘ፡ post nomina utriusque generis et numeri usurpatur.
2)Ejus usus potissimus hic est:
a)ubi nomen regens statum constructum non admittit, ut: ማርያ፡ እንተ፡ ያዕቆብ፡ Maria Jacobi Matthaei Evangelium.Matth. 27,56 ; Matthaei Evangelium.Matth. 2,5 ; ዘመኑ፡ አንተ፡ cujus es tu? Regum liber biblicum I.1 Reg. 30,13 ; vel duos Genitivos sibi subjunctos habet (quorum alter statu constr., alter nota ዘ፡ significatur), ut: ብእሲትከ፡ እንተ፡ ንእስከ፡ uxor n. 1032tua juventutis tuae Malachiae prophetia.Mal. 2,14 ; አዋልዲኪ፡ እለ፡ ሐቅል፡ Hezekielis prophetia.Hez. 26,8 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 30,14 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 38,14 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 44,2 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,13 ; Judicum liber.Jud. 6,25 ; Matthaei Evangelium.Matth. 26,28 ; ኦዘክርስቶስ፡ አፍቅሮተ፡ ሰብእ፡ Deg.; vel Genitivus alia voce interjecta a suo nomine sejunctus est, ut: በዕለት፡ ዐባይ፡ እንተ፡ ኵነኔ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 10,6 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 72,2 ; vel ad nomen statui constr. subjunctum aliud additur, ut: መራኁተ፡ ሞት፡ ወዘሲኦል፡ Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,18 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 17,5 ; አብያቲከ፡ ወዘዐበይትከ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 10,6 ; Jesaiae prophetia.Jes. 65,7 ; Tobit, liber apocryphus.Tob. 3,5 ; Judicum liber.Jud. 15,5 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 30,37 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 41,5 .
3)Praeterea de significatione voculae ዘ፡ notanda sunt haec:
a)Usurpatur de materia, e qua quid factum est
α)exla: ምሕራማቲኪ፡ ገብሩ፡ ዘቀርነ፡ ነጌ፡ ἐξ Hezekielis prophetia.Hez. 27,6 ; ግበር፡ ለከ፡ ታቦተ፡ እንተ፡ ዕፅ፡ ἐκ ξύλων Genesis liber Pentateuchi.Gen. 6,14 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 25,13 annot.; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 27,3 .
β)substantivis materiae praepositum adjectiva materiae efficit: ጽላት፡ እለ፡ እብን፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 34,4 ; ዘዕፅ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 35,13 ; ዘብሩር፡ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 7,13 ; ዘጸጕረ፡ ገመል፡ Marci Evangelium.Marc. 1,6 ; al.
b)Crebro (sicut ذو ) simul vim pronominis demonstrativi in se continet: is qui estlaalicujus i.e. pertinens adlaaliquem vel aliquid, praeditusla, possidensla.
α) ለክሙ፡ ለእለ፡ ብሔረ፡ ሮሜ፡ ad Romanos epistola Pauli.Rom. 1,15 ; በእንተ፡ እለ፡ ጌዴዎን፡ ad Hebraeos epistola.Hebr. 11,32 ; እምነ፡ እለ፡ ሳኦል፡ ex hominibuslai.e. servis SaulilaRegum liber biblicum I.1 Reg. 21,7 ; እለ፡ ኢዩ፡ Regum liber biblicum IV.4 Reg. 9,17 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 38,22 ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ቤቱ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 16 ; ምስለ፡ እለ፡ አዛርያ፡ Dan. apocr. 3,25; ዕደው፡ እለ፡ ዳታን፡ ወአቤሮን፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 45,18 ; አኮ፡ ክመ፡ ዘበለስ፡ ዘትገብሩ፡ τὸ τῆς συκῆς Matthaei Evangelium.Matth. 21,21 ; Matthaei Evangelium.Matth. 16,23 ; Matthaei Evangelium.Matth. 22,21 .
4)Nota Genitivi ዘ፡ ubi duplicatur, scilicetsc. ዘዘ፡ , vim distributivam nanciscitur, ut Genesis liber Pentateuchi.Gen. 24,22 ; plura exempla videasvid. sub ዚአሁ፡
ὡςαννά ( הוֹשִׁיעָה־נָּה )
b) ዘሆሳዕና፡ (sc. ዕለት፡ sive በዓል፡ ) nec non ሆሳዕና፡ nude: dominica Palmarumla, ut Actus apostolorum.Act. 17,11 et ad Ephesios epistola Pauli.Eph. 2,6 romanae editionisrom.in tit. በሆሳዕና፡ ; ዘሆሳዕና፡ Cod. Mus. Brit. XXIX, 39; በሳኒታ፡ ሆሳዕና፡ በሰኑይ፡ ዕለት፡ feria secunda Palmarumla, Didascalia Apostolorum; numerus significat capita.Did. 29 ; እምሆሳዕና፡ inde a dominica Palmarumla, Liturgia Gregorii.Lit. Greg. Deinde quia in festo palmarum folia palmarum gestare solebant,
c)phoenixla, palmala: ዘይቶን፡ ወሆሳዕና፡ oleae et palmaelaEncomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaskaramSx. Masc. 3 ; ልብሱ፡ እምልሕጸ፡ ሆሳዕና፡ ወቈጽሉ፡ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaskaramSx. Masc. 3 ; quare in Voc. Aeth. ሆሳዕና፡ nominibus plantarum adnumeratum et nomine Amhar. ሰሌን፡ ( phoenice dactyliferala) explicatum est. { Cfr. הוֹשַׁעְנָא fasciculus salicumla, 992; 653–656}.
litera alphabeti Aethiopici decima septima, quae ዘይ፡ nominatur, cuique respondet ز et ذ . , quod primitus sonuit ህየተ፡ et ሂየተ፡ (ut Lucae evangelium.Luc. 11,11 ; Evangelium Joannis.Joh. 1,16 , 50 romanae editionisrom.; cf. Octateuchum Aeth. in appar. crit. p. 5) et ህየቴ፡ ( Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,19 F; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 44,33 F). Est
1)praepositio ( gramm.p. 316) quae antiquitus etiam ህየቴ፡ sonuerat et pronomina suffixa per vocalem êlasibi subjungit ( gramm.§ 167,3) locola, vicela, prola, pretiola( ἀντί et ὑπέρ ): ዘይትነሣእ፡ ህየንቴሁ፡ Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 4,15 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 10,14 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 10,15 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 36,33 sequensseq.; ጋገ፡ ዘዕፅ፡ ቀጥቀጥከ፡ ወእገብር፡ ህየንቴሁ፡ ዘሐፂን፡ ጋገ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 35,13 ; saepissime usurpata, ubi de permutando, persolvendo, remunerando, compensando agitur: Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,16 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,17 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,19 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 21,25 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 24,18 –20; Deuteronomium.Deut. 19,21 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 3,12 ; Jesaiae prophetia.Jes. 43,4 ; Jesaiae prophetia.Jes. 53,9 ; Jesaiae prophetia.Jes. 60,17 ; Jesaiae prophetia.Jes. 61,3 ; ዛቲ፡ ትከውኖሙ፡ ህየንተ፡ ጽእለቶሙ፡ Zephania prophetia.Zeph. 2,10 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 89,17 ; ተቀንየ፡ ያዕቆብ፡ ህየንተ፡ ራሔል፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 28 ; መጠወ፡ ነፍ፡ ህየንቴከ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 29,15 ; Evangelium Joannis.Joh. 11,50 ; ምንተ፡ ተዐስዮሙ፡ ህየንተ፡ ዘገብሩ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 7,28 ; ፈደዩ፡ እኪተ፡ ህየንተ፡ ሠናይት፡ Jeremiae prophetia.Jer. 18,20 ; Joelis prophetia.Joel 2,25 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 34,14 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 37,21 . Nonnunquam usurpatur pro sicutla, exempli gratiaex. gr. ህየንተ፡ ቈጾሊ፡ ዕፅ፡ ከማሁ፡ አነ፡ Org.; aliud exemplum videasvid. sub አሕመልመለ፡
Substantivumsubst.[c. terminatione Dualis ( gramm.§ 131) formatum e ክልእ፡ i.e. כֶּלֶא , proprie: seclusiola, sejunctiola, separatiola, deinde reslaseparatala, unde כִּלְאַיִם duaelaresladiversaela, Ges. thes. p. 684; كِلَا كِلْتَا ambola]
1)nomenn.numeralenum., femininis, rarius masculinis junctum ( gramm.§ 158): duola, duaela; ejus character est , usurpatur absolute: ክልኤ፡ ይሄልዉ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 24,40 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,16 ; Matthaei Evangelium.Matth. 19,6 ; et aliis nominibus appositum: ክልኤ፡ አንስት፡ Hezekielis prophetia.Hez. 23,2 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 1,2 varia lectiovar.; ክልኤ፡ እጐላት፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 6,7 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 29,16 ; ክልኤ፡ ደቂቅ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 10,25 ; ክልኤ፡ ባሕታዊያን፡ Tobit, liber apocryphus.Tob. 8,17 ; ክልኤ፡ ዘይት፡ Zachariae prophetia.Zach. 4,3 ; ክልኤ፡ አብትር፡ Zachariae prophetia.Zach. 11,7 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 11,6 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 11,7 ; Hezekielis prophetia.Hez. 35,10 ; Matthaei Evangelium.Matth. 2,16 ; Matthaei Evangelium.Matth. 14,17 ; Matthaei Evangelium.Matth. 14,19 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,8 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,9 ; Matthaei Evangelium.Matth. 22,40 .
a)parla( jugumla): ክልኤ፡ አእዱግ፡ Regum liber biblicum II.2 Reg. 16,1 .
b) ለክልኤ፡ bifariamla, dis-la, ut: ተወሠረ፡ ለክልኤ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 5,14 ; Marci Evangelium.Marc. 15,38 .
c)passim respondet: duplexla, δισσός , ut: በክልኤ፡ ልብ፡ ἐν καρδίᾳ δισσῇ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 1,28 ; መላፄ፡ በሊኅ፡ ዘክልኤ፡ አፉሁ፡ (cujus ora duo i.e.) δίστομος Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 21,3 ; ዘክልኤ፡ ልቡ፡ δίψυχος Jacobi epistola.Jac. 1,8 ; episcopus ኢይኩን፡ ዘክልኤ፡ ልቡ፡ ወዘክልኤ፡ ልሳኑ፡ Didascalia Apostolorum; numerus significat capita.Did. 4 ; ድንግልናኪ፡ ክልኤ፡ ዘውሣጤ፡ ወ ( ) አፍአ፡ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MiyazyaSx. Mij. 21 Enc.
2)ambola, uterquela,
a) ክልኤ፡ አጥባትኪ፡ Canticum Canticorum.Cant. 7,4 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 29,13 ; ምስለ፡ ክልኤ፡ አዋልዲሃ፡ not able to find explanation in abbreviation listDan. apocr. 1,15 ; ክልኤ፡ ድቂቆ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 48,1 .
b)cumc.pronomen suffixumpron. suff.
β)aliis nominibus appositum; ክልኤሆሙ፡ ደቂቁ፡ Tobit, liber apocryphus.Tob. 1,21 ; ክልኤሆን፡ እራሓተ፡ እደዊሁ፡ 1 Regum libri biblici I, II, III, IV.Reg. 5,4 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 3,4 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 19,15 ; Lucae evangelium.Luc. 5,7 ; Matthaei Evangelium.Matth. 20,21 . Pro ክልኤሆሙ፡ passim reperitur ክልኤዎሙ፡ , ut Zachariae prophetia.Zach. 6,13 Cod. Laur. n. 821
[compositum ex እም፡ silaet በል፡ (i.e. בַּל nonla) in st. constr. gramm.§ 57, ut proprie significet nisila] et ዘእንበለ፡ [proprie: quod si nonlavel nisila] conjunctioconj.et praepositiopraep.
A)Conj.
1)nisila, praeterquamla, post sententias negativas.
a)sequente nomine: ኢታገምር፡ ፍኖት፡ ዘእንበለ፡ አሐተ፡ (v. አሐቲ፡ ) ኪደተ፡ እግረ፡ ብእሲ፡ Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 5,7 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 9,27 ; አልቦ፡ ዘአትረፉ፡ ሊተ፡ እንበለ፡ ሐናሃ፡ Tobit, liber apocryphus.Tob. 1,20 ; ኀበ፡ መኑ፡ እንከ፡ እኔጽር፡ ዘእንበለ፡ ኀበ፡ የዋህ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 66,2 ; ምንተ፡ ይፈቅድ፡ እግዚአብሔር፡ ዘእንበለ፡ ዘርአ፡ (v. ዘርእ፡ ) Malachiae prophetia.Mal. 2,15 ; Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 27 ; Danielis prophetia.Dan. 6,7 ; Danielis prophetia.Dan. 6,12 ; Josuae liber.Jos. 22,29 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 3,19 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,13 ; Matthaei Evangelium.Matth. 12,4 ; Marci Evangelium.Marc. 6,8 ; Lucae evangelium.Luc. 4,26 ; ዘእንበለ፡ አመ፡ Marci Evangelium.Marc. 9,9 ; እንበለ፡ ሶበ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 33,16 .
b)sequente verbo: ዘእንበለ፡ እግዚአብሔር፡ ወሀቦ፡ ኢይክል፡ ፈክሮ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 41,16 ; ይልህቅኑ፡ ሐመልማል፡ ዘእንበለ፡ ይሰቅይዎ፡ (v. ይሰቀይ፡ ) liber Jobi.Job 8,11 ; የሐውሩኑ፡ ፪ ኅቡረ፡ ዘእንበለ፡ (v. እንዘ፡ ኢ፡ ) ይትራአዩ፡ Amosi prophetia.Am. 3,3 ; sequensseq.SubjunctivusSubj.: ዘእንበለ፡ይዝልፍዎ፡ ad Timotheum epistola I.1 Tim. 5,19 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,32 . Nota etiam ዘእንበለ፡ እመ፡ ኢቀደመ፡ አሲሮቶ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 12,29 ; ubi aut ዘእንበለ፡ , aut እመ፡ ኢ፡ superfluum videtur.
d) እንበለ፡ ዳእሙ፡ excipe tamenla, non autemla(negatione non praemissa) Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 22,22 ; Regum liber biblicum II.2 Reg. 2,10 ; vel sed nonnisila(negatione praemissa) Actus apostolorum.Act. 27,22 .
2)nisilanonnumquam idem est quod ( ohne daßde) ita ut nonla, quinla, vel not foundPart.cum negatione, vel quamvis nonla; sequensseq.Imperf., አሐቲ፡ እምኔሆን፡ ኢትወድቅ፡ ዘእንበለ፡ ያአምር፡ አቡክሙ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 10,29 ; sequensseq.SubjunctivusSubj.: ዘእንበለ፡ ይደረር፡ ἄδειπνος Danielis prophetia.Dan. 6,18 ; Matthaei Evangelium.Matth. 22,12 ; p. 335; ዘረወ፡ ምጽዋተ፡ እንበለ፡ ያትርፍ፡ ጥሪተ፡ ብዕሉ፡ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TerrSx. Ter 26 Enc.; Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaggabitSx. Mag. 29 ; እንበለ፡ ትግበር፡ ጌጋየ፡ ( ተቀትለት ) Synaxaria; sequuntur nomina mensium GenbôtSx. Genb. 30 Enc.
3)sequensseq.SubjunctivusSubj.ne fortela, μήποτε , እንበለ፡ ትፍተው፡ (paulo infra ከመ፡ ኢትምክን፡ ) Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 42,9 .
4)sequensseq.SubjunctivusSubj.priusquamla, antequamla, ut: ንግበር፡ ለነ፡ ስመ፡ እንበለ፡ ንዘረው፡ (proprie: si non volumusladissipari i.e. ut nelaposthac dissipemur i.e. priusquamlacaet.) Genesis liber Pentateuchi.Gen. 11,4 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 48,5 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 1,19 ; Josuae liber.Jos. 2,8 ; Josuae liber.Jos. 3,1 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 118,67 ; liber Jobi.Job 10,21 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 8,24 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 18,13 ; Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 12,1 sequensseq.; Jesaiae prophetia.Jes. 44,7 ; Jesaiae prophetia.Jes. 66,7 ; Jeremiae prophetia.Jer. 1,5 ; Tobit, liber apocryphus.Tob. 14,15 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 4,2 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 4,3 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 4,4 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 4,5 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 4,6 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 4,7 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 4,8 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 4,9 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 4,10 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 4,11 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 4,12 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 4,13 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 8,24 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 9,19 ; እንበለ፡ ትስማዕ፡ ኢታውሥእ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 11,8 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 14,13 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 18,19 sequensseq.; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 83,2 ; Matthaei Evangelium.Matth. 1,18 ; Matthaei Evangelium.Matth. 26,34 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,11 , al. Passim nondum — quumla, ut: እንበለ፡ ይስክቡ፡ ሰብእ፡ ዐገቱ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 19,4 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 24,15 .
B)not foundPraep.; ante pronomen suffixumpron. suff.formam ( ) እንበሌ፡ assumit, ut: እንበሌየ፡ al.; aliâs forma እንበሌ፡ obsoleta est nec nisi raro occurrit (ut Matthaei Evangelium.Matth. 15,38 ).
2)sinela, absquela; አንሰ፡ አሐውር፡ እንበለ፡ ወልድ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 14 ; ኢይክሉ፡ ዕደው፡ እንበለ፡ አንስት፡ Ezrae liber apocryphus (Graecus)1 Esr. 4,17 ; ዘእንበሌሆሙ፡ ኢይትከሀል፡ ነቢረ፡ ሀገር፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 38,32 ; ዘእንበለ፡ ንጉሥ፡ οὐκ ὄντος βαβιλέως Hos, 3,4; Jes, 28,1; n. 774 ዘእንበለ፡ ወርቅ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 55,1 ; እንበለ፡ ሤጥ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 51,25 ; liber Jobi.Job 6,6 ; liber Jobi.Job 24,7 ; liber Jobi.Job 31,39 ; οὐ μετά Jeremiae prophetia.Jer. 17,11 ; Danielis prophetia.Dan. 2,34 ; Matthaei Evangelium.Matth. 13,34 ; Lucae evangelium.Luc. 6,49 ; Evangelium Joannis.Joh. 15,5 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 2,14 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 4,15 ; ዘእንበለ፡ መባሕት፡ F.N. 4; inscio et invito aliquo Genesis liber Pentateuchi.Gen. 41,44 ; Jesaiae prophetia.Jes. 36,10 ; Jeremiae prophetia.Jer. 51,19 ; Evangelium Joannis.Joh. 1,3 .
a)crebro adhibetur exponendis Graecorum adjectivis vel adverbiis negativis et privativis, ut: ἄτεκνος ዘእንበለ፡ ውሉድ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 16,3 ; ἀνέγκλητος ዘእንበለ፡ ነውር፡ ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 1,8 ; ዘእንበለ፡ ዐስብ፡ , ዘእንበለ፡ ሲሳይ፡ ἀμισθί , ἀσιτί liber Jobi.Job 24,6 ; ἀνελεημόνως liber Jobi.Job 6,21 , al.
3)prius quamla, antela: ዘእንበለ፡ ጊዜከ፡ Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 7,17 ; ዘእንበለ፡ ቅጥቃጤ፡ πρὸ συντριβῆς Proverbiorum liber biblicus.Prov. 18,12 . Ubi praepositioni ዘእንበለ፡ plura nomina subjunguntur, posteriori negatio ኢ፡ praemitti solet, ut: ዘእንበለ፡ ክልአት፡ ወኢጽርዐት፡ Liturgiae in N. T. romano impressae; numeri significant folia et columnas.Lit. 163,4 (alia exempla videasvid. sub ኢ፡ ).
pronomenpron.relativumrel.et conjunctioconj.relativumrel.( gramm.§ 147; gramm.§ 169,5).
A)pronomenPron.relativumrel.: SingularisSing.m. ዘ፡ , fem. እንተ፡ , pluralisPl.cumc. እለ፡ quila, quaela, quodla.
1)De constructione hujus pronominis ( videasvid. gramm.§ 201; § 202).
a)Formae pronominis secundum numeros et genera variantur, ut: ኢየሱስ፡ ዘተብህለ፡ ክርስቶስ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 1,16 ; ምድር፡ እንተ፡ ኢኮነት፡ እንቲአከ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 10 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 12,1 ; Epistola Joannis I.1 Joh. 1,5 ; አጥባት፡ እለ፡ ኢሐፀና፡ Lucae evangelium.Luc. 23,29 ; ቢጾሙ፡ እለ፡ ውስተ፡ ካልእ፡ ሐመር፡ Lucae evangelium.Luc. 5,7 ; sed ubicumque nomen, ad quod pronomenpron.relativumrel.referatur, praemissum est, ዘ፡ simplex (tamquam nota relationis generalis) sufficere potest, ut: አንስትያ፡ ዘኀረዩ፡ (quas) Genesis liber Pentateuchi.Gen. 6,2 ; አባግዕ፡ ዘአልቦ፡ ኖላዌ፡ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 27,17 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 18,6 . (De እንተ፡ quilapro ዘ፡ vid. infra sub B,2).
b)Pronomen relativum in Accusativo positum esse, aut e contextu subintelligitur, ut: ቃል፡ ዘይቤሎሙ፡ Evangelium Joannis.Joh. 2,22 ; ዐጸደ፡ ወይን፡ ዘወሀቦ፡ ለዮሴፍ፡ Evangelium Joannis.Joh. 4,5 ; Actus apostolorum.Act. 2,22 ; aut pronomine sive verbo sive notae Accusativi suffixo notatur: እብን፡ እንተ፡ መነንዋ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 21,42 ; አሕዛብ፡ እለ፡ አውፅኦሙ፡ Actus apostolorum.Act. 7,45 ; አምላክነ፡ ዘኪያሁ፡ ተወከልነ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 25,9 . Genitivus pronomine ei nomini, a quo Genitivus pendet, suffixo notatur, ut: አመት፡ እንተ፡ ስማ፡ አጋር፡ ancillala(quae nomen ejus i.e.) cujus nomen AgarlaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 16,2 ; ሕዝብ፡ እለ፡ ኢትሰምዕ፡ ነገሮሙ፡ Deuteronomium.Deut. 28,49 . Praepositiones pronomini relativo
α)vel (sicut in aliis linguis Semiticis) postponuntur eaeque pronomine suffixo (ad idem nomen ad quod pronomenpron.relativumrel.refertur relato) munitae: ምድር፡ እንተ፡ ውስቴታ፡ ነበረ፡ terrala(quae in ea i.e.) in qua habitaveratlaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 37,1 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 30,26 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 4,17 ; ዘመጻእኪ፡ ኀቤሁ፡ ad quem venistilaRuth liber biblicus.Ruth 2,12 .
γ)denique et praemittuntur et pronomenpron.suffixo munitae postponuntur: በዘቦቱ፡ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 4,26 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 30,36 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 17,5 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 31,1 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 15,1 ; not able to find explanation in abbreviation list2 Petr. 1,4 . Pronomini relativo, ubi ratione modo dicta complementum pronominis suffixi adjectum est, passim ለ፡ praefigitur, quo illud pronomen suff. ad pronomenpron.relativumrel.referendum esse significetur: ለእለ፡ ውስቴቶሙ፡ ሀሎከ፡ ἐν οἷς σὺ εἶ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 34,10 ; ወቦ፡ ለዘወሀቦ፡ et erat cui deditlaMatthaei Evangelium.Matth. 25,15 ; አልቦ፡ ለዘየኀፍሮ፡ nemo est quem vereaturla(ne interpreteris: nemo est qui eum vereaturla) not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 204
c)Praepositiones longiores quae secundum legem sub b,β dictam praeponendae erant, pronomini relativo postponere licet: ዘእምነ፡ (pro እምነ፡ ዘ፡ ) Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 33,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 4,13 ; እለ፡ እምኀበ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 72,3 ; እንተ፡ ኀበ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,4 ; ዘኀበ፡ Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 14,40 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 18,3 ; n. 1030 ዘእምአመ፡ Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 25,27 .
e)Enunciationem relativam ei nomini, cui apposita est, postponere non necesse est sed etiam praemittere licet, ut: ኢትእርዩ፡ ዘወድቀ፡ እክለ፡ Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 19,9 . Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 18,5 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 21,13 ; Deuteronomium.Deut. 1,18 . Nec raro illud nomen attractione in enunciationem relativam transmittitur: ዛቲ፡ ይእቲ፡ ዳግሚትየ፡ ዘጸሐፍኩ፡ መጽሐፈ፡ (pro መጽሐፍ፡ ) not able to find explanation in abbreviation list2 Petr. 3,1 ; Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. p. 99 ; Matthaei Evangelium.Matth. 8,10 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,11 ; Judicum liber.Jud. 17,2 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 17,1 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 36,26 (plura videasvid. gramm.§ 201).
2)De significatione pronominis.
a)pronomenPron.relativumrel., ubi nomen ad quod referatur non memoratum est exponitur
α)is quila, ejus quila, ei quilaal.: ብፁዓን፡ እለ፡ ይላሕዉ፡ beati ii qui lugentlaMatthaei Evangelium.Matth. 5,4 ; ምንተ፡ እረግም፡ ዘእግዚአብሔር፡ ኢረገመ፡ (eum quem) Numeri, liber Pentateuchi.Num. 23,8 ; ደመ፡ ዘቀተለ፡ (ejus qui) Numeri, liber Pentateuchi.Num. 23,24 ; ዕሤተ፡ እንተ፡ ገበርኩ፡ ሠናይተ፡ praemium ejus quod feci boni Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 20,16 ; ዘእለ፡ eorum quilaAscensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 3,1 ; ለእለ፡ ይፈቅዱ፡ ይትፈወሱ፡ አሕየዎሙ፡ (eos qui) Lucae evangelium.Luc. 9,11 ; ምስለ፡ እለ፡ ሞቱ፡ (cum iis qui mortui sunt) Ruth liber biblicus.Ruth 1,8 ; እእሪ፡ እክለ፡ ኀበ፡ እለ፡ ረከብኩ፡ ሞገሰ፡ (apud eos apud quos) Ruth liber biblicus.Ruth 2,2 .
β)quicumquela, quisquisla, Matthaei Evangelium.Matth. 5,39 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,41 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,33 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,4 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,18 ; Matthaei Evangelium.Matth. 23,12 ; Jacobi epistola.Jac. 1,25 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 30,29 , al.; ( videasvid. ዘኮነ፡ col. 864); በዘፈቀድከ፡ ኰንን፡ ኪያየ፡ (quocumque modo volueris) Synaxaria; sequuntur nomina mensium HamlêSx. Haml. 6 Enc. ; et duplicatum ዘዘ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 35,5 . At plerumque ኵሉ፡ ዘ፡ , ut: ኵሉ፡ ዘታሕተ፡ ሰማይ፡ liber Jobi.Job 41,2 ; ኵልክሙ፡ እለ፡ πάντες ὅσοι Jesaiae prophetia.Jes. 66,10 ; Matthaei Evangelium.Matth. 14,36 ; al. crebro.
γ)si quisla: ዘርኢከ፡ እምውስቴቶሙ፡ ጠቢበ፡ ትልዎ፡ τίς σοφός ; αὐτῷ προσκολλήθητι Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 6,34 ; ዘኪያሃ፡ አፍቀረ፡ አፍቀረ፡ ሕይወቶ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 4,12 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 4,14 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 4,15 .
δ)qualisla: እመ፡ ትገብር፡ ሠናየ፡ አእምር፡ ለዘ፡ ትገብር፡ τίνι Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 12,1 ; ምንዳቤ፡ ዘኢኮነ፡ እምቅድመ፡ ዓለም οἵα Matthaei Evangelium.Matth. 24,21 ; mos ዘኢኮነ፡ እምቅድመዝ፡ Org.
ε)de ለእለ፡ quotla, quotcumquelavideasvid. sub ለለ፡ col. 25.
b) ዘ፡ crebro pronomine Latinorum neutro exponendum est: አልቦሙ፡ ዘይበልዑ፡ non habebant quod ederent Marci Evangelium.Marc. 8,1 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,27 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,4 ; Matthaei Evangelium.Matth. 12,2 ; Matthaei Evangelium.Matth. 13,17 al.; rarius እንተ፡ pro neutro usurpatur, ut: አድኅነኒ፡ እምእንተ፡ እፈርህ፡ ῥῦσαί με ἐκ τοῦ φόβου μου Esther, liber biblicus.Esth. 4 apocr.
c) ዘሂ፡ ዘሂ፡ aliusla aliuslaad Romanos epistola Pauli.Rom. 12,6 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 12,7 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 12,8 ; ናሁ፡ እለሂ፡ ወእለሃ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 49,12 .
d)de ቦ፡ ዘ፡ vel ቦ፡ እለ፡ quidamla, etla ቦዘ፡ ቦዘ፡ alius – aliuslavideasvid. ቦ፡ col. 481.
e)de አልቦ፡ ዘ፡ nullusla, nihillavideasvid. sub አልቦ፡ col. 717.
f)de ከመዘ፡ quasila, tamquamlaet ዘከመ፡ sicutlavideasvid. sub ከመ፡ col. 827.
g) ወዝኒ፡ ዘ፡ Regum liber biblicum IV.4 Reg. 18,22 ; Danielis prophetia.Dan. 4,20 ; et plerumque ወዘ፡ quod autem ad id attinet quodlaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 41,32 ; ወዘኒ፡ ይቤ፡ Danielis prophetia.Dan. 4,23 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 12,27 ; ወዘሰ፡ ነገረ፡ ሞት፡ quod autem ad mortem attinetlaEzrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 6,51 .
B)Conj. relativumrel.
1) ዘ፡
a)quodla( daßde)
β)post interrogationem, ubi causa interrogationis exponitur: ምንተ፡ ኮንከ፡ ዘተማሕፀንከ፡ በምሥዋዕ፡ τί γέγονέ σοι ὅτι πέφευγας Regum liber biblicum III.3 Reg. 2,29 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 31,26 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 31,36 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 113,5 . Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 113,6 ; Jesaiae prophetia.Jes. 22,1 .
γ)eo quodla: አሕየውኪ፡ ነፍሰኪ፡ ዘአፍጠንኪ፡ ወሪደ፡ σπεύσασα Judith liber apocryphus.Judith 10,15 .
ε)quodla, quiala: ነስሐ፡ እግዚአብሔር፡ ዘአንገሦ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 15,35 ; ኣአኵተከ፡ ዘኢረሰይከኒ፡ Lucae evangelium.Luc. 18,11 ; ሴልየ፡ ዘርሕቀ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 119,5 .
ζ)Ubi enunciationis pars quaedam cum negatione emphatice praemissa est, ejus praedicatum ope conjunctionis ዘ፡ adjicere amant: non est quodla, ut: ኢኮነ፡ እንበይነ፡ ዝሙት፡ ዘእነሥኣ፡ Tobit, liber apocryphus.Tob. 8,7 ; አኮ፡ በኅብስት፡ ክመ፡ ዘየሐዩ፡ ሰብእ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 4,4 ; Matthaei Evangelium.Matth. 16,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 4,7 ; nec non: አኮ፡ ዘሞተት፡ (non est quod i.e.) nequaquam mortua estlaMatthaei Evangelium.Matth. 9,24 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 3,11 ; et አልቦ፡ ዘትትጋአዙ፡ በፍኖት፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,24 .
η) ቦ፡ ዘ፡ vel ቦኑ፡ ዘ፡ num est quod?laJudicum liber.Jud. 4,20 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 19,12 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 43,7 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,3 ( videasvid. ቦ፡ col. 482) et አልቦኑ፡ ዘ፡ nonne est quod?laGenesis liber Pentateuchi.Gen. 27,36 .
θ) እፎ፡ ዘ፡ quomodo est quodlavideasvid.sub. እፎ፡ col. 807.
ι) ሕቀ፡ ክመ፡ ዘእም፡ haud multum abfuit quinlavideasvid. sub ሕቀ፡ col. 98.
2) እንተ፡ a poëtis pro ዘ፡ usurpatur: quodla, ut: ሰላም፡ ለከ፡ እንተ፡ ነበርከ፡ ዕቁደ፡ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MiyazyaSx. Mij. 17 Enc. ; ሰላም፡ ለበርኳስስ፡ ከመ፡ ያርኁ፡ ወይዕጹ፤ እንተ፡ አድምዐ፡ ሢመተ፡ ለእግዚአብሔር፡ ውስተ፡ አንቀጹ፡ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaggabitSx. Mag. 1 Enc. ; ሰላም፡ ለዩሐንስ፡ ወአቡቂር፤ እንተ፡ ነበሩ፡ ኅቡአ፡ በእለ፡ እስክንድርያ፡ ሀገር፤ Synaxaria; sequuntur nomina mensium HamlêSx. Haml. 4 Enc. ; ሰላም፡ ለአቃርዮስ፡ እንተ፡ ደለዎ፡ ርእይ፤ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 29 Enc. ; al. creberrime. Sed aliis in locis pro pronomenpron.relativumrel.masc. ዘ፡ usurpatum videtur ( videasvid.Lud. in lexiconlex.columnacol.363), ut: ሰላም፡ እብል፡ ለብእሲ፡ ምእመን፤ እንተ፡ ይሰመይ፡ ጎልያን፡ Synaxaria; sequuntur nomina mensium HamlêSx. Haml. 10 Enc. ; ( ሰላም፡ ) ለረድአ፡ ጳውሎስ፡ ቲቶ፡ እንተ፡ አፍቀሮ፡ (sc. Paulus) Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 18 Enc. ; al. ( እንተ፡ duarum syllabarum poëta maluit quam ዘ፡ monosyllabum. Si quis እንተ፡ idem quod እንዘ፡ esse putaverit, opponendum videtur, quod nulla ratio conspicua est, cur poëta እንዘ፡ uti noluerit).
3) ዘ፡ cum praepositionibus compositum, scilicetsc.
a) በዘ፡
β)utla( quolacumc.SubjunctivusSubj.), sive consecutivum sive finale, plerumque sequensseq.imperfectumImpf.: ad Thessalonicenses epistola Pauli II.2 Thess. 1,4 romanae editionisrom.( ὥστε ); ለምንት፡ ትትናገር፡ በዘ፡ ይሰምዑ፡ ሕዝብ፡ Regum liber biblicum IV.4 Reg. 18,26 ; በዘ፡ ይረክበክሙ፡ እኩይ፡ τοῦ κακῶς εἶναι ὑμῖν Jeremiae prophetia.Jer. 7,10 ; ገብሩ፡ በዘ፡ ያምዕዑኒ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 11,17 ; በዘ፡ ይትናዘዙ፡ εἰς παράκλησιν Jeremiae prophetia.Jer. 16,7 ; Jeremiae prophetia.Jer. 20,8 ; እሁቦሙ፡ ልበ፡ በዘ፡ ያአምሩኒ፡ τοῦ εἰδέναι Jeremiae prophetia.Jer. 24,7 ; Jeremiae prophetia.Jer. 26,10 ; Jeremiae prophetia.Jer. 39,39 ; Jeremiae prophetia.Jer. 42,8 ; Threni, liber biblicus.Thren. 1,15 ; Judith liber apocryphus.Judith 12,8 ; Hezekielis prophetia.Hez. 15,3 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 17,11 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 21,15 ; rarius sequensseq.SubjunctivusSubj., ut Genesis liber Pentateuchi.Gen. 46,5 .
et ሰርቅ፡ Substantivumsubst.furtumla: ስርቅ፡ (v. ሰርቅ፡ ) κλοπή Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 14,25 ; ሰርቅ፡ Hosea.Hos. 4,2 ; ማየ፡ ሰርቅ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 9,17 ; ውስተ፡ ሰርቅከ፡ ἐν κλοπαῖς σου Jeremiae prophetia.Jer. 31,27 ; Matthaei Evangelium.Matth. 15,19 ; Marci Evangelium.Marc. 7,22 ; κλέμματα Apocalypsis Joannis.Apoc. 9,21 ; not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 221 ; Maʃshafa Kidân Za-egziena IjasusKid. f. 4. Statui constructo vel voculae subjunctum: furtivusla, furto ablatusla, ut: ንዋየ፡ ሰርቅ፡ F.M. 17,1; ነሥአ፡ ዘስርቅ፡ ( πλεονασμός ) n. 345Hezekielis prophetia.Hez. 18,13 ; Hezekielis prophetia.Hez. 22,12 ; ዘሰርቅ፡ (v. ስርቅ፡ ) κλεψιμαῖον Tobit, liber apocryphus.Tob. 2,13 . I,2(passim etiam I,1ni I,3emendare malueris) acciderela, inciderela, interciderela, casu et fortuito fierila[cognatum cum ወድቀ፡ ]: ደደቀ፡ በውእቱ፡ አዝማን፡ ባእስ፡ ማእከለ፡ አይሁድ፡ ወማእከለ፡ አርማንያ፡ Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 345 ; እምድኅረ፡ ፪፻ ዓመት፡ ደደቀ፡ ፀብእ፡ ዐቢይ፡ Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 274 ; Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 279 ; ውእቱ፡ ረኃብ፡ ደደቀ፡ በ፲ወ፫ ዓመተ፡ መንግሥቱ፡ Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 329 ; እመ፡ ደደቀ፡ ብጽሐተ፡ ነግድ፡ ( si accidit ut hospes adveniatla) Philexius; numerus significat quaestiones.Phlx. 74 ; regem non petivimus አላ፡ ደደቀ፡ ( casu factum estla) Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 303 ; multi homines pereunt በደዲቅ፡ ( casula) ከመ፡ ወዲቅ፡ እመካናት፡ ልዑላት፡ Philexius; numerus significat quaestiones.Phlx. 172 ; ደደቀ፡ ሰዓት፡ Lud. e Mss. Colb.; cumc.Acc.
a)accidere alicuila: ታገብኦ፡ ውስተ፡ እደ፡ ዘይዴድቆ፡ (v. ዘይዴደቆ፡ ) εἰς χεῖρας πτώσεως αὐτοῦ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 4,19 ; ለእመ፡ ይደድቆ፡ ( I,1) ሞት፡ not able to find explanation in abbreviation listII Can. Ap. 31 ; እመቦ፡ ካህን፡ ( ) ደደቆ፡ በንዋም፡ ዘኮነ፡ እምዝንየት፡ not able to find explanation in abbreviation listKedr f. 73.
b)incidere in aliquidlavel aliquemla: ጽኑዐ፡ ልብ፡ ኢይዴድቅ፡ (v. pro ኢይዳደቅ፡ ) ሠናየ፡ σκληροκάρδιος οὐ συναντᾷ ἀγαθοῖς Proverbiorum liber biblicus.Prov. 17,20 ; ወአዘዘ፡ ላቲ፡ ( ለብርሃን፡ ) ዘደደቃ፡ liber Jobi.Job 36,32 varia lectiovar.
c)cadere in aliquemla: ለነሂ፡ ይደድቀነ፡ ( I,1) ዝንቱ፡ ምሳሌ፡ (in nos quoque cadit haec similitudo) Lud. e Mss. Colb.
za
Cross-references: for the usage of in front of the names of feasts videasvid. ሆሳዕና፡ (Grébaut)
za
Cross-references: for the usage of in front of the names of feasts videasvid. ሆሳዕና፡ (Grébaut)
hosāʿnā
Grébaut
ሆሳዕና፡ hosannafr dimanche des Rameaux; palmefr, palmierfr; nom donné à Jésus-Christ.
ዘሆሳዕና፡ indication liturgique du dimanche des Rameaux. Ici et dans les cas similaires, en tout ce qui concerne la liturgie éthiopienne, tant au temporal qu’au sanctoral, la proclitique n’est qu’un indicatif des fêtes religieuses.
Examples : ዘልደት፡ fête de Noëlfr; ዘልደታ፡ fête de la Nativité de Mariefr; ዘዕርገት፡ fête de l’Ascensionfr; ዘዕርገታ፡ fête de l’Assomptionfr, etc.; les deux mots cités ici signifient le premier naissancefr ( ልደት፡ ), le second montéefr ( ዕርገት፡ ).
Voir infra cette proclictique.
በዓለ፡ ሆሳዕና፡ fête des Rameauxfr.
እሑደ፡ ሆሳዕና፡ Dimanche des Rameauxfr.
ሰኑየ፡ ሆሳዕና፡ Lundi saintfr.
ሳኒታ፡ ሆሳዕና፡ lendemain de Rameauxfr.
ሠሉስ፡ ሆሳዕና፡ Mardi saintfr.
ረቡዕ፡ ሆሳዕና፡ Mercredi saintfr.
ቦአ፡ ወተመይጠ፡ ... አመ፡ ፯ለሚያዝያ፡ በሳኒታ፡ ሆሣዕና፡ ወበዓለ፡ በዓለ፡ ፋሲካ፡ በህየ 65.
ሆሳዕና፡ palmefr አክሊል፡ ዲበ፡ ርእሶሙ፡ ዘምርስኔ፡ [ወ]ሆሳዕና። 165 l. 1–2 (Grébaut gives page 19 but in the quoted edition the citation appears on p. 165).
4–5
Leslau
ሆሳዕና hosāʿnā Hosannaen, palm treeen, Palm Sundayen;
ዘሆሳዕና zahosāʿnā Palm Sundayen 219b
Cross-references:
a) for መኃትወ፡ ሆሳዕና፡ videasvid. ማኅቶት፡ (TraCES, Leslau)
b) for በዓለ፡ ሆሳዕና፡ videasvid. በዓል፡ (TraCES, Leslau)
c) for ዕለተ፡ ሆሳዕና፡ videasvid. ዕለት፡ (TraCES, Leslau)
hǝyyanta
Grébaut
ህየንተ፡
1) préposition présentant le sens : à cause defr, pourfr. ህየንተ፡ አቡነ፡ አዳም፡ ተረግመት፡ ምድር። 68–69 (Texte tiré du Qalêmenṭos, fol. 88rb.)
2) conjonction régissant un verbe à un mode personnel et présentant le sens : en récompense defr, en échange defr.
ፈደዮሙ፡ እኪተ፡ ለንጉሠ፡ ነገሥት፡ አዕላፍ፡ ሰገድ፡ ህየንተ፡ ወሀብዎ፡ ብዙኃ፡ ጊዜ፡ አውቃፋተ፡ ወርቅ፡ ለእዴሁ፡ ወጸገውዎ፡ ወለተ፡ እኅወ፡ እሞሙ። ዝኒ፡ ዕበዱ፡ ይመስል፡ ዕበደ፡ አይሁድ፡ እለ፡ ፈደይዎ፡ ቀዲሙ፡ ለወልደ፡ እግዚአብሔር፡ ሞተ፡ ህየንተ፡ አንሥአ፡ ምውታኒሆሙ፡ ወሕማማተ፡ ህየንተ፡ ፈወሰ፡ ሕሙማኒሆሙ። 50.
8–9
Leslau
ህየንተ hǝyyanta instead ofen, in place ofen, in return foren, in substitution foren, by reason ofen, ( 8) because ofen, in compensationen, likeen;
the suffix pronouns are attached to the base hǝyyante- ; e.g. hǝyyantehu lakrǝstos the vicar of Christen 221b
እለ፡ ʾǝlla associative referring to ‘X and his associates/followers’ መዓልተ፡ ይውዕል፡ እንዘ፡ ይሴአል፡ መጻሕፍተ፡ እምነ፡ ማእምራን፡ እለ፡ አባ፡ ሠርፀ፡ ድንግል፡ ላዕሌሆሙ፡ ሰላም፡Seine Tage verbrachte er damit, die Gelehrten, wie den Abba Śarṣa-Dengel und andere — das Heil sei über ihnen — nach den Schriften zu befragende 6 l. 4-6 (ed.) , 6 l. 9-11 (tr.) (‘Äth. ella . Hier nicht als Plural des Relativpronomens zu deuten (+ PN = die Leute des PN; übersetzt »os familiares«) sondern als Pluralmorphem vor Eigennamen mit der Bedeutung »Leute wie z.B. PN und Genossen; vgl. 3 l. 22, 28 (ed.) , 5 l. 27; 6 l. 4 (Ḥamalmāl et ses compagnons«).’ 6 n. 16 ) sǝrq , sarq adulteryen ወበእንተዝ፡ አምሰሉዎ፡ ለዕንቍ፡ ዘውስተ፡ ከርሣ፡ ለንዋየ፡ ስርቅ፡ ዘሥምረተ፡ ብእሲ፡ ወብእሲት፡ Perciò essi credevano che la perla preziosa che stava nel grembo di lei fosse effetto di un adulterio (avvenuto) per volontà dell’uomo e della donna.’it 213 l. 11-12 (ed.) , 129 l. 12-14 (tr.) (‘Testo serq , che litt. significa «furto», ma ha il significato del tigrino «adulterio».’ 129 n. 9 )
Substantivumsubst.administratiola, dispensatiola, munusla, procuratiola, tutelala, οἰκονομία : ትሰዐር፡ እምግብከ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 22,19 ; Jesaiae prophetia.Jes. 22,21 ; Lucae evangelium.Luc. 16,2 -4: ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 9,17 ; መገቦሙ፡ ምግበ፡ እኩየ፡ mala procuratione eos curavitla( κακῶς ᾠκονόμησε τὴν ἀρχὴν ἑαυτοῦ ) Chrysostomi homiliae} in epistolam ad Hebraeos; citatur secundum numerous homiliarum vel Tagsâʃsorum.Chrys. ho. 34 ; ምግብ፡ ዘአመገበከ፡ Liber Maccabaeorum ficticius.Macc. f. 4 ; ከመ፡ ይፈጽም፡ ምግቦ፡ Rel. Bar.; በምግቡ፡ ለቈስጠንጢኖስ፡ sub administratione ConstantinilaEncomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaskaramSx. Masc. 21 Enc.; ዘሀለወት፡ ታሕተ፡ ምግቡ፡ F.N. 24,3. mǝgb , magb
Grébaut
መግብ፡ magb et መግብና፡ magbǝnnā «administrationfr» ― ሹመት፡ Ms. BNFabb217, fol. 47r.
114
Leslau
ምግብ mǝgb , ( 114) መግብ magb guardianshipen, stewardshipen, tutelageen, managementen, ministryen, administrationen, officeen, functionen, dutyen 331b
Cross-references: videasvid. also ምግብና፡
praepositiopraep.frequentissima [e.q. על , ܥܰܠ , عَلَى , amh. ላይ፡ ]; pronomenpron.suffixa per êlasibi subjungit, ut ላዕሌየ፡ , ላዕሌከ፡ caet. ( gramm.§ 167,3)
1)superla, suprala( ἐπὶ et ὑπέρ ), et de statu quietis et de motu in superiorem loci partem: ቆመ፡ ዕዝራ፡ ላዕለ፡ መከየድ፡ ዘዕፅ፡ Ezrae et Nehemiae libri canonici.2 Esr. 18,4 ; አዕረፈት፡ በረከት፡ ላዕለ፡ ያዕቆብ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 44,23 ; ከመ፡ ይኅድር፡ ፍርሀተ፡ ዚአሁ፡ ላዕሌክሙ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 20,20 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 7,17 ; ተጽእነ፡ ላዕለ፡ ኪሩቤል፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 17,12 ; ሰጥሐ፡ ላዕለ፡ expandere superlaRegum liber biblicum II.2 Reg. 17,19 ; ሐጸረ፡ ላዕለ፡ circumsepire superlai.e. sepimento munirelaLiber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 28,24 ; ተዐየነ፡ ላዕለ፡ obsiderelaRegum liber biblicum IV.4 Reg. 25,1 ; መጽአ፡ መንፈሰ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌየ፡ Hezekielis prophetia.Hez. 2,2 ; መንፈሰ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌክሙ፡ ad Romanos epistola Pauli.Rom. 8,9 ; ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 3,16 ; መጽአ፡ ሞት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ሰብእ፡ ad Romanos epistola Pauli.Rom. 5,12 ; ነጸረ፡ ላዕለ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 4,4 ; ዘይወግር፡ እብነ፡ ላዕሌሁ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 27,5 ; ዘረወ፡ ላዕለ፡ Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 26,30 ; ዘርአ፡ ላዕለ፡ n. 57Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 18,20 ; saepius መጽአ፡ vel በጽሐ፡ ላዕለ፡ supervenit alicuila, ei acciditlaut Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 8,14 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,13 ; etiam de transeundo super aliquid usurpatur ላዕለ፡ (alias እንተ፡ ላዕለ፡ ) ut ላዕሌየ፡ ኀለፈ፡ መቅሠፍትከ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 87,17 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 13,3 . In specie dicitur
a)de vestibusla, quae alicui superindutae sunt, quas gestat: Ruth liber biblicus.Ruth 3,15 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 18,4 ( ዐጽፍ፡ ዘላዕሌሁ፡ ); Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 38,2 .
b)de re gravi, quae onerilaest super aliquo; videasvid. ከብደ፡ , ዕፁብ፡ ; ኮነት፡ እዴሁ፡ ላዕለ፡ ኢሎፍሊ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 7,13 ; ትሕዝብተ፡ ሞት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 40,2 ; inde de debitolaet officiola, quod alicui incumbit: ለእመ፡ ክህደ፡ ተለቃሒ፡ ዘቦ፡ ላዕሌሁ፡ ዕዳ፡ Fetḥa Nagast; numeri significant capita capitumque partes.F.N. 27 ; ዘሀለወ፡ ላዕሌሁ፡ ልቃሕ፡ qui mutuum debetla, Fetḥa Nagast; numeri significant capita capitumque partes.F.N. 27 ; እስመ፡ ላዕሌከ፡ ዝነገር፡ Ezrae et Nehemiae libri canonici.2 Esr. 10,4 ; ዘላዕሌሁ፡ ማኅተም፡ ἦν ἐπὶ τοῦ δακτυλίου Tobit, liber apocryphus.Tob. 1,22 ; videasvid. ሕሩም፡ et ተሐረመ፡ ; deinde ላዕለ፡ እደ፡ ብእሲ፡ vel ላዕለ፡ nudum significat ejus munerela, eo ducela, sub ejus auspiciisla: ላዕለ፡ እዴሁ፡ δι᾽ αὐτοῦ not able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 1,21 Platt; (Hierosolyma diruta sunt imperante Vespasiano) ላዕለ፡ እደ፡ ወልዱ፡ ጢጦስ፡ Abushakeri opus chronographicum; numerus significat capita.Abush. 19 ; ላዕለ፡ ይታመር፡ ἐν χειρὶ Ἰθάμαρ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 4,33 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 7,8 ; ላዕለ፡ እምሔው፡ ይትዐቀብ፡ ὑπὸ ἐπιτρόπους ἐστί ad Galatas epistola Pauli.Gal. 4,2 .
c)de superaddendo adlaaliquid: Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 5,16 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 27,13 ; ከመ፡ ኢትንሣእ፡ ብእሲተ፡ ላዕሌሆን፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 31,50 .
d)ut in sermone arab., de conditionela, cui pactum superinstruitur: ወተካየዶ፡ ላዕለዝ፡ et sub hac conditione foedus cum eo fecitlaJosippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 312.
e)ex adversola, e regionela(ductum de imminendo super rem) Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,14 .
f)de imperio inlaalios et de praestantia superlaalios, ut: ነግሠ፡ ላዕለ፡ q.v., ተሠይመ፡ ላዕለ፡ q.v.; ቆመ፡ ላዕለ፡ Ruth liber biblicus.Ruth 2,5 ; Ruth liber biblicus.Ruth 2,6 ; አንተ፡ ኩን፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ቤትየ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 41,40 ; ሤሞ፡ ላዕለ፡ 41,33; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 10,14 sequensseq.; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 18,2 ; Regum liber biblicum II.2 Reg. 20,23 ; Regum liber biblicum II.2 Reg. 20,24 ; በእንተ፡ ክብረ፡ ቀሲስ፡ ላዕለ፡ ካልኣን፡ de praestantia sacerdotis super aliosla, Can. Niceni. Pars Synodi. Numerus significat canones.Can. Nic. 18.
g)rarius de objecto sermonis ( dela): ላዕሌክሙ፡ ተነበየ፡ περὶ ὑμῶν de vobisla, Matthaei Evangelium.Matth. 15,7 ; ግሙራ፡ ኢተሰምዐ፡ ነገር፡ ዘከመዝ፡ ላዕለ፡ ሶስና፡ not able to find explanation in abbreviation listDan. apocr. 1,27 , scilicet ubi sermo de aliquo idem est ac sermo contra aliquem; inde ሠሐቀ፡ et ተሳለቀ፡ ላዕለ፡ q.v. ገብረ፡ ኵነኔ፡ ላዕለ፡ q.v.
h)rarius de causa ( obla, propterla ἐπὶ cumc.Dat.): ኢትትላጸዩ፡ ርእሰክሙ፡ ላዕለ፡ ዘሞተ፡ ἐπὶ νεκρῷ Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 21,5 ; Michaei prophetia.Mich. 1,16 ; Regum liber biblicum II.2 Reg. 1,24 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 24,26 .
2)confinii et propinquitatis vim habet adla, apudla, inla(germ. andeet beide): ላዕለ፡ ባሕር፡ ad marelaJosuae liber.Jos. 16,3 ; አልቦ፡ ሥርወ፡ ላዕሌሁ፡ in eolaMatthaei Evangelium.Matth. 13,21 ; እመ፡ ኀባእኮ፡ ላዕሌከ፡ παρὰ σεαυτῷ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 2,1 ; ከመ፡ ኣርኢ፡ ኀይልየ፡ ላዕሌከ፡ ἔν σοι ad Romanos epistola Pauli.Rom. 9,17 ; ብንያም፡ በከየ፡ ላዕለ፡ ክሣዱ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,14 ; saepius ኀደረ፡ ላዕለ፡ ብእሲ፡ ubi Graecus habet ἔν τινι ut ad Romanos epistola Pauli.Rom. 7,17 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 7,18 ; ad Colossenses epistola Pauli.Col. 2,9 ; ሚላዕሌነ፡ τί πρὸς ἡμᾶς Matthaei Evangelium.Matth. 27,4 ; Evangelium Joannis.Joh. 21,22 ; Evangelium Joannis.Joh. 21,23 .
3)de fine, in quem actione intenditur: inla, adla, maxime contrala, adversuslaet ergala( Dat. commodilaet incommodila); frequentissimus est his praepositionis usus: እመ፡ መላሕከ፡ መጥባሕተ፡ ላዕለ፡ ዐርክከ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 22,21 ; ይሔልዩ፡ እኩየ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ liber Jobi.Job 1,5 ; ንብብ፡ ቃለ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ liber Jobi.Job 2,9 ; ዐርገ፡ ላዕለ፡ አህጉር፡ Jesaiae prophetia.Jes. 36,1 ; ናሁ፡ አነ፡ ላዕሌከ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 21,13 ; እደዊሁ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 16,12 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 50,20 ; እለ፡ የኀሥሡ፡ ላዕለ፡ እግዚእየ፡ እኪተ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 18,4 ; ቆሙ፡ ላዕሌየ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 3,6 ; praeterea videasvid.verba አሕሠመ፡ , አስምዐ፡ , ገብረ፡ , አበሰ፡ , ጌገየ፡ , ተምዕዐ፡ , verba dimicandilaet alia; in bonam partem: ዘንተ፡ ጽድቀ፡ ግበሪ፡ ላዕሌየ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 20,13 ; ያሤኒ፡ ላዕሌኪ፡ Judith liber apocryphus.Judith 10,16 ; ግበሩ፡ ምጽዋተ፡ ወምሕረተ፡ ላዕለ፡ ቢጽክሙ፡ Zachariae prophetia.Zach. 7,9 ; ይከውን፡ ሣህል፡ ላዕሌሆሙ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 1,8 ; ይጼሊ፡ ላዕሌከ፡ ὑπέρ σου Genesis liber Pentateuchi.Gen. 20,7 ; Dat.ut: n. 58 በእንተ፡ ምንት፡ ገብረ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌነ፡ ዘንተ፡ ἡμῖν Jeremiae prophetia.Jer. 5,19 ; ከመ፡ ትሠኒ፡ ላዕሌኪ፡ ἵνα εὖ γένηταί σοι Ruth liber biblicus.Ruth 3,1 ; ኄራነ፡ ኮኑ፡ ላዕሌነ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 25,15 . Dicunt: እኩይ፡ ላዕሌየ፡ mihi displicetlaKoheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 2,17 ; ተኈለቈት፡ ኀጢአት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ peccatum omnibus annumeratum estlaad Romanos epistola Pauli.Rom. 5,12 ; ጸሐፈ፡ ላዕለ፡ assignare alicuilaLucae evangelium.Luc. 16,6 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 10,8 . ላዕለ፡ creberrime componitur cum et እንተ፡ et እምነ፡
pronomenpron.non nisi cum pronominibus suffixis usitatum [ gramm.§ 65; gramm.§ 150,a.]; plerumque verbo (in Acc.), rarius praepositioni subjunctum vel subjecti loco positum.
1)
a)ipsela, in Nominativo: መኑ፡ ውእቱ፡ ዘመሐለ፤ ንብሎ፡ ወልድ፡ ውእቱ፡ ወእመ፡ ትቤለኒ፡ አልቦ፡ እብለከ፡ እወ፡ ውእቱ፡ ኪያሁ፡ μάλιστα μὲν γὰρ αὐτός Chrysostomi homiliae} in epistolam ad Hebraeos; citatur secundum numerous homiliarum vel Tagsâʃsorum.Chrys. ho. 11 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 67,11 ; in. Acc.: ጸውዖ፡ ኪያሁኒ፡ ውስተ፡ በዓል፡ Tobit, liber apocryphus.Tob. 9,2 ; ኪያሁ፡ αὐτοῦ ({ihn selbst}) liber Jobi.Job 1,12 .
b)ilapsela, plerumque addito መ፡ vel ክመ፡ vel ሰ፡ , ut: ኪያሃመ፡ ፍኖተ፡ ይሐውሩ፡ τὴν αὐτὴν ἐρχόμενοι τρίβον Cyr. cumc.not able to find explanation in abbreviation listPall. f. 66 ; ከመ፡ ኪያሁ፡ ክመ፡ ተኀልዩ፡ τὸ αὐτὸ φρονεῖν ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 2,2 ; ኪያሃ፡ ክመ፡ መሥዋዕተ፡ ad Hebraeos epistola.Hebr. 10,11 Platt; ኪያሁሰ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 5,47 ; eo omisso: ኪያሁ፡ መንፈሰ፡ ነሢኦሙ፡ Synaxaria; sequuntur nomina mensium GenbôtSx. Genb. 18 Enc.
2)Ei pronomini, cui praefixum est, vim quandam addit, eique distinguendo vel restringendo inservit: ዘኪያሃ፡ አፍቀረ፡ አፍቀረ፡ ሕይወቶ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 4,12 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 4,14 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 25,11 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 31,15 ; ኪያሁ፡ ኀረየ፡ eumla(non alium quendam) Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 45,4 ; ኪያየኑ፡ የኀሥሡ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 58,2 ; ቦኑ፡ ኪያየ፡ ኢትፈርሁ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 5,22 ; ኪያከ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 21,5 ; ኪያክሙ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 5,6 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 8,4 ; ኪያሆሙ፡ ἐκείνους Hezekielis prophetia.Hez. 32,31 ; ኪያሃ፡ ፈቀድኩ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 118,35 ; ኪያሁ፡ ταῦτα ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 4,9 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,40 ; (Joannes interrogatus, an Christus esset, ait) ኢኮንኩ፡ ኪያሁ፡ is (hic) non sumlaDeg.; በኀይል፡ ኢኮነት፡ ኪያሃ፡ ({der Kraft nach ist es nicht sie sondern eine andere}) Chrysostomi homiliae} in epistolam ad Hebraeos; citatur secundum numerous homiliarum vel Tagsâʃsorum.Chrys. ho. 17 ; n. 870 ኪያሁኒ፡ (eos quoque)la ይወስዱ፡ ባቢሎን፡ Jeremiae prophetia.Jer. 34,18 ; Ruth liber biblicus.Ruth 4,5 ; ኪያሁኒ፡ ዘቦ፡ eum quoque quem habetlaProverbiorum liber biblicus.Prov. 19,4 ; ኪያሁኒ፡ ወኪያሆን፡ et eum et easlaLeviticus, liber Pentateuchi.Lev. 20,14 ; ወኪያሃሰ፡ eam autemlanot able to find explanation in abbreviation listDan. apocr. 1,40 ; ኪያሁ፡ ባሕቲቶ፡ eum solumlaMatthaei Evangelium.Matth. 4,10 ; እፎ፡ እንከ፡ ፈድፋደ፡ ኪያክሙ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 6,30 . Crebro idem pronomen et voci ኪያ፡ et verbo suffixum occurrit: ባርከኒ፡ ኪያየኒ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 27,34 ; ኪያየ፡ ያጸምኡኒ፡ ወይሰምዑ፡ liber Jobi.Job 29,21 ; እፎ፡ እንከ፡ ኪያነ፡ ያድኅኑነ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 20,6 ; Jeremiae prophetia.Jer. 2,13 ; Jeremiae prophetia.Jer. 7,19 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 10,28 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 11,21 .
3)Sine emphasi usurpatur
a)ubi pronomen (Objectum verbi) verbo vel praedicato suffigere non possunt vel nolunt, ad circumscribendum Accusativum pronominis personapers.(sicut אֵת et إِيّا ): እለ፡ ኪያሃ፡ ቦሙ፡ qui eam habentlaPsalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 93,15 ; በእንተ፡ ፈጢሮትየ፡ ኪያሆሙ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 6,7 ; ወወሀባ፡ (sc. ለወለቱ፡ ) ኪያሃ፡ (pro ወወሀባሃ፡ ) Josuae liber.Jos. 16,10 .
b)pro pronomine ውእቱ፡ , ubi substantivis apponitur: isla, illela, ut: ዘሀለወ፡ በኪያሆን፡ መዋዕል፡ ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις Judith liber apocryphus.Judith 4,6 ; Judith liber apocryphus.Judith 6,15 ; Judith liber apocryphus.Judith 8,1 (v. በውእቶን፡ ); ኪያሃ፡ ሌሊተ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 12,42 ; Josuae liber.Jos. 12,6 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 89,70 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 89,77 .
c)ad pronomenpron.relativum pronomine personali complendum: ነዋ፡ አምላክነ፡ ዘኪያሁ፡ ተወከልነ፡ ἐφ᾽ ᾧ Jesaiae prophetia.Jes. 25,9 ; እለ፡ ኪያሆሙ፡ ተአመነ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 30,32 .
I,2(rarius per et ) Imperf. ይሄሉ፡ , SubjunctivusSubj. የሀሉ፡ , infinitivus verbalisInfin. verb. ሀሊው፡ ( Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 2,12 ), infinitivus nominalis, nominascensInfin. nom. ሀልዎ፡ et ሀልዎቶ፡ ; in Perf. sing.personapers.3 masc. praeter formam ሀለወ፡ etiam forma contracta ሀሎ፡ usitatissima est ( videasvid.gramm.p. 142 annotatioann.2), nec non in personapers.3 fem. ሀሎት፡ efferri et scribi potest ( Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 7,20 ). Sed erravit J. Ludolfus, cum inter formas ሀሎ፡ et ሀለወ፡ significationis discrimen interesse censeret (in lexiconlex.columnacol.1 et 2), nam omnibus fere in locis, ubi ሀለወ፡ vel ሀሎ፡ occurrit, diversi libri mss. utramque formam promiscue usurpatam exhibent. [Radicem ሀለወ፡ comparandam propono cum arab. حَالَ ( حَول ) et substantivo حَالٌ ; eodem modo literae radic. secundae et tertiae ordo permutatus est inter ኀለወ፡ et خال ( خَول ), ኀለየ፡ et خال ( خَيْل ), al. Sed quamvis prima radicis significatio in vertendo, mutando, circumagendolasit, tamen miro quodam genii linguae innati lusu verbo notio existendilaaddicta est, alteri autem verbo ኮነ፡ , cujus notio prima a standolapetita est, significatio oriendi, fiendi, accidendilacontigit. Amh. sonat አለ፡ ]. Significat:
1)essela, existerela. Neque tamen ad praedicatum cum subjecto copulandum adhiberi solet, sed existentiam subjecti nudam ponit, aut absolute, aut tamquam in aliquo loco, statu, tempore, actione versantis: ሀሎ፡ ፩ ብእሲ፡ liber Jobi.Job 1,1 ; not able to find explanation in abbreviation listDan. apocr. 1,1 . ኢትፍቱ፡ ሀልዎ፡ ምስሌሆሙ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 24,1 . ሀሎኩ፡ ውስተ፡ ባቢሎን፡ Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 1,1 ; በአምጣነ፡ ሀለውኩ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 145,1 ; ኢትፍራህ፤ ሀሎኩ፡ ምስሌከ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 41,10 ; n. 4Jesaiae prophetia.Jes. 43,2 ; Jesaiae prophetia.Jes. 43,5 ; እግዚኦ፡ ሀሎከ፡ ማእከሌነ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 14,9 ; ይከውኑ፡ ከመ፡ ዘኢሀለዉ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 41,12 ; ውስተ፡ እዴሆሙ፡ ሀለወት፡ ሠናይቶሙ፡ liber Jobi.Job 21,16 ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ ዲበ፡ ምድር፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 36,19 .
a)Creberrime ipsum Perf. ሀለወ፡ notionem temporis praesentis suggerit: አንበሳ፡ ሀሎ፡ ውስተ፡ ፍኖት፡ λέων ἐν ταῖς ὁδοῖς Proverbiorum liber biblicus.Prov. 26,13 ; አይቴ፡ ሀሎ፡ ubi est?laliber Jobi.Job 20,7 ; Jesaiae prophetia.Jes. 19,12 ; Jeremiae prophetia.Jer. 33,18 ; Jeremiae prophetia.Jer. 44,19 ; አነ፡ ውእቱ፡ ዘሀሎ፡ ἐγώ εἰμι ὁ ὤν Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 3,14 ; ሀለወ፡ ወኢሀለወ፡ ἦν καὶ οὐκ ἔστι Apocalypsis Joannis.Apoc. 17,8 ; sed haud minus frequenter ሀለወ፡ tempore praeterito vertendum est: ጸሐፍ፡ ኵሎ፡ ነገረ፡ ዘሀሎ፡ ውስተ፡ ክርታስ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 43,28 ; ሀሎኩ፡ አነ፡ ኀበ፡ ፈለግ፡ Danielis prophetia.Dan. 10,4 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,18 ; ad Thessalonicenses epistola Pauli II.2 Thess. 2,5 ; Judith liber apocryphus.Judith 14,15 ; Judith liber apocryphus.Judith 14,18 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 71,17 . Imperfectum tempus futurum significat: ወለዓለምኒ፡ ትሄሉ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 42,21 ; Jesaiae prophetia.Jes. 58,11 ; Hezekielis prophetia.Hez. 30,13 ; liber Jobi.Job 14,10 ; liber Jobi.Job 23,8 ; sed etiam de tempore praesenti usurpatur: ዘሀሎ፡ ወይሄሉ፡ ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,4 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,8 ; የኀልፍ፡ ከመ፡ ጽላሎት፡ ወኢይሄሉ፡ እንከ፡ liber Jobi.Job 14,2 . De enuntiationibus conditionalibus conferre licet exempla Jesaiae prophetia.Jes. 43,2 ; Jeremiae prophetia.Jer. 15,1 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,20 ; ኀበ፡ ሀሎ፡ ደመና፡ ህየ፡ ሀሎ፡ መንፈስ፡ Hezekielis prophetia.Hez. 1,20 ; Tobit, liber apocryphus.Tob. 4,13 et al.
c)Nonnunquam ope verbi ሀለወ፡ praedicatum subjecto copulatur; quod si fit, praedicatum in Acc.ponere licet ( gramm.p. 346): ለዘ፡ ሀለወ፡ ድልወ፡ ei, qui paratus fueritlanot able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 4,5 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 63,1 ; sed notio existendi huic verbo tam firmiter inhaeret ut praedicatum appositionis instar saepius in Nomt. ponatur: ሀለወ፡ ድፉን፡ Josuae liber.Jos. 7,21 ; Josuae liber.Jos. 7,22 ; ወእሙንቱሂ፡ ሀለዉ፡ ቅዉማን፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 9,35 al.
d)Aethiopes verbum ሀለወ፡ cum Imperfecto alius verbi componunt, ut durationem actionis denotent, sive in tempus praeteritum incidat: ሀሎኩ፡ እሰክብ፡ dormiebamlaEzrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 9,29 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 9,28 ; Danielis prophetia.Dan. 10,2 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 18,22 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 26,35 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 22,6 ; Regum liber biblicum II.2 Reg. 5,2 ; Paralipomenon liber I.1 Par. 6,32 ; Paralipomenon liber II.2 Par. 33,17 ; sive in Praesens: ሀሎ፡ ይነብር፡ በየማነ፡ እግዚአብሔር፡ ad Romanos epistola Pauli.Rom. 8,34 , vel praesens instans: ይመጽእ፡ ሀሎ፡ venturus estlaHenochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 10,2 ; ትሠጠም፡ ሀለወት፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 83,7 ; ሀለወት፡ ትወልድ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 4,19 ; sive in futurum አንተ፡ ሀለወት፡ ትትፌጸም፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 106,18 ; Actus apostolorum.Act. 7,6 Platt; ዘይከውን፡ ሀሎ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 52,2 . Simili modo cum alius verbi Infinitivo verbali coniungitur, eodem sensu: ሀሉ፡ ተወኪለከ፡ ἴσθι πεποιθώς Proverbiorum liber biblicus.Prov. 3,5 et al.; nec non እንዘ፡ cumc.Imperf. sequi potest: በኵሉ፡ መዋዕለ፡ ሕይወትየ፡ ሀለውኩ፡ እንዘ፡ እዜከሮ፡ ለእግዚአብሔር፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 21.
e)Opponitur ዘሀሎ፡ id quod estlai.e. praesenslaei quod venturum vel futurum est ( ዘይመጽእ፡ , ዘይሄሉ፡ , ዘይከውን፡ ) Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 5,16 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 8,38 ( τὰ ἐνεστῶτα ) ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 3,22 romanae editionisrom., quamquam aliis in locis ዘሀሎ፡ id, quod factum estla τὸ γεγονός , significat, Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 1,9 .
f)Theologis et philosophis ሀልዎ፡ et ሀልዎት፡ est existentiala, essentiala, ut እግዚአብሔር፡ አምጻኤ፡ ኵሉ፡ ዓለም፡ እምኀበ፡ ኢሀልዎ፡ ኀበ፡ ሀልዎ፡ Deus qui totum mundumla ἐκ τοῦ μὴ εἶναι εἰς τὸ εἶναι perducitlaFal. f. 83; እግዚአብሔር፡ ለሰብእ፡ እምሀልዎ፡ አግብኦ፡ ውስተ፡ ሞት፡ Liber Maccabaeorum ficticius.Macc. f. 5 ; Hippocrates et Galenus docent: ነፍስሰ፡ ኢትሄሉ፡ ዘእንበለ፡ ዳእሙ፡ በሀልዎተ፡ ሥጋ፡ ወተኀልፍ፡ በኅልፈታ፡ Mashafa Falasfa.Fal. f. 83. pluralisPl. ሀልዎታት፡ entiala( τὰ γεγονότα ) saepissime in Chrys., ut Chrysostomi homiliae} in epistolam ad Hebraeos; citatur secundum numerous homiliarum vel Tagsâʃsorum.Chrys. ho. 2.
2)instarela, futurum essela: ክልኤቱ፡ ዓመት፡ ኀለፈ፡ ዘረኃብ፡ ወዓዲ፡ ሀሎ፡ ኀምስቱ፡ ዓመት፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,6 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,11 . Construi solet cum pronomen suffixumpron. suff., sequensseq.SubjunctivusSubj.verbi, ut conveniat Graeco μέλλειν cumc.Infin. n. 5( gramm.p. 138): እለ፡ ሀለዎሙ፡ ይእመኑ፡ ቦቱ፡ οἱ μέλλοντες πιστεύειν ἐπ᾽ αὐτῷ ad Timotheum epistola I.1 Tim. 1,16 ; ad Timotheum epistola II.2 Tim. 4,1 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 5,14 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,14 ; Jesaiae prophetia.Jes. 15,7 ; liber Jobi.Job 3,8 ; vel simplici Futuro Graeco: Jesaiae prophetia.Jes. 15,7 ; Tobit, liber apocryphus.Tob. 14,4 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 15,13 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 18,19 ; Deuteronomium.Deut. 1,22 . Haud raro ሀልዎ፡ post SubjunctivusSubj.verbi collocatur; ያእምርዎ፡ ሀለዎሙ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 52,15 ; not able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 4,18 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 97,3 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 16,23 . Sed multis aliis in locis haec phrasis Graeco δεῖ seq. Infin., Latino oportetla, necesse estlarespondet, quippe cum ሀለወ፡ cum pronomen suffixumpron. suff.conjunctum significare possit convenit ei, utlavel oportetla( videasvid.infra not able to find explanation in abbreviation listNr. 8 ). Ita legitur: ሀለወክሙ፡ ትትወለዱ፡ δεῖ ὑμᾶς γεννηθῆναι Evangelium Joannis.Joh. 3,7 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 22,29 ; not able to find explanation in abbreviation list2 Petr. 3,11 ; Matthaei Evangelium.Matth. 16,21 ; Marci Evangelium.Marc. 8,31 . Etiam conjunctioconj. ከመ፡ subjunctivo praeponere licet: ሀለወኒ፡ ከመ፡ እዜንዎን፡ Lucae evangelium.Luc. 4,43 romanae editionisrom.Rarius libri et mss. et impressi in hac phrasi pro SubjunctivusSubj.verbi Imperf. praebent: ሀለዎ፡ ይትሌዐል፡ Evangelium Joannis.Joh. 12,34 romanae editionisrom.Caeterum non modo ሀለወ፡ cum pronomen suffixumpron. suff., sed etiam verbum ሀለወ፡ personaliter flexum, Subjunctivo praepositum, idem significare potest: ዘሀለወ፡ ይኩን፡ Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,19 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 4,1 ; Danielis prophetia.Dan. 2,28 ; ሀሎነ፡ ኵልነ፡ ንብጻሕ፡ ad Romanos epistola Pauli.Rom. 14,10 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 14,12 Polygl., ሀለውነ፡ ንሕምም፡ ad Thessalonicenses epistola Pauli I.1 Thess. 3,14 { ad Thessalonicenses epistola Pauli I.1 Thess. 3,4 : conferascfr.Weninger, Verbalsystemlap. 271, n. 430}.
3)exstarela, reperirila, essela: እስመ፡ ሀሎ፡ ዘያሐምም፡ ἔστι γὰρ ὁ ταπεινῶν Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 7,11 ; ሀለወ፡ ዘይብዕል፡ በብዝኀ፡ ጠዊዕ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 11,18 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,23 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,25 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,26 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 20,1 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 37,22 ; ልሂቅኒ፡ ወአእሩግኒ፡ በኀቤነ፡ ሀለወ፡ liber Jobi.Job 15,10 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,12 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 29,26 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 13,7 ; ኢሀሎኑ፡ ህየ፡ ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 8,22 ; ኢሀለወት፡ ኀበ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ οὐχ εὑρέθη liber Jobi.Job 28,13 ; liber Jobi.Job 28,14 ; ኵሉ፡ ዝንቱ፡ ኢሀለወ፡ ኀበ፡ ጻድቃን፡ haec omnia apud justos non reperiunturla( acciduntla) Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 23,12 ; ሀሎ፡ ኀቤከ፡ πάρεστί σοι , subest tibila, Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 12,18 .
4)durarela, manerela, viverela, essela: ዘይሄሉ፡ ለዓለም፡ μένων εἰς αἰῶνα Danielis prophetia.Dan. 6,26 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 42,23 ; ዘሀለወ፡ ዘልፈ፡ 1 not able to find explanation in abbreviation listPetr. 1,23 ; ወአንተሰ፡ ትሄሉ፡ σὺ δὲ διαμένεις Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 101,27 ; አብያተ፡ ጻድቃን፡ ይሄልዉ፡ οἶκοι δικαίων παραμένουσι Proverbiorum liber biblicus.Prov. 12,7 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 6,10 ; ሕሊና፡ ልብከ፡ ኢይሄሉ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 1,13 ; ኢይሄሉ፡ በመሐላሁ፡ jusjurandum non servatlaKufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 35 ; ሀልዎትከ፡ በዝ፡ ἀντέχεσθαι ἐν τούτῳ Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 7,18 ; ሀልዉ፡ በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 11,40 ; ኢትሄሉ፡ ለዓለም፡ οὐ κατοικηθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα Jesaiae prophetia.Jes. 13,20 ; Jesaiae prophetia.Jes. 14,31 ; Jeremiae prophetia.Jer. 27,39 ; perdurarelaliber Jobi.Job 4,20 ; opponitur ተሀጕለ፡ Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 7,15 ; nonnunquam synonymum est verbo ሐይወ፡ ut ወቦ፡ እለሂ፡ ሀለዉ፡ እስከ፡ ይእዜ፡ ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 15,6 ; እመ፡ ሀሎኩ፡ ትሬኢ፡ ወእመ፡ ሐየውከ፡ ታአምሮ፡ Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 2,35 , nec non ይሄሉ፡ በተስፋ፡ κατασκηνώσει ἐπ᾽ ἐλπίδι Proverbiorum liber biblicus.Prov. 1,33 .
5)versari in aliqua rela: ውስተ፡ መስሎ፡ ነገር፡ ኢይሄልዉ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 38,33 ; እንዘ፡ ሀለወት፡ ውስተ፡ ማሕምመ፡ ወሊድ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 35,17 ; ኢሳይያስ፡ ሀሎ፡ በራእየ፡ እግዚእ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 5,7 .
6)se haberela(de valetudine, conditione, caet.), quo sensu ኮነ፡ usitatius est: ከመ፡ ይስማዕ፡ ዜናሃ፡ ዘከመ፡ ሀለወት፡ Esther, liber biblicus.Esth. 2,11 ; ናአምር፡ ዘከመ፡ ሀለዉ፡ πῶς ἔχουσι Actus apostolorum.Act. 15,36 ; እፎ፡ ሀሎከ፡ quomodo vales?laLud.
7)adessela, praesentem essela: ኢሀሎ፡ ምትየ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ πάρεστι Proverbiorum liber biblicus.Prov. 7,19 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 8,27 ; Jesaiae prophetia.Jes. 58,9 ; Jesaiae prophetia.Jes. 65,25 ; ለእመ፡ ኢሀሎኩ፡ ἀπὼν ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 1,27 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 2,12 ; ሀልዎ፡ በሥጋ፡ παρουσία τοῦ σώματος ad Corinthios epistola Pauli II.2 Cor. 10,10 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 39,14 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 44,14 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 22,13 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 22,14 ; በሀልዎተ፡ ሰብእ፡ coram hominibuslaJosippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. p. 288 ; ኵልነ፡ እለ፡ ሀሎነ፡ ዝየ፡ omnes qui adsumuslaMaʃshafa Genzat.Genz. f. 109 ; ለኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ omnibus, qui aderantlaJosippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 331.
8)Ubi pronomen suffixumpron. suff.subjunctum habet, ሀለወ፡ pariter ac ኮነ፡ significare potest: convenit eila, decet eumla, cadit in eumla, ut እመቦ፡ ዘስሕተ፡ ውስተ፡ ዘከመዝ፡ ግብር፡ ሀለዎ፡ n. 6 ንስሓ፡ ፫ ዓመት፡ ፍጹም፡ poenitentia triennii integri ei injungenda estlanot able to find explanation in abbreviation listClem. f. 226, b. Ita saepissime cum Subjunctivo verbi construitur, videasvid.supra not able to find explanation in abbreviation listNr. 2. Etiam sine pronomine subjuncto eundem sensum habet ad Timotheum epistola I.1 Tim. 5,13 romanae editionisrom.: ዘኢሀሎ፡ τὰ μὴ δέοντα (Platt: ዘኢህልው፡ ).
Cross-references: videasvid. also ሀልዎ፡ (TraCES)
I,2(rarius per et ) Imperf. ይሄሉ፡ , SubjunctivusSubj. የሀሉ፡ , infinitivus verbalisInfin. verb. ሀሊው፡ ( Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 2,12 ), infinitivus nominalis, nominascensInfin. nom. ሀልዎ፡ et ሀልዎቶ፡ ; in Perf. sing.personapers.3 masc. praeter formam ሀለወ፡ etiam forma contracta ሀሎ፡ usitatissima est ( videasvid.gramm.p. 142 annotatioann.2), nec non in personapers.3 fem. ሀሎት፡ efferri et scribi potest ( Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 7,20 ). Sed erravit J. Ludolfus, cum inter formas ሀሎ፡ et ሀለወ፡ significationis discrimen interesse censeret (in lexiconlex.columnacol.1 et 2), nam omnibus fere in locis, ubi ሀለወ፡ vel ሀሎ፡ occurrit, diversi libri mss. utramque formam promiscue usurpatam exhibent. [Radicem ሀለወ፡ comparandam propono cum arab. حَالَ ( حَول ) et substantivo حَالٌ ; eodem modo literae radic. secundae et tertiae ordo permutatus est inter ኀለወ፡ et خال ( خَول ), ኀለየ፡ et خال ( خَيْل ), al. Sed quamvis prima radicis significatio in vertendo, mutando, circumagendolasit, tamen miro quodam genii linguae innati lusu verbo notio existendilaaddicta est, alteri autem verbo ኮነ፡ , cujus notio prima a standolapetita est, significatio oriendi, fiendi, accidendilacontigit. Amh. sonat አለ፡ ]. Significat:
1)essela, existerela. Neque tamen ad praedicatum cum subjecto copulandum adhiberi solet, sed existentiam subjecti nudam ponit, aut absolute, aut tamquam in aliquo loco, statu, tempore, actione versantis: ሀሎ፡ ፩ ብእሲ፡ liber Jobi.Job 1,1 ; not able to find explanation in abbreviation listDan. apocr. 1,1 . ኢትፍቱ፡ ሀልዎ፡ ምስሌሆሙ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 24,1 . ሀሎኩ፡ ውስተ፡ ባቢሎን፡ Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 1,1 ; በአምጣነ፡ ሀለውኩ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 145,1 ; ኢትፍራህ፤ ሀሎኩ፡ ምስሌከ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 41,10 ; n. 4Jesaiae prophetia.Jes. 43,2 ; Jesaiae prophetia.Jes. 43,5 ; እግዚኦ፡ ሀሎከ፡ ማእከሌነ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 14,9 ; ይከውኑ፡ ከመ፡ ዘኢሀለዉ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 41,12 ; ውስተ፡ እዴሆሙ፡ ሀለወት፡ ሠናይቶሙ፡ liber Jobi.Job 21,16 ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ ዲበ፡ ምድር፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 36,19 .
a)Creberrime ipsum Perf. ሀለወ፡ notionem temporis praesentis suggerit: አንበሳ፡ ሀሎ፡ ውስተ፡ ፍኖት፡ λέων ἐν ταῖς ὁδοῖς Proverbiorum liber biblicus.Prov. 26,13 ; አይቴ፡ ሀሎ፡ ubi est?laliber Jobi.Job 20,7 ; Jesaiae prophetia.Jes. 19,12 ; Jeremiae prophetia.Jer. 33,18 ; Jeremiae prophetia.Jer. 44,19 ; አነ፡ ውእቱ፡ ዘሀሎ፡ ἐγώ εἰμι ὁ ὤν Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 3,14 ; ሀለወ፡ ወኢሀለወ፡ ἦν καὶ οὐκ ἔστι Apocalypsis Joannis.Apoc. 17,8 ; sed haud minus frequenter ሀለወ፡ tempore praeterito vertendum est: ጸሐፍ፡ ኵሎ፡ ነገረ፡ ዘሀሎ፡ ውስተ፡ ክርታስ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 43,28 ; ሀሎኩ፡ አነ፡ ኀበ፡ ፈለግ፡ Danielis prophetia.Dan. 10,4 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,18 ; ad Thessalonicenses epistola Pauli II.2 Thess. 2,5 ; Judith liber apocryphus.Judith 14,15 ; Judith liber apocryphus.Judith 14,18 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 71,17 . Imperfectum tempus futurum significat: ወለዓለምኒ፡ ትሄሉ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 42,21 ; Jesaiae prophetia.Jes. 58,11 ; Hezekielis prophetia.Hez. 30,13 ; liber Jobi.Job 14,10 ; liber Jobi.Job 23,8 ; sed etiam de tempore praesenti usurpatur: ዘሀሎ፡ ወይሄሉ፡ ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,4 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,8 ; የኀልፍ፡ ከመ፡ ጽላሎት፡ ወኢይሄሉ፡ እንከ፡ liber Jobi.Job 14,2 . De enuntiationibus conditionalibus conferre licet exempla Jesaiae prophetia.Jes. 43,2 ; Jeremiae prophetia.Jer. 15,1 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,20 ; ኀበ፡ ሀሎ፡ ደመና፡ ህየ፡ ሀሎ፡ መንፈስ፡ Hezekielis prophetia.Hez. 1,20 ; Tobit, liber apocryphus.Tob. 4,13 et al.
c)Nonnunquam ope verbi ሀለወ፡ praedicatum subjecto copulatur; quod si fit, praedicatum in Acc.ponere licet ( gramm.p. 346): ለዘ፡ ሀለወ፡ ድልወ፡ ei, qui paratus fueritlanot able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 4,5 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 63,1 ; sed notio existendi huic verbo tam firmiter inhaeret ut praedicatum appositionis instar saepius in Nomt. ponatur: ሀለወ፡ ድፉን፡ Josuae liber.Jos. 7,21 ; Josuae liber.Jos. 7,22 ; ወእሙንቱሂ፡ ሀለዉ፡ ቅዉማን፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 9,35 al.
d)Aethiopes verbum ሀለወ፡ cum Imperfecto alius verbi componunt, ut durationem actionis denotent, sive in tempus praeteritum incidat: ሀሎኩ፡ እሰክብ፡ dormiebamlaEzrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 9,29 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 9,28 ; Danielis prophetia.Dan. 10,2 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 18,22 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 26,35 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 22,6 ; Regum liber biblicum II.2 Reg. 5,2 ; Paralipomenon liber I.1 Par. 6,32 ; Paralipomenon liber II.2 Par. 33,17 ; sive in Praesens: ሀሎ፡ ይነብር፡ በየማነ፡ እግዚአብሔር፡ ad Romanos epistola Pauli.Rom. 8,34 , vel praesens instans: ይመጽእ፡ ሀሎ፡ venturus estlaHenochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 10,2 ; ትሠጠም፡ ሀለወት፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 83,7 ; ሀለወት፡ ትወልድ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 4,19 ; sive in futurum አንተ፡ ሀለወት፡ ትትፌጸም፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 106,18 ; Actus apostolorum.Act. 7,6 Platt; ዘይከውን፡ ሀሎ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 52,2 . Simili modo cum alius verbi Infinitivo verbali coniungitur, eodem sensu: ሀሉ፡ ተወኪለከ፡ ἴσθι πεποιθώς Proverbiorum liber biblicus.Prov. 3,5 et al.; nec non እንዘ፡ cumc.Imperf. sequi potest: በኵሉ፡ መዋዕለ፡ ሕይወትየ፡ ሀለውኩ፡ እንዘ፡ እዜከሮ፡ ለእግዚአብሔር፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 21.
e)Opponitur ዘሀሎ፡ id quod estlai.e. praesenslaei quod venturum vel futurum est ( ዘይመጽእ፡ , ዘይሄሉ፡ , ዘይከውን፡ ) Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 5,16 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 8,38 ( τὰ ἐνεστῶτα ) ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 3,22 romanae editionisrom., quamquam aliis in locis ዘሀሎ፡ id, quod factum estla τὸ γεγονός , significat, Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 1,9 .
f)Theologis et philosophis ሀልዎ፡ et ሀልዎት፡ est existentiala, essentiala, ut እግዚአብሔር፡ አምጻኤ፡ ኵሉ፡ ዓለም፡ እምኀበ፡ ኢሀልዎ፡ ኀበ፡ ሀልዎ፡ Deus qui totum mundumla ἐκ τοῦ μὴ εἶναι εἰς τὸ εἶναι perducitlaFal. f. 83; እግዚአብሔር፡ ለሰብእ፡ እምሀልዎ፡ አግብኦ፡ ውስተ፡ ሞት፡ Liber Maccabaeorum ficticius.Macc. f. 5 ; Hippocrates et Galenus docent: ነፍስሰ፡ ኢትሄሉ፡ ዘእንበለ፡ ዳእሙ፡ በሀልዎተ፡ ሥጋ፡ ወተኀልፍ፡ በኅልፈታ፡ Mashafa Falasfa.Fal. f. 83. pluralisPl. ሀልዎታት፡ entiala( τὰ γεγονότα ) saepissime in Chrys., ut Chrysostomi homiliae} in epistolam ad Hebraeos; citatur secundum numerous homiliarum vel Tagsâʃsorum.Chrys. ho. 2.
2)instarela, futurum essela: ክልኤቱ፡ ዓመት፡ ኀለፈ፡ ዘረኃብ፡ ወዓዲ፡ ሀሎ፡ ኀምስቱ፡ ዓመት፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,6 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,11 . Construi solet cum pronomen suffixumpron. suff., sequensseq.SubjunctivusSubj.verbi, ut conveniat Graeco μέλλειν cumc.Infin. n. 5( gramm.p. 138): እለ፡ ሀለዎሙ፡ ይእመኑ፡ ቦቱ፡ οἱ μέλλοντες πιστεύειν ἐπ᾽ αὐτῷ ad Timotheum epistola I.1 Tim. 1,16 ; ad Timotheum epistola II.2 Tim. 4,1 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 5,14 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,14 ; Jesaiae prophetia.Jes. 15,7 ; liber Jobi.Job 3,8 ; vel simplici Futuro Graeco: Jesaiae prophetia.Jes. 15,7 ; Tobit, liber apocryphus.Tob. 14,4 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 15,13 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 18,19 ; Deuteronomium.Deut. 1,22 . Haud raro ሀልዎ፡ post SubjunctivusSubj.verbi collocatur; ያእምርዎ፡ ሀለዎሙ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 52,15 ; not able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 4,18 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 97,3 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 16,23 . Sed multis aliis in locis haec phrasis Graeco δεῖ seq. Infin., Latino oportetla, necesse estlarespondet, quippe cum ሀለወ፡ cum pronomen suffixumpron. suff.conjunctum significare possit convenit ei, utlavel oportetla( videasvid.infra not able to find explanation in abbreviation listNr. 8 ). Ita legitur: ሀለወክሙ፡ ትትወለዱ፡ δεῖ ὑμᾶς γεννηθῆναι Evangelium Joannis.Joh. 3,7 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 22,29 ; not able to find explanation in abbreviation list2 Petr. 3,11 ; Matthaei Evangelium.Matth. 16,21 ; Marci Evangelium.Marc. 8,31 . Etiam conjunctioconj. ከመ፡ subjunctivo praeponere licet: ሀለወኒ፡ ከመ፡ እዜንዎን፡ Lucae evangelium.Luc. 4,43 romanae editionisrom.Rarius libri et mss. et impressi in hac phrasi pro SubjunctivusSubj.verbi Imperf. praebent: ሀለዎ፡ ይትሌዐል፡ Evangelium Joannis.Joh. 12,34 romanae editionisrom.Caeterum non modo ሀለወ፡ cum pronomen suffixumpron. suff., sed etiam verbum ሀለወ፡ personaliter flexum, Subjunctivo praepositum, idem significare potest: ዘሀለወ፡ ይኩን፡ Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,19 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 4,1 ; Danielis prophetia.Dan. 2,28 ; ሀሎነ፡ ኵልነ፡ ንብጻሕ፡ ad Romanos epistola Pauli.Rom. 14,10 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 14,12 Polygl., ሀለውነ፡ ንሕምም፡ ad Thessalonicenses epistola Pauli I.1 Thess. 3,14 { ad Thessalonicenses epistola Pauli I.1 Thess. 3,4 : conferascfr.Weninger, Verbalsystemlap. 271, n. 430}.
3)exstarela, reperirila, essela: እስመ፡ ሀሎ፡ ዘያሐምም፡ ἔστι γὰρ ὁ ταπεινῶν Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 7,11 ; ሀለወ፡ ዘይብዕል፡ በብዝኀ፡ ጠዊዕ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 11,18 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,23 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,25 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,26 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 20,1 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 37,22 ; ልሂቅኒ፡ ወአእሩግኒ፡ በኀቤነ፡ ሀለወ፡ liber Jobi.Job 15,10 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,12 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 29,26 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 13,7 ; ኢሀሎኑ፡ ህየ፡ ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 8,22 ; ኢሀለወት፡ ኀበ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ οὐχ εὑρέθη liber Jobi.Job 28,13 ; liber Jobi.Job 28,14 ; ኵሉ፡ ዝንቱ፡ ኢሀለወ፡ ኀበ፡ ጻድቃን፡ haec omnia apud justos non reperiunturla( acciduntla) Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 23,12 ; ሀሎ፡ ኀቤከ፡ πάρεστί σοι , subest tibila, Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 12,18 .
4)durarela, manerela, viverela, essela: ዘይሄሉ፡ ለዓለም፡ μένων εἰς αἰῶνα Danielis prophetia.Dan. 6,26 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 42,23 ; ዘሀለወ፡ ዘልፈ፡ 1 not able to find explanation in abbreviation listPetr. 1,23 ; ወአንተሰ፡ ትሄሉ፡ σὺ δὲ διαμένεις Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 101,27 ; አብያተ፡ ጻድቃን፡ ይሄልዉ፡ οἶκοι δικαίων παραμένουσι Proverbiorum liber biblicus.Prov. 12,7 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 6,10 ; ሕሊና፡ ልብከ፡ ኢይሄሉ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 1,13 ; ኢይሄሉ፡ በመሐላሁ፡ jusjurandum non servatlaKufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 35 ; ሀልዎትከ፡ በዝ፡ ἀντέχεσθαι ἐν τούτῳ Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 7,18 ; ሀልዉ፡ በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 11,40 ; ኢትሄሉ፡ ለዓለም፡ οὐ κατοικηθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα Jesaiae prophetia.Jes. 13,20 ; Jesaiae prophetia.Jes. 14,31 ; Jeremiae prophetia.Jer. 27,39 ; perdurarelaliber Jobi.Job 4,20 ; opponitur ተሀጕለ፡ Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 7,15 ; nonnunquam synonymum est verbo ሐይወ፡ ut ወቦ፡ እለሂ፡ ሀለዉ፡ እስከ፡ ይእዜ፡ ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 15,6 ; እመ፡ ሀሎኩ፡ ትሬኢ፡ ወእመ፡ ሐየውከ፡ ታአምሮ፡ Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 2,35 , nec non ይሄሉ፡ በተስፋ፡ κατασκηνώσει ἐπ᾽ ἐλπίδι Proverbiorum liber biblicus.Prov. 1,33 .
5)versari in aliqua rela: ውስተ፡ መስሎ፡ ነገር፡ ኢይሄልዉ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 38,33 ; እንዘ፡ ሀለወት፡ ውስተ፡ ማሕምመ፡ ወሊድ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 35,17 ; ኢሳይያስ፡ ሀሎ፡ በራእየ፡ እግዚእ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 5,7 .
6)se haberela(de valetudine, conditione, caet.), quo sensu ኮነ፡ usitatius est: ከመ፡ ይስማዕ፡ ዜናሃ፡ ዘከመ፡ ሀለወት፡ Esther, liber biblicus.Esth. 2,11 ; ናአምር፡ ዘከመ፡ ሀለዉ፡ πῶς ἔχουσι Actus apostolorum.Act. 15,36 ; እፎ፡ ሀሎከ፡ quomodo vales?laLud.
7)adessela, praesentem essela: ኢሀሎ፡ ምትየ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ πάρεστι Proverbiorum liber biblicus.Prov. 7,19 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 8,27 ; Jesaiae prophetia.Jes. 58,9 ; Jesaiae prophetia.Jes. 65,25 ; ለእመ፡ ኢሀሎኩ፡ ἀπὼν ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 1,27 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 2,12 ; ሀልዎ፡ በሥጋ፡ παρουσία τοῦ σώματος ad Corinthios epistola Pauli II.2 Cor. 10,10 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 39,14 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 44,14 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 22,13 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 22,14 ; በሀልዎተ፡ ሰብእ፡ coram hominibuslaJosippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. p. 288 ; ኵልነ፡ እለ፡ ሀሎነ፡ ዝየ፡ omnes qui adsumuslaMaʃshafa Genzat.Genz. f. 109 ; ለኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ omnibus, qui aderantlaJosippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 331.
8)Ubi pronomen suffixumpron. suff.subjunctum habet, ሀለወ፡ pariter ac ኮነ፡ significare potest: convenit eila, decet eumla, cadit in eumla, ut እመቦ፡ ዘስሕተ፡ ውስተ፡ ዘከመዝ፡ ግብር፡ ሀለዎ፡ n. 6 ንስሓ፡ ፫ ዓመት፡ ፍጹም፡ poenitentia triennii integri ei injungenda estlanot able to find explanation in abbreviation listClem. f. 226, b. Ita saepissime cum Subjunctivo verbi construitur, videasvid.supra not able to find explanation in abbreviation listNr. 2. Etiam sine pronomine subjuncto eundem sensum habet ad Timotheum epistola I.1 Tim. 5,13 romanae editionisrom.: ዘኢሀሎ፡ τὰ μὴ δέοντα (Platt: ዘኢህልው፡ ).
Cross-references: videasvid. also ሀልዎ፡ (TraCES)
I,2(rarius per et ) Imperf. ይሄሉ፡ , SubjunctivusSubj. የሀሉ፡ , infinitivus verbalisInfin. verb. ሀሊው፡ ( Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 2,12 ), infinitivus nominalis, nominascensInfin. nom. ሀልዎ፡ et ሀልዎቶ፡ ; in Perf. sing.personapers.3 masc. praeter formam ሀለወ፡ etiam forma contracta ሀሎ፡ usitatissima est ( videasvid.gramm.p. 142 annotatioann.2), nec non in personapers.3 fem. ሀሎት፡ efferri et scribi potest ( Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 7,20 ). Sed erravit J. Ludolfus, cum inter formas ሀሎ፡ et ሀለወ፡ significationis discrimen interesse censeret (in lexiconlex.columnacol.1 et 2), nam omnibus fere in locis, ubi ሀለወ፡ vel ሀሎ፡ occurrit, diversi libri mss. utramque formam promiscue usurpatam exhibent. [Radicem ሀለወ፡ comparandam propono cum arab. حَالَ ( حَول ) et substantivo حَالٌ ; eodem modo literae radic. secundae et tertiae ordo permutatus est inter ኀለወ፡ et خال ( خَول ), ኀለየ፡ et خال ( خَيْل ), al. Sed quamvis prima radicis significatio in vertendo, mutando, circumagendolasit, tamen miro quodam genii linguae innati lusu verbo notio existendilaaddicta est, alteri autem verbo ኮነ፡ , cujus notio prima a standolapetita est, significatio oriendi, fiendi, accidendilacontigit. Amh. sonat አለ፡ ]. Significat:
1)essela, existerela. Neque tamen ad praedicatum cum subjecto copulandum adhiberi solet, sed existentiam subjecti nudam ponit, aut absolute, aut tamquam in aliquo loco, statu, tempore, actione versantis: ሀሎ፡ ፩ ብእሲ፡ liber Jobi.Job 1,1 ; not able to find explanation in abbreviation listDan. apocr. 1,1 . ኢትፍቱ፡ ሀልዎ፡ ምስሌሆሙ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 24,1 . ሀሎኩ፡ ውስተ፡ ባቢሎን፡ Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 1,1 ; በአምጣነ፡ ሀለውኩ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 145,1 ; ኢትፍራህ፤ ሀሎኩ፡ ምስሌከ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 41,10 ; n. 4Jesaiae prophetia.Jes. 43,2 ; Jesaiae prophetia.Jes. 43,5 ; እግዚኦ፡ ሀሎከ፡ ማእከሌነ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 14,9 ; ይከውኑ፡ ከመ፡ ዘኢሀለዉ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 41,12 ; ውስተ፡ እዴሆሙ፡ ሀለወት፡ ሠናይቶሙ፡ liber Jobi.Job 21,16 ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ ዲበ፡ ምድር፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 36,19 .
a)Creberrime ipsum Perf. ሀለወ፡ notionem temporis praesentis suggerit: አንበሳ፡ ሀሎ፡ ውስተ፡ ፍኖት፡ λέων ἐν ταῖς ὁδοῖς Proverbiorum liber biblicus.Prov. 26,13 ; አይቴ፡ ሀሎ፡ ubi est?laliber Jobi.Job 20,7 ; Jesaiae prophetia.Jes. 19,12 ; Jeremiae prophetia.Jer. 33,18 ; Jeremiae prophetia.Jer. 44,19 ; አነ፡ ውእቱ፡ ዘሀሎ፡ ἐγώ εἰμι ὁ ὤν Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 3,14 ; ሀለወ፡ ወኢሀለወ፡ ἦν καὶ οὐκ ἔστι Apocalypsis Joannis.Apoc. 17,8 ; sed haud minus frequenter ሀለወ፡ tempore praeterito vertendum est: ጸሐፍ፡ ኵሎ፡ ነገረ፡ ዘሀሎ፡ ውስተ፡ ክርታስ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 43,28 ; ሀሎኩ፡ አነ፡ ኀበ፡ ፈለግ፡ Danielis prophetia.Dan. 10,4 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,18 ; ad Thessalonicenses epistola Pauli II.2 Thess. 2,5 ; Judith liber apocryphus.Judith 14,15 ; Judith liber apocryphus.Judith 14,18 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 71,17 . Imperfectum tempus futurum significat: ወለዓለምኒ፡ ትሄሉ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 42,21 ; Jesaiae prophetia.Jes. 58,11 ; Hezekielis prophetia.Hez. 30,13 ; liber Jobi.Job 14,10 ; liber Jobi.Job 23,8 ; sed etiam de tempore praesenti usurpatur: ዘሀሎ፡ ወይሄሉ፡ ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,4 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,8 ; የኀልፍ፡ ከመ፡ ጽላሎት፡ ወኢይሄሉ፡ እንከ፡ liber Jobi.Job 14,2 . De enuntiationibus conditionalibus conferre licet exempla Jesaiae prophetia.Jes. 43,2 ; Jeremiae prophetia.Jer. 15,1 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,20 ; ኀበ፡ ሀሎ፡ ደመና፡ ህየ፡ ሀሎ፡ መንፈስ፡ Hezekielis prophetia.Hez. 1,20 ; Tobit, liber apocryphus.Tob. 4,13 et al.
c)Nonnunquam ope verbi ሀለወ፡ praedicatum subjecto copulatur; quod si fit, praedicatum in Acc.ponere licet ( gramm.p. 346): ለዘ፡ ሀለወ፡ ድልወ፡ ei, qui paratus fueritlanot able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 4,5 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 63,1 ; sed notio existendi huic verbo tam firmiter inhaeret ut praedicatum appositionis instar saepius in Nomt. ponatur: ሀለወ፡ ድፉን፡ Josuae liber.Jos. 7,21 ; Josuae liber.Jos. 7,22 ; ወእሙንቱሂ፡ ሀለዉ፡ ቅዉማን፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 9,35 al.
d)Aethiopes verbum ሀለወ፡ cum Imperfecto alius verbi componunt, ut durationem actionis denotent, sive in tempus praeteritum incidat: ሀሎኩ፡ እሰክብ፡ dormiebamlaEzrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 9,29 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 9,28 ; Danielis prophetia.Dan. 10,2 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 18,22 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 26,35 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 22,6 ; Regum liber biblicum II.2 Reg. 5,2 ; Paralipomenon liber I.1 Par. 6,32 ; Paralipomenon liber II.2 Par. 33,17 ; sive in Praesens: ሀሎ፡ ይነብር፡ በየማነ፡ እግዚአብሔር፡ ad Romanos epistola Pauli.Rom. 8,34 , vel praesens instans: ይመጽእ፡ ሀሎ፡ venturus estlaHenochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 10,2 ; ትሠጠም፡ ሀለወት፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 83,7 ; ሀለወት፡ ትወልድ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 4,19 ; sive in futurum አንተ፡ ሀለወት፡ ትትፌጸም፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 106,18 ; Actus apostolorum.Act. 7,6 Platt; ዘይከውን፡ ሀሎ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 52,2 . Simili modo cum alius verbi Infinitivo verbali coniungitur, eodem sensu: ሀሉ፡ ተወኪለከ፡ ἴσθι πεποιθώς Proverbiorum liber biblicus.Prov. 3,5 et al.; nec non እንዘ፡ cumc.Imperf. sequi potest: በኵሉ፡ መዋዕለ፡ ሕይወትየ፡ ሀለውኩ፡ እንዘ፡ እዜከሮ፡ ለእግዚአብሔር፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 21.
e)Opponitur ዘሀሎ፡ id quod estlai.e. praesenslaei quod venturum vel futurum est ( ዘይመጽእ፡ , ዘይሄሉ፡ , ዘይከውን፡ ) Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 5,16 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 8,38 ( τὰ ἐνεστῶτα ) ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 3,22 romanae editionisrom., quamquam aliis in locis ዘሀሎ፡ id, quod factum estla τὸ γεγονός , significat, Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 1,9 .
f)Theologis et philosophis ሀልዎ፡ et ሀልዎት፡ est existentiala, essentiala, ut እግዚአብሔር፡ አምጻኤ፡ ኵሉ፡ ዓለም፡ እምኀበ፡ ኢሀልዎ፡ ኀበ፡ ሀልዎ፡ Deus qui totum mundumla ἐκ τοῦ μὴ εἶναι εἰς τὸ εἶναι perducitlaFal. f. 83; እግዚአብሔር፡ ለሰብእ፡ እምሀልዎ፡ አግብኦ፡ ውስተ፡ ሞት፡ Liber Maccabaeorum ficticius.Macc. f. 5 ; Hippocrates et Galenus docent: ነፍስሰ፡ ኢትሄሉ፡ ዘእንበለ፡ ዳእሙ፡ በሀልዎተ፡ ሥጋ፡ ወተኀልፍ፡ በኅልፈታ፡ Mashafa Falasfa.Fal. f. 83. pluralisPl. ሀልዎታት፡ entiala( τὰ γεγονότα ) saepissime in Chrys., ut Chrysostomi homiliae} in epistolam ad Hebraeos; citatur secundum numerous homiliarum vel Tagsâʃsorum.Chrys. ho. 2.
2)instarela, futurum essela: ክልኤቱ፡ ዓመት፡ ኀለፈ፡ ዘረኃብ፡ ወዓዲ፡ ሀሎ፡ ኀምስቱ፡ ዓመት፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,6 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,11 . Construi solet cum pronomen suffixumpron. suff., sequensseq.SubjunctivusSubj.verbi, ut conveniat Graeco μέλλειν cumc.Infin. n. 5( gramm.p. 138): እለ፡ ሀለዎሙ፡ ይእመኑ፡ ቦቱ፡ οἱ μέλλοντες πιστεύειν ἐπ᾽ αὐτῷ ad Timotheum epistola I.1 Tim. 1,16 ; ad Timotheum epistola II.2 Tim. 4,1 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 5,14 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,14 ; Jesaiae prophetia.Jes. 15,7 ; liber Jobi.Job 3,8 ; vel simplici Futuro Graeco: Jesaiae prophetia.Jes. 15,7 ; Tobit, liber apocryphus.Tob. 14,4 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 15,13 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 18,19 ; Deuteronomium.Deut. 1,22 . Haud raro ሀልዎ፡ post SubjunctivusSubj.verbi collocatur; ያእምርዎ፡ ሀለዎሙ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 52,15 ; not able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 4,18 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 97,3 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 16,23 . Sed multis aliis in locis haec phrasis Graeco δεῖ seq. Infin., Latino oportetla, necesse estlarespondet, quippe cum ሀለወ፡ cum pronomen suffixumpron. suff.conjunctum significare possit convenit ei, utlavel oportetla( videasvid.infra not able to find explanation in abbreviation listNr. 8 ). Ita legitur: ሀለወክሙ፡ ትትወለዱ፡ δεῖ ὑμᾶς γεννηθῆναι Evangelium Joannis.Joh. 3,7 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 22,29 ; not able to find explanation in abbreviation list2 Petr. 3,11 ; Matthaei Evangelium.Matth. 16,21 ; Marci Evangelium.Marc. 8,31 . Etiam conjunctioconj. ከመ፡ subjunctivo praeponere licet: ሀለወኒ፡ ከመ፡ እዜንዎን፡ Lucae evangelium.Luc. 4,43 romanae editionisrom.Rarius libri et mss. et impressi in hac phrasi pro SubjunctivusSubj.verbi Imperf. praebent: ሀለዎ፡ ይትሌዐል፡ Evangelium Joannis.Joh. 12,34 romanae editionisrom.Caeterum non modo ሀለወ፡ cum pronomen suffixumpron. suff., sed etiam verbum ሀለወ፡ personaliter flexum, Subjunctivo praepositum, idem significare potest: ዘሀለወ፡ ይኩን፡ Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,19 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 4,1 ; Danielis prophetia.Dan. 2,28 ; ሀሎነ፡ ኵልነ፡ ንብጻሕ፡ ad Romanos epistola Pauli.Rom. 14,10 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 14,12 Polygl., ሀለውነ፡ ንሕምም፡ ad Thessalonicenses epistola Pauli I.1 Thess. 3,14 { ad Thessalonicenses epistola Pauli I.1 Thess. 3,4 : conferascfr.Weninger, Verbalsystemlap. 271, n. 430}.
3)exstarela, reperirila, essela: እስመ፡ ሀሎ፡ ዘያሐምም፡ ἔστι γὰρ ὁ ταπεινῶν Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 7,11 ; ሀለወ፡ ዘይብዕል፡ በብዝኀ፡ ጠዊዕ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 11,18 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,23 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,25 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,26 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 20,1 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 37,22 ; ልሂቅኒ፡ ወአእሩግኒ፡ በኀቤነ፡ ሀለወ፡ liber Jobi.Job 15,10 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,12 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 29,26 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 13,7 ; ኢሀሎኑ፡ ህየ፡ ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 8,22 ; ኢሀለወት፡ ኀበ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ οὐχ εὑρέθη liber Jobi.Job 28,13 ; liber Jobi.Job 28,14 ; ኵሉ፡ ዝንቱ፡ ኢሀለወ፡ ኀበ፡ ጻድቃን፡ haec omnia apud justos non reperiunturla( acciduntla) Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 23,12 ; ሀሎ፡ ኀቤከ፡ πάρεστί σοι , subest tibila, Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 12,18 .
4)durarela, manerela, viverela, essela: ዘይሄሉ፡ ለዓለም፡ μένων εἰς αἰῶνα Danielis prophetia.Dan. 6,26 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 42,23 ; ዘሀለወ፡ ዘልፈ፡ 1 not able to find explanation in abbreviation listPetr. 1,23 ; ወአንተሰ፡ ትሄሉ፡ σὺ δὲ διαμένεις Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 101,27 ; አብያተ፡ ጻድቃን፡ ይሄልዉ፡ οἶκοι δικαίων παραμένουσι Proverbiorum liber biblicus.Prov. 12,7 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 6,10 ; ሕሊና፡ ልብከ፡ ኢይሄሉ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 1,13 ; ኢይሄሉ፡ በመሐላሁ፡ jusjurandum non servatlaKufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 35 ; ሀልዎትከ፡ በዝ፡ ἀντέχεσθαι ἐν τούτῳ Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 7,18 ; ሀልዉ፡ በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 11,40 ; ኢትሄሉ፡ ለዓለም፡ οὐ κατοικηθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα Jesaiae prophetia.Jes. 13,20 ; Jesaiae prophetia.Jes. 14,31 ; Jeremiae prophetia.Jer. 27,39 ; perdurarelaliber Jobi.Job 4,20 ; opponitur ተሀጕለ፡ Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 7,15 ; nonnunquam synonymum est verbo ሐይወ፡ ut ወቦ፡ እለሂ፡ ሀለዉ፡ እስከ፡ ይእዜ፡ ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 15,6 ; እመ፡ ሀሎኩ፡ ትሬኢ፡ ወእመ፡ ሐየውከ፡ ታአምሮ፡ Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 2,35 , nec non ይሄሉ፡ በተስፋ፡ κατασκηνώσει ἐπ᾽ ἐλπίδι Proverbiorum liber biblicus.Prov. 1,33 .
5)versari in aliqua rela: ውስተ፡ መስሎ፡ ነገር፡ ኢይሄልዉ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 38,33 ; እንዘ፡ ሀለወት፡ ውስተ፡ ማሕምመ፡ ወሊድ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 35,17 ; ኢሳይያስ፡ ሀሎ፡ በራእየ፡ እግዚእ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 5,7 .
6)se haberela(de valetudine, conditione, caet.), quo sensu ኮነ፡ usitatius est: ከመ፡ ይስማዕ፡ ዜናሃ፡ ዘከመ፡ ሀለወት፡ Esther, liber biblicus.Esth. 2,11 ; ናአምር፡ ዘከመ፡ ሀለዉ፡ πῶς ἔχουσι Actus apostolorum.Act. 15,36 ; እፎ፡ ሀሎከ፡ quomodo vales?laLud.
7)adessela, praesentem essela: ኢሀሎ፡ ምትየ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ πάρεστι Proverbiorum liber biblicus.Prov. 7,19 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 8,27 ; Jesaiae prophetia.Jes. 58,9 ; Jesaiae prophetia.Jes. 65,25 ; ለእመ፡ ኢሀሎኩ፡ ἀπὼν ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 1,27 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 2,12 ; ሀልዎ፡ በሥጋ፡ παρουσία τοῦ σώματος ad Corinthios epistola Pauli II.2 Cor. 10,10 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 39,14 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 44,14 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 22,13 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 22,14 ; በሀልዎተ፡ ሰብእ፡ coram hominibuslaJosippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. p. 288 ; ኵልነ፡ እለ፡ ሀሎነ፡ ዝየ፡ omnes qui adsumuslaMaʃshafa Genzat.Genz. f. 109 ; ለኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ omnibus, qui aderantlaJosippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 331.
8)Ubi pronomen suffixumpron. suff.subjunctum habet, ሀለወ፡ pariter ac ኮነ፡ significare potest: convenit eila, decet eumla, cadit in eumla, ut እመቦ፡ ዘስሕተ፡ ውስተ፡ ዘከመዝ፡ ግብር፡ ሀለዎ፡ n. 6 ንስሓ፡ ፫ ዓመት፡ ፍጹም፡ poenitentia triennii integri ei injungenda estlanot able to find explanation in abbreviation listClem. f. 226, b. Ita saepissime cum Subjunctivo verbi construitur, videasvid.supra not able to find explanation in abbreviation listNr. 2. Etiam sine pronomine subjuncto eundem sensum habet ad Timotheum epistola I.1 Tim. 5,13 romanae editionisrom.: ዘኢሀሎ፡ τὰ μὴ δέοντα (Platt: ዘኢህልው፡ ).
I,2(rarius per et ) Imperf. ይሄሉ፡ , SubjunctivusSubj. የሀሉ፡ , infinitivus verbalisInfin. verb. ሀሊው፡ ( Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 2,12 ), infinitivus nominalis, nominascensInfin. nom. ሀልዎ፡ et ሀልዎቶ፡ ; in Perf. sing.personapers.3 masc. praeter formam ሀለወ፡ etiam forma contracta ሀሎ፡ usitatissima est ( videasvid.gramm.p. 142 annotatioann.2), nec non in personapers.3 fem. ሀሎት፡ efferri et scribi potest ( Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 7,20 ). Sed erravit J. Ludolfus, cum inter formas ሀሎ፡ et ሀለወ፡ significationis discrimen interesse censeret (in lexiconlex.columnacol.1 et 2), nam omnibus fere in locis, ubi ሀለወ፡ vel ሀሎ፡ occurrit, diversi libri mss. utramque formam promiscue usurpatam exhibent. [Radicem ሀለወ፡ comparandam propono cum arab. حَالَ ( حَول ) et substantivo حَالٌ ; eodem modo literae radic. secundae et tertiae ordo permutatus est inter ኀለወ፡ et خال ( خَول ), ኀለየ፡ et خال ( خَيْل ), al. Sed quamvis prima radicis significatio in vertendo, mutando, circumagendolasit, tamen miro quodam genii linguae innati lusu verbo notio existendilaaddicta est, alteri autem verbo ኮነ፡ , cujus notio prima a standolapetita est, significatio oriendi, fiendi, accidendilacontigit. Amh. sonat አለ፡ ]. Significat:
1)essela, existerela. Neque tamen ad praedicatum cum subjecto copulandum adhiberi solet, sed existentiam subjecti nudam ponit, aut absolute, aut tamquam in aliquo loco, statu, tempore, actione versantis: ሀሎ፡ ፩ ብእሲ፡ liber Jobi.Job 1,1 ; not able to find explanation in abbreviation listDan. apocr. 1,1 . ኢትፍቱ፡ ሀልዎ፡ ምስሌሆሙ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 24,1 . ሀሎኩ፡ ውስተ፡ ባቢሎን፡ Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 1,1 ; በአምጣነ፡ ሀለውኩ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 145,1 ; ኢትፍራህ፤ ሀሎኩ፡ ምስሌከ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 41,10 ; n. 4Jesaiae prophetia.Jes. 43,2 ; Jesaiae prophetia.Jes. 43,5 ; እግዚኦ፡ ሀሎከ፡ ማእከሌነ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 14,9 ; ይከውኑ፡ ከመ፡ ዘኢሀለዉ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 41,12 ; ውስተ፡ እዴሆሙ፡ ሀለወት፡ ሠናይቶሙ፡ liber Jobi.Job 21,16 ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ ዲበ፡ ምድር፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 36,19 .
a)Creberrime ipsum Perf. ሀለወ፡ notionem temporis praesentis suggerit: አንበሳ፡ ሀሎ፡ ውስተ፡ ፍኖት፡ λέων ἐν ταῖς ὁδοῖς Proverbiorum liber biblicus.Prov. 26,13 ; አይቴ፡ ሀሎ፡ ubi est?laliber Jobi.Job 20,7 ; Jesaiae prophetia.Jes. 19,12 ; Jeremiae prophetia.Jer. 33,18 ; Jeremiae prophetia.Jer. 44,19 ; አነ፡ ውእቱ፡ ዘሀሎ፡ ἐγώ εἰμι ὁ ὤν Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 3,14 ; ሀለወ፡ ወኢሀለወ፡ ἦν καὶ οὐκ ἔστι Apocalypsis Joannis.Apoc. 17,8 ; sed haud minus frequenter ሀለወ፡ tempore praeterito vertendum est: ጸሐፍ፡ ኵሎ፡ ነገረ፡ ዘሀሎ፡ ውስተ፡ ክርታስ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 43,28 ; ሀሎኩ፡ አነ፡ ኀበ፡ ፈለግ፡ Danielis prophetia.Dan. 10,4 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,18 ; ad Thessalonicenses epistola Pauli II.2 Thess. 2,5 ; Judith liber apocryphus.Judith 14,15 ; Judith liber apocryphus.Judith 14,18 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 71,17 . Imperfectum tempus futurum significat: ወለዓለምኒ፡ ትሄሉ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 42,21 ; Jesaiae prophetia.Jes. 58,11 ; Hezekielis prophetia.Hez. 30,13 ; liber Jobi.Job 14,10 ; liber Jobi.Job 23,8 ; sed etiam de tempore praesenti usurpatur: ዘሀሎ፡ ወይሄሉ፡ ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,4 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,8 ; የኀልፍ፡ ከመ፡ ጽላሎት፡ ወኢይሄሉ፡ እንከ፡ liber Jobi.Job 14,2 . De enuntiationibus conditionalibus conferre licet exempla Jesaiae prophetia.Jes. 43,2 ; Jeremiae prophetia.Jer. 15,1 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,20 ; ኀበ፡ ሀሎ፡ ደመና፡ ህየ፡ ሀሎ፡ መንፈስ፡ Hezekielis prophetia.Hez. 1,20 ; Tobit, liber apocryphus.Tob. 4,13 et al.
c)Nonnunquam ope verbi ሀለወ፡ praedicatum subjecto copulatur; quod si fit, praedicatum in Acc.ponere licet ( gramm.p. 346): ለዘ፡ ሀለወ፡ ድልወ፡ ei, qui paratus fueritlanot able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 4,5 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 63,1 ; sed notio existendi huic verbo tam firmiter inhaeret ut praedicatum appositionis instar saepius in Nomt. ponatur: ሀለወ፡ ድፉን፡ Josuae liber.Jos. 7,21 ; Josuae liber.Jos. 7,22 ; ወእሙንቱሂ፡ ሀለዉ፡ ቅዉማን፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 9,35 al.
d)Aethiopes verbum ሀለወ፡ cum Imperfecto alius verbi componunt, ut durationem actionis denotent, sive in tempus praeteritum incidat: ሀሎኩ፡ እሰክብ፡ dormiebamlaEzrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 9,29 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 9,28 ; Danielis prophetia.Dan. 10,2 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 18,22 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 26,35 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 22,6 ; Regum liber biblicum II.2 Reg. 5,2 ; Paralipomenon liber I.1 Par. 6,32 ; Paralipomenon liber II.2 Par. 33,17 ; sive in Praesens: ሀሎ፡ ይነብር፡ በየማነ፡ እግዚአብሔር፡ ad Romanos epistola Pauli.Rom. 8,34 , vel praesens instans: ይመጽእ፡ ሀሎ፡ venturus estlaHenochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 10,2 ; ትሠጠም፡ ሀለወት፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 83,7 ; ሀለወት፡ ትወልድ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 4,19 ; sive in futurum አንተ፡ ሀለወት፡ ትትፌጸም፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 106,18 ; Actus apostolorum.Act. 7,6 Platt; ዘይከውን፡ ሀሎ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 52,2 . Simili modo cum alius verbi Infinitivo verbali coniungitur, eodem sensu: ሀሉ፡ ተወኪለከ፡ ἴσθι πεποιθώς Proverbiorum liber biblicus.Prov. 3,5 et al.; nec non እንዘ፡ cumc.Imperf. sequi potest: በኵሉ፡ መዋዕለ፡ ሕይወትየ፡ ሀለውኩ፡ እንዘ፡ እዜከሮ፡ ለእግዚአብሔር፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 21.
e)Opponitur ዘሀሎ፡ id quod estlai.e. praesenslaei quod venturum vel futurum est ( ዘይመጽእ፡ , ዘይሄሉ፡ , ዘይከውን፡ ) Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 5,16 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 8,38 ( τὰ ἐνεστῶτα ) ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 3,22 romanae editionisrom., quamquam aliis in locis ዘሀሎ፡ id, quod factum estla τὸ γεγονός , significat, Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 1,9 .
f)Theologis et philosophis ሀልዎ፡ et ሀልዎት፡ est existentiala, essentiala, ut እግዚአብሔር፡ አምጻኤ፡ ኵሉ፡ ዓለም፡ እምኀበ፡ ኢሀልዎ፡ ኀበ፡ ሀልዎ፡ Deus qui totum mundumla ἐκ τοῦ μὴ εἶναι εἰς τὸ εἶναι perducitlaFal. f. 83; እግዚአብሔር፡ ለሰብእ፡ እምሀልዎ፡ አግብኦ፡ ውስተ፡ ሞት፡ Liber Maccabaeorum ficticius.Macc. f. 5 ; Hippocrates et Galenus docent: ነፍስሰ፡ ኢትሄሉ፡ ዘእንበለ፡ ዳእሙ፡ በሀልዎተ፡ ሥጋ፡ ወተኀልፍ፡ በኅልፈታ፡ Mashafa Falasfa.Fal. f. 83. pluralisPl. ሀልዎታት፡ entiala( τὰ γεγονότα ) saepissime in Chrys., ut Chrysostomi homiliae} in epistolam ad Hebraeos; citatur secundum numerous homiliarum vel Tagsâʃsorum.Chrys. ho. 2.
2)instarela, futurum essela: ክልኤቱ፡ ዓመት፡ ኀለፈ፡ ዘረኃብ፡ ወዓዲ፡ ሀሎ፡ ኀምስቱ፡ ዓመት፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,6 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,11 . Construi solet cum pronomen suffixumpron. suff., sequensseq.SubjunctivusSubj.verbi, ut conveniat Graeco μέλλειν cumc.Infin. n. 5( gramm.p. 138): እለ፡ ሀለዎሙ፡ ይእመኑ፡ ቦቱ፡ οἱ μέλλοντες πιστεύειν ἐπ᾽ αὐτῷ ad Timotheum epistola I.1 Tim. 1,16 ; ad Timotheum epistola II.2 Tim. 4,1 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 5,14 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,14 ; Jesaiae prophetia.Jes. 15,7 ; liber Jobi.Job 3,8 ; vel simplici Futuro Graeco: Jesaiae prophetia.Jes. 15,7 ; Tobit, liber apocryphus.Tob. 14,4 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 15,13 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 18,19 ; Deuteronomium.Deut. 1,22 . Haud raro ሀልዎ፡ post SubjunctivusSubj.verbi collocatur; ያእምርዎ፡ ሀለዎሙ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 52,15 ; not able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 4,18 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 97,3 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 16,23 . Sed multis aliis in locis haec phrasis Graeco δεῖ seq. Infin., Latino oportetla, necesse estlarespondet, quippe cum ሀለወ፡ cum pronomen suffixumpron. suff.conjunctum significare possit convenit ei, utlavel oportetla( videasvid.infra not able to find explanation in abbreviation listNr. 8 ). Ita legitur: ሀለወክሙ፡ ትትወለዱ፡ δεῖ ὑμᾶς γεννηθῆναι Evangelium Joannis.Joh. 3,7 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 22,29 ; not able to find explanation in abbreviation list2 Petr. 3,11 ; Matthaei Evangelium.Matth. 16,21 ; Marci Evangelium.Marc. 8,31 . Etiam conjunctioconj. ከመ፡ subjunctivo praeponere licet: ሀለወኒ፡ ከመ፡ እዜንዎን፡ Lucae evangelium.Luc. 4,43 romanae editionisrom.Rarius libri et mss. et impressi in hac phrasi pro SubjunctivusSubj.verbi Imperf. praebent: ሀለዎ፡ ይትሌዐል፡ Evangelium Joannis.Joh. 12,34 romanae editionisrom.Caeterum non modo ሀለወ፡ cum pronomen suffixumpron. suff., sed etiam verbum ሀለወ፡ personaliter flexum, Subjunctivo praepositum, idem significare potest: ዘሀለወ፡ ይኩን፡ Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,19 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 4,1 ; Danielis prophetia.Dan. 2,28 ; ሀሎነ፡ ኵልነ፡ ንብጻሕ፡ ad Romanos epistola Pauli.Rom. 14,10 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 14,12 Polygl., ሀለውነ፡ ንሕምም፡ ad Thessalonicenses epistola Pauli I.1 Thess. 3,14 { ad Thessalonicenses epistola Pauli I.1 Thess. 3,4 : conferascfr.Weninger, Verbalsystemlap. 271, n. 430}.
3)exstarela, reperirila, essela: እስመ፡ ሀሎ፡ ዘያሐምም፡ ἔστι γὰρ ὁ ταπεινῶν Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 7,11 ; ሀለወ፡ ዘይብዕል፡ በብዝኀ፡ ጠዊዕ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 11,18 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,23 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,25 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,26 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 20,1 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 37,22 ; ልሂቅኒ፡ ወአእሩግኒ፡ በኀቤነ፡ ሀለወ፡ liber Jobi.Job 15,10 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,12 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 29,26 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 13,7 ; ኢሀሎኑ፡ ህየ፡ ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 8,22 ; ኢሀለወት፡ ኀበ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ οὐχ εὑρέθη liber Jobi.Job 28,13 ; liber Jobi.Job 28,14 ; ኵሉ፡ ዝንቱ፡ ኢሀለወ፡ ኀበ፡ ጻድቃን፡ haec omnia apud justos non reperiunturla( acciduntla) Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 23,12 ; ሀሎ፡ ኀቤከ፡ πάρεστί σοι , subest tibila, Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 12,18 .
4)durarela, manerela, viverela, essela: ዘይሄሉ፡ ለዓለም፡ μένων εἰς αἰῶνα Danielis prophetia.Dan. 6,26 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 42,23 ; ዘሀለወ፡ ዘልፈ፡ 1 not able to find explanation in abbreviation listPetr. 1,23 ; ወአንተሰ፡ ትሄሉ፡ σὺ δὲ διαμένεις Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 101,27 ; አብያተ፡ ጻድቃን፡ ይሄልዉ፡ οἶκοι δικαίων παραμένουσι Proverbiorum liber biblicus.Prov. 12,7 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 6,10 ; ሕሊና፡ ልብከ፡ ኢይሄሉ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 1,13 ; ኢይሄሉ፡ በመሐላሁ፡ jusjurandum non servatlaKufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 35 ; ሀልዎትከ፡ በዝ፡ ἀντέχεσθαι ἐν τούτῳ Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 7,18 ; ሀልዉ፡ በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 11,40 ; ኢትሄሉ፡ ለዓለም፡ οὐ κατοικηθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα Jesaiae prophetia.Jes. 13,20 ; Jesaiae prophetia.Jes. 14,31 ; Jeremiae prophetia.Jer. 27,39 ; perdurarelaliber Jobi.Job 4,20 ; opponitur ተሀጕለ፡ Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 7,15 ; nonnunquam synonymum est verbo ሐይወ፡ ut ወቦ፡ እለሂ፡ ሀለዉ፡ እስከ፡ ይእዜ፡ ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 15,6 ; እመ፡ ሀሎኩ፡ ትሬኢ፡ ወእመ፡ ሐየውከ፡ ታአምሮ፡ Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 2,35 , nec non ይሄሉ፡ በተስፋ፡ κατασκηνώσει ἐπ᾽ ἐλπίδι Proverbiorum liber biblicus.Prov. 1,33 .
5)versari in aliqua rela: ውስተ፡ መስሎ፡ ነገር፡ ኢይሄልዉ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 38,33 ; እንዘ፡ ሀለወት፡ ውስተ፡ ማሕምመ፡ ወሊድ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 35,17 ; ኢሳይያስ፡ ሀሎ፡ በራእየ፡ እግዚእ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 5,7 .
6)se haberela(de valetudine, conditione, caet.), quo sensu ኮነ፡ usitatius est: ከመ፡ ይስማዕ፡ ዜናሃ፡ ዘከመ፡ ሀለወት፡ Esther, liber biblicus.Esth. 2,11 ; ናአምር፡ ዘከመ፡ ሀለዉ፡ πῶς ἔχουσι Actus apostolorum.Act. 15,36 ; እፎ፡ ሀሎከ፡ quomodo vales?laLud.
7)adessela, praesentem essela: ኢሀሎ፡ ምትየ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ πάρεστι Proverbiorum liber biblicus.Prov. 7,19 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 8,27 ; Jesaiae prophetia.Jes. 58,9 ; Jesaiae prophetia.Jes. 65,25 ; ለእመ፡ ኢሀሎኩ፡ ἀπὼν ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 1,27 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 2,12 ; ሀልዎ፡ በሥጋ፡ παρουσία τοῦ σώματος ad Corinthios epistola Pauli II.2 Cor. 10,10 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 39,14 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 44,14 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 22,13 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 22,14 ; በሀልዎተ፡ ሰብእ፡ coram hominibuslaJosippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. p. 288 ; ኵልነ፡ እለ፡ ሀሎነ፡ ዝየ፡ omnes qui adsumuslaMaʃshafa Genzat.Genz. f. 109 ; ለኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ omnibus, qui aderantlaJosippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 331.
8)Ubi pronomen suffixumpron. suff.subjunctum habet, ሀለወ፡ pariter ac ኮነ፡ significare potest: convenit eila, decet eumla, cadit in eumla, ut እመቦ፡ ዘስሕተ፡ ውስተ፡ ዘከመዝ፡ ግብር፡ ሀለዎ፡ n. 6 ንስሓ፡ ፫ ዓመት፡ ፍጹም፡ poenitentia triennii integri ei injungenda estlanot able to find explanation in abbreviation listClem. f. 226, b. Ita saepissime cum Subjunctivo verbi construitur, videasvid.supra not able to find explanation in abbreviation listNr. 2. Etiam sine pronomine subjuncto eundem sensum habet ad Timotheum epistola I.1 Tim. 5,13 romanae editionisrom.: ዘኢሀሎ፡ τὰ μὴ δέοντα (Platt: ዘኢህልው፡ ).
Cross-references: videasvid. also ሀልዎ፡ (TraCES)
Cross-references: videasvid. also ሀልዎ፡ (TraCES)
adjectivumadj., fem. ሠናይት፡ raro ሣኔት፡ ( Judicum liber.Jud. 8,32 ),
A)adjectivumadj. καλός
1)quod sensibus placet
a)formosusla, pulcherla, venustusla, speciosusla, de personis: Genesis liber Pentateuchi.Gen. 12,14 ; Canticum Canticorum.Cant. 1,8 ; Canticum Canticorum.Cant. 1,16 ; Canticum Canticorum.Cant. 2,14 ; Canticum Canticorum.Cant. 4,1 sequensseq.; liber Jobi.Job 42,15 ; Judith liber apocryphus.Judith 12,13 ; Esther, liber biblicus.Esth. 1,11 ; ሠናይተ፡ ሥን፡ ወግዕዝ፡ Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 321 ; ἀστεῖος Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 2,2 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 11,23 ; ሠናይት፡ በራእይኪ፡ አንቲ፡ Judith liber apocryphus.Judith 11,23 ; ሠናይት፡ ይእቲ፡ ራእያ፡ Judith liber apocryphus.Judith 8,7 ; Dan. apocr. 1,31; Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 39 ; ብእሲት፡ ሠናይት፡ εὔμορφος Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 9,8 ; de animalibus Genesis liber Pentateuchi.Gen. 41,2 ; Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 26 ; de rebus: ሠናይ፡ ለርእይ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,9 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 3,6 ; corona Jesaiae prophetia.Jes. 62,3 ; aedibus Jesaiae prophetia.Jes. 5,9 ; Lucae evangelium.Luc. 21,5 ; ornatu ሠናይ፡ ሰርጕ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 45,7 ; margarita Matthaei Evangelium.Matth. 13,45 ; arbore ዕፀ፡ ዘይት፡ ሠናይት፡ εὐπρεπής Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 24,14 ; sepulchris Matthaei Evangelium.Matth. 23,27 ( ὡραῖος ), al.
b)jucundusla, suavisla, gratuslaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 49,15 ; sapore ሠናይ፡ ለበሊዕ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,9 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 3,6 ; ወይን፡ ሠናይ፡ Canticum Canticorum.Cant. 7,10 ; መዓር፡ ሠናይ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 24,13 ( Tobit, liber apocryphus.Tob. 2,1 τὸ ἄριστον prandium male versum est ሠናይት፡ ); olfactu Genesis liber Pentateuchi.Gen. 8,21 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 3,16 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 6,8 ; auditu ቃል፡ ሠናይ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 44,1 ; ሠናየ፡ ይትናገረከ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 13,6 ; visu: ሠናይ፡ እገሪሆሙ፡ ( ὡραῖος ) ad Romanos epistola Pauli.Rom. 10,15 ; Regum liber biblicum II.2 Reg. 1,26 .
2)bonusla
b)utilisla, aptusla, saluberla: Matthaei Evangelium.Matth. 13,48 ; Marci Evangelium.Marc. 9,50 ; 1 ad Timotheum epistolae I, II.Tim. 4,4 ; ሠናይ፡ ብዒል፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 13,24 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 41,2 ; ኮነ፡ ሠናየ፡ seq. SubjunctivusSubj.Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,18 ; Judith liber apocryphus.Judith 10,19 ; Tobit, liber apocryphus.Tob. 8,6 ; vel sequensseq.Infin. in Acc.vel Nom., ut: ሠናይ፡ ተሊዎቶ፡ (v. ተሊዎቱ፡ ) ለእግዚአብሔር፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 46,10 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 42,6 ; Matthaei Evangelium.Matth. 17,4 ; vel sequensseq. ለ፡ cumc.Infin., ut: ምስጢረ፡ መንግሥት፡ ሠናይ፡ ለኀቢእ፡ Tobit, liber apocryphus.Tob. 12,7 ; vel sequensseq. ሶበ፡ , ut: ሠናይ፡ ለሰብእ፡ ሶበ፡ ይነሥእ፡ አርዑቶ፡ Threni, liber biblicus.Thren. 3,27 ; liber Jobi.Job 13,9 ; vel እመ፡ , ut: ሠናይ፡ እመ፡ ተለውኪ፡ Ruth liber biblicus.Ruth 2,22 .
c)perfectuslanumero, mensura, partibus ( multusla, largusla): መስፈርት፡ ሠናይ፡ Lucae evangelium.Luc. 6,38 ; ርሥእ፡ ሠናይ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 15,15 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 25,8 ; ዐስብ፡ ሠናይ፡ Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 4,9 .
d)laetusla, faustusla, prosperla: ዜና፡ ሠናይ፡ Regum liber biblicum II.2 Reg. 18,27 ; ቃል፡ ሠናይ፡ Josuae liber.Jos. 23,15 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 25,30 ; ነፋስ፡ ሠናይ፡ ventus secunduslaEncomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaggabitSx. Mag. 2 ; መዋዕል፡ ሠናያት፡ not able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 3,10 ; Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 7,15 ; ይትፌሥሑ፡ በሠናይ፡ ልብ፡ Regum liber biblicum III.3 Reg. 8,66 ; Deuteronomium.Deut. 28,47 . Nota phrasin: ከመ፡ ይኩን፡ ሠናየ፡ ላዕሌነ፡ ut benelavel melius sit nobislaJeremiae prophetia.Jer. 7,23 ; Jeremiae prophetia.Jer. 49,6 ; ከመ፡ ሠናየ፡ ይኩንከ፡ ad Ephesios epistola Pauli.Eph. 6,3 Platt; quamquam crebrius dicunt: ከመ፡ ሠናይ፡ ይኩንክሙ፡ vid. sub B,3,b,A.
e)sensu ethico
α)bonusla, probusla, honestusla, rectusla, rarius de personis, ut: ሠናይት፡ ለሠናያን፡ ተፈጥረት፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 39,24 ; crebro de rebus: ብእሲት፡ እንተ፡ ሠናይ፡ ልባ፡ ἄμωμος Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 40,19 ; ሠናይ፡ ልብ፡ Lucae evangelium.Luc. 8,15 ; ግዕዝ፡ ሠናይ፡ ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 15,33 ; ምግባር፡ ሠናይ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 5,16 ; Matthaei Evangelium.Matth. 26,10 ; Evangelium Joannis.Joh. 10,32 ; ኢኮነ፡ ሠናየ፡ ዝነገር፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 2,24 ; ad Ephesios epistola Pauli.Eph. 4,29 ; ad Timotheum epistola I.1 Tim. 4,6 ; Evangelium Joannis.Joh. 18,23 ; ሠናይ፡ ውእቱ፡ ሕግ፡ ad Timotheum epistola I.1 Tim. 1,8 ; ad Timotheum epistola I.1 Tim. 4,4 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 35,4 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 53,6 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 118,39 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 132,1 ; ሠናይ፡ ቅድመ፡ እግዚአብሔር፡ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 24,1 ; Deuteronomium.Deut. 6,18 ; nonnumquam meliorla, ut: ኅሊናክሙ፡ ሠናየ፡ ግበሩ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 42,15 ( βελτίω ποιήσατε ). videasVid.infra sub B,2.
β)benignusla, benevolusla, mitisla, de animo, dictis, al.: Regum liber biblicum I.1 Reg. 20,7 ; ሠናይ፡ ምሕረትከ፡ χρηστός Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 68,20 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,30 ; ቃል፡ ሠናይ፡ ( εἰρηνικός ) Genesis liber Pentateuchi.Gen. 37,4 ; ቃል፡ ሠናይ፡ ይኄይስ፡ እምውሂብ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 18,16 .
f)rationi conveniens, rectusla, verusla: ሠናየ፡ ነበበ፡ σύνεσιν ἐφθέγξατο Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 13,22 ; formula respondentis in colloquio: ሠናየ፡ ትቤ፡ εὖ λέγεις , εὖ ἔφης Cyr. cumc.not able to find explanation in abbreviation listPall. f. 65 ; Cyr. c. not able to find explanation in abbreviation listPall. f. 87 ; Lucae evangelium.Luc. 10,28 .
B)Substantivumsubst., sive m. ሠናይ፡ , sive fem. ሠናይት፡
1)raro: pulchritudola ὡραιότης Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 95,6 .
3)bonum, quod alicui contigit:
b)bonumla, res bonala, sors bonala, status bonusla, salusla; bonala, opesla, res secundaela(Gut, Güter); et ሠናይ፡ et ሠናይት፡ et ሠናያት፡ , Josuae liber.Jos. 21,43 ; Josuae liber.Jos. 23,14 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 33,11 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 51,9 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 118,122 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 127,6 ; ነፍሱ፡ ውስተ፡ ሠናይ፡ ተኀድር፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 24,14 ; Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 2,1 ; Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 2,24 ; Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 6,3 ; Evangelium Joannis.Joh. 6,6 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 8,63 ; Jeremiae prophetia.Jer. 5,25 ; Jeremiae prophetia.Jer. 38,12 ; liber Jobi.Job 2,10 ; ውስተ፡ እዴሆሙ፡ ሀለወት፡ ሠናይቶሙ፡ liber Jobi.Job 21,16 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 2,9 ; ሠናይትኒ፡ ወእኪትኒ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 11,24 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 11,25 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 39,24 ; Paralipomenon liber II.2 Par. 18,12 ; ዘሀሎ፡ ሠናያት፡ τὰ ὄντα ἀγαθά Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 2,6 ; n. 254 እንተ፡ ትመጽእ፡ ሠናይት፡ ad Hebraeos epistola.Hebr. 9,11 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 10,1 ; ትካዝ፡ ሠናይት፡ ዐባይ፡ ይእቲ፡ tristitia magnum bonum estlaChrysostomi Tagsâʃs.Chrys. Ta. 33.
α) ከመ፡ ሠናይ፡ ይኩንክሙ፡ ut bene sit vobislaDeuteronomium.Deut. 4,40 (v. ሠናየ፡ ); Deuteronomium.Deut. 5,16 ; Deuteronomium.Deut. 5,26 ; Deuteronomium.Deut. 5,30 ; Deuteronomium.Deut. 6,3 ; Deuteronomium.Deut. 6,18 ; Deuteronomium.Deut. 10,13 ; ከመ፡ ይኩን፡ ሠናይ፡ ለክሙ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 7,23 ( videasvid.supra A,2,d).
β) በሠናይ፡ ἐν ἀγαθοῖς liber Jobi.Job 36,11 ; ኮነ፡ በሠናይ፡ bene nobis fuitlaJeremiae prophetia.Jer. 51,17 ; እመ፡ ነጸሮ፡ እግዚአብሔር፡ በሠናይ፡ εἰς ἀγαθά in salutemlaLiber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 11,12 ; Jeremiae prophetia.Jer. 24,6 ; μετ᾽ εἰρήνης Genesis liber Pentateuchi.Gen. 26,29 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 25,3 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 34,3 .
śannāy , fem. śannāyt , śānet ; pluralisPl. śannāyān , fem. sannāyāt
Grébaut
ሠናይ፡ śannāy , pluralisPl. ሠናያን፡ śannāyān «bonfr, beaufr»; fem. ሠናይት፡ śannāyt , pluralisPl. ሠናያት፡ sannāyātመልካም፡ , ውብ፡ Ms. BNFabb217, fol. 53r.
132
Leslau
ሠናይ śannāy beautifulen, gooden, fairen, delightfulen, agreeableen, gladen (tidings), pleasingen, properen, righten, virtuousen, prosperousen, suitableen; (Lt) beautyen, goodnessen, favouren
በሠናይ ba-sannāy wellen
ሠናየ sannāy-a wellen, finelyen, dulyen
ሠናያት śannāyāt good thingsen, good worksen, good deedsen, gooden (n), goodnessen
531b
Cross-references: for ገባሬ፡ ሠናያት፡ videasvid. ገባሪ፡
vel ጡማር፡ (etiam ጣማር፡ ) not foundn. peregr.scilicetsc. τομάριον ( طُومَارٌ ), m. et fem. , pluralisPl. ጦማራት፡ tomusla, volumenla, libellusla, codicillusla, literaela, diplomala: ንሣእ፡ ለከ፡ ጦማረ፡ (v. ጡማረ፡ velv. ጣማረ፡ ) ክርታስ፡ ዐቢየ፡ ወሐዲሰ፡ τόμος Jesaiae prophetia.Jes. 8,1 ; መጽሐፈ፡ ጦማረ፡ ሄርማ፡ Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. p. 108 ; ጦማረ፡ መልእክት፡ not able to find explanation in abbreviation listCat. Mus. Brit. p. 17 et not able to find explanation in abbreviation listCat. Mus. Brit. p. 18 annotatioann.9; ዘሀሎ፡ በፂዋዌ፡ እምድኅረ፡ ፭ ዓመት፡ ወኢበጽሐ፡ እምኀቤሁ፡ ጦማረ፡ መልእክት፡ (i.e. epistola) F.M. 12,7; cum inthronisaretur patriarcha, ተነበ፡ ጦማረ፡ ሢመቱ፡ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaskaramSx. Masc. 4 ; ጦማረ፡ ልዮን፡ (literae Leonis ad Synodum scriptae) Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaskaramSx. Masc. 7 ; diploma Imperatoris, Regis, Episcopi al. Abushakeri opus chronographicum; numerus significat capita.Abush. 50 passim; Lucas evangelista moribundus መጻሕፍተ፡ ወጦማራተ፡ እለ፡ ነበራ፡ ምስሌሁ፡ seni cuidam dedit Sx. Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TeqemtTeq. 22. In specie ጦማር፡ appellatur Epistola quaedam fictitia de Sabbatho rite observando scripta, quam coelitus demissam perhibent ( ወረደት፡ ዛቲ፡ ጦማር፡ እምሰማይ፡ ), Cod. Mus. Brit. XIV ( videasvid.not able to find explanation in abbreviation listCat. p. 13 ); Zeitschrift der deutschen morgenld. Gesellschaft t. I p. 16-21; 15; 104; 211 Vocabularium Aethiopicum, -a -aVoc. Ae.: ክርታስ፡ ጦማር፡ ዘ፡ ክታብ፡ ; Radices Abbadianae (collectio radicum Geez linguae Mss.).Rad. Abb.: ጦመረ፡ ዘ፡ ጻፈ።
I,2(rarius per et ) Imperf. ይሄሉ፡ , SubjunctivusSubj. የሀሉ፡ , infinitivus verbalisInfin. verb. ሀሊው፡ ( Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 2,12 ), infinitivus nominalis, nominascensInfin. nom. ሀልዎ፡ et ሀልዎቶ፡ ; in Perf. sing.personapers.3 masc. praeter formam ሀለወ፡ etiam forma contracta ሀሎ፡ usitatissima est ( videasvid.gramm.p. 142 annotatioann.2), nec non in personapers.3 fem. ሀሎት፡ efferri et scribi potest ( Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 7,20 ). Sed erravit J. Ludolfus, cum inter formas ሀሎ፡ et ሀለወ፡ significationis discrimen interesse censeret (in lexiconlex.columnacol.1 et 2), nam omnibus fere in locis, ubi ሀለወ፡ vel ሀሎ፡ occurrit, diversi libri mss. utramque formam promiscue usurpatam exhibent. [Radicem ሀለወ፡ comparandam propono cum arab. حَالَ ( حَول ) et substantivo حَالٌ ; eodem modo literae radic. secundae et tertiae ordo permutatus est inter ኀለወ፡ et خال ( خَول ), ኀለየ፡ et خال ( خَيْل ), al. Sed quamvis prima radicis significatio in vertendo, mutando, circumagendolasit, tamen miro quodam genii linguae innati lusu verbo notio existendilaaddicta est, alteri autem verbo ኮነ፡ , cujus notio prima a standolapetita est, significatio oriendi, fiendi, accidendilacontigit. Amh. sonat አለ፡ ]. Significat:
1)essela, existerela. Neque tamen ad praedicatum cum subjecto copulandum adhiberi solet, sed existentiam subjecti nudam ponit, aut absolute, aut tamquam in aliquo loco, statu, tempore, actione versantis: ሀሎ፡ ፩ ብእሲ፡ liber Jobi.Job 1,1 ; not able to find explanation in abbreviation listDan. apocr. 1,1 . ኢትፍቱ፡ ሀልዎ፡ ምስሌሆሙ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 24,1 . ሀሎኩ፡ ውስተ፡ ባቢሎን፡ Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 1,1 ; በአምጣነ፡ ሀለውኩ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 145,1 ; ኢትፍራህ፤ ሀሎኩ፡ ምስሌከ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 41,10 ; n. 4Jesaiae prophetia.Jes. 43,2 ; Jesaiae prophetia.Jes. 43,5 ; እግዚኦ፡ ሀሎከ፡ ማእከሌነ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 14,9 ; ይከውኑ፡ ከመ፡ ዘኢሀለዉ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 41,12 ; ውስተ፡ እዴሆሙ፡ ሀለወት፡ ሠናይቶሙ፡ liber Jobi.Job 21,16 ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ ዲበ፡ ምድር፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 36,19 .
a)Creberrime ipsum Perf. ሀለወ፡ notionem temporis praesentis suggerit: አንበሳ፡ ሀሎ፡ ውስተ፡ ፍኖት፡ λέων ἐν ταῖς ὁδοῖς Proverbiorum liber biblicus.Prov. 26,13 ; አይቴ፡ ሀሎ፡ ubi est?laliber Jobi.Job 20,7 ; Jesaiae prophetia.Jes. 19,12 ; Jeremiae prophetia.Jer. 33,18 ; Jeremiae prophetia.Jer. 44,19 ; አነ፡ ውእቱ፡ ዘሀሎ፡ ἐγώ εἰμι ὁ ὤν Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 3,14 ; ሀለወ፡ ወኢሀለወ፡ ἦν καὶ οὐκ ἔστι Apocalypsis Joannis.Apoc. 17,8 ; sed haud minus frequenter ሀለወ፡ tempore praeterito vertendum est: ጸሐፍ፡ ኵሎ፡ ነገረ፡ ዘሀሎ፡ ውስተ፡ ክርታስ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 43,28 ; ሀሎኩ፡ አነ፡ ኀበ፡ ፈለግ፡ Danielis prophetia.Dan. 10,4 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 33,18 ; ad Thessalonicenses epistola Pauli II.2 Thess. 2,5 ; Judith liber apocryphus.Judith 14,15 ; Judith liber apocryphus.Judith 14,18 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 71,17 . Imperfectum tempus futurum significat: ወለዓለምኒ፡ ትሄሉ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 42,21 ; Jesaiae prophetia.Jes. 58,11 ; Hezekielis prophetia.Hez. 30,13 ; liber Jobi.Job 14,10 ; liber Jobi.Job 23,8 ; sed etiam de tempore praesenti usurpatur: ዘሀሎ፡ ወይሄሉ፡ ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,4 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,8 ; የኀልፍ፡ ከመ፡ ጽላሎት፡ ወኢይሄሉ፡ እንከ፡ liber Jobi.Job 14,2 . De enuntiationibus conditionalibus conferre licet exempla Jesaiae prophetia.Jes. 43,2 ; Jeremiae prophetia.Jer. 15,1 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,20 ; ኀበ፡ ሀሎ፡ ደመና፡ ህየ፡ ሀሎ፡ መንፈስ፡ Hezekielis prophetia.Hez. 1,20 ; Tobit, liber apocryphus.Tob. 4,13 et al.
c)Nonnunquam ope verbi ሀለወ፡ praedicatum subjecto copulatur; quod si fit, praedicatum in Acc.ponere licet ( gramm.p. 346): ለዘ፡ ሀለወ፡ ድልወ፡ ei, qui paratus fueritlanot able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 4,5 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 63,1 ; sed notio existendi huic verbo tam firmiter inhaeret ut praedicatum appositionis instar saepius in Nomt. ponatur: ሀለወ፡ ድፉን፡ Josuae liber.Jos. 7,21 ; Josuae liber.Jos. 7,22 ; ወእሙንቱሂ፡ ሀለዉ፡ ቅዉማን፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 9,35 al.
d)Aethiopes verbum ሀለወ፡ cum Imperfecto alius verbi componunt, ut durationem actionis denotent, sive in tempus praeteritum incidat: ሀሎኩ፡ እሰክብ፡ dormiebamlaEzrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 9,29 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 9,28 ; Danielis prophetia.Dan. 10,2 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 18,22 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 26,35 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 22,6 ; Regum liber biblicum II.2 Reg. 5,2 ; Paralipomenon liber I.1 Par. 6,32 ; Paralipomenon liber II.2 Par. 33,17 ; sive in Praesens: ሀሎ፡ ይነብር፡ በየማነ፡ እግዚአብሔር፡ ad Romanos epistola Pauli.Rom. 8,34 , vel praesens instans: ይመጽእ፡ ሀሎ፡ venturus estlaHenochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 10,2 ; ትሠጠም፡ ሀለወት፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 83,7 ; ሀለወት፡ ትወልድ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 4,19 ; sive in futurum አንተ፡ ሀለወት፡ ትትፌጸም፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 106,18 ; Actus apostolorum.Act. 7,6 Platt; ዘይከውን፡ ሀሎ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 52,2 . Simili modo cum alius verbi Infinitivo verbali coniungitur, eodem sensu: ሀሉ፡ ተወኪለከ፡ ἴσθι πεποιθώς Proverbiorum liber biblicus.Prov. 3,5 et al.; nec non እንዘ፡ cumc.Imperf. sequi potest: በኵሉ፡ መዋዕለ፡ ሕይወትየ፡ ሀለውኩ፡ እንዘ፡ እዜከሮ፡ ለእግዚአብሔር፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 21.
e)Opponitur ዘሀሎ፡ id quod estlai.e. praesenslaei quod venturum vel futurum est ( ዘይመጽእ፡ , ዘይሄሉ፡ , ዘይከውን፡ ) Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 5,16 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 8,38 ( τὰ ἐνεστῶτα ) ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 3,22 romanae editionisrom., quamquam aliis in locis ዘሀሎ፡ id, quod factum estla τὸ γεγονός , significat, Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 1,9 .
f)Theologis et philosophis ሀልዎ፡ et ሀልዎት፡ est existentiala, essentiala, ut እግዚአብሔር፡ አምጻኤ፡ ኵሉ፡ ዓለም፡ እምኀበ፡ ኢሀልዎ፡ ኀበ፡ ሀልዎ፡ Deus qui totum mundumla ἐκ τοῦ μὴ εἶναι εἰς τὸ εἶναι perducitlaFal. f. 83; እግዚአብሔር፡ ለሰብእ፡ እምሀልዎ፡ አግብኦ፡ ውስተ፡ ሞት፡ Liber Maccabaeorum ficticius.Macc. f. 5 ; Hippocrates et Galenus docent: ነፍስሰ፡ ኢትሄሉ፡ ዘእንበለ፡ ዳእሙ፡ በሀልዎተ፡ ሥጋ፡ ወተኀልፍ፡ በኅልፈታ፡ Mashafa Falasfa.Fal. f. 83. pluralisPl. ሀልዎታት፡ entiala( τὰ γεγονότα ) saepissime in Chrys., ut Chrysostomi homiliae} in epistolam ad Hebraeos; citatur secundum numerous homiliarum vel Tagsâʃsorum.Chrys. ho. 2.
2)instarela, futurum essela: ክልኤቱ፡ ዓመት፡ ኀለፈ፡ ዘረኃብ፡ ወዓዲ፡ ሀሎ፡ ኀምስቱ፡ ዓመት፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,6 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,11 . Construi solet cum pronomen suffixumpron. suff., sequensseq.SubjunctivusSubj.verbi, ut conveniat Graeco μέλλειν cumc.Infin. n. 5( gramm.p. 138): እለ፡ ሀለዎሙ፡ ይእመኑ፡ ቦቱ፡ οἱ μέλλοντες πιστεύειν ἐπ᾽ αὐτῷ ad Timotheum epistola I.1 Tim. 1,16 ; ad Timotheum epistola II.2 Tim. 4,1 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 5,14 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,14 ; Jesaiae prophetia.Jes. 15,7 ; liber Jobi.Job 3,8 ; vel simplici Futuro Graeco: Jesaiae prophetia.Jes. 15,7 ; Tobit, liber apocryphus.Tob. 14,4 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 15,13 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 18,19 ; Deuteronomium.Deut. 1,22 . Haud raro ሀልዎ፡ post SubjunctivusSubj.verbi collocatur; ያእምርዎ፡ ሀለዎሙ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 52,15 ; not able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 4,18 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 97,3 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 16,23 . Sed multis aliis in locis haec phrasis Graeco δεῖ seq. Infin., Latino oportetla, necesse estlarespondet, quippe cum ሀለወ፡ cum pronomen suffixumpron. suff.conjunctum significare possit convenit ei, utlavel oportetla( videasvid.infra not able to find explanation in abbreviation listNr. 8 ). Ita legitur: ሀለወክሙ፡ ትትወለዱ፡ δεῖ ὑμᾶς γεννηθῆναι Evangelium Joannis.Joh. 3,7 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 22,29 ; not able to find explanation in abbreviation list2 Petr. 3,11 ; Matthaei Evangelium.Matth. 16,21 ; Marci Evangelium.Marc. 8,31 . Etiam conjunctioconj. ከመ፡ subjunctivo praeponere licet: ሀለወኒ፡ ከመ፡ እዜንዎን፡ Lucae evangelium.Luc. 4,43 romanae editionisrom.Rarius libri et mss. et impressi in hac phrasi pro SubjunctivusSubj.verbi Imperf. praebent: ሀለዎ፡ ይትሌዐል፡ Evangelium Joannis.Joh. 12,34 romanae editionisrom.Caeterum non modo ሀለወ፡ cum pronomen suffixumpron. suff., sed etiam verbum ሀለወ፡ personaliter flexum, Subjunctivo praepositum, idem significare potest: ዘሀለወ፡ ይኩን፡ Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,19 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 4,1 ; Danielis prophetia.Dan. 2,28 ; ሀሎነ፡ ኵልነ፡ ንብጻሕ፡ ad Romanos epistola Pauli.Rom. 14,10 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 14,12 Polygl., ሀለውነ፡ ንሕምም፡ ad Thessalonicenses epistola Pauli I.1 Thess. 3,14 { ad Thessalonicenses epistola Pauli I.1 Thess. 3,4 : conferascfr.Weninger, Verbalsystemlap. 271, n. 430}.
3)exstarela, reperirila, essela: እስመ፡ ሀሎ፡ ዘያሐምም፡ ἔστι γὰρ ὁ ταπεινῶν Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 7,11 ; ሀለወ፡ ዘይብዕል፡ በብዝኀ፡ ጠዊዕ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 11,18 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,23 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,25 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 19,26 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 20,1 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 37,22 ; ልሂቅኒ፡ ወአእሩግኒ፡ በኀቤነ፡ ሀለወ፡ liber Jobi.Job 15,10 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,12 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 29,26 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 13,7 ; ኢሀሎኑ፡ ህየ፡ ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 8,22 ; ኢሀለወት፡ ኀበ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ οὐχ εὑρέθη liber Jobi.Job 28,13 ; liber Jobi.Job 28,14 ; ኵሉ፡ ዝንቱ፡ ኢሀለወ፡ ኀበ፡ ጻድቃን፡ haec omnia apud justos non reperiunturla( acciduntla) Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 23,12 ; ሀሎ፡ ኀቤከ፡ πάρεστί σοι , subest tibila, Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 12,18 .
4)durarela, manerela, viverela, essela: ዘይሄሉ፡ ለዓለም፡ μένων εἰς αἰῶνα Danielis prophetia.Dan. 6,26 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 42,23 ; ዘሀለወ፡ ዘልፈ፡ 1 not able to find explanation in abbreviation listPetr. 1,23 ; ወአንተሰ፡ ትሄሉ፡ σὺ δὲ διαμένεις Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 101,27 ; አብያተ፡ ጻድቃን፡ ይሄልዉ፡ οἶκοι δικαίων παραμένουσι Proverbiorum liber biblicus.Prov. 12,7 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 6,10 ; ሕሊና፡ ልብከ፡ ኢይሄሉ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 1,13 ; ኢይሄሉ፡ በመሐላሁ፡ jusjurandum non servatlaKufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 35 ; ሀልዎትከ፡ በዝ፡ ἀντέχεσθαι ἐν τούτῳ Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 7,18 ; ሀልዉ፡ በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 11,40 ; ኢትሄሉ፡ ለዓለም፡ οὐ κατοικηθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα Jesaiae prophetia.Jes. 13,20 ; Jesaiae prophetia.Jes. 14,31 ; Jeremiae prophetia.Jer. 27,39 ; perdurarelaliber Jobi.Job 4,20 ; opponitur ተሀጕለ፡ Koheleth (Ecclesiastes), liber biblicus.Koh. 7,15 ; nonnunquam synonymum est verbo ሐይወ፡ ut ወቦ፡ እለሂ፡ ሀለዉ፡ እስከ፡ ይእዜ፡ ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 15,6 ; እመ፡ ሀሎኩ፡ ትሬኢ፡ ወእመ፡ ሐየውከ፡ ታአምሮ፡ Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 2,35 , nec non ይሄሉ፡ በተስፋ፡ κατασκηνώσει ἐπ᾽ ἐλπίδι Proverbiorum liber biblicus.Prov. 1,33 .
5)versari in aliqua rela: ውስተ፡ መስሎ፡ ነገር፡ ኢይሄልዉ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 38,33 ; እንዘ፡ ሀለወት፡ ውስተ፡ ማሕምመ፡ ወሊድ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 35,17 ; ኢሳይያስ፡ ሀሎ፡ በራእየ፡ እግዚእ፡ Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 5,7 .
6)se haberela(de valetudine, conditione, caet.), quo sensu ኮነ፡ usitatius est: ከመ፡ ይስማዕ፡ ዜናሃ፡ ዘከመ፡ ሀለወት፡ Esther, liber biblicus.Esth. 2,11 ; ናአምር፡ ዘከመ፡ ሀለዉ፡ πῶς ἔχουσι Actus apostolorum.Act. 15,36 ; እፎ፡ ሀሎከ፡ quomodo vales?laLud.
7)adessela, praesentem essela: ኢሀሎ፡ ምትየ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ πάρεστι Proverbiorum liber biblicus.Prov. 7,19 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 8,27 ; Jesaiae prophetia.Jes. 58,9 ; Jesaiae prophetia.Jes. 65,25 ; ለእመ፡ ኢሀሎኩ፡ ἀπὼν ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 1,27 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 2,12 ; ሀልዎ፡ በሥጋ፡ παρουσία τοῦ σώματος ad Corinthios epistola Pauli II.2 Cor. 10,10 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 39,14 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 44,14 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 22,13 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 22,14 ; በሀልዎተ፡ ሰብእ፡ coram hominibuslaJosippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. p. 288 ; ኵልነ፡ እለ፡ ሀሎነ፡ ዝየ፡ omnes qui adsumuslaMaʃshafa Genzat.Genz. f. 109 ; ለኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ omnibus, qui aderantlaJosippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 331.
8)Ubi pronomen suffixumpron. suff.subjunctum habet, ሀለወ፡ pariter ac ኮነ፡ significare potest: convenit eila, decet eumla, cadit in eumla, ut እመቦ፡ ዘስሕተ፡ ውስተ፡ ዘከመዝ፡ ግብር፡ ሀለዎ፡ n. 6 ንስሓ፡ ፫ ዓመት፡ ፍጹም፡ poenitentia triennii integri ei injungenda estlanot able to find explanation in abbreviation listClem. f. 226, b. Ita saepissime cum Subjunctivo verbi construitur, videasvid.supra not able to find explanation in abbreviation listNr. 2. Etiam sine pronomine subjuncto eundem sensum habet ad Timotheum epistola I.1 Tim. 5,13 romanae editionisrom.: ዘኢሀሎ፡ τὰ μὴ δέοντα (Platt: ዘኢህልው፡ ).
Cross-references: videasvid. also ሀልዎ፡ (TraCES)
III,1dicila, ( pronuntiarila, narrarilavel referrila), Josuae liber.Jos. 24,27 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 62,3 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 91,17 ; Matthaei Evangelium.Matth. 24,15 ; Lucae evangelium.Luc. 4,12 ; ምንትኒ፡ ሐሰት፡ እምልሳነ፡ ንጉሥ፡ ኢይትበሀል፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 24,23 ; (formula absolutionis) ይትበሀል፡ በዜማ፡ ግንዘት፡ Maʃshafa Genzat.Genz. f. 44. ; Maʃshafa Genzat.Genz. f. 124 ; cumc. ለ፡ pers. ( alicuila) Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 14 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 23,23 ; sequensseq. ከመ፡ cumc.Verb. fin. Philexius; numerus significat quaestiones.Phlx. 72 ; vel እስመ፡ cumc.Verb. fin. Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 280 ; Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 328.
a)nominarila, appellarila, vocarila( inscribila) sequensseq.Nom. vel Acc.praedicati: ዘሀሎ፡ ይትበሀል፡ ውስተ፡ ዓለም፡ ወልድ፡ Asc. Jesaiae prophetia.Jes. 8,25 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 9,5 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 9,13 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 10,6 ; Ascensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 10,7 ; መጽሐፍ፡ ዘይትበሀል፡ ፈውስ፡ መንፈሳዊ፡ F.M. f. 119; እስመ፡ ኅሊና፡ ጽቡስ፡ ምኑነ፡ ይትበሀል፡ Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 2,11 .
b)annuntiarilavel promittila: የኀጥእ፡ ብፅዓነ፡ እንተ፡ ተብህለት፡ ለሕዙናን፡ ( Matthaei Evangelium.Matth. 5,4 ) Philexius; numerus significat quaestiones.Phlx. 79.
I,1[proprie: erectum starela, videasvid.Ges. thes. p. 665; كَانَ exsistitla, acciditla, fuitla] n. 862not able to find explanation in abbreviation listPerf. 1 personapers.pluralisPl. ኮነ፡ ( Jesaiae prophetia.Jes. 1,9 ; Jesaiae prophetia.Jes. 63,19 ; Jesaiae prophetia.Jes. 64,6 al.), SubjunctivusSubj. ይኩን፡ ( ይኵን፡ passim), Imperat. ኩን፡ ( ኵን፡ )
1)acciderela, evenirela, fierila( geschehende): ዘከመ፡ ኮነ፡ τὸ γεγονός Esther, liber biblicus.Esth. 4,4 ; Esther, liber biblicus.Esth. 4,7 ; ደንገፁ፡ በበይነ፡ ዘኮነ፡ Judith liber apocryphus.Judith 15,1 ; Judith liber apocryphus.Judith 15,4 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 14,24 ; ለእመ፡ ከዊነ፡ ኮነ፡ ከመዝ፡ በመዋዕሊክሙ፡ Joelis prophetia.Joel 1,2 ; Jeremiae prophetia.Jer. 2,10 ; ኀጢአት፡ ዘይከውን፡ ውስተ፡ ምድር፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 4 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 50,1 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 3,24 ; በከመ፡ ነበብኩ፡ ከማሁ፡ ይከውን፡ Jesaiae prophetia.Jes. 14,24 ; ዘእንበለ፡ ይኩን፡ Jesaiae prophetia.Jes. 48,5 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 48,25 ; ዘእምይእዜ፡ ይከውን፡ Jesaiae prophetia.Jes. 48,6 ; ዘሀሎ፡ ይኩን፡ ἃ δεῖ γενέσθαι Danielis prophetia.Dan. 2,28 ; እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ኮነት፡ ዛቲ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 21,42 ; Marci Evangelium.Marc. 12,11 ; ዘኮነ፡ τὴν αἰτίαν Matthaei Evangelium.Matth. 27,37 ; cumc.pronomen suffixumpron. suff.(pro Dat.): ኮነነ፡ በከመ፡ ፈከረ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 41,13 ; በከመ፡ ኢተሐዘብኩ፡ ኮነኒ፡ Tobit, liber apocryphus.Tob. 8,16 ; saepe in locutione hac: ወኮነ፡ ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ኀበ፡ አብራም፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 15,1 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 3,1 ; Jesaiae prophetia.Jes. 2,1 ; Jesaiae prophetia.Jes. 14,28 ; Amosi prophetia.Am. 1,1 ; saepe pro hebr. וַיְהִי vel וְהָיָה , sive sequensseq. ወ፡ sive omisso, ut: Genesis liber Pentateuchi.Gen. 12,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 22,1 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 26,32 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 18,1 ; Paralipomenon liber I.1 Par. 18,1 ; Paralipomenon liber I.1 Par. 19,1 ; Paralipomenon liber I.1 Par. 20,6 ; ወይከውን፡ ይእተ፡ አሚረ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 5,18 al.; ለይኩን፡ ለይኩን፡ fiat! fiat!laKufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 33 ; Jeremiae prophetia.Jer. 11,5 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 88,51 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 105,47 ; ለይኩን፡ በከመ፡ ትቤ፡ not able to find explanation in abbreviation listDan. apocr. 13,9 .
a)evaderela, ratum fierila, implerila, de votis, promissis, vaticiniis, Evangelium Joannis.Joh. 14,29 ; ad Thessalonicenses epistola Pauli I.1 Thess. 3,4 ; ዝኵሉ፡ ይከውን፡ ፍጡነ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 14,1 ; በግብር፡ ይከውን፡ ዘነበበ፡ Tobit, liber apocryphus.Tob. 14,8 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 9,6 ; Regum liber biblicum III.3 Reg. 13,32 .
b)absolvila, conficila, Apocalypsis Joannis.Apoc. 12,10 ; እምዝ፡ አብእዎሙ፡ ውስተ፡ መቃብሪሆሙ፡ ወትብል፡ ፫ ጸዋት፡ ወትጸርኅ፡ ፱ ጊዜ፡ እስከ፡ ይከውን፡ ({ bis es vorüber istde}, scilicetsc.sepultura) Maʃshafa Genzat.Genz. f. 40 ; Maʃshafa Genzat.Genz. f. 131.
2)fierila( werdende)
c)fieri aliquidla, converti in aliquidla( zu etwas werdende), construitur cumc.c.Acc.praedicati (passim cumc.pronomen suffixumpron. suff.Dat.): ብርሃንከ፡ ጽልመተ፡ ኮነከ፡ liber Jobi.Job 22,11 ; እምከመ፡ ሞተ፡ ሰብእ፡ ይከውን፡ ክፍለ፡ ዕፄ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 10,11 ; እግዚአብሔር፡ ረዳኢየ፡ ኮነኒ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 50,7 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 4,4 ; ኮነ፡ ነዳፌ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 21,20 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 26,12 ; Joelis prophetia.Joel 3,4 ; ኮንኪ፡ ብእሲተ፡ Hezekielis prophetia.Hez. 16,7 ; Hezekielis prophetia.Hez. 19,3 ; Hezekielis prophetia.Hez. 37,19 ; Jesaiae prophetia.Jes. 10,17 ; Jesaiae prophetia.Jes. 34,9 ; Jesaiae prophetia.Jes. 63,10 ( ἐστράφη ); Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 6,28 ; ቦዐርከ፡ ዘጸላኤ፡ ይከውነከ፡ ( μετατιθέμενος ) Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 6,9 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 37,2 ( τρεπόμενος ); ዘሌሊት፡ መዓልተ፡ ይከውኖ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 38,27 ; Deuteronomium.Deut. 28,23 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 103,21 ; Evangelium Joannis.Joh. 16,20 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 16,19 ; crebro in locutione: ወኮነቶ፡ ብእሲቶ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 24,67 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 28,9 al.; መንፈቀ፡ ሌሊት፡ ከዊኖ፡ Ruth liber biblicus.Ruth 3,8 ; Matthaei Evangelium.Matth. 8,16 ; አቅደመ፡ ስምዐ፡ ከዊነ፡ እስጢፋኖስ፡ Mavâs. 4; ኢትፍቅድ፡ ከዊነ፡ መኰንነ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 7,6 ; cumc. ለ፡ praed.: Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,7 ; ናሁ፡ ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ኮኖሙ፡ ለጽእለት፡ Jeremiae prophetia.Jer. 6,10 ; vel cumc. ውስተ፡ , ut: ይእቲ፡ ኮነት፡ ውስተ፡ ርእሰ፡ ማእዘንት፡ not able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 2,7 ; cumc. ከመ፡ ( fieri instarlaalicujus i.e. ei similemla), ኮኑ፡ ከመ፡ አእዱገ፡ ገዳም፡ liber Jobi.Job 24,5 ; Jeremiae prophetia.Jer. 15,18 ; ኮኑ፡ ከመ፡ ዘኢተፈጥሩ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 44,9 ; Jesaiae prophetia.Jes. 1,9 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 37,15 .
β)vertiturlaalicui aliquid in rem, vel ei imputatur tamquamla: ይከውነከ፡ ጌጋየ፡ ነቢበ፡ ብዙኅ፡ ነገር፡ λογισθήσεται liber Jobi.Job 34,37 ; ጥበበ፡ ይከውኖ፡ (v. ይትሐሰብ፡ ሎቱ፡ ) Proverbiorum liber biblicus.Prov. 17,28 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 17,4 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 2,26 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 4,3 ; Jacobi epistola.Jac. 4,17 .
3)essela, raro i.q. exsisterela( daseinde, vorhanden seinde), ut: Genesis liber Pentateuchi.Gen. 6,4 ; እስመ፡ ኢኮኑ፡ ( ደቂቃ፡ ) ὅτι οὐκ εἰσίν Jeremiae prophetia.Jer. 38,15 (v. ኢሀለዉ፡ ); Matthaei Evangelium.Matth. 2,18 ; plerumque ad copulandum subjectum et praedicatum, quod ubi nomen ( Substantivumsubst.vel adjectivumadj.) est, in Acc.poni solet (quamquam passim Nominativus occurrit, ut in locutione Genesis liber Pentateuchi.Gen. 2,18 ; ኢኮነ፡ ሠናይ፡ ወኢኮነ፡ አዳም፡ ትኩን፡ ታቦተ፡ እግዚአብሔር፡ ኀበ፡ ባዕድ፡ Paralipomenon liber I.1 Par. 15,2 ). Crebro usurpatur, ubi enunciationis copula pronominalis variis de causis non sufficit, ut: ኩን፡ መሓሬ፡ Tobit, liber apocryphus.Tob. 14,9 ; ትከውኖ፡ ከመ፡ መጽሄት፡ ዝሕልት፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 12,11 ; ይከውኑ፡ ዘአምላክ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 1,8 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 10,21 ; እመ፡ ጠቢበ፡ ኮንከ፡ ለርእስከ፡ ጠቢበ፡ ትከውን፡ ለቢጽከ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 9,12 ; Jesaiae prophetia.Jes. 1,18 ; ምድር፡ ከመ፡ ገነተ፡ ትፍሥሕት፡ ኮነት፡ Hezekielis prophetia.Hez. 36,35 ; ኢይክል፡ ኵሎ፡ ከዊነ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 17,30 ; በከዊነ፡ ሕዝቡ፡ ቅዱስ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 22 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 25,32 ; (ubi ignominia te afficiunt, Deum invoca) ወሶቤሃ፡ ይትዌለጥ፡ ኀሳርከ፡ እምከዊነ፡ ኀሳር፡ ኀበ፡ ከዊነ፡ ክብር፡ Chrysostomi Tagsâʃs.Chrys. Ta. 21 ; ከመ፡ ኢኮነ፡ ውእቱ፡ ክርስቶስሃ፡ Evangelium Joannis.Joh. 1,20 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 12,8 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 42,31 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 42,34 ; Deuteronomium.Deut. 8,3 ; Hezekielis prophetia.Hez. 18,29 ; Hezekielis prophetia.Hez. 28,2 ; አኮኑ፡ ጽልመት፡ ይእቲ፡ ( ዕለት፡ ) ወኢኮነት፡ ብርሃነ፡ Amosi prophetia.Am. 5,18 ; ተቀብረ፡ በሀገረ፡ ዳዊት፡ ወኢኮነሰ፡ ውስተ፡ መቃብረ፡ ነገሥት፡ Paralipomenon liber II.2 Par. 21,20 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 10,40 ; ኢኮነ፡ ከመዝ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 5,12 ; Paralipomenon liber I.1 Par. 21,24 ; ወኮነ፡ አይኅ፡ ላዕለ፡ ምድር፡ አርብዓ፡ ዕለተ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 7,11 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 11,8 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 5,5 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 5,8 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 5,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 17,1 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 7,6 ; ዘይከውን፡ is qui futurus estlaLiber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 48,25 ; ዘይመጽእ፡ ወዘይከውን፡ በደኃሪት፡ Jesaiae prophetia.Jes. 41,23 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 71,15 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 71,16 .
a)Aliis verbis praemittitur
β) ኮነ፡ Perfecto, ad significandum Perfectum vel Plusquamperfectum Latinorum: ኮንኩ፡ ኢነበብኩ፡ ቃለ፡ ጽድቅ፡ Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. p. 26 ; አስቴር፡ ዘኮነ፡ አክሶይሮስ፡ አውሰባ፡ Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 277 ; እስከ፡ ፍጻሜሁ፡ ለዘ፡ ኮኑ፡ ወጠኑ፡ Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 311, al. (maxime in libris ex Arabico translatis).
γ) ይከውን፡ vel ይኩን፡ Imperfecto vel Subjunctivo, ut: ይኩኑ፡ ያምልኩ፡ adoraturi sintlaHenochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 10,21 .
b)est alicuilares i.e. habetlarem ( einem gehörende), cumc. ለ፡ pers., ut Regum liber biblicum I.1 Reg. 27,6 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 25,28 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 25,30 ; ማእዱ፡ ለከ፡ ትኩን፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. p. 113 ; ኵሉ፡ ንዋዩ፡ እምድኅረ፡ ምንኵስናሁ፡ ይከውን፡ ለምኔት፡ F.N. 10.
c)esse in remlavel reila( zu etwas dienende, gereichende), cumc. ለ፡ rei: Genesis liber Pentateuchi.Gen. 1,14 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 1,15 ; ወይከውን፡ ፍሬሁ፡ ለሲሳይ፡ ወቈጽሉ፡ ለፈውስ፡ Hezekielis prophetia.Hez. 47,12 ; liber Jobi.Job 27,14 ; cumc.pronomen suffixumpron. suff.(pro Dat.) i.e. alicuila, ut: ወይኩንከ፡ ለዐጸደ፡ ወይን፡ Regum liber biblicum IV.4 Reg. 5,26 ; vel cumc.Acc.rei et pronomen suffixumpron. suff.(pro Dat.): ወትከውኖ፡ ዕቅፍተ፡ 1 Regum libri biblici I, II, III, IV.Reg. 18,21 ; አሮን፡ ይኩንከ፡ ነቢየ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 7,1 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 17,8 ; Regum liber biblicum I.1 Reg. 2,28 ; ኢይከውነከ፡ ምክሐ፡ (v. ለምክሕ፡ ) Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 3,10 ; etiam cumc. ከመ፡ rei ( prola, locola): ኩኖ፡ ለእጓለ፡ ማውታ፡ ከመ፡ አቡሁ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 4,10 .
d)versari inlaaliqua re, cumc. በ፡ , ut: በሣልሲት፡ ዓመት፡ ይኩን፡ (poenitens) በጾም፡ ወበጸሎት፡ F.M. 5,8; ዘኮነ፡ በሐዊረ፡ ፍኖት፡ F.M. 32,1; conferascfr. ከመ፡ እኩን፡ ቦቱ፡ ἵνα εὑρεθῶ ἐν αὐτῷ ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 3,9 .
e)constarela
α)manere, firmum esse: በቃሉ፡ ይከውን፡ ኵሉ፡ σύγκειται Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 43,26 ; ነገር፡ ዘተናገርክሙ፡ ኢይከውን፡ (v. ኢይቀውም፡ ) ἐμμείνῃ Jesaiae prophetia.Jes. 8,10 .
β)de pretio, cumc.Acc.: ኮነ፡ ርእሰ፡ አድግ፡ ፶ ሰቅለ፡ ብሩር፡ caput asini erat quinquaginta siclislaRegum liber biblicum IV.4 Reg. 6,25 ; n. 864cumc. በ፡ , ut: መስፈርተ፡ ስንዳሌ፡ በሰቅል፡ ትከውን፡ Regum liber biblicum IV.4 Reg. 7,1 .
f) ዘኮነ፡ vel ዘኮነ፡ ከዊኖ፡ (v. ከዊነ፡ ) quicumque fueritla, quicumquelavel ullusla( irgendwelcherde): ዘኮነ፡ Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 21,17 ; ዘኮነ፡ ንዋይ፡ πᾶν σκεῦος Numeri, liber Pentateuchi.Num. 35,20 ; Deuteronomium.Deut. 24,10 ; ጠዐም፡ እክለ፡ ዘኮነ፡ Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 3,25 ; በዘ፡ ኮነ፡ ከዊኖ፡ ὅ τι οὖν ἂν ᾖ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 22,8 ; ዘይቀሥጥ፡ እምቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ዘኮነ፡ ከዊነ፡ Clem. f. 161; not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 170 ; ወእመሂ፡ በዘኮነ፡ ከዊኖ፡ መግባረ፡ እኩይ፡ (sive quocumque facinore malo) not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 112 ; not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 115 ; Clem. f. 133; not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 239 ; not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 255 ; እመኒ፡ ገብር፡ አው፡ ሐራዊ፡ አው፡ ነዓዊ፡ ወዘኮነ፡ ከዊኖ፡ Chrysostomi Tagsâʃs.Chrys. Ta. 15.
4)Significatui esselasignificationes quaedam secundariae et speciales admiscentur:
a)est i.e. (factum est quod fieret necesse erat) satis estla, sufficitla, Genesis liber Pentateuchi.Gen. 38,23 ; cumc.pronomen suffixumpron. suff.(pro Dat.: alicuila): ኮነከ፡ አከለከ፡ ἱκανούσθω σοι Deuteronomium.Deut. 3,26 ; Lucae evangelium.Luc. 22,38 romanae editionisrom.; ይኩንክሙ፡ ለክሙ፡ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 16,3 ; ይከውነክሙ፡ ( እምይእዜ፡ ) Regum liber biblicum III.3 Reg. 18,29 ; sequensseq.Infin. in Nom. vel Acc.: ኮነክሙ፡ ዐሪግ፡ Regum liber biblicum III.3 Reg. 12,28 ; ኮነክሙ፡ ዐዊዶቶ፡ Deuteronomium.Deut. 2,2 ; sequensseq.SubjunctivusSubj.verbi Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 10,10 (quae loci interpretatio magis placet, quam est quodla); videasvid. ኮንየ፡ (sub ኮን፡ ).
b)fieri potestla: እፎ፡ ይከውን፡ ነቢብ፡ እምኀበ፡ ዘአልቦ፡ ልሳን፡ not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 56.
c)est alicujusla, meumla, tuumla, decetlaaliquem, sequensseq.pronomen suffixumpron. suff.vel ለ፡ pers.: ኢኮነ፡ ለክሙ፡ አእምሮ፡ ፍትሕ፡ Michaei prophetia.Mich. 3,1 ; ኢኮነ፡ ለክሙ፡ ታእምሩ፡ መዋዕለ፡ ወአዝማነ፡ Actus apostolorum.Act. 1,7 ; ኢኮነ፡ ለነ፡ ወለክሙ፡ ዘነሐንጽ፡ ቤተ፡ አምላክነ፡ Ezrae et Nehemiae libri canonici.2 Esr. 4,3 ; ኢይከውነከ፡ ከመ፡ ትዕጥን፡ Paralipomenon liber II.2 Par. 26,18 .
d)permissum estla, licetla( ἔξεστι , ἔστι ): ገብረ፡ ዘኢይከውን፡ Hezekielis prophetia.Hez. 18,18 ; Hezekielis prophetia.Hez. 22,9 ; cumc.pronomenpron.suff. (pro Dat.) vel ለ፡ , ut: ኵሉ፡ ይከውነነ፡ ad Corinthios epistola Pauli I.1 Cor. 6,12 ; እስመ፡ ዝንቱ፡ ኵሉ፡ ኢኮነ፡ ለክርስቲያን፡ not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 188 ; sequensseq.Infin. sive in Acc., ut: ዘኢይከውን፡ ገቢረ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 12,2 ; Matthaei Evangelium.Matth. 12,10 ; Matthaei Evangelium.Matth. 12,12 ; Matthaei Evangelium.Matth. 22,17 ; Deuteronomium.Deut. 22,19 ; Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 33 ; Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 49 ; sive praemisso ለ፡ , ut: ዘኢይከውኖሙ፡ ለበሊዕ፡ Lucae evangelium.Luc. 6,4 ; Matthaei Evangelium.Matth. 12,4 ; Esther, liber biblicus.Esth. 4,2 ; Judith liber apocryphus.Judith 11,13 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 4,2 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 4,13 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 4,22 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 4,27 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 11,39 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 17,13 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 25,29 , sive praemisso እምነ፡ (negativo): Regum liber biblicum I.1 Reg. 25,17 ; sequensseq.SubjunctivusSubj.verbi: ኢይከውን፡ ንደዮ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 27,6 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 13,10 ; Ezrae et Nehemiae libri canonici.2 Esr. 4,14 ; Deuteronomium.Deut. 22,29 ; Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 49 ; sequensseq. ከመ፡ cumc.SubjunctivusSubj.verbi: Deuteronomium.Deut. 24,4 ; Rel. Bar.
e)expeditla, conducitla: ለከ፡ ይከውነከ፡ ትሕምም፡ ወለቤትከሂ፡ σοὶ συμφέρον ἐστὶ θλιβῆναι , Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. p. 61.
, ተዝህረ፡ gloriarilavideasvid. sub ዘኀረ፡
I,1[ زَخَرَ elatus fuit et multum se extenditla, exundavitla, bullivitla; gloriatus estla; Lud. scripsit ዘሀረ፡ , quare Ges. in thes. p. 408 זהר زهر comparandum censet, at scriptio ዘኀረ፡ et in libris Mss. frequentior et rectior est] gloriarila: ኢይዝኀር፡ ኀያል፡ በኀይሉ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 9,23 varia lectiovar.; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 11,18 var; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 11,4 varia lectiovar.
I,1, nonnunquam ሀጐለ፡ ( Genesis liber Pentateuchi.Gen. 35,4 annotatioann.) SubjunctivusSubj. ይህጕል፡ et ይህጐል፡ transit. perderela, detrimentum facerela, ( orbarila); ἀπολλύναι ἀπολλύειν : ከመ፡ ኢትህጐል፡ ርስተከ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 9,6 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 41,6 ; Ruth liber biblicus.Ruth 4,6 ; ህጐል፡ ወርቀከ፡ እምትህጐል፡ n. 19 ዐርከከ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 29,10 ; ተሀጕል፡ ፍሬከ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 6,3 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 6,4 ; ዘሀጐልከ፡ quod perdidistilaLiber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 8,12 ; ሀጕለ፡ ሃይማኖቶ፡ ἀπώλεσε πίστιν Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 27,16 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 27,18 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 9,19 ; ዑቁ፡ ኢትህጐሉ፡ ዘገበርክሙ፡ Epistola Joannis II.2 Joh. 8 ; ሀጕለ፡ አዕይንቲሁ፡ ጦቢት፡ Tobit, liber apocryphus.Tob. 7,7 ; Tobit, liber apocryphus.Tob. 14,2 ; ሀጐልኪዮሙ፡ ለሕዝበ፡ ከሞስ፡ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 21,29 ; ζημιοῦσθαι : የሀጕል፡ ብዙኀ፡ Proverbiorum liber biblicus.Prov. 19,19 ; ad Philippenses epistola Pauli.Phil. 3,7 romanae editionisrom.; ነፍሶ፡ ሀጕለ፡ Marci Evangelium.Marc. 8,36 ; Lucae evangelium.Luc. 9,25 ; ἀπέχειν ሀጕሉ፡ ዕሴቶሙ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 6,2 ; ἀποτεκνοῦσθαι Genesis liber Pentateuchi.Gen. 27,45 cumc.Acc.; ἀποστερηθῆναι Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 29,7 ; οὐ μὴ πταίσῳ ὁ μισθὸς ὑμῶν ኢትህጐሉ፡ ዕሴተክሙ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 2,8 ; ὃς οὐκ ἔπεσεν ἀπὸ τῆς ἐλπίδος αὐτοῦ ዘኢሀጕለ፡ ተስፋሁ፡ 14,2; alia exempla: Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 16,13 ; Jesaiae prophetia.Jes. 38,12 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 10,15 ; Ezrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 10,17 ; የሀጕሉ፡ ተስፋሆሙ፡ Did. edidited.not able to find explanation in abbreviation listPlatt p. 45 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 5,5 . hagʷla , hagʷala
Leslau
ሀጐለ hagʷala (yǝhgʷǝl, yǝhgʷal) loseen, suffer a lossen, destroyen 215b
pronomenpron.relativumrel.et conjunctioconj.relativumrel.( gramm.§ 147; gramm.§ 169,5).
A)pronomenPron.relativumrel.: SingularisSing.m. ዘ፡ , fem. እንተ፡ , pluralisPl.cumc. እለ፡ quila, quaela, quodla.
1)De constructione hujus pronominis ( videasvid. gramm.§ 201; § 202).
a)Formae pronominis secundum numeros et genera variantur, ut: ኢየሱስ፡ ዘተብህለ፡ ክርስቶስ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 1,16 ; ምድር፡ እንተ፡ ኢኮነት፡ እንቲአከ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 10 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 12,1 ; Epistola Joannis I.1 Joh. 1,5 ; አጥባት፡ እለ፡ ኢሐፀና፡ Lucae evangelium.Luc. 23,29 ; ቢጾሙ፡ እለ፡ ውስተ፡ ካልእ፡ ሐመር፡ Lucae evangelium.Luc. 5,7 ; sed ubicumque nomen, ad quod pronomenpron.relativumrel.referatur, praemissum est, ዘ፡ simplex (tamquam nota relationis generalis) sufficere potest, ut: አንስትያ፡ ዘኀረዩ፡ (quas) Genesis liber Pentateuchi.Gen. 6,2 ; አባግዕ፡ ዘአልቦ፡ ኖላዌ፡ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 27,17 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 18,6 . (De እንተ፡ quilapro ዘ፡ vid. infra sub B,2).
b)Pronomen relativum in Accusativo positum esse, aut e contextu subintelligitur, ut: ቃል፡ ዘይቤሎሙ፡ Evangelium Joannis.Joh. 2,22 ; ዐጸደ፡ ወይን፡ ዘወሀቦ፡ ለዮሴፍ፡ Evangelium Joannis.Joh. 4,5 ; Actus apostolorum.Act. 2,22 ; aut pronomine sive verbo sive notae Accusativi suffixo notatur: እብን፡ እንተ፡ መነንዋ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 21,42 ; አሕዛብ፡ እለ፡ አውፅኦሙ፡ Actus apostolorum.Act. 7,45 ; አምላክነ፡ ዘኪያሁ፡ ተወከልነ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 25,9 . Genitivus pronomine ei nomini, a quo Genitivus pendet, suffixo notatur, ut: አመት፡ እንተ፡ ስማ፡ አጋር፡ ancillala(quae nomen ejus i.e.) cujus nomen AgarlaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 16,2 ; ሕዝብ፡ እለ፡ ኢትሰምዕ፡ ነገሮሙ፡ Deuteronomium.Deut. 28,49 . Praepositiones pronomini relativo
α)vel (sicut in aliis linguis Semiticis) postponuntur eaeque pronomine suffixo (ad idem nomen ad quod pronomenpron.relativumrel.refertur relato) munitae: ምድር፡ እንተ፡ ውስቴታ፡ ነበረ፡ terrala(quae in ea i.e.) in qua habitaveratlaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 37,1 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 30,26 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 4,17 ; ዘመጻእኪ፡ ኀቤሁ፡ ad quem venistilaRuth liber biblicus.Ruth 2,12 .
γ)denique et praemittuntur et pronomenpron.suffixo munitae postponuntur: በዘቦቱ፡ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 4,26 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 30,36 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 17,5 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 31,1 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 15,1 ; not able to find explanation in abbreviation list2 Petr. 1,4 . Pronomini relativo, ubi ratione modo dicta complementum pronominis suffixi adjectum est, passim ለ፡ praefigitur, quo illud pronomen suff. ad pronomenpron.relativumrel.referendum esse significetur: ለእለ፡ ውስቴቶሙ፡ ሀሎከ፡ ἐν οἷς σὺ εἶ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 34,10 ; ወቦ፡ ለዘወሀቦ፡ et erat cui deditlaMatthaei Evangelium.Matth. 25,15 ; አልቦ፡ ለዘየኀፍሮ፡ nemo est quem vereaturla(ne interpreteris: nemo est qui eum vereaturla) not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 204
c)Praepositiones longiores quae secundum legem sub b,β dictam praeponendae erant, pronomini relativo postponere licet: ዘእምነ፡ (pro እምነ፡ ዘ፡ ) Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 33,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 4,13 ; እለ፡ እምኀበ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 72,3 ; እንተ፡ ኀበ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,4 ; ዘኀበ፡ Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 14,40 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 18,3 ; n. 1030 ዘእምአመ፡ Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 25,27 .
e)Enunciationem relativam ei nomini, cui apposita est, postponere non necesse est sed etiam praemittere licet, ut: ኢትእርዩ፡ ዘወድቀ፡ እክለ፡ Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 19,9 . Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 18,5 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 21,13 ; Deuteronomium.Deut. 1,18 . Nec raro illud nomen attractione in enunciationem relativam transmittitur: ዛቲ፡ ይእቲ፡ ዳግሚትየ፡ ዘጸሐፍኩ፡ መጽሐፈ፡ (pro መጽሐፍ፡ ) not able to find explanation in abbreviation list2 Petr. 3,1 ; Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. p. 99 ; Matthaei Evangelium.Matth. 8,10 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,11 ; Judicum liber.Jud. 17,2 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 17,1 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 36,26 (plura videasvid. gramm.§ 201).
2)De significatione pronominis.
a)pronomenPron.relativumrel., ubi nomen ad quod referatur non memoratum est exponitur
α)is quila, ejus quila, ei quilaal.: ብፁዓን፡ እለ፡ ይላሕዉ፡ beati ii qui lugentlaMatthaei Evangelium.Matth. 5,4 ; ምንተ፡ እረግም፡ ዘእግዚአብሔር፡ ኢረገመ፡ (eum quem) Numeri, liber Pentateuchi.Num. 23,8 ; ደመ፡ ዘቀተለ፡ (ejus qui) Numeri, liber Pentateuchi.Num. 23,24 ; ዕሤተ፡ እንተ፡ ገበርኩ፡ ሠናይተ፡ praemium ejus quod feci boni Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 20,16 ; ዘእለ፡ eorum quilaAscensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 3,1 ; ለእለ፡ ይፈቅዱ፡ ይትፈወሱ፡ አሕየዎሙ፡ (eos qui) Lucae evangelium.Luc. 9,11 ; ምስለ፡ እለ፡ ሞቱ፡ (cum iis qui mortui sunt) Ruth liber biblicus.Ruth 1,8 ; እእሪ፡ እክለ፡ ኀበ፡ እለ፡ ረከብኩ፡ ሞገሰ፡ (apud eos apud quos) Ruth liber biblicus.Ruth 2,2 .
β)quicumquela, quisquisla, Matthaei Evangelium.Matth. 5,39 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,41 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,33 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,4 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,18 ; Matthaei Evangelium.Matth. 23,12 ; Jacobi epistola.Jac. 1,25 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 30,29 , al.; ( videasvid. ዘኮነ፡ col. 864); በዘፈቀድከ፡ ኰንን፡ ኪያየ፡ (quocumque modo volueris) Synaxaria; sequuntur nomina mensium HamlêSx. Haml. 6 Enc. ; et duplicatum ዘዘ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 35,5 . At plerumque ኵሉ፡ ዘ፡ , ut: ኵሉ፡ ዘታሕተ፡ ሰማይ፡ liber Jobi.Job 41,2 ; ኵልክሙ፡ እለ፡ πάντες ὅσοι Jesaiae prophetia.Jes. 66,10 ; Matthaei Evangelium.Matth. 14,36 ; al. crebro.
γ)si quisla: ዘርኢከ፡ እምውስቴቶሙ፡ ጠቢበ፡ ትልዎ፡ τίς σοφός ; αὐτῷ προσκολλήθητι Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 6,34 ; ዘኪያሃ፡ አፍቀረ፡ አፍቀረ፡ ሕይወቶ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 4,12 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 4,14 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 4,15 .
δ)qualisla: እመ፡ ትገብር፡ ሠናየ፡ አእምር፡ ለዘ፡ ትገብር፡ τίνι Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 12,1 ; ምንዳቤ፡ ዘኢኮነ፡ እምቅድመ፡ ዓለም οἵα Matthaei Evangelium.Matth. 24,21 ; mos ዘኢኮነ፡ እምቅድመዝ፡ Org.
ε)de ለእለ፡ quotla, quotcumquelavideasvid. sub ለለ፡ col. 25.
b) ዘ፡ crebro pronomine Latinorum neutro exponendum est: አልቦሙ፡ ዘይበልዑ፡ non habebant quod ederent Marci Evangelium.Marc. 8,1 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,27 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,4 ; Matthaei Evangelium.Matth. 12,2 ; Matthaei Evangelium.Matth. 13,17 al.; rarius እንተ፡ pro neutro usurpatur, ut: አድኅነኒ፡ እምእንተ፡ እፈርህ፡ ῥῦσαί με ἐκ τοῦ φόβου μου Esther, liber biblicus.Esth. 4 apocr.
c) ዘሂ፡ ዘሂ፡ aliusla aliuslaad Romanos epistola Pauli.Rom. 12,6 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 12,7 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 12,8 ; ናሁ፡ እለሂ፡ ወእለሃ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 49,12 .
d)de ቦ፡ ዘ፡ vel ቦ፡ እለ፡ quidamla, etla ቦዘ፡ ቦዘ፡ alius – aliuslavideasvid. ቦ፡ col. 481.
e)de አልቦ፡ ዘ፡ nullusla, nihillavideasvid. sub አልቦ፡ col. 717.
f)de ከመዘ፡ quasila, tamquamlaet ዘከመ፡ sicutlavideasvid. sub ከመ፡ col. 827.
g) ወዝኒ፡ ዘ፡ Regum liber biblicum IV.4 Reg. 18,22 ; Danielis prophetia.Dan. 4,20 ; et plerumque ወዘ፡ quod autem ad id attinet quodlaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 41,32 ; ወዘኒ፡ ይቤ፡ Danielis prophetia.Dan. 4,23 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 12,27 ; ወዘሰ፡ ነገረ፡ ሞት፡ quod autem ad mortem attinetlaEzrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 6,51 .
B)Conj. relativumrel.
1) ዘ፡
a)quodla( daßde)
β)post interrogationem, ubi causa interrogationis exponitur: ምንተ፡ ኮንከ፡ ዘተማሕፀንከ፡ በምሥዋዕ፡ τί γέγονέ σοι ὅτι πέφευγας Regum liber biblicum III.3 Reg. 2,29 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 31,26 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 31,36 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 113,5 . Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 113,6 ; Jesaiae prophetia.Jes. 22,1 .
γ)eo quodla: አሕየውኪ፡ ነፍሰኪ፡ ዘአፍጠንኪ፡ ወሪደ፡ σπεύσασα Judith liber apocryphus.Judith 10,15 .
ε)quodla, quiala: ነስሐ፡ እግዚአብሔር፡ ዘአንገሦ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 15,35 ; ኣአኵተከ፡ ዘኢረሰይከኒ፡ Lucae evangelium.Luc. 18,11 ; ሴልየ፡ ዘርሕቀ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 119,5 .
ζ)Ubi enunciationis pars quaedam cum negatione emphatice praemissa est, ejus praedicatum ope conjunctionis ዘ፡ adjicere amant: non est quodla, ut: ኢኮነ፡ እንበይነ፡ ዝሙት፡ ዘእነሥኣ፡ Tobit, liber apocryphus.Tob. 8,7 ; አኮ፡ በኅብስት፡ ክመ፡ ዘየሐዩ፡ ሰብእ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 4,4 ; Matthaei Evangelium.Matth. 16,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 4,7 ; nec non: አኮ፡ ዘሞተት፡ (non est quod i.e.) nequaquam mortua estlaMatthaei Evangelium.Matth. 9,24 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 3,11 ; et አልቦ፡ ዘትትጋአዙ፡ በፍኖት፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,24 .
η) ቦ፡ ዘ፡ vel ቦኑ፡ ዘ፡ num est quod?laJudicum liber.Jud. 4,20 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 19,12 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 43,7 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,3 ( videasvid. ቦ፡ col. 482) et አልቦኑ፡ ዘ፡ nonne est quod?laGenesis liber Pentateuchi.Gen. 27,36 .
θ) እፎ፡ ዘ፡ quomodo est quodlavideasvid.sub. እፎ፡ col. 807.
ι) ሕቀ፡ ክመ፡ ዘእም፡ haud multum abfuit quinlavideasvid. sub ሕቀ፡ col. 98.
2) እንተ፡ a poëtis pro ዘ፡ usurpatur: quodla, ut: ሰላም፡ ለከ፡ እንተ፡ ነበርከ፡ ዕቁደ፡ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MiyazyaSx. Mij. 17 Enc. ; ሰላም፡ ለበርኳስስ፡ ከመ፡ ያርኁ፡ ወይዕጹ፤ እንተ፡ አድምዐ፡ ሢመተ፡ ለእግዚአብሔር፡ ውስተ፡ አንቀጹ፡ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaggabitSx. Mag. 1 Enc. ; ሰላም፡ ለዩሐንስ፡ ወአቡቂር፤ እንተ፡ ነበሩ፡ ኅቡአ፡ በእለ፡ እስክንድርያ፡ ሀገር፤ Synaxaria; sequuntur nomina mensium HamlêSx. Haml. 4 Enc. ; ሰላም፡ ለአቃርዮስ፡ እንተ፡ ደለዎ፡ ርእይ፤ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 29 Enc. ; al. creberrime. Sed aliis in locis pro pronomenpron.relativumrel.masc. ዘ፡ usurpatum videtur ( videasvid.Lud. in lexiconlex.columnacol.363), ut: ሰላም፡ እብል፡ ለብእሲ፡ ምእመን፤ እንተ፡ ይሰመይ፡ ጎልያን፡ Synaxaria; sequuntur nomina mensium HamlêSx. Haml. 10 Enc. ; ( ሰላም፡ ) ለረድአ፡ ጳውሎስ፡ ቲቶ፡ እንተ፡ አፍቀሮ፡ (sc. Paulus) Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 18 Enc. ; al. ( እንተ፡ duarum syllabarum poëta maluit quam ዘ፡ monosyllabum. Si quis እንተ፡ idem quod እንዘ፡ esse putaverit, opponendum videtur, quod nulla ratio conspicua est, cur poëta እንዘ፡ uti noluerit).
3) ዘ፡ cum praepositionibus compositum, scilicetsc.
a) በዘ፡
β)utla( quolacumc.SubjunctivusSubj.), sive consecutivum sive finale, plerumque sequensseq.imperfectumImpf.: ad Thessalonicenses epistola Pauli II.2 Thess. 1,4 romanae editionisrom.( ὥστε ); ለምንት፡ ትትናገር፡ በዘ፡ ይሰምዑ፡ ሕዝብ፡ Regum liber biblicum IV.4 Reg. 18,26 ; በዘ፡ ይረክበክሙ፡ እኩይ፡ τοῦ κακῶς εἶναι ὑμῖν Jeremiae prophetia.Jer. 7,10 ; ገብሩ፡ በዘ፡ ያምዕዑኒ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 11,17 ; በዘ፡ ይትናዘዙ፡ εἰς παράκλησιν Jeremiae prophetia.Jer. 16,7 ; Jeremiae prophetia.Jer. 20,8 ; እሁቦሙ፡ ልበ፡ በዘ፡ ያአምሩኒ፡ τοῦ εἰδέναι Jeremiae prophetia.Jer. 24,7 ; Jeremiae prophetia.Jer. 26,10 ; Jeremiae prophetia.Jer. 39,39 ; Jeremiae prophetia.Jer. 42,8 ; Threni, liber biblicus.Thren. 1,15 ; Judith liber apocryphus.Judith 12,8 ; Hezekielis prophetia.Hez. 15,3 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 17,11 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 21,15 ; rarius sequensseq.SubjunctivusSubj., ut Genesis liber Pentateuchi.Gen. 46,5 .
pronomenpron.relativumrel.et conjunctioconj.relativumrel.( gramm.§ 147; gramm.§ 169,5).
A)pronomenPron.relativumrel.: SingularisSing.m. ዘ፡ , fem. እንተ፡ , pluralisPl.cumc. እለ፡ quila, quaela, quodla.
1)De constructione hujus pronominis ( videasvid. gramm.§ 201; § 202).
a)Formae pronominis secundum numeros et genera variantur, ut: ኢየሱስ፡ ዘተብህለ፡ ክርስቶስ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 1,16 ; ምድር፡ እንተ፡ ኢኮነት፡ እንቲአከ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 10 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 12,1 ; Epistola Joannis I.1 Joh. 1,5 ; አጥባት፡ እለ፡ ኢሐፀና፡ Lucae evangelium.Luc. 23,29 ; ቢጾሙ፡ እለ፡ ውስተ፡ ካልእ፡ ሐመር፡ Lucae evangelium.Luc. 5,7 ; sed ubicumque nomen, ad quod pronomenpron.relativumrel.referatur, praemissum est, ዘ፡ simplex (tamquam nota relationis generalis) sufficere potest, ut: አንስትያ፡ ዘኀረዩ፡ (quas) Genesis liber Pentateuchi.Gen. 6,2 ; አባግዕ፡ ዘአልቦ፡ ኖላዌ፡ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 27,17 ; Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 18,6 . (De እንተ፡ quilapro ዘ፡ vid. infra sub B,2).
b)Pronomen relativum in Accusativo positum esse, aut e contextu subintelligitur, ut: ቃል፡ ዘይቤሎሙ፡ Evangelium Joannis.Joh. 2,22 ; ዐጸደ፡ ወይን፡ ዘወሀቦ፡ ለዮሴፍ፡ Evangelium Joannis.Joh. 4,5 ; Actus apostolorum.Act. 2,22 ; aut pronomine sive verbo sive notae Accusativi suffixo notatur: እብን፡ እንተ፡ መነንዋ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 21,42 ; አሕዛብ፡ እለ፡ አውፅኦሙ፡ Actus apostolorum.Act. 7,45 ; አምላክነ፡ ዘኪያሁ፡ ተወከልነ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 25,9 . Genitivus pronomine ei nomini, a quo Genitivus pendet, suffixo notatur, ut: አመት፡ እንተ፡ ስማ፡ አጋር፡ ancillala(quae nomen ejus i.e.) cujus nomen AgarlaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 16,2 ; ሕዝብ፡ እለ፡ ኢትሰምዕ፡ ነገሮሙ፡ Deuteronomium.Deut. 28,49 . Praepositiones pronomini relativo
α)vel (sicut in aliis linguis Semiticis) postponuntur eaeque pronomine suffixo (ad idem nomen ad quod pronomenpron.relativumrel.refertur relato) munitae: ምድር፡ እንተ፡ ውስቴታ፡ ነበረ፡ terrala(quae in ea i.e.) in qua habitaveratlaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 37,1 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 30,26 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 4,17 ; ዘመጻእኪ፡ ኀቤሁ፡ ad quem venistilaRuth liber biblicus.Ruth 2,12 .
γ)denique et praemittuntur et pronomenpron.suffixo munitae postponuntur: በዘቦቱ፡ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 4,26 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 30,36 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 17,5 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 31,1 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 15,1 ; not able to find explanation in abbreviation list2 Petr. 1,4 . Pronomini relativo, ubi ratione modo dicta complementum pronominis suffixi adjectum est, passim ለ፡ praefigitur, quo illud pronomen suff. ad pronomenpron.relativumrel.referendum esse significetur: ለእለ፡ ውስቴቶሙ፡ ሀሎከ፡ ἐν οἷς σὺ εἶ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 34,10 ; ወቦ፡ ለዘወሀቦ፡ et erat cui deditlaMatthaei Evangelium.Matth. 25,15 ; አልቦ፡ ለዘየኀፍሮ፡ nemo est quem vereaturla(ne interpreteris: nemo est qui eum vereaturla) not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 204
c)Praepositiones longiores quae secundum legem sub b,β dictam praeponendae erant, pronomini relativo postponere licet: ዘእምነ፡ (pro እምነ፡ ዘ፡ ) Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 33,3 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 4,13 ; እለ፡ እምኀበ፡ Henochi liber, Aethiopice, ed. Dillmann 1851. 4°.Hen. 72,3 ; እንተ፡ ኀበ፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 47,4 ; ዘኀበ፡ Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 14,40 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 18,3 ; n. 1030 ዘእምአመ፡ Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 25,27 .
e)Enunciationem relativam ei nomini, cui apposita est, postponere non necesse est sed etiam praemittere licet, ut: ኢትእርዩ፡ ዘወድቀ፡ እክለ፡ Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 19,9 . Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 18,5 ; Numeri, liber Pentateuchi.Num. 21,13 ; Deuteronomium.Deut. 1,18 . Nec raro illud nomen attractione in enunciationem relativam transmittitur: ዛቲ፡ ይእቲ፡ ዳግሚትየ፡ ዘጸሐፍኩ፡ መጽሐፈ፡ (pro መጽሐፍ፡ ) not able to find explanation in abbreviation list2 Petr. 3,1 ; Hermae pastor, Aethiopice, ed. d’Abbadie 1860. 8°.Herm. p. 99 ; Matthaei Evangelium.Matth. 8,10 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,11 ; Judicum liber.Jud. 17,2 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 17,1 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 36,26 (plura videasvid. gramm.§ 201).
2)De significatione pronominis.
a)pronomenPron.relativumrel., ubi nomen ad quod referatur non memoratum est exponitur
α)is quila, ejus quila, ei quilaal.: ብፁዓን፡ እለ፡ ይላሕዉ፡ beati ii qui lugentlaMatthaei Evangelium.Matth. 5,4 ; ምንተ፡ እረግም፡ ዘእግዚአብሔር፡ ኢረገመ፡ (eum quem) Numeri, liber Pentateuchi.Num. 23,8 ; ደመ፡ ዘቀተለ፡ (ejus qui) Numeri, liber Pentateuchi.Num. 23,24 ; ዕሤተ፡ እንተ፡ ገበርኩ፡ ሠናይተ፡ praemium ejus quod feci boni Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 20,16 ; ዘእለ፡ eorum quilaAscensio Isaiae ed. Laurence 1819. 8°.Asc. Jes. 3,1 ; ለእለ፡ ይፈቅዱ፡ ይትፈወሱ፡ አሕየዎሙ፡ (eos qui) Lucae evangelium.Luc. 9,11 ; ምስለ፡ እለ፡ ሞቱ፡ (cum iis qui mortui sunt) Ruth liber biblicus.Ruth 1,8 ; እእሪ፡ እክለ፡ ኀበ፡ እለ፡ ረከብኩ፡ ሞገሰ፡ (apud eos apud quos) Ruth liber biblicus.Ruth 2,2 .
β)quicumquela, quisquisla, Matthaei Evangelium.Matth. 5,39 ; Matthaei Evangelium.Matth. 5,41 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,33 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,4 ; Matthaei Evangelium.Matth. 18,18 ; Matthaei Evangelium.Matth. 23,12 ; Jacobi epistola.Jac. 1,25 ; Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 30,29 , al.; ( videasvid. ዘኮነ፡ col. 864); በዘፈቀድከ፡ ኰንን፡ ኪያየ፡ (quocumque modo volueris) Synaxaria; sequuntur nomina mensium HamlêSx. Haml. 6 Enc. ; et duplicatum ዘዘ፡ Exodus, liber Pentateuchi.Ex. 35,5 . At plerumque ኵሉ፡ ዘ፡ , ut: ኵሉ፡ ዘታሕተ፡ ሰማይ፡ liber Jobi.Job 41,2 ; ኵልክሙ፡ እለ፡ πάντες ὅσοι Jesaiae prophetia.Jes. 66,10 ; Matthaei Evangelium.Matth. 14,36 ; al. crebro.
γ)si quisla: ዘርኢከ፡ እምውስቴቶሙ፡ ጠቢበ፡ ትልዎ፡ τίς σοφός ; αὐτῷ προσκολλήθητι Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 6,34 ; ዘኪያሃ፡ አፍቀረ፡ አፍቀረ፡ ሕይወቶ፡ Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 4,12 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 4,14 ; Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 4,15 .
δ)qualisla: እመ፡ ትገብር፡ ሠናየ፡ አእምር፡ ለዘ፡ ትገብር፡ τίνι Liber Siracidae (Ecclesiasticus).Sir. 12,1 ; ምንዳቤ፡ ዘኢኮነ፡ እምቅድመ፡ ዓለም οἵα Matthaei Evangelium.Matth. 24,21 ; mos ዘኢኮነ፡ እምቅድመዝ፡ Org.
ε)de ለእለ፡ quotla, quotcumquelavideasvid. sub ለለ፡ col. 25.
b) ዘ፡ crebro pronomine Latinorum neutro exponendum est: አልቦሙ፡ ዘይበልዑ፡ non habebant quod ederent Marci Evangelium.Marc. 8,1 ; Matthaei Evangelium.Matth. 10,27 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,4 ; Matthaei Evangelium.Matth. 12,2 ; Matthaei Evangelium.Matth. 13,17 al.; rarius እንተ፡ pro neutro usurpatur, ut: አድኅነኒ፡ እምእንተ፡ እፈርህ፡ ῥῦσαί με ἐκ τοῦ φόβου μου Esther, liber biblicus.Esth. 4 apocr.
c) ዘሂ፡ ዘሂ፡ aliusla aliuslaad Romanos epistola Pauli.Rom. 12,6 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 12,7 ; ad Romanos epistola Pauli.Rom. 12,8 ; ናሁ፡ እለሂ፡ ወእለሃ፡ Jesaiae prophetia.Jes. 49,12 .
d)de ቦ፡ ዘ፡ vel ቦ፡ እለ፡ quidamla, etla ቦዘ፡ ቦዘ፡ alius – aliuslavideasvid. ቦ፡ col. 481.
e)de አልቦ፡ ዘ፡ nullusla, nihillavideasvid. sub አልቦ፡ col. 717.
f)de ከመዘ፡ quasila, tamquamlaet ዘከመ፡ sicutlavideasvid. sub ከመ፡ col. 827.
g) ወዝኒ፡ ዘ፡ Regum liber biblicum IV.4 Reg. 18,22 ; Danielis prophetia.Dan. 4,20 ; et plerumque ወዘ፡ quod autem ad id attinet quodlaGenesis liber Pentateuchi.Gen. 41,32 ; ወዘኒ፡ ይቤ፡ Danielis prophetia.Dan. 4,23 ; ad Hebraeos epistola.Hebr. 12,27 ; ወዘሰ፡ ነገረ፡ ሞት፡ quod autem ad mortem attinetlaEzrae Apocalypsis; citatur secundum capita et commata editionis Laurentianae.4 Esr. 6,51 .
B)Conj. relativumrel.
1) ዘ፡
a)quodla( daßde)
β)post interrogationem, ubi causa interrogationis exponitur: ምንተ፡ ኮንከ፡ ዘተማሕፀንከ፡ በምሥዋዕ፡ τί γέγονέ σοι ὅτι πέφευγας Regum liber biblicum III.3 Reg. 2,29 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 31,26 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 31,36 ; Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 113,5 . Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 113,6 ; Jesaiae prophetia.Jes. 22,1 .
γ)eo quodla: አሕየውኪ፡ ነፍሰኪ፡ ዘአፍጠንኪ፡ ወሪደ፡ σπεύσασα Judith liber apocryphus.Judith 10,15 .
ε)quodla, quiala: ነስሐ፡ እግዚአብሔር፡ ዘአንገሦ፡ Regum liber biblicum I.1 Reg. 15,35 ; ኣአኵተከ፡ ዘኢረሰይከኒ፡ Lucae evangelium.Luc. 18,11 ; ሴልየ፡ ዘርሕቀ፡ Psalmi, ex editione Ludolfi.Ps. 119,5 .
ζ)Ubi enunciationis pars quaedam cum negatione emphatice praemissa est, ejus praedicatum ope conjunctionis ዘ፡ adjicere amant: non est quodla, ut: ኢኮነ፡ እንበይነ፡ ዝሙት፡ ዘእነሥኣ፡ Tobit, liber apocryphus.Tob. 8,7 ; አኮ፡ በኅብስት፡ ክመ፡ ዘየሐዩ፡ ሰብእ፡ Matthaei Evangelium.Matth. 4,4 ; Matthaei Evangelium.Matth. 16,11 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 4,7 ; nec non: አኮ፡ ዘሞተት፡ (non est quod i.e.) nequaquam mortua estlaMatthaei Evangelium.Matth. 9,24 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 3,11 ; et አልቦ፡ ዘትትጋአዙ፡ በፍኖት፡ Genesis liber Pentateuchi.Gen. 45,24 .
η) ቦ፡ ዘ፡ vel ቦኑ፡ ዘ፡ num est quod?laJudicum liber.Jud. 4,20 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 19,12 ; Genesis liber Pentateuchi.Gen. 43,7 ; Matthaei Evangelium.Matth. 11,3 ( videasvid. ቦ፡ col. 482) et አልቦኑ፡ ዘ፡ nonne est quod?laGenesis liber Pentateuchi.Gen. 27,36 .
θ) እፎ፡ ዘ፡ quomodo est quodlavideasvid.sub. እፎ፡ col. 807.
ι) ሕቀ፡ ክመ፡ ዘእም፡ haud multum abfuit quinlavideasvid. sub ሕቀ፡ col. 98.
2) እንተ፡ a poëtis pro ዘ፡ usurpatur: quodla, ut: ሰላም፡ ለከ፡ እንተ፡ ነበርከ፡ ዕቁደ፡ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MiyazyaSx. Mij. 17 Enc. ; ሰላም፡ ለበርኳስስ፡ ከመ፡ ያርኁ፡ ወይዕጹ፤ እንተ፡ አድምዐ፡ ሢመተ፡ ለእግዚአብሔር፡ ውስተ፡ አንቀጹ፡ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaggabitSx. Mag. 1 Enc. ; ሰላም፡ ለዩሐንስ፡ ወአቡቂር፤ እንተ፡ ነበሩ፡ ኅቡአ፡ በእለ፡ እስክንድርያ፡ ሀገር፤ Synaxaria; sequuntur nomina mensium HamlêSx. Haml. 4 Enc. ; ሰላም፡ ለአቃርዮስ፡ እንተ፡ ደለዎ፡ ርእይ፤ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 29 Enc. ; al. creberrime. Sed aliis in locis pro pronomenpron.relativumrel.masc. ዘ፡ usurpatum videtur ( videasvid.Lud. in lexiconlex.columnacol.363), ut: ሰላም፡ እብል፡ ለብእሲ፡ ምእመን፤ እንተ፡ ይሰመይ፡ ጎልያን፡ Synaxaria; sequuntur nomina mensium HamlêSx. Haml. 10 Enc. ; ( ሰላም፡ ) ለረድአ፡ ጳውሎስ፡ ቲቶ፡ እንተ፡ አፍቀሮ፡ (sc. Paulus) Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: TahsasSx. Tachs. 18 Enc. ; al. ( እንተ፡ duarum syllabarum poëta maluit quam ዘ፡ monosyllabum. Si quis እንተ፡ idem quod እንዘ፡ esse putaverit, opponendum videtur, quod nulla ratio conspicua est, cur poëta እንዘ፡ uti noluerit).
3) ዘ፡ cum praepositionibus compositum, scilicetsc.
a) በዘ፡
β)utla( quolacumc.SubjunctivusSubj.), sive consecutivum sive finale, plerumque sequensseq.imperfectumImpf.: ad Thessalonicenses epistola Pauli II.2 Thess. 1,4 romanae editionisrom.( ὥστε ); ለምንት፡ ትትናገር፡ በዘ፡ ይሰምዑ፡ ሕዝብ፡ Regum liber biblicum IV.4 Reg. 18,26 ; በዘ፡ ይረክበክሙ፡ እኩይ፡ τοῦ κακῶς εἶναι ὑμῖν Jeremiae prophetia.Jer. 7,10 ; ገብሩ፡ በዘ፡ ያምዕዑኒ፡ Jeremiae prophetia.Jer. 11,17 ; በዘ፡ ይትናዘዙ፡ εἰς παράκλησιν Jeremiae prophetia.Jer. 16,7 ; Jeremiae prophetia.Jer. 20,8 ; እሁቦሙ፡ ልበ፡ በዘ፡ ያአምሩኒ፡ τοῦ εἰδέναι Jeremiae prophetia.Jer. 24,7 ; Jeremiae prophetia.Jer. 26,10 ; Jeremiae prophetia.Jer. 39,39 ; Jeremiae prophetia.Jer. 42,8 ; Threni, liber biblicus.Thren. 1,15 ; Judith liber apocryphus.Judith 12,8 ; Hezekielis prophetia.Hez. 15,3 ; Leviticus, liber Pentateuchi.Lev. 17,11 ; Apocalypsis Joannis.Apoc. 21,15 ; rarius sequensseq.SubjunctivusSubj., ut Genesis liber Pentateuchi.Gen. 46,5 .
እለ፡ ʾǝlla associative referring to ‘X and his associates/followers’ መዓልተ፡ ይውዕል፡ እንዘ፡ ይሴአል፡ መጻሕፍተ፡ እምነ፡ ማእምራን፡ እለ፡ አባ፡ ሠርፀ፡ ድንግል፡ ላዕሌሆሙ፡ ሰላም፡Seine Tage verbrachte er damit, die Gelehrten, wie den Abba Śarṣa-Dengel und andere — das Heil sei über ihnen — nach den Schriften zu befragende 6 l. 4-6 (ed.) , 6 l. 9-11 (tr.) (‘Äth. ella . Hier nicht als Plural des Relativpronomens zu deuten (+ PN = die Leute des PN; übersetzt »os familiares«) sondern als Pluralmorphem vor Eigennamen mit der Bedeutung »Leute wie z.B. PN und Genossen; vgl. 3 l. 22, 28 (ed.) , 5 l. 27; 6 l. 4 (Ḥamalmāl et ses compagnons«).’ 6 n. 16 ) እለ፡ ʾǝlla associative referring to ‘X and his associates/followers’ መዓልተ፡ ይውዕል፡ እንዘ፡ ይሴአል፡ መጻሕፍተ፡ እምነ፡ ማእምራን፡ እለ፡ አባ፡ ሠርፀ፡ ድንግል፡ ላዕሌሆሙ፡ ሰላም፡Seine Tage verbrachte er damit, die Gelehrten, wie den Abba Śarṣa-Dengel und andere — das Heil sei über ihnen — nach den Schriften zu befragende 6 l. 4-6 (ed.) , 6 l. 9-11 (tr.) (‘Äth. ella . Hier nicht als Plural des Relativpronomens zu deuten (+ PN = die Leute des PN; übersetzt »os familiares«) sondern als Pluralmorphem vor Eigennamen mit der Bedeutung »Leute wie z.B. PN und Genossen; vgl. 3 l. 22, 28 (ed.) , 5 l. 27; 6 l. 4 (Ḥamalmāl et ses compagnons«).’ 6 n. 16 )
participiumpart.
2)constitutusla(in officio), praepositusla, praefectusla: ወእምኔሆሙ፡ ሥዩማን፡ በንዋየ፡ ቤተ፡ ግብር፡ Paralipomenon liber I.1 Par. 9,28 ; cumc. ዲበ፡ Paralipomenon liber I.1 Par. 9,29 ; cumc. ላዕለ፡ Numeri, liber Pentateuchi.Num. 14,16 ; χειροτονηθείς ad Corinthios epistola Pauli II.2 Cor. 8,19 . Substantive: βουλευτής Lucae evangelium.Luc. 23,50 ; ሥዩማነ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ Actus apostolorum.Act. 12,1 ; τοπάρχαι Ezrae liber apocryphus (Graecus)1 Esr. 3,2 ; χιλίαρχοι Judith liber apocryphus.Judith 14,12 ; κληρικοί ሥዩማን፡ I Can. Apostolorum. Pars Synodi. Numerus significat canones.Can. Ap. 1 ; I Can. Apostolorum. Pars Synodi. Numerus significat canones.Can. Ap. 2 ; not able to find explanation in abbreviation listII Can. Ap. 49-51 ; ሥዩማነ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 81 ; not able to find explanation in abbreviation listClem. f. 90 ; ኤጲስቆጶሳት፡ ወባዕዳን፡ ሥዩማን፡ Didascalia Apostolorum; numerus significat capita.Did. 6.
śǝyum , śǝyyum in traditional pronunciation and in 540a, ስዩም፡ sǝyum , pluralisPl. ሥዩማን፡ śǝyumān , ሠየምት፡ śayamt (title) chiefen, governoren ካልአንሰ፡ ሰየምት፡ እለ፡ ከመ፡ ሰራዌ፡ አቀፀን፡ ወካንቲባ፡ ሐማሴን፡ ወእለ፡ ከማሁ፡ ብዙኃን፡ ሰየምት፡ ተቀትሉ።Les autres chefs, tels que le aqaṣan du Sarāwē, le Kāntibā du Ḥamāsēn, et d’autres comme eux, furent tués en grand nombrefr 128 l. 25–26 (ed.), 146 l. 6–8 (tr.); ወአምጽአ፡ ጳጳስ፡ ወአውገዘ፡ ከመ፡ ኢይባእ፡ ስዩመ፡ ሃገር፡ ኢመኰንን፡ ኢዘቅሩብ፡ ወኢዘርኁቅ፡Il fit venir le métropolite et fit défendre sous peine d’excommunication que le chef du pays ou le gouverneur, voisin ou éloigné, n’entrassent [dans les fiefs du couvent].fr 20 l. 12–14 (ed.), 22 l. 18–21 (tr.); እመሂ፡ ሥዩም፡ ወሕዱግ፡le gouverneur (seyum) ou le vicaire (ḥedug)fr 29 l. 2 (ed.), 33 l. 8–9 (tr.); ወአዘዝኩ፡ ከመ፡ ኢይባኡ፡ ኀበ፡ ጕልቶሙ፡ መኳንንት፡ ወሥዩማን፡ ወእለ፡ በታሕቴሆሙ፡ ዓቢይ፡ ወንኡስ።*et j’ai ordonné que ni les gouverneurs, ni les chefs ni leurs subalternes, grands ou petits, n’entreraient dans leurs fiefs.fr 39 l. 27–28 (ed.), 47 l. 4–5 (tr.); ወሥዩመ፡ ሃገር፡ ተንሥአ፡ ክርስቶስ፡et le chef de la région, Tanseʾa Krestos;fr 36 l. 15 (ed.), 43 l. 2 (tr.)
Compounds
ሥዩመ፡ śǝyuma , ስዩመ፡ sǝyuma status constructusst. c. chief ofen, governor ofen
a) ሥዩመ፡ ሐማሴን፡ śǝyuma ḥamāsen chief of Ḥamāsenen ወእምድኅረዝ፡ አምኑ፡ ቦቱ፡ ሥዩማነ፡ ሰራዌ፡ ወሐማሴን፡Après cela, les chefs du Sarāwē et du Ḥamāsēn crurent en lui.fr 81 l. 23 (ed.), 98 l. 3 (tr.), videasvid. ሐማሴን፡
b) ሥዩመ፡ መደባይ፡ śǝyuma madabāy chief of Madabāyen ባሕቱ፡ ከመ፡ ኢይቅረቦን፡ ሥዩመ፡ መደባይ፡ ወባርኳ፡ በሕዳጥ፡ ምክንያት፡pour empêcher que le chef du Madabāy et du Bārkuā ne s’approchent de [ces pays] sous quelques prétextes futiles,fr 59 l. 9–10 (ed.), 71 l. 1–2 (tr.), videasvid. መደባይ፡
c) ሥዩመ፡ ምጋርያ፡ ፀምር፡ śǝyuma mǝgāryā ḍamr chief of Mǝgāryā Ḍamren ከመ፡ ኢይቅረቡ፡ ኀቤሆን፡ ሥዩመ፡ ዛና፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ሲሬ፡ ወአስገዴ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ አኅስዓ፡ ወሥዩመ፡ ምጋርያ፡ ፀምር፡Que de ces pays ne s’approchent ni le chef de Zānā, ni le chef du Sirē et d’Asgadē, ni le chef d’Aḫseʿā, ni le chef du Megāryā Ṣamr,fr 48 l. 18–20 (ed.), 58 l. 10–12 (tr.), videasvid. ምጋርያ፡ ፀምር፡
d) ሥዩመ፡ ሰልሲት፡ śǝyuma salsit chief of Salsiten ወበእምባ፡ ሠነይት፡ ሕዱግ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ሥዩመ፡ ሰልሲት፡ ሹም፡ አጋሜ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ስዩመ፡ እንደርታ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ስዩመ፡ ሰሐርት፡ ወዘታሕቴሁ፡ አሕረምነ፡ ከመ፡ ኢይባኡ።Dans Embā Sanayt, au vicaire et à ses dépendants, au chef de l’Endartā et à ses dépendants, au chef du Saḥart et à ses dépendants: nous avons défendu d’[y] entrer.fr 40 l. 15–17 (ed.), 47 l. 28–32 (tr.), videasvid. ሰልሲት፡
e) ሥዩመ፡ ሰሐርት፡ śǝyuma saḥart chief of Saḥarten ʿil śeyum del Saḥartitʾ 68 l. 9–10 (ed.) 69 (tr.) Chronicle of ʿAmda ṢǝyonChron. Am. 53 ; ወበእምባ፡ ሠነይት፡ ሕዱግ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ሥዩመ፡ ሰልሲት፡ ሹም፡ አጋሜ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ስዩመ፡ እንደርታ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ስዩመ፡ ሰሐርት፡ ወዘታሕቴሁ፡ አሕረምነ፡ ከመ፡ ኢይባኡ።Dans Embā Sanayt, au vicaire et à ses dépendants, au chef de l’Endartā et à ses dépendants, au chef du Saḥart et à ses dépendants: nous avons défendu d’[y] entrer.fr 40 l. 15–17 (ed.), 47 l. 28–32 (tr.); እሎንተ፡ ፯፡ አህጉራተ፡ እመቦ፡ ዘሄደ፡ ወዘተዓገለ፡ እመሂ፡ ሥዩመ፡ አጽቢ፧ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ጽራዕ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ እንደርታ፧ አው፡ ስዩመ፡ ሰሐርት፧ ወሥዩመ፡ ዋጅራት፧ ውጉዝ፡ ለይኩን፡S’il se trouve quelqu’un qui viole ou opprime ces 7 pays, qu’il s’agisse du chef d’Aṣbi, ou du chef de Ṣerāʿ, ou du chef de l’Endartā, ou du chef du Saḥart, ou du chef du Wāǧerāt, maudit soit-ilfr 50 l. 16–19 (ed.), 60 l. 18–21 (tr.); በውእቱ፡ ዕለት፡ ዘተቀበለ፡ ሰሐርት፡ ሹም፡ ሠምረ፡ ክርስቶስ። ዘአክሱም፡ አቅሐ።La même jour, le chef du Saḥart, Samra Krestos, reçut les objets [suivants] d’Aksoum:fr 70 l. 29–30 (ed.), 85 l. 12–13 (tr.), videasvid. ሰሐርት፡
f) ሥዩመ፡ ሰራዌ፡ śǝyuma sarāwe chief of Sarāween ወካዕበ፡ እምነ፡ ሰራዌ፡ ጐለትኩ፡ ጕልት፡ ቤት፡ ገበዝ፡ ለማርያም፡ ዘደቅ፡ ኢታ፡ ለአባ፡ ዮሐንስ፡ ወእንዘ፡ ሥዩመ፡ ሰራዌ፡ አሮን፡Encore, j’ai donné un fief à [l’église de] Marie des Daqq Itā, à abbā Yoḥannes, pendant que le gouverneur du Sarāwē était Aron.fr 26 l. 27–28 (ed.), 30 l. 14–16 (tr.); ወእምድኅረዝ፡ አምኑ፡ ቦቱ፡ ሥዩማነ፡ ሰራዌ፡ ወሐማሴን፡Après cela, les chefs du Sarāwē et du Ḥamāsēn crurent en lui.fr 81 l. 23 (ed.), 98 l. 3 (tr.), videasvid. ሰራዌ፡
g) ሥዩመ፡ ሽረ፡ śǝyuma šǝra , ሥዩመ፡ ሲሬ፡ śǝyuma sire , ስዩመ፡ ሲሬ፡ sǝyuma sire , ሥዩም፡ ዘሲሬ፡ śǝyum zasire chief of Šǝraen ወሥዩመ፡ ሲሬ፡ ረዳኢ፡et le chef du Sirē était Radāʾifr 27 l. 10 (ed.), 31 l. 4–5 (tr.); እመቦ፡ ዘሄደ፡ ወዘተዓገለ፡ እመሂ፡ ሥዩመ፡ ሲሬ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ጽምብላ፡ ወእመሂ፡ ኅዱግ፡ ውጉዝ፡ ለይኩን፡S’il se trouve quelqu’un qui viole ou transgresse [cet acte], chef du Sirē, ou chef du Ṣembelā, ou vicaire, maudit soit-ilfr 47 l. 8–9 (ed.), 56 l. 23–24 (tr.); ከመ፡ ኢይቅረቡ፡ ኀቤሆን፡ ሥዩመ፡ ዛና፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ሲሬ፡ ወአስገዴ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ አኅስዓ፡ ወሥዩመ፡ ምጋርያ፡ ፀምር፡Que de ces pays ne s’approchent ni le chef de Zānā, ni le chef du Sirē et d’Asgadē, ni le chef d’Aḫseʿā, ni le chef du Megāryā Ṣamr,fr 48 l. 18–20 (ed.), 58 l. 10–12 (tr.), ከመ፡ ኢይቅረባ፡ ስዩመ፡ ሲሬ፡ ወመኰንነ፡ ትግሬ፡ ዘእንበለ፡ ቄስ፡ ገበዝ፡ ቀለምሲስ፡ አውጉዘነ፡ በቃለ፡ ጴጥሮስ፡ ወጳውሎስ።Nous avons défendu sous peine d’excommunication, par la parole de Pierre et de Paul, au chef du Sirē et au gouverneur du Tegrē de s’approcher de [ce pays], ce qui est permis seulement au qēsa gabaz Qalamsisfr 65 l. 8–9 (ed.), 78 l. 15–18 (tr.); ወሥዩም፡ ዘሲሬ፡ ውሉድ፡ ውሉዱ፡ ለ፩አንበሳ፡ ወረዳኢ፡ አዝማች፡ ዕበየ፡ ድንግል፡et le chef du Sirē, descendant des fils d’un lion et d’un puissant auxiliaire étant l’azmāč ʿEbaya Dengel.fr 74 l. 27–28 (ed.), 90 l. 3–4 (tr.), videasvid. ሽረ፡
Cross-references: videasvid. also ሹም፡ ሽረ፡ under ሹም፡
h) ሥዩመ፡ ባሕር፡ śǝyuma bāḥrgovernor of the seaen 92 (388) l. 17 (ed.), 93 (389) l. 29 (tr.), videasvid. ባሕር፡
i) ሥዩመ፡ ቡር፡ śǝyuma bur chief of Buren ጐለትኩ፡ አነ፡ ልብነ፡ ድንግል፡ ንጉሥ፡ ለዝማል፡ ቡር፡ ወለብእሲቱ፡ አድከሙ፡ ወለወልዱ፡ ስብሐት፡ ለአብ፡Moi, Lebna Dengel, roi, j’ai donné des fiefs à Zemāl, chef du Bur, à sa femme Adkamu et à son fils Sebḥat La ʾAb,fr 35 l. 21–23 (ed.), 42 l. 2–3 (tr.), videasvid. ቡር፡
j) ሥዩመ፡ ባርኳ፡ śǝyuma bārkʷā chief of Bārkʷāen ባሕቱ፡ ከመ፡ ኢይቅረቦን፡ ሥዩመ፡ መደባይ፡ ወባርኳ፡ በሕዳጥ፡ ምክንያት፡pour empêcher que le chef du Madabāy et du Bārkuā ne s’approchent de [ces pays] sous quelques prétextes futiles,fr 59 l. 9–10 (ed.), 71 l. 1–2 (tr.), videasvid. ባርኳ፡
k) ሥዩመ፡ ተምቤን፡ śǝyuma tamben , ሥዩመ፡ ተንቤን፡ śǝyuma tanben (title) chief of Tanbenen ሥዩመ፡ ተንቤን፡ ወሕዱጉ፡ ወራቅ፡ መአሰሬሁ፡ ወቃለ፡ ነጋሢሁ፡au chef du Tanbēn, à son vicaire, à son rāq maʾasarē, et à son porte-parolefr 40 l. 9 (ed.), 47 l. 20–21 (tr.), videasvid. ተምቤን፡
l) ሥዩመ፡ ቶራት፡ śǝyuma torāt chief of Torāten እመሂ ሥዩመ፡ ቶራት፡ እመሂ፡ አውፋሪ፡ ዘረፍታ፡ ... አሕረምነ፡ ከመ፡ ኢይባኡ።Au chef de Torāt, à l’awfāri de Zaraftā, …, nous avons défendu d’[y] entrer [dans les fiefs susdits].fr 40 l. 4, l. 11 (ed.), 47 l. 15, l. 23 (tr.), videasvid. ቶራት፡
m) ሥዩመ፡ ትግሬ፡ śǝyuma tǝgre chief of Tigreen (title) ከመ፡ ኢይቅረብዎ፡ ሥዩማን፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ትግሬ፡[J’ai ordonné que] personne d’entre les chefs, ni le chef du Tegrē, …, n’entre dans [ces pays -là],fr 60 l. 11 (ed.), 72 l. 7–8 (tr.); ለእሊህ፡ አህጉር፡ ሐፀቦ፡ ... ከመ፡ አይቅረቡ፡ ኀቤሆን፡ ሥዩመ፡ ትግሬ፡ ዘውእቱ፡ ደጅ፡ አዝማች፡ ወንቡረ፡ እድ፡ ወሊቀ፡ አክሱም፡Pour empêcher que le chef du Tegrē, c’est-à-dire le daǧ azmāč, ou le nebura ed, ou le chef d’Aksoum ne s’approchent de ces pays, Ḥaṣabo …fr 53 l. 25, 27–29 (ed.), 64 l. 19–21 (tr.), videasvid. ትግሬ፡
n) ሥዩመ፡ ናዕዴር፡ śǝyuma nāʿder (title) chief of Nāʿderen እንዘ፡ ሊቀ፡ አክሱም፡ ሐብታይ፡ ወሥዩመ፡ ናዕዴር፡ ገብረ፡ ማርያም፡alors que le chef d’Aksoum était Ḥabtāy, et le chef du Nāʿdēr, Gabra Māryām,fr 39 l. 4–5 (ed.), 46 l. 10–11 (tr.); ዘሄደ፡ ወዘተዓገለ፡ [ውጉዝ፡ ለይኩን፡] እስከ፡ ውሉደ፡ ውሉዱ፡ እመሂ፡ ሊቀ፡ አክሱም፡ ወሥዩመ፡ ናዕዴር፡ ... ወእመሂ፡ እምሥዩማነ፡ ናዕዴር፡Si quelqu’un viole ou transgresse [cet acte], maudit soit-il pour toutes les générations, même s’il s’agit du chef (liq) d’Aksoum, ou du chef (seyum) du Nāʿe{sic}dēr, …, ou d’un des gouverneurs du Nāʿdēr!fr 39 l. 9–12 (ed.), 46 l. 16–20 (tr.), videasvid. ናዕዴር፡
o) ሥዩመ፡ እምባ፡ ሠነይቲ፡ śǝyuma ʾǝmbā śannayti (title) chief of ʾĀmbā Śanayten ወሥዩመ፡ እምባ፡ ሠነይትሂ፡ ነበረ፡ እንዘ፡ ይትበሀል፡ ሕዱገ፡ ዘሐለስትዮ፡Le chef d’Embā Sanayt était donc appelé le ḥedug des halastyofr 31 l. 6–7 (ed.), 36 l. 10–11 (tr.), videasvid. እምባ፡ ሠነይቲ፡
p) ሥዩመ፡ አሰም፡ śǝyuma ʾasam , ስዩመ፡ አሰም፡ śǝyuma ʾasam (title) chief of ʾAsamen እመሂ፡ ደጅ፡ አዝማች፡ ወእመሂ፡ አፈ፡ መኰንን፡ ወስዩመ፡ አሰም፡ ከመ፡ ኢይቅረብዋ፡ ወኢይትዓደውዋ፡Si le daǧ azmāč ou le procureur du gouverneur ou le chef d’Asam s’approchent de ce [pays], ou violent [cet acte],fr 48 l. 6–7 (ed.), 57 l. 27–28 (tr.), videasvid. አሰም፡
q) ሥዩመ፡ እንደርታ፡ śǝyuma ʾǝndartā , ስዩመ፡ እንደርታ፡ sǝyuma ʾǝndartā (title) chief of ʾƎndartāen ወበእምባ፡ ሠነይት፡ ሕዱግ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ሥዩመ፡ ሰልሲት፡ ሹም፡ አጋሜ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ስዩመ፡ እንደርታ፡ ወዘታሕቴሁ፡ ስዩመ፡ ሰሐርት፡ ወዘታሕቴሁ፡ አሕረምነ፡ ከመ፡ ኢይባኡ።Dans Embā Sanayt, au vicaire et à ses dépendants, au chef de l’Endartā et à ses dépendants, au chef du Saḥart et à ses dépendants: nous avons défendu d’[y] entrer.fr 40 l. 15–17 (ed.), 47 l. 28–32 (tr.); እሎንተ፡ ፯፡ አህጉራተ፡ እመቦ፡ ዘሄደ፡ ወዘተዓገለ፡ እመሂ፡ ሥዩመ፡ አጽቢ፧ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ጽራዕ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ እንደርታ፧ አው፡ ስዩመ፡ ሰሐርት፧ ወሥዩመ፡ ዋጅራት፧ ውጉዝ፡ ለይኩን፡S’il se trouve quelqu’un qui viole ou opprime ces 7 pays, qu’il s’agisse du chef d’Aṣbi, ou du chef de Ṣerāʿ, ou du chef de l’Endartā, ou du chef du Saḥart, ou du chef du Wāǧerāt, maudit soit-ilfr 50 l. 16–19 (ed.), 60 l. 18–21 (tr.), videasvid. እንደርታ፡
r) ሥዩመ፡ አስገዴ፡ śǝyuma ʾasgade (title) chief of ʾAsgadeen chief of ʾAsgadeen ከመ፡ ኢይቅረቡ፡ ኀቤሆን፡ ሥዩመ፡ ዛና፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ሲሬ፡ ወአስገዴ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ አኅስዓ፡ ወሥዩመ፡ ምጋርያ፡ ፀምር፡Que de ces pays ne s’approchent ni le chef de Zānā, ni le chef du Sirē et d’Asgadē, ni le chef d’Aḫseʿā, ni le chef du Megāryā Ṣamr,fr 48 l. 18–20 (ed.), 58 l. 10–12 (tr.), videasvid. አስገዴ፡
s) ሥዩመ፡ አኅስዓ፡ śǝyuma ʾaḫsǝʿā (title) chief of ʾAḫsǝʿāen እመሂ ሥዩመ፡ አኅስዓ፡ ወአፈ፡ ወይዘሮ ... አሕረምነ፡ ከመ፡ ኢይባኡ።au chef de l’Aḫseʿa{sic}, au porte-parole de la princesse, …, nous avons défendu d’[y] entrer [dans les fiefs susdits].fr 40 l. 5–6, l. 11 (ed.), 47 l. 16–17, l. 23 (tr.); ከመ፡ ኢይቅረቡ፡ ኀቤሆን፡ ሥዩመ፡ ዛና፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ሲሬ፡ ወአስገዴ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ አኅስዓ፡ ወሥዩመ፡ ምጋርያ፡ ፀምር፡Que de ces pays ne s’approchent ni le chef de Zānā, ni le chef du Sirē et d’Asgadē, ni le chef d’Aḫseʿā, ni le chef du Megāryā Ṣamr,fr 48 l. 18–20 (ed.), 58 l. 10–12 (tr.), videasvid. አኅስዓ፡
t) ሥዩመ፡ አጽቢ፡ śǝyuma ʾaṣbi (title) chief of ʾAṣbien ወበሃገራይሂ፡ ሥዩመ፡ አጽቢ፡ ወሕዱግ፡ ወገዛኢ፡ ወማእከለ፡ ባሕር፡ ወአደግሲኒሁ፡ አሕረምነ።Dans le Hāgarāy, au chef d’Aṣbi, au vicaire, au commendant, au māʾekala bāḥr et à son adagsini, nous avons défendu d’[y] entrerfr 40 l. 14–15 (ed.), 47 l. 26–28 (tr.); እሎንተ፡ ፯፡ አህጉራተ፡ እመቦ፡ ዘሄደ፡ ወዘተዓገለ፡ እመሂ፡ ሥዩመ፡ አጽቢ፧ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ጽራዕ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ እንደርታ፧ አው፡ ስዩመ፡ ሰሐርት፧ ወሥዩመ፡ ዋጅራት፧ ውጉዝ፡ ለይኩን፡S’il se trouve quelqu’un qui viole ou opprime ces 7 pays, qu’il s’agisse du chef d’Aṣbi, ou du chef de Ṣerāʿ, ou du chef de l’Endartā, ou du chef du Saḥart, ou du chef du Wāǧerāt, maudit soit-ilfr 50 l. 16–19 (ed.), 60 l. 18–21 (tr.), videasvid. አጽቢ፡
u) ሥዩመ፡ ዋጅራት፡ śǝyuma wāǧǝrāt (title) chief of Wāǧǝrāten እሎንተ፡ ፯፡ አህጉራተ፡ እመቦ፡ ዘሄደ፡ ወዘተዓገለ፡ እመሂ፡ ሥዩመ፡ አጽቢ፧ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ጽራዕ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ እንደርታ፧ አው፡ ስዩመ፡ ሰሐርት፧ ወሥዩመ፡ ዋጅራት፧ ውጉዝ፡ ለይኩን፡S’il se trouve quelqu’un qui viole ou opprime ces 7 pays, qu’il s’agisse du chef d’Aṣbi, ou du chef de Ṣerāʿ, ou du chef de l’Endartā, ou du chef du Saḥart, ou du chef du Wāǧerāt, maudit soit-ilfr 50 l. 16–19 (ed.), 60 l. 18–21 (tr.), videasvid. ዋጅራት፡
v) ሥዩመ፡ ዋግ፡ śǝyuma wāg (title) chief of Wāgen ʿil śeyum del Wāgitʾ 68 l. 9 (ed.) 69 (tr.) Chronicle of ʿAmda ṢǝyonChron. Am. 53 videasvid. ዋግ፡
w) ሥዩመ፡ ዓጋመ፡ śǝyuma ʿāgāma , ሥዩመ፡ አጋሜ፡ śǝyuma ʾagāme (title) chief of ʿĀgāmaen ጐለትኩ፡ ጕልተ፡ ሥዩሜ፡ አጋሜ፡ወልደ፡ ልዑል፡ ለታቦተ፡ ማርያም፡ ዘኍንድጕንዴ፡Moi, Walda Leʿul, chef de l’Agāmē, j’ai donné en fief au tabernacle de Marie, de Guendeguendē,fr 54 l. 23–24 (ed.), 65 l. 23–24 (tr.), videasvid. ዓጋመ፡
Cross-references: videasvid. also ዓጋመ፡ ሹም፡ under ሹም፡
x) ሥዩመ፡ ዛና፡ śǝyuma zānā (title) chief of Zānāen ከመ፡ ኢይቅረቡ፡ ኀቤሆን፡ ሥዩመ፡ ዛና፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ሲሬ፡ ወአስገዴ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ አኅስዓ፡ ወሥዩመ፡ ምጋርያ፡ ፀምር፡Que de ces pays ne s’approchent ni le chef de Zānā, ni le chef du Sirē et d’Asgadē, ni le chef d’Aḫseʿā, ni le chef du Megāryā Ṣamr,fr 48 l. 18–20 (ed.), 58 l. 10–12 (tr.), videasvid. ዛና፡
y) ሥዩመ፡ ዘንጒ፡ śǝyuma zangʷi (title) chief of Zangʷien ወሥዩመ፡ ጸድያ፡ ወሥዩመ፡ ዘንጒ፡ ዘላዕል፡ ወዘታሕት፡ ... አሕረምነ፡ ከመ፡ ኢይባኡ።au chef de Ṣadyā, au chef du haut et du bas Zongui, …, nous avons défendu d’[y] entrer [dans les fiefs susdits]fr 40 l. 7–8, l. 11 (ed.), 47 l. 18–20, l. 23 (tr.), videasvid. ዘንጒ፡
z) ሥዩመ፡ ዳኽና፡ śǝyuma dāḵǝnā (title) chief of Dāḵǝnāen ʿil śeyum del Dāḫanāitʾ 68 l. 9 (ed.) 69 (tr.) Chronicle of ʿAmda ṢǝyonChron. Am. 53 videasvid. ዳኽና፡
а) ሥዩመ፡ ደዋሮ፡ śǝyuma dawāro (title) chief of Dawāroen ʿil śeyum del Dawāroitʾ 76 l. 8 (ed.) 77 (tr.) Chronicle of ʿAmda ṢǝyonChron. Am. 80 videasvid. ደዋሮ፡
б) ሥዩመ፡ ገርዓልታ፡ śǝyuma garʿāltā (title) chief of Garʿāltāen ወሥዩመ፡ ገርዓልታ፡ ወኅዱግ ... አሕረምነ፡ ከመ፡ ኢይባኡ።au chef du Garʿāltā at au vicaire, …, nous avons défendu d’[y] entrer [dans les fiefs susdits]fr 40 l. 10, l. 11 (ed.), 47 l. 21, l. 23 (tr.), videasvid. ገርዓልታ፡
в) ሥዩመ፡ ጽምብላ፡ śǝyuma ṣembǝlā (title) chief of Ṣǝmbǝlāen እመቦ፡ ዘሄደ፡ ወዘተዓገለ፡ እመሂ፡ ሥዩመ፡ ሲሬ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ጽምብላ፡ ወእመሂ፡ ኅዱግ፡ ውጉዝ፡ ለይኩን፡S’il se trouve quelqu’un qui viole ou transgresse [cet acte], chef du Sirē, ou chef du Ṣembelā, ou vicaire, maudit soit-ilfr 47 l. 8–9 (ed.), 56 l. 23–24 (tr.), videasvid. ጽምብላ፡
г) ሥዩመ፡ ጽራዕ፡ śǝyuma ṣǝrāʿ (title) chief of Ṣǝrāʿen እሎንተ፡ ፯፡ አህጉራተ፡ እመቦ፡ ዘሄደ፡ ወዘተዓገለ፡ እመሂ፡ ሥዩመ፡ አጽቢ፧ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ጽራዕ፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ እንደርታ፧ አው፡ ስዩመ፡ ሰሐርት፧ ወሥዩመ፡ ዋጅራት፧ ውጉዝ፡ ለይኩን፡S’il se trouve quelqu’un qui viole ou opprime ces 7 pays, qu’il s’agisse du chef d’Aṣbi, ou du chef de Ṣerāʿ, ou du chef de l’Endartā, ou du chef du Saḥart, ou du chef du Wāǧerāt, maudit soit-ilfr 50 l. 16–19 (ed.), 60 l. 18–21 (tr.), videasvid. ጽራዕ፡
д) ሥዩመ፡ ጸድያ፡ śǝyuma ṣadyā (title) chief of Ṣadyāen ወሥዩመ፡ ጸድያ፡ ወሥዩመ፡ ዘንጒ፡ ዘላዕል፡ ወዘታሕት፡ ... አሕረምነ፡ ከመ፡ ኢይባኡ።au chef de Ṣadyā, au chef du haut et du bas Zongui, …, nous avons défendu d’[y] entrer [dans les fiefs susdits]fr 40 l. 7–8, l. 11 (ed.), 47 l. 18–20, l. 23 (tr.), videasvid. ጸድያ፡
Substantivumsubst.m. , pluralisPl. ጳጳሳት፡ sc. ὁ πάππας papalai.e.
2)in specie ጳጳስ፡ nominatur archiepiscopus primarius,
3) ሊቀ፡ ጳጳስ፡ ( Liturgiae in N. T. romano impressae; numeri significant folia et columnas.Lit. 160,3 ; Liturgiae in N. T. romano impressae; numeri significant folia et columnas.Lit. 163,2 ) vel ሊቀ፡ ጳጳሳት፡ , pluralisPl. ሊቃነ፡ ጳጳሳት፡ patriarchala, Liturgiae in N. T. romano impressae; numeri significant folia et columnas.Lit. 160,3 ; Liturgiae in N. T. romano impressae; numeri significant folia et columnas.Lit. 160,4 ; Liturgiae in N. T. romano impressae; numeri significant folia et columnas.Lit. 163,2 ; Cyr.; Abushakeri opus chronographicum; numerus significat capita.Abush. 50 ; Sx. crebro; conferascfr.F.N. 4 ab initio ubi legitur: በእንተ፡ ሊቃነ፡ ጳጳሳት፡ ወመብዝኅተ፡ ነገሩ፡ ( ለዝ፡ አንቀጽ፡ ) ዘይደልዎ፡ ለሊቃነ፡ ጳጳሳት፡ እስመ፡ ይሰመይ፡ ውእቱ፡ በውስተ፡ ካልኣን፡ እምቀኖናት፡ ዘኤጲስቆጶሳት፡ ዐቢየ፡ ወቀዳማዌ፡ ወርእሰ፡ ኤጲስ፡ ቆጶሳት።
p̣āp̣ās (Dillmann 2 a) ወአምጽአ፡ ጳጳሰ፡ ወአውገዘ፡ ከመ፡ ኢይባእ፡ ስዩመ፡ ሃገር፡ ኢመኰንን፡ ኢዘቅሩብ፡ ወኢዘርኁቅ፡Il fit venir le métropolite et fit défendre sous peine d’excommunication que le chef du pays ou le gouverneur, voisin ou éloigné, n’entrassent [dans les fiefs du couvent].fr 20 l. 12–14 (ed.), 22 l. 18–21 (tr.); ዘሄደ፡ ወዘተዓገለ፡ ከመ፡ ኢይጥዓም፡ እክለ፡ ወፄወ ውጉዘ፡ ለይኩን፡ በአፈ፡ ጳጳስነ፡ አባ፡ ኢዮሳብ፡Quiconque violera ou transgressera [cet acte], maudit soit -il jusqu’à ne goûter plus ni le blé ni le sel, par la bouche de notre métropolite abbā Iyosāb,fr 43 l. 21–23 (ed.), 52 l. 1–3 (tr.); መምሕሩም፡ ከልእ፡ ከመ፡ ኢይሠየም፡ አውገዝኩ፡ በቃለ፡ ጳጳስ፡ አባ፡ ቄርሎስ፡ ዘኢትዮጵያ፡Pour prévenir qu’on nomme un autre supérieur, j’en ai lancé la défense sous peine d’excommunication, par la voix d’abbā Qērlos, métropolite d’Ethiopie,fr 58 l. 26–27 (ed.), 70 l. 16–19 (tr.) ወጳጳስ፡ አባ፡ ክርስቶዶሉ፡le métropolite, abbā Krestodolufr 46 l. 11 (ed.), 55 l. 19 (tr.); በእንተ፡ ዕበያሰ፡ ወፍድፋዴ፡ ክብራ፡ ይሰመዩ፡ ኵሎሙ፡ ነገሥታት፡ ነገሥተ፡ አክሱም፡ ወጳጳሳትሂ፡ እለ፡ ወጽኡ፡ እምግብጽ፡ ይሰመዩ፡ ጳጳሳተ፡ አክሱም።C’était à cause de sa grandeur et de son immense glorie que tous les rois s’appelaient rois d’Aksoum; les métropolites, qui viennent de l’Égypte, s’appellent métropolites d’Aksoum,fr 72 l. 24–26 (ed.), 87 l. 14–16 (tr.)
Cross-references: for ሊቀ፡ ጳጳሳት፡ videasvid. ሊቅ፡ (TraCES)
participiumpart., fem. ህሉት፡
1)qui estla, existensla: ፈጠረ፡ ፍጥረተ፡ ይኩን፡ ህልወ፡ ἔκτισεν εἰς τὸ εἶναι τὰ πάντα Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 2,17 ; መድኀኒነ፡ ዘህልው፡ እምቅድመ፡ ዓለም፡ Didascalia Apostolorum; numerus significat capita.Did. 36 ; አምጣነ፡ ነፍስ፡ ህሉት፡ ውስተ፡ ሥጋ፡ Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 381 ; not able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 3,4 ; ዘህልው፡ ἃ εἰσί , Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,19 . Conjunctum cum እምነ፡ significat oriundus ala: ነአምን፡ በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ከመ፡ ኢኮነ፡ ነኪረ፡ እምህላዌ፡ መለኮት፡ እስመ፡ እምአብ፡ ውእቱ፡ ህልው፡ καὶ γάρ ἐστιν ἐκ πατρὸς φυσικῶς not able to find explanation in abbreviation listCyr. ad Reg. f. 26.
2)is qui vere estla, verusla, duransla, stabilisla: ንርአይ፡ ለእመ፡ ነገሩ፡ ህልው፡ εἰ οἱ λόγοι αὐτοῦ ἀληθεῖς Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 2,17 ; Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 1,6 ; ህልወ፡ ቃለ፡ ἀληθῆ λόγον Proverbiorum liber biblicus.Prov. 22,21 ; አማን፡ ህልወ፡ እብለክሙ፡ ἐγὼ τὴν ἀλήθειαν λέγω ὑμῖν Evangelium Joannis.Joh. 16,7 ; ዐስብ፡ ህልው፡ μισθὸς τῆς ἀληθείας Proverbiorum liber biblicus.Prov. 11,18 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 2,12 πιστόν ; ዝንጓጔ፡ ህልው፡ cavillatio perpetuala, Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 365 ; ብዕል፡ ህልው፡ ወዕሴት፡ ዘይነብር፡ ለዓለም፡ Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 348. Inde ህልወ፡ vel በህልው፡ verela, reverala: አኮ፡ በህልው፡ ወአኮ፡ በጽድቅ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 23 et Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 22 ; ህልወ፡ ኮንኩ፡ ምስሌሆሙ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 1.
3)qui praesto estla: እስመ፡ ዕበየ፡ ክሂሎትከ፡ ህልው፡ ኀቤከ፡ ዘልፈ፡ πάρεστί σοι Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 11,22 ; qui adestla: እመሰ፡ ኮንኩ፡ ህልወ፡ እምኢተፈጸመ፡ ሎሙዝ፡ si adfuissem, hoc iis non contigissetlaJosippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 338.
participiumpart., fem. ህሉት፡
1)qui estla, existensla: ፈጠረ፡ ፍጥረተ፡ ይኩን፡ ህልወ፡ ἔκτισεν εἰς τὸ εἶναι τὰ πάντα Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 2,17 ; መድኀኒነ፡ ዘህልው፡ እምቅድመ፡ ዓለም፡ Didascalia Apostolorum; numerus significat capita.Did. 36 ; አምጣነ፡ ነፍስ፡ ህሉት፡ ውስተ፡ ሥጋ፡ Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 381 ; not able to find explanation in abbreviation list1 Petr. 3,4 ; ዘህልው፡ ἃ εἰσί , Apocalypsis Joannis.Apoc. 1,19 . Conjunctum cum እምነ፡ significat oriundus ala: ነአምን፡ በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ከመ፡ ኢኮነ፡ ነኪረ፡ እምህላዌ፡ መለኮት፡ እስመ፡ እምአብ፡ ውእቱ፡ ህልው፡ καὶ γάρ ἐστιν ἐκ πατρὸς φυσικῶς not able to find explanation in abbreviation listCyr. ad Reg. f. 26.
2)is qui vere estla, verusla, duransla, stabilisla: ንርአይ፡ ለእመ፡ ነገሩ፡ ህልው፡ εἰ οἱ λόγοι αὐτοῦ ἀληθεῖς Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 2,17 ; Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 1,6 ; ህልወ፡ ቃለ፡ ἀληθῆ λόγον Proverbiorum liber biblicus.Prov. 22,21 ; አማን፡ ህልወ፡ እብለክሙ፡ ἐγὼ τὴν ἀλήθειαν λέγω ὑμῖν Evangelium Joannis.Joh. 16,7 ; ዐስብ፡ ህልው፡ μισθὸς τῆς ἀληθείας Proverbiorum liber biblicus.Prov. 11,18 ; Proverbiorum liber biblicus.Prov. 2,12 πιστόν ; ዝንጓጔ፡ ህልው፡ cavillatio perpetuala, Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 365 ; ብዕል፡ ህልው፡ ወዕሴት፡ ዘይነብር፡ ለዓለም፡ Josippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 348. Inde ህልወ፡ vel በህልው፡ verela, reverala: አኮ፡ በህልው፡ ወአኮ፡ በጽድቅ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 23 et Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 22 ; ህልወ፡ ኮንኩ፡ ምስሌሆሙ፡ Kufâle sive Liber Jubilaeorum Aethiopice, ed. A. Dillmann 1859. 4°; citantur capita libri; nonnumquam, praemisso p., paginae.Kuf. 1.
3)qui praesto estla: እስመ፡ ዕበየ፡ ክሂሎትከ፡ ህልው፡ ኀቤከ፡ ዘልፈ፡ πάρεστί σοι Sapientia Salomonis, apocr.Sap. 11,22 ; qui adestla: እመሰ፡ ኮንኩ፡ ህልወ፡ እምኢተፈጸመ፡ ሎሙዝ፡ si adfuissem, hoc iis non contigissetlaJosippon vel Pseudojosephus, Josephi Ben Gorion Historia Judaeorum.Jsp. p. 338.
hǝllǝw , fem. hǝllut
Grébaut
ህልው፡ hǝllǝw le vrai, ce qui est exactfr ከሠተ፡ ለነ፡ ዓቢየ፡ ወመድምመ፡ ወህልወ። 189.
በህልው፡ réellementfr, exactementfr እኩሌ፡ ፀሩ፡ ለእግዚአብሔር፡ ኢየሱስ፡ ክርስቶስ፡ እለ፡ ይመይጥዎሙ፡ በህልው፡ ለእለ፡ አምኑ፡ በአማን፡ ቃል፡ ወበምግባር፡ ዝውእቱ፡ ኢየሱስ፡ ክርስቶስ። 193.
ዘበህልው፡ en ce qui concerne la vérité, l’exactitudefr (m. à m.: le vrai). ናሁኬ፡ ኢተሐከይነ፡ በዘህልው፡ ስምዖ፡ ለእግዚእነ፡ ኢየሱስ፡ ክርስቶስ፡ ወእግዚእነ፡ ዘከመ፡ ገብረ፡ እንዘ፡ ንሬኢ፡ ሀለውነ፡ ወዘከመ፡ ዘለፈ፡ ሕሊናቲነ፡ በኀቤነ። 193.
3
Leslau
ህልው hǝllǝw (fem.) ህሉት hǝllut existingen, who existsen, who livesen, that lastsen, lastingen, constanten, that is presenten, who originatesen, that is trueen, that is exacten
በህልው ba-hǝllǝw , ህልወ hǝllǝwa reallyen, exactlyen, trulyen 218a
hǝllǝw , fem. hǝllut
Grébaut
ህልው፡ hǝllǝw le vrai, ce qui est exactfr ከሠተ፡ ለነ፡ ዓቢየ፡ ወመድምመ፡ ወህልወ። 189.
በህልው፡ réellementfr, exactementfr እኩሌ፡ ፀሩ፡ ለእግዚአብሔር፡ ኢየሱስ፡ ክርስቶስ፡ እለ፡ ይመይጥዎሙ፡ በህልው፡ ለእለ፡ አምኑ፡ በአማን፡ ቃል፡ ወበምግባር፡ ዝውእቱ፡ ኢየሱስ፡ ክርስቶስ። 193.
ዘበህልው፡ en ce qui concerne la vérité, l’exactitudefr (m. à m.: le vrai). ናሁኬ፡ ኢተሐከይነ፡ በዘህልው፡ ስምዖ፡ ለእግዚእነ፡ ኢየሱስ፡ ክርስቶስ፡ ወእግዚእነ፡ ዘከመ፡ ገብረ፡ እንዘ፡ ንሬኢ፡ ሀለውነ፡ ወዘከመ፡ ዘለፈ፡ ሕሊናቲነ፡ በኀቤነ። 193.
3
Leslau
ህልው hǝllǝw (fem.) ህሉት hǝllut existingen, who existsen, who livesen, that lastsen, lastingen, constanten, that is presenten, who originatesen, that is trueen, that is exacten
በህልው ba-hǝllǝw , ህልወ hǝllǝwa reallyen, exactlyen, trulyen 218a
ὡςαννά ( הוֹשִׁיעָה־נָּה )
b) ዘሆሳዕና፡ (sc. ዕለት፡ sive በዓል፡ ) nec non ሆሳዕና፡ nude: dominica Palmarumla, ut Actus apostolorum.Act. 17,11 et ad Ephesios epistola Pauli.Eph. 2,6 romanae editionisrom.in tit. በሆሳዕና፡ ; ዘሆሳዕና፡ Cod. Mus. Brit. XXIX, 39; በሳኒታ፡ ሆሳዕና፡ በሰኑይ፡ ዕለት፡ feria secunda Palmarumla, Didascalia Apostolorum; numerus significat capita.Did. 29 ; እምሆሳዕና፡ inde a dominica Palmarumla, Liturgia Gregorii.Lit. Greg. Deinde quia in festo palmarum folia palmarum gestare solebant,
c)phoenixla, palmala: ዘይቶን፡ ወሆሳዕና፡ oleae et palmaelaEncomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaskaramSx. Masc. 3 ; ልብሱ፡ እምልሕጸ፡ ሆሳዕና፡ ወቈጽሉ፡ Encomia Synaxarii, Actis singulorum dierum addita; citantur secundum menses et dies: MaskaramSx. Masc. 3 ; quare in Voc. Aeth. ሆሳዕና፡ nominibus plantarum adnumeratum et nomine Amhar. ሰሌን፡ ( phoenice dactyliferala) explicatum est. { Cfr. הוֹשַׁעְנָא fasciculus salicumla, 992; 653–656}.
hosāʿnā
Grébaut
ሆሳዕና፡ hosannafr dimanche des Rameaux; palmefr, palmierfr; nom donné à Jésus-Christ.
ዘሆሳዕና፡ indication liturgique du dimanche des Rameaux. Ici et dans les cas similaires, en tout ce qui concerne la liturgie éthiopienne, tant au temporal qu’au sanctoral, la proclitique n’est qu’un indicatif des fêtes religieuses.
Examples : ዘልደት፡ fête de Noëlfr; ዘልደታ፡ fête de la Nativité de Mariefr; ዘዕርገት፡ fête de l’Ascensionfr; ዘዕርገታ፡ fête de l’Assomptionfr, etc.; les deux mots cités ici signifient le premier naissancefr ( ልደት፡ ), le second montéefr ( ዕርገት፡ ).
Voir infra cette proclictique.
በዓለ፡ ሆሳዕና፡ fête des Rameauxfr.
እሑደ፡ ሆሳዕና፡ Dimanche des Rameauxfr.
ሰኑየ፡ ሆሳዕና፡ Lundi saintfr.
ሳኒታ፡ ሆሳዕና፡ lendemain de Rameauxfr.
ሠሉስ፡ ሆሳዕና፡ Mardi saintfr.
ረቡዕ፡ ሆሳዕና፡ Mercredi saintfr.
ቦአ፡ ወተመይጠ፡ ... አመ፡ ፯ለሚያዝያ፡ በሳኒታ፡ ሆሣዕና፡ ወበዓለ፡ በዓለ፡ ፋሲካ፡ በህየ 65.
ሆሳዕና፡ palmefr አክሊል፡ ዲበ፡ ርእሶሙ፡ ዘምርስኔ፡ [ወ]ሆሳዕና። 165 l. 1–2 (Grébaut gives page 19 but in the quoted edition the citation appears on p. 165).
4–5
Leslau
ሆሳዕና hosāʿnā Hosannaen, palm treeen, Palm Sundayen;
ዘሆሳዕና zahosāʿnā Palm Sundayen 219b
Cross-references:
a) for መኃትወ፡ ሆሳዕና፡ videasvid. ማኅቶት፡ (TraCES, Leslau)
b) for በዓለ፡ ሆሳዕና፡ videasvid. በዓል፡ (TraCES, Leslau)
c) for ዕለተ፡ ሆሳዕና፡ videasvid. ዕለት፡ (TraCES, Leslau)