Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

II,1

1)laqueis implicare^la, illaqueare^lapedes alicujus, { supplantare^la}, pede supposito vel laqueo improvidum prosternere^la: συμποδίζειν (nisi ዐቀደ፡ emendare malueris); ; ; πτερνίζειν ; በውስተ፡ ከርሥ፡ አዕቀጾ፡ ለእኁሁ፡ ; ኵሉ፡ እኊ፡ አዕቅጾ፡ ያዐቅጽ፡ ; σκελίζειν አነ፡ ኣዐቅጾሙ፡ ; ὑποσκελίζειν ; ; Enc.;

a)insidiari^la, defraudare^la: ያዐቅጾኑ፡ ሰብእ፡ ለእግዚአብሔር፡ πτερνιεῖ .

b)dolo^lavel fraude detorquere^la: አዕቅጾቶሙ፡ እምፍኖተ፡ ጽድቅ፡ – Voc. Ae.^la: አዕቀጸ፡ ዘ፡ አሰረ።

ʾaʿqaṣa hinder^en, impede^en ‘ostacolare^it’ ወአዕቀጾሙ፡ በኀይለ፡ መጻሕፍት፡ ወሞኦሙ፡ በፍትሕ፡ ‘Ma li ostacolò con la potenza dei libri e li sconfisse con la giustizia^it’ 112 (192) l. 8-9 (ed.); 113 (193) l. 8-9 (tr.)

አቃረየ

II,3obviam ferre^la, offerre^laalicui (sacrificium): ኵሉ፡ እንስሳ፡ ለአቃርዮ፡ ኢየአክል፡ οὐχ ἱκανὰ εἰς ὁλοκάρπωσιν .

ዘመድ እንስሳ

( m. ), አዝማድ፡ cognatio^la, familia^la, stirps^la, genus^la, cognatus^la, cognati^la, consanguinei^la, proximi^la, συγγένεια ዘመድ፡ ; ; ; ; ; vel አዝማድ፡ ; ; ; τὸ γένος ዘመድ፡ ; ; vel አዝማድ፡ ; ; ; ; γενεά አዝማድ፡ ; συγγενής ዘመደ፡ ዚአየ፡ ትከውን፡ ; ዘመድከ፡ ይእቲ፡ ; ; አዝማዲከ፡ ውእቱ፡ ; ; Joannes Bapt. fuit አዝማዱ፡ ለክርስቶስ፡ በሥጋ፡ Lud. e Vit. Theoph.; συγγενεῖς አዝማድ፡ ; ; ; ; οἱ ἐγγύτατοί μου አዝማድየ፡ ; ; ; ; οἰκεῖοι ; ዘእምባዕድ፡ ዘመድ፡ ἀλλογενής alienigena^la ; . Cognatorum varia genera haec sunt: አዝማድ፡ ዘበሥጋ፡ vel እምከዊነ፡ ትውልድ፡ ( consanguinei^la); አዝማድ፡ እመንገለ፡ ተዋስቦ፡ ( affines^la); አዝማድ፡ እመንገለ፡ ሕግ፡ (spirituales); አዝማድ፡ ዘበንብረት፡ ( ) .

a) οἱ γονεῖς parentes^la አዝማድ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ዘመዶ፡ ያስተኀፍር፡ ; socer et socrus እምይእዜሰ፡ ዘመድኪ፡ .

b)majores^la, patres^la: γονεῖς አዝማድ፡ ; πρόγονοι ; .

c)progenies^la .

d)genus ejusdem aetatis^la( Geschlecht^de, Generation^de), γενεά .

e)gens^la, ἔθνη ; ኵሉ፡ ዘመደ፡ እስራኤል፡ γένος .

f)genus humanum^la: ዘመደ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; ዘመደ፡ መዋቲ፡ ; .

g)genus^lavel species^la( Gattung^de, Art^de), animatorum et inanimatorum: γένος በበዘመዱ፡ ; ; ; ; ; ; ; ዘንተ፡ ዘመደ፡ ፫ ገብረ፡ ; እንስሳ፡ በበዘመዱ፡ ; እምኵሉ፡ ዘመደ፡ ዓሣ፡ ; ኵሉ፡ ዘመደ፡ መብልዕ፡ ; ክልኤ፡ ዘመድ፡ ዛቲ፡ በዓል፡ (duplicis generis) ; quod ejusdem generis^lavel speciei est^la: አዕዋፍ፡ ምስለ፡ ዘመዱ፡ የኀድር፡ πρὸς τὰ ὅμοια αὐτοις ; ኵሉ፡ እንስሳ፡ ያፈቅር፡ ዘመዶ፡ τὸ ὅμοιον αὐτῷ .

h)genus^lavel familia^lai.e. ordo^la: ; ኢይኩን፡ ፩ እምዘመደ፡ ካህናት፡ መዐትመ፡ .

, plerumque m. , et , እንስሳት፡ ( ), animal^la(„a facultate locomotiva sic dictum, sicut مَاشِيَةٌ ,“ Lud.)

1)in specie: quadrupedes^la, τετράποδα ; ; ; ; ; ; ; .

2)quadrupedes domesticae^la, pecus^la, jumentum^la(boves, oves, asini, cameli, al.) κτῆνος , κτήνη ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; βουκόλια ; ከመ፡ እንስሳ፡ ἴσα βουσίν ; μόσχος ; እንስሳየ፡ ዘእጼአን፡ ; ζῶον ; θηρίον .

3)animal^la, bestia^la, brutum^lain genere; ζῶον ኵሉ፡ እንስሳ፡ ያፈቅር፡ ዘመዶ፡ ; ; ; ፪እንስሳ፡ (behemoth et leviathan) ; እንስሳ፡ ገዳም፡ ; brutum ; convicii causa impingitur haereticis, Hoc nomine appellantur quatuor animalia coelestia^la: ፬እንስሳ፡ ; ; ; ; ; al.

zamad , ʾazmād

Leslau
አዝማድ፡ ሥጋውያን ʾazmād śǝgāwǝyān blood relatives^en, ሥጋዊ፡ 526b

ʾǝnsǝsā

Cross-references: for ሐዋሬ፡ እንስሳ፡ ሐዋሪ፡ (TraCES)

ምግባር

, plerumque m. , ምግባራት፡

1)actio^la, agendi ratio^la, institutum vitae^la, facinora^la, facta^lavel opera quae quis facere solet^la, πρᾶγμα ; ; ለኵሉ፡ ሰብእ፡ ይፈድዮ፡ በከመ፡ ምግባሩ፡ κατὰ τὰς πράξεις ; ; ; ; ; ; ποιήματα ; ; ἐργασίαι ; ; ὁδούς ; ምግባርኪ፡ τὰ ἐπιτηδεύματά σου ; ; ; ኵሉ፡ ምግባሮሙ፡ ርኵስ፡ ; ; ; ; ἀναστροφή ; τὰ ἔργα , ; ; ; ; ንጹሕ፡ አነ፡ በምግባርየ፡ ; ; ; ; በደኃሪቱ፡ ለሰብእ፡ ይትዐወቅ፡ ምግባሩ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ሶበ፡ አብርሃም፡ በምግባሩ፡ ጸድቀ፡ ; ጸጋ፡ ; ኵሉ፡ እከየ፡ ምግባር፡ πᾶν φαῦλον πρᾶγμα ; ; ምግባረ፡ ሠናይ፡ ; ; ; ; ምግባር፡ ሠናይ፡ ; ምግባረ፡ እኩይ፡ ; ምግባር፡ እኩይ፡ ; ዘሠናይ፡ ምግባሩ፡ φιλάγαθος ; ἡ ποίησις ; በምግባር፡ ἐν ἔργῳ ( በቃል፡ ) ; ; በቃልከኒ፡ ወበምግባርከኒ፡ አክብሮ፡ ለአቡከ፡ ; ምግባራት፡ ; .

2)effectus^la, efficacitas^la, ἐνέργεια ; ἐνεργήματα ; ኀይለ፡ ምግባረ፡ አሥራው፡ δυνάμεις ῥιζῶν .

3)negotium^la, officium^la, munus^la, res agenda^la, ምግባረ፡ ወሀብናሁ፡ ; πρᾶξις ; ምግባራት፡ ; ; ውእቱ፡ ይበቍዕ፡ ለምግበ፡ ምግባራቲሁ፡ ወንዋዩ፡ .

a)quaestus^la

b)opus^lavel ministerium sacrum^la: ለምግባረ፡ ደብተራ፡ ዘመርጡር፡ .

c)res^la: በኵሉ፡ ምግባር፡ κατὰ πάντα τρόπον ; cura ምግባራ፡ ለነፍስ፡ Lud. ex

4)opera^laquae quis produxit,

a)a Deo creata^la: .

b)ad hominibus confecta^la: ; ኵሉ፡ ምግባረ፡ ማእስ፡ .

c)merces^lalabore parta, ; ( ግብር፡ n. 3,c et ተግባር፡ 3).

mǝgbār , mǝgbārāt

Grébaut
ምግባረ፡ ሥራይ፡ mǝgbāra śǝrāy L’expression ምግባረ፡ ሥራይ፡ se substitue parfois au pluriel ሥራያት፡ pour désigner les procédés magiques^fr» በውእቱ፡ መዋዕል፡ አስተርአየት፡ አሐቲ፡ ብእሲት፡ ሐነፋዊት፡ ፍልስፍት፡ በሀገረ፡ እስክንድርያ፡ ዘስማ፡ አንባድያ፡ ወይእቲሰ፡ ተፀምደት፡ ለምግባረ፡ ሥራይ። , fol. 235.
128

እከይ

, m. et fem. , እከያት፡

1)mala indoles^larei, futilitas^la: ዘኢይትበላዕ፡ በእከዩ፡ .

2)malitia^la, pravitas^la, improbitas^la, facinus malum^la: እከየ፡ ልብ፡ ; እከየ፡ ልቡ፡ ὁ πονηρία αὐτοῦ ; ; እከይየ፡ ; አኮኑ፡ ብዙኅ፡ እከይከ፡ ; እከይሆሙ፡ ; እከዪሃ፡ (v. እከይሃ፡ ) የዐልዎ፡ ለራእይ፡ ; እከይሁ፡ እከዪሁ፡ ; ይኄይስ፡ እከዪሁ፡ (v. እከይሁ፡ ) ለብእሲ፡ እምነ፡ ኂሩታ፡ ለብእሲት፡ ; እከዮሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; κακίαι ; ; ሄኖክ፡ ይጽሕፍ፡ ኵሎ፡ እከዮሙ፡ Kuf. 4; ምግባረ፡ እከይ፡ ; እከየ፡ ምግባረ፡ እደዊሁ፡ ; ; ; እከያት፡ ; ; ኵሉ፡ እከያቲሁ፡ ዘቅድም፡ Enc.

3)malum^la, afflictio^la, vexatio^la, miseria^la ; ; እከየ፡ ልብ፡ tristitia^la .

ʾǝkay

Cross-references: for አሠናዬ፡ እከይ፡ አሠናዪ፡

እኩይ ንእሰ

(etiam እኵይ፡ ) et , fem. እኪት፡ (rarius እኪይት፡ ut in Herm.; L),

A)Adj. malus^la

1)vilis^la, futilis^la, foedus^laaspectu: ; ; ; ; ; ; .

2)noxius^la, perniciosus^la, malignus^la, de morbis, vulneribus, ulceribus: ; Lev.13,4; ; እኩይ፡ ደዌ፡ ; ; ; ; bestiis rapacibus: ; ; ( ὄφις ); ; aliis rebus ; ; ተዘከር፡ ከመ፡ እኩይ፡ ዐይነ፡ ሰብእ፡ ; .

3)adversus^la, molestus^la, gravis^la, sinister^la, miser^la: ነገር፡ እኩይ፡ ; ጽልመት፡ እኪት፡ σκότος δεινόν ; ቅኔ፡ et ኵነኔ፡ እኩይ፡ σκληρός ; እኩይ፡ ሞት፡ ሞታ፡ ; እኪት፡ ኀሳር፡ ; ድቀቶሙ፡ ለሰብእ፡ ኃጥኣን፡ እኩይ፡ ; ዕለት፡ እኪት፡ ; ; ; መዋዕል፡ እኩይ፡ ; ; ; ; ; እኪተ፡ መዋዕል፡ σκληρὰ ἡμέρᾳ .

4)ethice: pravus^la, nequam^la, malignus^la, improbus^la; de personis: ብእሲ፡ እኩይ፡ πονηρός ; ; እኩያን፡ ; ; ; ; ትውልድ፡ እኪት፡ ; κακός ; ; ; ; φαῦλος ; ብእሲት፡ እኪት፡ ; ; σκληρός ; λοιμός ; ; ἀσεβής ; ; እኩያነ፡ ልማድ፡ ወግዕዝ፡ ; መንፈስ፡ እኩይ፡ ; ጋኔን፡ እኩይ፡ ; ; de Satana ; ; ; de rebus, ut: ልብ፡ እኩይ፡ ( σκληρά ) ; ; ; በእኪት፡ ዐይን፡ ( ἀναιδεῖ ) ; እኩይ፡ ፍኖትከ፡ ; , ዘእኩይ፡ ምግባሩ፡ ; ነገር፡ እኩይ፡ ; ኅሊና፡ እኩይ፡ ; ፍትወት፡ እኪት፡ ; ትምክሕት፡ እኪት፡ ; ስም፡ እኩይ፡ nomen malum^lai.e. mali^la ; ; . — እኩይ፡ በኀበ፡ vel በቅድመ፡ ; ; vel ላዕለ፡ idem est quod displicens^laalicui.

B)sive እኩይ፡ sive እኪት፡ malum^la, እኩያት፡ ;

1)ethice

a)pravum^la, malitia^la, እኩይ፡ ; ; ; ; ; ; እኪት፡ ; ; ; ; ; ኵሉ፡ እኪት፡ ትንእስ፡ እምእኪት፡ ብእሲት፡ πᾶσα κακία ; ብዙኀ፡ እኪተ፡ ትሜህር፡ አጽርዖት፡ ; ; ; ; .

b)malum quod quis facit, loquitur, sentit: ገብሩ፡ እኩየ፡ በቅድሜየ፡ ; ; ; ; ; ይነቡ፡ ኵሎ፡ እኩየ፡ ; ; ትኄልዩ፡ እኩየ፡ ; ይፈድዩኒ፡ እኩየ፡ ; n. 789 ገቢረ፡ እኪት፡ ; ገበርተ፡ እኪት፡ ; ; ኢትግበራ፡ ለእኪት፡ ወኢይርከብከ፡ እኩይ፡ ; እስመ፡ ፪ እኩያተ፡ ገብሩ፡ ሕዝብየ፡ .

2)malum quod cui accidit: res adversae^la, calamitas^la, miseria^la, infortunium^la, እኩይ፡ ዐቢይ፡ ; ; ; ; እኪት፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ለእኪትክሙ፡ ( ut male sit vobis^la) ; ; በመዋዕለ፡ እኩያት፡ .

Cross-references: Adv. እኩየ፡ male^la ; በእኩይ፡ male^la, ut: እስከ፡ ይጠወይ፡ ሥጋሁ፡ በእኩይ፡ ; dolose^la ; ተናገሩ፡ ምስሌሆሙ፡ በእኩይ፡ — Voc. Ae.: እኩይ፡ ሕሡም፡ ብ፡ ቢስ።

I,1[amh. አነሰ፡ ; نَوَّزَ parvum effecit^la; hebr. נַעַר puer^la, 66 ; distinguenda ab hac radice videntur نعس ܢܣܣ נושׁ אנשׁ , quae potestatem imbecillitatis^lahabent] ( parvum^la) minorem^lavel minimum esse^lavel fieri^la, minui^la: ዘይንእስ፡ ὁ μικρότερος Platt; ዘይንእስ፡ ብርሃን፡ ὁ φωστὴρ ὁ ἐλάσσων ; ; ንእሰት፡ መንፈስነ፡ ; እምነ፡ , ut ; እምኵሉ፡ አዕዋፍ፡ ትንእስ፡ ንህብ፡ ; ኵሉ፡ እኪት፡ ትንእስ፡ እምእኪት፡ ብእሲት፡ ; vel : ዘይንእሶ፡ qui eo minor est^la

a)natu, annis: እኅትክን፡ እንተ፡ ትንእስ፡ νεωτέρα ; ; ; ; ውእቱ፡ ይንእስ፡ እምነ፡ እኁሁ፡ ; እለ፡ ይንእሳኪ፡ ; ; .

b)numero: ; ወኢፈጸመ፡ በሢመቱ፡ ዓመተ፡ አላ፡ ሐይወ፡ ዘይንእስ፡ እምኔሃ፡

c)dignitate (inferior) ; p. 502 n. 38.

ኵሉ

i.e. ኵል፡ III m. ( gramm.§ 157,2) ኵሎ፡ (i.e. ኵለ፡ et ሁ፡ ).

A)Refertur ad res multas, individua multa, et latine redditur omnis^la. Quam ubi significationem habet, secundum genera et numeros variare licet, ut fem. ኵላ፡ , m. ኵሎሙ፡ , fem. ኵሎን፡ , quamquam plerumque ኵሉ፡ sine ulla mutatione nominibus fem. et m. , et , apponitur. Sed ubi omnes^laad II vel I refertur, harum personarum pronomina voci ኵል፡ suffigantur necesse est, ut: ኵልነ፡ , ኵለነ፡ nos^laomnes^la, ኵልክሙ፡ m. , ኵልክን፡ fem. , ኵለክሙ፡ , ኵለክን፡ vos^laomnes^la.

1)omnis^la, omnes^la,

a)(vel subsantive): ከመ፡ ትቅትል፡ ኵለነ፡ ; አበ፡ ኵልነ፡ ; ብዙኀ፡ ንስሕት፡ ኵልነ፡ ; ; ኵልነ፡ ኃጥኣን፡ ንሕነ፡ ; ; ; ኵልክሙ፡ ; ; ; ; ; እመሂ፡ ኵሎሙ፡ ዐለዉከ፡ ; ; ; crebro etiam ኵሉ፡ omnes^la, ut ; ; ; ; ; al., et omnia^la ; ; ; ; ; ; al. n. 815

b)adjectivi instar alii nomini apponitur (plerumque praepositum, rarius postpositum):

α)sive utrumque in : ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ; እነግር፡ ኵሎ፡ ስበሓቲከ፡ ; ኅድግዋ፡ ለኵሉ፡ ርስሐት፡ ; ኵላ፡ እከይ፡ ; ኵሎ፡ ንዋዮሙ፡ ; ኵሉ፡ እኪት፡ እንተ፡ ; አይድዖሙ፡ ዘኵሎ፡ ቃለ፡ ; ኵላ፡ ትእዛዝየ፡ ; ኵሉ፡ ሕዝብ፡ ; ኵሎ፡ አምሳለ፡ .

β)sive utrumque in : ኵሎሙ፡ ኃጥኣን፡ ; ; ; ለኵሎን፡ ኀጣውእ፡ ; .

γ)sive ኵሉ፡ solum in : ኵሎን፡ በረከት፡ ; ኵሎሙ፡ ይእቲ፡ ትውልድ፡ ; ; .

δ)sive ኵሉ፡ solum in (in specie ante nomina inanimatorum et rerum): ኵሉ፡ መዋዕሊሁ፡ ; ኵሉ፡ ቀላያት፡ ; ; ኵሉ፡ ዕፀው፡ ; ; ኵሉ፡ አሕዛብ፡ ; ; ; .

ε)cum adjectivis et pronominibus: ኵሉ፡ ነዋኅ፡ πᾶν ὑψηλόν ; ምስለ፡ ዝንቱ፡ ኵሉ፡ ; ; ነገርዎ፡ ኵሎ፡ እንተ፡ ረከበቶሙ፡ ; ; ; ; al.

2)omnis^lai.e. quivis^la, unusquisque^la, (jeder): ለኵሉ፡ ነፍስ፡ ; ; ኵሉ፡ ዐራት፡ ; ኵሉ፡ ለባዊ፡ ; አተወ፡ ኵሉ፡ ውስተ፡ ርስቱ፡ ; ያስተርኢ፡ ለዐይነ፡ ኵሉ፡ ወያአምር፡ ኵሉ፡ ; ; ; ; ኵሉ፡ ዘሰአለከ፡ ; ; 1 ; ἕκαστος ; ; ; ; etiam ኵሉ፡ ኵሉ፡ omnes^laet^lasinguli^la Enc.

a)ullus^la, quicumque^la ; ; ; Kuf. p. 166, l. 12; cum negandi particula: nullus^la, nihil^la ; ; ; ; ; .

b)omnis^lageneris^la, quilibet^la, varius^la, ; ; ; ; .

3) ኵሉ፡ universum^la, universitas^larerum^la: አምላከ፡ ኵሉ፡ ; እግዚአ፡ ኵሉ፡ Lit.; እንተ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ catholica^la, ut: ቅድስት፡ እንተ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ Cyr. ad ; ; ; ;

B)Refertur ad rem unam, continuam, et latine vertitur: totus^la. Quam ubi significationem habet, nonnisi formas ኵሉ፡ et ኵላ፡ adhibere licet, eaeque nonnisi cum nominibus componuntur. (Ad nomina vel ad personas I et II et I, II, III relata, vox totus^lanomine ኵለንታ፡ exprimitur). Exempla: ውስተ፡ ኵሉ፡ ምድር፡ ; ; ኵሉ፡ ሕዝቦሙ፡ ; ኵሎ፡ በግዖ፡ ; ; ; 1 ; ኵሉ፡ ሥጋሁ፡ ; ኵሉ፡ ሕንጻ፡ ; ኵላ፡ ኢየሩሳሌም፡ ; ; በኵሉ፡ ልብክሙ፡ ; ; ኵላ፡ ሌሊተ፡ ; ; .

Cross-references: Adverbialiter usurpatur

a) ኵሉ፡ prorsus^la: ኵሉ፡ ለምዕር፡ ወግብተ፡ διὰ τάχους ἐξάπινα ; ኵሉ፡ ዘከመ፡ .

b) በኵሉ፡

α)omnino^la, prorsus^la ὅλως .

β)quaqua^la, ubique^la, omnifariam^la: πάντη ; ; በኵሉ፡ ኀበ፡ ubicumque^la ; ; ; ubicumque^la ውስተ፡ ኵሉ፡ ዘ፡ .

ከርሥ

, plerumque fem. , ከርሣት፡ [ כְרֵשׂ ܟܪܶܣ venter^la; كِرْشٌ ventriculus animalis^laruminantis; de etymo Ges. thes. p. 717]

1)venter^la, κοιλία , γαστήρ ,

a)animalium et hominum, ሕንብርተ፡ ክርሡ፡ ; ; ; .

α)venter cum intestinis^la ; ; ; ; .

β)venter quatenus cibo repletur, stomachus^la, abdomen^la, ; ; ; ኵሉ፡ እክል፡ ይትበላዕ፡ ወይወርድ፡ ውስተ፡ ከርሥ፡ ; እንበይነ፡ ከርሡ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ርኅብት፡ ከርሥየ፡ ወነደት፡ ከመ፡ እሳት፡ ; ዶርሆ፡ እንዘ፡ ይበልዕ፡ በበ፡ አሐዱ፡ (grana singula) ይመልእ፡ ከርሦ፡ Prov. (Lud.); : እምከርሠ፡ ሞት፡ ἐκ κοιλίας ᾅδου .

b)inanimorum,

α)alveus^la, uterus^la, cavum^larei concavae, ut navis: ከርሠ፡ ሐመር፡ ; arcae: አንብርዎ፡ ውስተ፡ ከርሣ፡ ለታቦት፡ ; vasis .

β)media pars^larei: episcopus ይቁም፡ ውስተ፡ ከርሠ፡ ምሥዋዕ፡ stet ad medium altaris^la, ; ከርሠ፡ ባሕር፡ Enc.; በውሳጤ፡ ከርሣ፡ ለማየ፡ ዮርዳኖስ፡ Enc.

γ)ut videtur: pars rei crassior^la, ወከርሠ፡ ንድቁ፡ ፯ በእመት፡ Chron. Ax.

2)In specie

a)uterus^lafeminae: sive ከርሠ፡ እም፡ ; ; ; ; ; ; ; , sive ከርሥ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ፍሬ፡ ከርሥ፡ ; ብፁዓት፡ ከርሣት፡ እለ፡ ጾራሆሙ፡

b)interiora^lahominis, imum pectus^la, ut quibus affectus animae tribuantur: ; ; ; ; ; ; ከርሥየኒ፡ ተሀውከት፡ ላቲ፡ ወኀሠሠታ፡ . – : ከርሥ፡ ብ፡ ሆድ።

karś

Cross-references: for ሥሡዐ፡ ከርሥ፡ ሥሡዕ፡

ደክመ እድ

I,1[amh. ደከመ፡ et ደኸመ፡ ; ut videtur, proprie: tenuem^laet tenerum esse^la( II,1), si quidem e ደቀቀ፡ et ደግደገ፡ eodem modo propagatum est, quo רהם ex رخّ et רכך ]. ይድከም፡ et ይድክም፡

1)lassum^la, fessum esse^lavel fieri^la, defatigari^la: ኢይደክሙ፡ οὐ κοπιάσουσι ; ; ; ; ; ; ; እገሪከ፡ ይረውጻ፡ ወይደክማከ፡ (v. ወያደክማከ፡ ) ; ኢደከምኩ፡ እንዘ፡ እተልወከ፡ ; ; ; ደኪሞ፡ በሐዊረ፡ ፍኖት፡ ነበረ፡ .

2)infirmum^la, imbecillum^la, debilem^la, languidum^la, remissum esse^lavel fieri^la, viribus deficere^la: ; አኀዘ፡ ይድከም፡ (v. ይድክም፡ ) ; ይደክሙ፡ ብዙኃን፡ ἀδυνατήσουσι ; ; ; ; ; ; ; ነፍስየ፡ ሰርሐት፡ እስከ፡ እደክም፡ ; ; ይድክም፡ ἐκλιπέτω ; ; ኢትድክም፡ እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ በተዛልፎቱ፡ μὴ ἐκλύου ; እመ፡ ደክመ፡ ኀይሉ፡ ; ; ; ኵሉ፡ እድ፡ ይደክም፡ ; ; ; ; ; ; ደክመ፡ n. 1122 አዕይንትየ፡ በአንብዕ፡ ἐξέλιπον ; ; ; ቃለ፡ ወለተ፡ ጽዮን፡ ደክመ፡ ; ደክመት፡ ነፍስየ፡ ; ደክሙ፡ ለዐቂበ፡ ቅጽር፡ (infirmiores quam qui custodirent) ; ኢደክመት፡ እምኀይላ፡

3)infirmum^lai.e. aegrotum esse^lavel fieri^la: ἐνοχλεῖται ; ዘእንበለ፡ ትድክም፡ (v. ትድከም፡ ) πρὶν ἀῤῥωστῆσαί σε .

, m. et fem. , እደው፡ et አእዳው፡ [ יָד ܝܰܕ ܐܺܝܕܳܐ يَدٌ (etiam أَدٌ ), amh. እጅ፡ ; etiam ውእደ፡ ] እድ፡ pronomina suff. per ê^lasibi annectit, ut እዴየ፡ , እዴሆሙ፡ , caet. ( gramm.§ 154,d),

1)manus^la(cum brachio), ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ውስተ፡ እዴሁ፡ ፍሕም፡ ; ደይ፡ እዴከ፡ ላዕለ፡ እዴየ፡ ; ዘእሱር፡ እዴሁ፡ ዘየማን፡ ; ; ; , alias sexcenties; ጸሐፍኩ፡ በእዴየ፡ manu propria^la ; ጸሐፈ፡ ክታበ፡ በእዴሁ፡ ; ሰፍሐ፡ እደ፡ ለነዳይ፡ ; ; አእዳው፡ maxime in libris inferioris aetatis, ut I Sal. ; F.M. 26,8; quamquam passim etiam in Bibliis, ut . In specie significatur manu

a)fides: ወሀቡ፡ እደ፡ ይስድዱ፡ አንስቲያሆሙ፡ ; መጥወኒ፡ እዴከ፡ ወመጠዎ፡ እዴሁ፡ .

b)dexteritas: በከመ፡ እዴሁ፡ ከማሁ፡ ክብሩ፡ .

c)auxilium et instrumenta: ; እደ፡ እግዚአብሔር፡ ሀለወት፡ ምስሌሁ፡ ; ኢይጻምዋ፡ እደው፡ ባቲ፡ ; ዘእንበለ፡ እድ፡ ; ; inde በእደ፡ vel በእደወ፡ per^la, ope^la, opera^laalicujus: ተፈነወ፡ ቃል፡ በእዴየ፡ ; ; ዘነገረ፡ እግዚአብሔር፡ በእደ፡ ኤርምያስ፡ ; ; ; ; ; አምኑ፡ በእደዊሃ፡ ( ad fidem perducti sunt per eam^la) ; ; .

d)ductus, unde ላዕለ፡ እደ፡ vel ዲበ፡ እደ፡ ( على يد ) sub auspiciis^la, ductus^laalicujus: Platt; ወአምነ፡ ጢሞቴዎስ፡ ዲበ፡ እደዊሁ፡ ለጳውሎስ፡ ;

e)possessio: አልብየ፡ ወስተ፡ እዴየ፡ ; ; ; .

f)vis^laet potestas^la: ውስተ፡ እዴሁ፡ ኵሉ፡ ሕያው፡ ; ኵሉ፡ በእደ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ወሀብኩክሙ፡ ውስተ፡ እዴክሙ፡ ; ; : እወድቅ፡ ውስተ፡ እዴሆሙ፡ ; ; አትሕቲ፡ ርእሰኪ፡ ታሕተ፡ እዴሃ፡ ; አድኅነኒ፡ እምነ፡ እዴሁ፡ ; ; ; ; ; etiam ante nomina bestiarum rerumque inanimatarum: ውስተ፡ እደ፡ ኵናት፡ ; ; ; ; ; .

g)robur, potentia: በእድ፡ ጽንዕት፡ : ; እድ፡ ጽቡስ፡ ; ኵሉ፡ እድ፡ ይደክም፡ .

a)brachium^lahominis, βραχίων l,32 (ubi ὠμός መዝራዕት፡ ) n. 799; ከመ፡ ድጕልማ፡ ውስተ፡ እደ፡ የማን፡ ; አውቃፍ፡ ለእደዊሃ፡ .

b)armus bestiarum^la, manus^laquarumdam bestiarum: βραχίων (at መዝራዕት፡ ); χείρ ዘየሐውር፡ በእደዊሁ፡ ; ላጽቄት፡ ዘበእደዊሁ፡ የሐውር፡ .

3)manus^laarte factae vel brachia^laarte facta:

a)manubrium^la: እደ፡ መንሥግ፡ .

b)manica^la,

α)vinculum manus: በእደ፡ ሰናስለ፡ ኀጺን፡ ἐν χειροκέδαις σιδηραῖς ;

β)chirotheca^la, vel tegumentum digitorum: ገብሩ፡ አምሳለ፡ እድ፡ ወአጻብዕ፡ ዘኀጺን፡ ; በእደወ፡ ኀጺን፡ እንዘ፡ ይጸፍዕ፡ ገጾ፡

c)axis^larotae, ; .

d)ut videtur, specillum^la: እድ፡ ዘኀጺን፡ ዘየሐትት፡ ዘውስተ፡ ከርሥ፡ (cruciatus instrumentum)

e)monumentum^la(quatenus manus instar indicat aliquid) .

f)brachia^la(fulcra lateralia) solii .

g)prominentia^la .

4)pars^la(sicut יָד ): ፲ እድ፡ , ፱ እድ፡ δέκα μέρη , ἐννέα μέρη ; የኀልቅ፡ ክልኤ፡ እድ፡ ወይተርፍ፡ ሣልስት፡ እዴሃ፡ ; ; ; ; ; ; ; ብርሃነ፡ ዚአሁ፡ ፯ እደ፡ ያበርህ፡ እምዘወርኅ፡ (septies lucidior erit quam) ; numeralia ordinalia in st. constr. voci እድ፡ praeponi solent, ut: ሣልስተ፡ እዴሃ፡ ለምድር፡ tertia^la( partis^lai.e.) pars terrae^la ; ; ; ; 2 ; ; ; ውስተ፡ ሣልስተ፡ እደ፡ መንግሥትየ፡ ; ; ለዝኩ፡ ሳብዕተ፡ እድ፡ ; , quamquam etiam occurrit: ራብዕት፡ እዴሃ፡ ለምድር፡ ; ; al.; in : ትሰቲ፡ ሳድስተ፡ እዴሃ፡ ለኢን፡ ; ; —

5)latus^la: መንገለ፡ እደ፡ ማየ፡ ባሕር፡ ; በእደ፡ ባሕር፡ ; በእደ፡ አቡሁ፡ ( ወእደ፡ et ውእደ፡ ).

6)locus^la, deinde in st. constr. relative usurpatur, (quamquam ወእደ፡ vel ውእደ፡ magis frequentatur),

a) እደ፡ quο loco^la, ubi^la{ cfr. Hebr. יָד חָזִית (ubicumque conspexeris) }, ut: እደ፡ እውዕል፡ ወእበይት፡ Lud. ex Org.

b) በእደ፡ quο loco^la, ubi^la, ut: በኵሉ፡ መካናት፡ በእደ፡ ገብሩ፡

c) እምእደ፡ e loco ubi^la, ut: መጽአ፡ ኀቤሃ፡ ፩ ወሬዛ፡ እምእደ፡ (v. እምውእደ፡ ) ይትኀባእ፡ ( ወእደ፡ et ውእደ፡ ). — Locus Asc. Jes. ubi Laurentius እድ፡ longitudo^lavertit, dubius videtur (an: duodecim palmas et quatuor…latus?)

ʾǝd

a) for ምልአ፡ እድ፡ ምልእ፡ (Leslau)

b) for ትሥልስት፡ እድ፡ ትሥልስት፡ (Leslau)

c) for ሣልስተ፡ እድ፡ ሣልስ፡

d) for አፈ፡ ንቡረ፡ እድ፡ አፍ፡ (TraCES)

ግሁድ

, fem. ግህድ፡ , manifestus^la, apertus^la, illustris^la, evidens^la, omnibus notus et perspectus^la: ኵሉ፡ ክሡት፡ ቅድሜከ፡ ወግሁድ፡ ; ምግባርየ፡ ዘዐመፃ፡ ግሁድ፡ ቅድሜየ፡ ; σαφής Cyr. ad ; ለኵሉ፡ ዕዉቅ፡ ወግሁድ፡ ከመ፡ … πᾶσιν ἐναργές Cyr. ad ; ከመ፡ ይሢም፡ በላዕሌሁ፡ ስመ፡ ዐቢየ፡ ወግሁደ፡ ὄνομα μέγα καὶ ἐπιφανές ; Maria post partum virgo mansit ወበእንተዝ፡ ግህደ፡ ኮነት፡ ከመ፡ ወላዲተ፡ አምላክ፡ ይእቲ፡ Laud. Mar.

ተናጋሪ

( III,3)

1)loquens^la, orator^la: ተናጋርያን፡ ፅሩዐ፡ ( መስተሀብብ፡ ); diaconi ne sint ተናጋርያን፡ በ፪ ልሳን፡ ; ጎርጎርዮስ፡ ተናጋሬ፡ መለኮት፡ (i.e. theologus^la) ; ልሳን፡ ተናጋሪት፡ ይእቲ፡ ዘይትአመር፡ ባቲ፡ ኵሉ፡ ግብር፡

2)rationalis^la, λογικός : ነፍስ፡ ተናጋሪት፡ ; ; ኵሉ፡ ክርስቲያናዊ፡ ነባቢ፡ ወተናጋሪ፡

በክ

1)vacuitas^la, inanitas^la, vanitas^la, deinde pro : vacuus^la, inanis^la, vanus^la, ኵሉ፡ ክበቡ፡ በክ፡ ; ; ነገረ፡ በክ፡ ; ; አብድ፡ ያፈደፍድ፡ ነቢበ፡ በክ፡ ; ለከንቱ፡ ወለበክ፡ ሰርሐ፡ .

a)orbitas^la, solitudo^la, et pro : orbus^la, solus^la: ነበሩ፡ እስራኤል፡ በበክ፡ (sec. ) Enc.; ትንበር፡ በከ፡ μενέτω ἄγαμος .

b)merus^la, nudus^la, solus^la: አኮ፡ በከ፡ በከመ፡ ትሬእይዎ፡ ለዝንቱ፡ ኅብስት፡ Lit. Chrys.; Lit. Cyr. (Lud.).

2)crebrius በከ፡

a)vane^la, inaniter^la, frustra^la ; ; ; ; ; ; በከ፡ ወሐሰተ፡ ገብሩ፡ አበዊነ፡ ጣዖቶሙ፡ ; በከ፡ ጻመውኩ፡ .

b)temere^la, fortuito^la: ኢትክዐው፡ ደመ፡ በከ፡ ዘእንበለ፡ ኵነኔ፡ ; በከ፡ ለሊነ፡ ተፈጠርነ፡ αὐτοσχεδίως ; .

c)solum^la, tantummodo^la: ዐርክ፡ ለስም፡ በከ፡ ዘይትዓረክ፡ φίλος ὀνόματι μόνον φίλος .

d)gratis^la ; ነሀብከ፡ በከ፡ ; ኢነሥአ፡ እምኔሆሙ፡ በከ፡

ክብር

, plerumque m. ( fem. ut: ንክርት፡ ክብር፡ Cyr. c. ),

1)gloria^la, honor^la: δόξα , rarius Dei, ut: ክብርየ፡ ; ; (aliâs ስብሓት፡ ), plerumque hominum: ; ; ; ; ; ; ; ; ኀሳር፡ ወክብር፡ ; ; ; ; ; ; ትትቀበር፡ በክብር፡ ; ; ; virgo violata ወድቀት፡ እምክብራ፡ , ትላሑ፡ እምክብራ፡

a)nobilitas^la: በእንተ፡ ክብረ፡ ዘመዱ፡

b)dignitas^la, praestantia^la: ሶበ፡ ኢሰገደ፡ ለክብሩ፡ Enc.; ክብረ፡ ቀሲስ፡ ላዕለ፡ ካልኣን፡ (praestantia sacerdotis super alios)

2)magnificentia^la, splendor^la, ; ክብር፡ ዘዝ፡ ዓለም፡ ; ; ኵሉ፡ ክብሩ፡ ለሰብእ፡ ከመ፡ ፍሬ፡ ሣዕር፡ ; ክብሮሙ፡ ለከዋክብት፡ ; n. 847 ልብሰ፡ ክብር፡ ; ; ; Chrys. ; መንግሥታት፡ ወክብሮሙ፡ ; .

ተአየየ

III,1aequalem^la, aequabilem^la, comparabilem esse^la, comparari^la, aequiparare^la: Christus unitus est እም ፪ እለ፡ ኢይትአየያ፡ ዘውእቱ፡ መለኮት፡ ወትስብእት፡ Cyr. ad ; አማንኑ፡ ከመ፡ ለብሂል፡ መርገመ፡ ኮነ፡ ወኀጢአተ፡ ከማሁ፡ ይትአየይ፡ ነገር፡ ዘይብል፡ ኮነ፡ ሥጋ፡ ( συνεισχρίνεται ) Cyr. c. ; ኵሉ፡ ክብር፡ ኢይትአየይ፡ ምስሌሃ፡ Cyr. ad ; ዘመንገለ፡ ሰብእ፡ ክቡር፡ ወልዑል፡ ወኢይትአየይ፡ ( et incomparabilis est^la) ምስለ፡ ካልእ፡ በልዕልናሁ፡ Cyr. ad

መጠን

, አምጣን፡ , cui et ipsi crebro singularis notio inest ( gramm.§ 131,2); አምጣናት፡

1)extensio^la, dimensio^la, modus^la, mensura^la: መኑ፡ ሠርዐ፡ አምጣኒሃ፡ ; መጠን፡ ዳግም፡ ; በከመ፡ አምጣኒሁ፡ κατὰ τὰ μέτρα ταῦτα ; እሉ፡ አምጣነ፡ ምሥዋዕ፡ በእመታት፡ ; ; ; ; ; አምጣኒሃ፡ ἡ διαμέτρησις αὐτῆς ; ; ዘአልቦቱ፡ መጠነ፡ immensus^la ; mensura qua metiuntur: ሰሐበ፡ አምጣነ፡ ; -5; ; ambitus^la, circumferentia^la: አምጣን፡ ዘየዐውዶ፡ n. 222 ; ; አምጣነ፡ ዐውዳ፡ ; nec non አምጣን፡ ; ; etiam de scriptis et dictis, ut: verba^la ኅዳጥ፡ በመጠን፡ ወፍድፉድ፡ በኀይል፡ pauca quidem numero sed superabundantia vi^la

2)quantitas^la, ut: ይእቲ፡ ሠናያት፡ እንተ፡ ከመዝ፡ መጠና፡ bona quorum talis est qunatitas^lai.e. tanta ; ἀριθμός ; infra usum hujus vocis ad denotanda pronomina et adverbia quantitatis.

3)ratio^la, proportio^la, modus justus^la, rhythmus^la, infra usum praepositionum et conjunctionum መጠነ፡ et አምጣነ፡ et በአምጣነ፡ : praeterea: ፈድፋደ፡ እምአምጣነ፡ ኀይልነ፡ ; በጽሑ፡ ለመጠነ፡ አካል፡ ad justam aetatem pervenerunt^la(suae tutelae facti) F.N. 24,3; pervenit^la ለአምጣነ፡ ብእሲ፡ ad justam staturam viri^laOrg.; etiam de rhythmo orationis usurpatur, ut: ለሐሰቶሙ፡ በአምጣን፡ ወበመስፈርት፡ ያስተጠአጥኡ፡ ወያሞግሱ፡ በኀቤሆሙ፡ τὸ ψεῦδος ῥυθμοῖς καὶ μέτροις εἰς τὸ ἐπίχαρί τε καὶ ἐπιμελὲς ἐκτετορευμένον Cyr.

4)dignitas^lai.e.

a)auctoritas^la, honoris gradus^la: እለ፡ የዐብይዎሙ፡ በመጠን፡ ; ልዕልና፡ መጠኑ፡ celsitudo dignitas ejus^la ; አልዐልኩ፡ መጠንየ፡ et የዐቢ፡ መጠንየ፡ በኀቤሁ፡

b)meritum^la, ut: አልዐልከኒ፡ ዘኢመጠንየ፡ exaltasti me supra meritum meum^laLit. Joh.; ዘኢመጠንየ፡ ወኢድልወትየ፡ Lit. Jac.; አኮ፡ መጠንነ፡ ንክሥት፡ ( supra መጥነ፡ ).

5)modus rei vel personae est id quod ejus pretio vel dignitati convenit^la, ei sufficit^la, sat est^la: ኵሉ፡ ክብር፡ ኢኮነ፡ መጠና፡ οὐκ ἄξιον αὐτῆς ἐστί ; ኵሉ፡ ክብር፡ ኢመጠና፡ ላቲ፡ ; ኢመጠንየ፡ ዘረከበኒ፡ በጌጋይየ፡ ; ወምንት፡ መጠና፡ ( ለዕለት፡ ) τίς ἔσται ἱκανὸς αὐτῇ; ; ; hinc: መጠኑ፡ sufficit ei^la, ut ; ; ወኢመጠኑ፡ ይሖሩ፡ ; መጠንከ፡ ἱκανούσθω σοι .

maṭan , ʾamṭān

Grébaut
መጠን፡ maṭan «proportion^fr, qualité^fr» ― ልክ፡ Ms. BNFabb217, fol. 47v.
116

Leslau
መጠን፡ maṭan ( አምጣን ʾamṭān ) measure^en, measurement^en, extent^en, circumference^en, amount^en, dimension^en, proportion^en, value^en, worth^en, quantity^en, size^en, duration^en, moderation^en
መጠን- maṭan- with suffix pronouns it is enough for^en, (he) deserving of^en, (he) worthy of^en
መጠነ፡ አካል maṭana ʾakāl manhood^en, አካል፡
ዘአልቦቱ፡ መጠን zaʾalbottu maṭan boundless^en, endless^en
372b

Cross-references: also አምጣን፡

መጠን

, አምጣን፡ , cui et ipsi crebro singularis notio inest ( gramm.§ 131,2); አምጣናት፡

4)dignitas^lai.e.

maṭan , ʾamṭān

Grébaut
መጠን፡ maṭan «proportion^fr, qualité^fr» ― ልክ፡ Ms. BNFabb217, fol. 47v.
116

Cross-references: also አምጣን፡

ተሤረየ

( ተሤርየ፡ ) quadril. III,1et ተሠርየ፡ tril. III,1colorari^la, colore infici^la, tingi^la: ኵሉ፡ ክዳንየ፡ ተሤረየ፡ ; ተሠርየ፡ vel ተሤረየ፡ ሥጋሁ፡ እምጠለ፡ ሰማይ፡ ; ; ከመ፡ ይሠረያ፡ እገሪከ፡ በደም፡ ; ግብር፡ ዘበተሤርዮ፡ ይዌልጥ፡ ሕብሮሙ፡ ; : እምድኅረ፡ ተሤረያ፡ ነፍሳቲነ፡ በምግባረ፡ ኀጢአት፡ taśeraya , taśerya , taśarya

Grébaut
ተሤረየ፡ taśeraya , III, ይሤረይ፡ «être teint^fr» ― ታለለ፡ Ms. BNFabb217, fol.
Le parfait quadrl. III,1 ተሤረየ፡ «être teint^fr», est remplacé çà et là, par le parfait trilit. III,1 ተሠርየ፡ . Texte et référence: ወተሠርየ፡ ኵሉ፡ ሥጋሁ፡ በደም። Ms. BNFabb179, fol. 63vb (Récit du “Martyre de saint Georges de Cappadoce”).
128

Leslau
ተሤረየ taśeraya , ተሠርየ taśarya , ( 128) ተሠረየ taśaraya {Grébaut does not provide this form} passive of ሤረየ፡ śeraya 536b

ኮነ

I,1[proprie: erectum stare^la, Ges. thes. p. 665; كَانَ exsistit^la, accidit^la, fuit^la] n. 862 ኮነ፡ ( ; ; al.), ይኩን፡ ( ይኵን፡ passim), Imperat. ኩን፡ ( ኵን፡ )

1)accidere^la, evenire^la, fieri^la( geschehen^de): ዘከመ፡ ኮነ፡ τὸ γεγονός ; ; ደንገፁ፡ በበይነ፡ ዘኮነ፡ ; ; ; ለእመ፡ ከዊነ፡ ኮነ፡ ከመዝ፡ በመዋዕሊክሙ፡ ; ; ኀጢአት፡ ዘይከውን፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ; ; በከመ፡ ነበብኩ፡ ከማሁ፡ ይከውን፡ ; ዘእንበለ፡ ይኩን፡ ; ; ዘእምይእዜ፡ ይከውን፡ ; ዘሀሎ፡ ይኩን፡ ἃ δεῖ γενέσθαι ; እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ኮነት፡ ዛቲ፡ ; ; ዘኮነ፡ τὴν αἰτίαν ; (pro ): ኮነነ፡ በከመ፡ ፈከረ፡ ; በከመ፡ ኢተሐዘብኩ፡ ኮነኒ፡ ; saepe in locutione hac: ወኮነ፡ ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ኀበ፡ አብራም፡ ; ; ; ; ; saepe pro hebr. וַיְהִי vel וְהָיָה , sive ወ፡ sive omisso, ut: ; ; ; ; ; ; ; ወይከውን፡ ይእተ፡ አሚረ፡ al.; ለይኩን፡ ለይኩን፡ fiat! fiat!^la ; ; ; ; ለይኩን፡ በከመ፡ ትቤ፡ .

a)evadere^la, ratum fieri^la, impleri^la, de votis, promissis, vaticiniis, ; ; ዝኵሉ፡ ይከውን፡ ፍጡነ፡ ; በግብር፡ ይከውን፡ ዘነበበ፡ ; ; .

b)absolvi^la, confici^la, ; እምዝ፡ አብእዎሙ፡ ውስተ፡ መቃብሪሆሙ፡ ወትብል፡ ፫ ጸዋት፡ ወትጸርኅ፡ ፱ ጊዜ፡ እስከ፡ ይከውን፡ ({ bis es vorüber ist^de}, sepultura) ;

c)contingere^lai.e. succedere^laalicui (e voto), vel : ወኢኮኖ፡ ሎቱዝ፡ ; ወኢኮኖሙ፡ ;

2)fieri^la( werden^de)

a)exsistere^la, oriri^la, gigni^la ; ; ; ; ; ; ወኮነ፡ ጋእዝ፡ ; ; ; ; ኢይኩን፡ እንከ፡ ፍሬ፡ እምውስቴትኪ፡ ; ; ኵሉ፡ ኮነ፡ እመሬት፡ ; ኢየሱስ፡ ዘኮንከ፡ እምቤተ፡ ይሁዳ፡ Enc. Mar.

b)obtingere^la( zu Theil werden^de) vel : ወኮኑ፡ ሊተ፡ እምኔሃ፡ ፫ ውሉድ፡ ; ኢትከውነክሙ፡ ሰላም፡ ; ; ; ; ; ; ; ; .

c)fieri aliquid^la, converti in aliquid^la( zu etwas werden^de), praedicati (passim ): ብርሃንከ፡ ጽልመተ፡ ኮነከ፡ ; እምከመ፡ ሞተ፡ ሰብእ፡ ይከውን፡ ክፍለ፡ ዕፄ፡ ; እግዚአብሔር፡ ረዳኢየ፡ ኮነኒ፡ ; ; ኮነ፡ ነዳፌ፡ ; ; ; ኮንኪ፡ ብእሲተ፡ ; ; ; ; ; ( ἐστράφη ); ; ቦዐርከ፡ ዘጸላኤ፡ ይከውነከ፡ ( μετατιθέμενος ) ; ( τρεπόμενος ); ዘሌሊት፡ መዓልተ፡ ይከውኖ፡ ; ; ; ; ; crebro in locutione: ወኮነቶ፡ ብእሲቶ፡ ; al.; መንፈቀ፡ ሌሊት፡ ከዊኖ፡ ; ; አቅደመ፡ ስምዐ፡ ከዊነ፡ እስጢፋኖስ፡ Mavâs. 4; ኢትፍቅድ፡ ከዊነ፡ መኰንነ፡ ; ለ፡ praed.: ; ናሁ፡ ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ኮኖሙ፡ ለጽእለት፡ ; vel ውስተ፡ , ut: ይእቲ፡ ኮነት፡ ውስተ፡ ርእሰ፡ ማእዘንት፡ ; ከመ፡ ( fieri instar^laalicujus i.e. ei similem^la), ኮኑ፡ ከመ፡ አእዱገ፡ ገዳም፡ ; ; ኮኑ፡ ከመ፡ ዘኢተፈጥሩ፡ ; ; .

α)aliquis factus est aliquid i.e. accidit ei^laaliquid, expertus est^laaliquid: ኢያእመረት፡ ዘኮነ፡ ምታ፡ ; ; እለ፡ ከመዝ፡ ኮኑ፡ ; ; መንተ፡ ኮንኪ፡ ; ; ; ; ; ; ምንተ፡ ኮንክሙ፡ ይእዜ፡ ; ኮንኩ፡ ከመ፡ n. 863 ; .

β)vertitur^laalicui aliquid in rem, vel ei imputatur tamquam^la: ይከውነከ፡ ጌጋየ፡ ነቢበ፡ ብዙኅ፡ ነገር፡ λογισθήσεται ; ጥበበ፡ ይከውኖ፡ (v. ይትሐሰብ፡ ሎቱ፡ ) ; ; ; ; .

3)esse^la, raro i.q. exsistere^la( dasein^de, vorhanden sein^de), ut: ; እስመ፡ ኢኮኑ፡ ( ደቂቃ፡ ) ὅτι οὐκ εἰσίν (v. ኢሀለዉ፡ ); ; plerumque ad copulandum subjectum et praedicatum, quod ubi nomen ( vel ) est, in poni solet (quamquam passim Nominativus occurrit, ut in locutione ; ኢኮነ፡ ሠናይ፡ ወኢኮነ፡ አዳም፡ ትኩን፡ ታቦተ፡ እግዚአብሔር፡ ኀበ፡ ባዕድ፡ ). Crebro usurpatur, ubi enunciationis copula pronominalis variis de causis non sufficit, ut: ኩን፡ መሓሬ፡ ; ትከውኖ፡ ከመ፡ መጽሄት፡ ዝሕልት፡ ; ይከውኑ፡ ዘአምላክ፡ ; ; እመ፡ ጠቢበ፡ ኮንከ፡ ለርእስከ፡ ጠቢበ፡ ትከውን፡ ለቢጽከ፡ ; ; ምድር፡ ከመ፡ ገነተ፡ ትፍሥሕት፡ ኮነት፡ ; ኢይክል፡ ኵሎ፡ ከዊነ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; በከዊነ፡ ሕዝቡ፡ ቅዱስ፡ ; ; (ubi ignominia te afficiunt, Deum invoca) ወሶቤሃ፡ ይትዌለጥ፡ ኀሳርከ፡ እምከዊነ፡ ኀሳር፡ ኀበ፡ ከዊነ፡ ክብር፡ ; ከመ፡ ኢኮነ፡ ውእቱ፡ ክርስቶስሃ፡ ; ; ; ; ; ; ; አኮኑ፡ ጽልመት፡ ይእቲ፡ ( ዕለት፡ ) ወኢኮነት፡ ብርሃነ፡ ; ተቀብረ፡ በሀገረ፡ ዳዊት፡ ወኢኮነሰ፡ ውስተ፡ መቃብረ፡ ነገሥት፡ ; ; ኢኮነ፡ ከመዝ፡ ; ; ወኮነ፡ አይኅ፡ ላዕለ፡ ምድር፡ አርብዓ፡ ዕለተ፡ ; ; ; ; ; ; ; ዘይከውን፡ is qui futurus est^la ; ዘይመጽእ፡ ወዘይከውን፡ በደኃሪት፡ ; ; .

a)Aliis verbis praemittitur

α) ኮነ፡ Imperfecto verbi, ad significandum Imperfectum Latinorum: ኮነ፡ ይገብር፡ fuit conficiens^lai.e. conficiebat^la ; ; ኮነ፡ ይጐይይ፡ ወትረ፡ ; ኮነ፡ ያወትር፡ ; ኮነ፡ ያመልክ፡

β) ኮነ፡ Perfecto, ad significandum Perfectum vel Plusquamperfectum Latinorum: ኮንኩ፡ ኢነበብኩ፡ ቃለ፡ ጽድቅ፡ ; አስቴር፡ ዘኮነ፡ አክሶይሮስ፡ አውሰባ፡ ; እስከ፡ ፍጻሜሁ፡ ለዘ፡ ኮኑ፡ ወጠኑ፡ al. (maxime in libris ex Arabico translatis).

γ) ይከውን፡ vel ይኩን፡ Imperfecto vel Subjunctivo, ut: ይኩኑ፡ ያምልኩ፡ adoraturi sint^la .

b)est alicui^lares i.e. habet^larem ( einem gehören^de), ለ፡ pers., ut ; ; ; ማእዱ፡ ለከ፡ ትኩን፡ ; ኵሉ፡ ንዋዩ፡ እምድኅረ፡ ምንኵስናሁ፡ ይከውን፡ ለምኔት፡ F.N. 10.

c)esse in rem^lavel rei^la( zu etwas dienen^de, gereichen^de), ለ፡ rei: ; ; ወይከውን፡ ፍሬሁ፡ ለሲሳይ፡ ወቈጽሉ፡ ለፈውስ፡ ; ; (pro ) i.e. alicui^la, ut: ወይኩንከ፡ ለዐጸደ፡ ወይን፡ ; vel rei et (pro ): ወትከውኖ፡ ዕቅፍተ፡ 1 ; አሮን፡ ይኩንከ፡ ነቢየ፡ ; ; ; ኢይከውነከ፡ ምክሐ፡ (v. ለምክሕ፡ ) ; etiam ከመ፡ rei ( pro^la, loco^la): ኩኖ፡ ለእጓለ፡ ማውታ፡ ከመ፡ አቡሁ፡ .

d)versari in^laaliqua re, በ፡ , ut: በሣልሲት፡ ዓመት፡ ይኩን፡ (poenitens) በጾም፡ ወበጸሎት፡ F.M. 5,8; ዘኮነ፡ በሐዊረ፡ ፍኖት፡ F.M. 32,1; ከመ፡ እኩን፡ ቦቱ፡ ἵνα εὑρεθῶ ἐν αὐτῷ .

e)constare^la

α)manere, firmum esse: በቃሉ፡ ይከውን፡ ኵሉ፡ σύγκειται ; ነገር፡ ዘተናገርክሙ፡ ኢይከውን፡ (v. ኢይቀውም፡ ) ἐμμείνῃ .

β)de pretio, : ኮነ፡ ርእሰ፡ አድግ፡ ፶ ሰቅለ፡ ብሩር፡ caput asini erat quinquaginta siclis^la ; n. 864 በ፡ , ut: መስፈርተ፡ ስንዳሌ፡ በሰቅል፡ ትከውን፡ .

f) ዘኮነ፡ vel ዘኮነ፡ ከዊኖ፡ (v. ከዊነ፡ ) quicumque fuerit^la, quicumque^lavel ullus^la( irgendwelcher^de): ዘኮነ፡ ; ዘኮነ፡ ንዋይ፡ πᾶν σκεῦος ; ; ጠዐም፡ እክለ፡ ዘኮነ፡ ; በዘ፡ ኮነ፡ ከዊኖ፡ ὅ τι οὖν ἂν ᾖ ; ዘይቀሥጥ፡ እምቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ዘኮነ፡ ከዊነ፡ Clem. f. 161; ; ወእመሂ፡ በዘኮነ፡ ከዊኖ፡ መግባረ፡ እኩይ፡ (sive quocumque facinore malo) ; ; Clem. f. 133; ; ; እመኒ፡ ገብር፡ አው፡ ሐራዊ፡ አው፡ ነዓዊ፡ ወዘኮነ፡ ከዊኖ፡

4)Significatui esse^lasignificationes quaedam secundariae et speciales admiscentur:

a)est i.e. (factum est quod fieret necesse erat) satis est^la, sufficit^la, ; (pro : alicui^la): ኮነከ፡ አከለከ፡ ἱκανούσθω σοι ; ; ይኩንክሙ፡ ለክሙ፡ ; ይከውነክሙ፡ ( እምይእዜ፡ ) ; Infin. in Nom. vel : ኮነክሙ፡ ዐሪግ፡ ; ኮነክሙ፡ ዐዊዶቶ፡ ; verbi (quae loci interpretatio magis placet, quam est quod^la); ኮንየ፡ (sub ኮን፡ ).

b)fieri potest^la: እፎ፡ ይከውን፡ ነቢብ፡ እምኀበ፡ ዘአልቦ፡ ልሳን፡

c)est alicujus^la, meum^la, tuum^la, decet^laaliquem, vel ለ፡ pers.: ኢኮነ፡ ለክሙ፡ አእምሮ፡ ፍትሕ፡ ; ኢኮነ፡ ለክሙ፡ ታእምሩ፡ መዋዕለ፡ ወአዝማነ፡ ; ኢኮነ፡ ለነ፡ ወለክሙ፡ ዘነሐንጽ፡ ቤተ፡ አምላክነ፡ ; ኢይከውነከ፡ ከመ፡ ትዕጥን፡ .

d)permissum est^la, licet^la( ἔξεστι , ἔστι ): ገብረ፡ ዘኢይከውን፡ ; ; suff. (pro ) vel ለ፡ , ut: ኵሉ፡ ይከውነነ፡ ; እስመ፡ ዝንቱ፡ ኵሉ፡ ኢኮነ፡ ለክርስቲያን፡ ; Infin. sive in , ut: ዘኢይከውን፡ ገቢረ፡ ; ; ; ; ; ; ; sive praemisso ለ፡ , ut: ዘኢይከውኖሙ፡ ለበሊዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; , sive praemisso እምነ፡ (negativo): ; verbi: ኢይከውን፡ ንደዮ፡ ; ; ; ; ; ከመ፡ verbi: ; Rel. Bar.

e)expedit^la, conducit^la: ለከ፡ ይከውነከ፡ ትሕምም፡ ወለቤትከሂ፡ σοὶ συμφέρον ἐστὶ θλιβῆναι ,

ኵሉ

i.e. ኵል፡ III m. ( gramm.§ 157,2) ኵሎ፡ (i.e. ኵለ፡ et ሁ፡ ).

1)omnis^la, omnes^la,

b)adjectivi instar alii nomini apponitur (plerumque praepositum, rarius postpositum):

β)sive utrumque in : ኵሎሙ፡ ኃጥኣን፡ ; ; ; ለኵሎን፡ ኀጣውእ፡ ; .

γ)sive ኵሉ፡ solum in : ኵሎን፡ በረከት፡ ; ኵሎሙ፡ ይእቲ፡ ትውልድ፡ ; ; .

δ)sive ኵሉ፡ solum in (in specie ante nomina inanimatorum et rerum): ኵሉ፡ መዋዕሊሁ፡ ; ኵሉ፡ ቀላያት፡ ; ; ኵሉ፡ ዕፀው፡ ; ; ኵሉ፡ አሕዛብ፡ ; ; ; .

ε)cum adjectivis et pronominibus: ኵሉ፡ ነዋኅ፡ πᾶν ὑψηλόν ; ምስለ፡ ዝንቱ፡ ኵሉ፡ ; ; ነገርዎ፡ ኵሎ፡ እንተ፡ ረከበቶሙ፡ ; ; ; ; al.

a)ullus^la, quicumque^la ; ; ; Kuf. p. 166, l. 12; cum negandi particula: nullus^la, nihil^la ; ; ; ; ; .

b)omnis^lageneris^la, quilibet^la, varius^la, ; ; ; ; .

Cross-references: Adverbialiter usurpatur

a) ኵሉ፡ prorsus^la: ኵሉ፡ ለምዕር፡ ወግብተ፡ διὰ τάχους ἐξάπινα ; ኵሉ፡ ዘከመ፡ .

b) በኵሉ፡

α)omnino^la, prorsus^la ὅλως .

β)quaqua^la, ubique^la, omnifariam^la: πάντη ; ; በኵሉ፡ ኀበ፡ ubicumque^la ; ; ; ubicumque^la ውስተ፡ ኵሉ፡ ዘ፡ .

ተገብረ

III,1

1)fieri^la

a)creari^la ; ተገቢሮ፡ ሠሐቅዎ፡ መላእክት፡ ; ; ቃል፡ ( ὁ Λόγος ) ዘበአማን፡ ተወልደ፡ ወኢተገብረ፡ ;

b)gigni^la: ኀጺን፡ እምውስተ፡ ምድር፡ ይትገበር፡ γίνεται (v. ይትጌበር፡ ) ; .

c)confici^la: ዘይትገበር፡ እምአስካል፡ ; ኵሉ፡ ዘይትገበር፡ በእሳት፡ ንዋይ፡ ; ; ; ; ; ; ኵሉ፡ ወርቅ፡ ዘተገብረ፡ ለግብረ፡ ቅዱሳን፡ ; .

d)parari^la, apparari^la: ወዘይትገበር፡ ሲሳይነ፡ ዘለለዕለትነ፡ ; ; በጼው፡ ይትገበር፡ ; ornari^la: እንተ፡ ተገብረት፡ በወርቅ፡ ወበዕንቍ፡ ;

e)perfici^la, perpetrari^la, agi^la: ተገብረ፡ ዝንቱ፡ ኵሉ፡ በእዴኪ፡ ; ትዕግልት፡ ዘይትገበር፡ ; ; ይትገበር፡ ግብረ፡ ; ; ; ; ; ; ; .

f)agi^la, peragi^la, haberi^la, de festis: ተገብረ፡ ፋሲካ፡ ; ; ይትገበር፡ ሎቱ፡ በዓል፡ ዐቢይ፡ ; ሲኖዶስ፡ ይትገበር፡

2)coli^la, de agris .

3)efficacem fieri^lavel esse^la: ተገብረ፡ ወተሰልጠ፡ እሳት፡ ውስቴቱ፡ ( ለማይ፡ ) ; (; )

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose