Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

, m. et fem. , et , ከዋክሕ፡ (Lud. e Ssal. Req) [pro ኰሕኵሕ፡ a כוח vel כחח durum^la, firmum esse^la, unde כֹּחַ vis^la, robur^la; vicinum أوْكَحُ terra lapidosa^la] rupes^la, petra^la, saxum^la, ; ; πέτρα ; ; ; ግበበ፡ ኰኵሕ፡ ; ; ኰኵሕ፡ ጽኑዕ፡ ; ; ; ኰኵሕ፡ ጽንዕት፡ ; ; ; ; ኰኵሕ፡ ልሙጽ፡ ; ; ኰኵሕ፡ ንጹሕ፡ ; ; ; ; ; ; πέτραι ; ; ; ἀκρότομος ; አብነ፡ ኰኵሕ፡ ; እብነ፡ ኰኵሕ፡ λίθος σμυρίτης ; ላዕለ፡ ኰኵሕ፡ ἐπὶ τῶν λίθων .

a)in Genitivo: lapidosus^la, saxosus^la, ut: ገራህተ፡ ኰኵሕ፡ ( ).

b) እብን፡ ኰኵሕ፡ πέτρα ἀκρότομος . – Voc. Ae.:^la ኰኵሕ፡ ብ፡ ደረቅ፡ ምድር፡ ደንጊያሂ፡ ; aliud^la: ኰኵሕ፡ ዘ፡ ደረቅ፡ ብልትሒት፡ ይትበሀል፡ ( እዝኅ፡ ).

ሰፈነ

I,1[hoc verbum mihi nunc cum ሰፍሐ፡ et ሰፈፈ፡ cognatum videtur, prima extendendi^lanotione in significatum augescendi^la, invalescendi^la, praepollendi^lapropagata]

1)invalescere^la, pererebescere^la, praevalere^la, superiorem^lavel principem evadere^la: እስመ፡ ዓዲሁ፡ ኢሰፈነ፡ ስብከቱ፡ በላዕለ፡ ኵሉ፡ οὔπω πάντων περιγέγονε τὸ κήρυγμα ; ዐብየ፡ እከይ፡ ወዐመፃ፡ ወዝሙት፡ jsp. p. 356; ሰፈነት፡ ኵለሄ፡ እከይ፡ ወዐመፃ፡ ወዝሙት፡ ; ሶበ፡ ሰፈነ፡ አሚን፡ (fides christiana) ላዕለ፡ ኵሉ፡ አሕዛብ፡ F.N. 45.

2)dominari^la, principatum tenere^la, praeesse^la, moderari^la, ላዕለ፡ , ut: አንተ፡ ትሰፍን፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ σὺ πάντων δεσπόζεις vel ἄρχεις ; ; መገብት፡ እለ፡ ይሰፍኑ፡ ላዕለ፡ ቅኔ፡ προστάται ἔργου ; ሰፈነ፡ ላዕለ፡ ብዙኅ፡ አሕዛብ፡ ; ዲበ፡ Org.; ሰፈነት፡ ላዕሌሆሙ፡ ድንጋጼ፡ እንተ፡ ኢተሐዘብዋ፡ ; : ናሁ፡ አማርያ፡ ካህን፡ ይሰፍነክሙ፡ በኵሉ፡ ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ 2 ; ዘይሰፍን፡ ምኔተ፡ ; ለ፡ , ut: ብእሲ፡ ዘይሰፍን፡ ለእስራኤል፡ ; : አመ፡ ይሰፍን፡ ኵርያቍ፡ Ter; Abush. – : ሰፈፈ፡ ሰፈነ፡ ብ፡ ሰፋ፡ መላሂ።

አርዝ

, m. et fem. , et [amh. ; אֶרֶז ܐܰܪܙܳܐ أَرْزٌ ] cedrus^laarbor, ; ; ; ; ; ; ; ላዕለ፡ ኵሉ፡ አርዘ፡ ኢባኖስ፡ ነዋኅ፡ ወልዑል፡ ; ; ነዋኅት፡ (v. ነዋኃት፡ ) አርዝ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; አርዝ፡ ዐቢይ፡ ; ; ዕፀወ፡ አርዝ፡ ; ዘአርዝ፡ cedrinus^la ; ; ዕፀ፡ አርዝ፡ ξύλον κέδρινον ; ; ዕፀወ፡ አርዝ፡ 1. – (Secundum Ludolfum etiam: quaevis arbor procera^la; at ).

ደይም

, nonnisi in አድያም፡ usitatum, አድያማት፡ [proprie circulus^la, orbis^la, دَامَ II. VI. X; ደወል፡ ] tractus terrae^lavel regio circumjacens^la, loca circumjacentia^lavel vicina^lavel finitima^la: አድያመ፡ ኢየሩሳሌም፡ κυκλόθεν Ἱερουσαλήμ ; ; በኵሉ፡ አድያሚነ፡ ; ኵሉ፡ አሕዛብ፡ ወእለ፡ አድያም፡ ; አህጕረ፡ አድያማት፡ Lud. ex Mss.; አህጉር፡ ዘአድያሚሃ፡ ; አድያሚሃ፡ αἱ κύκλῳ αὐτῆς χῶραι ; ; ; ; ; ἡ περίχωρος ; ; ; ὅρια . In specie አድያመ፡ ዮርዳኖስ፡ regio Jordani adjacens^la( כִּכַּר הַיַּרְדֵּן ἡ περίχωρος ): ; ( φρύαγμα ); ; ; etiam አድያም፡ .

a)territorium^laurbis cum vicis^laet pagis^la, ager suburbanus^la, suburbia^la: κῶμαι , ላዕለ፡ ኵሉ፡ አድያሚሃ፡ ; ; አህጉር፡ ወአድያሚሆን፡ προάστεια

b)provincia^la: አድያም፡ χῶραι ; ዘቂሳርያ፡ አድያም፡ (dioecesis Caesareae) Enc.

c)vicini^la, finitimi^la, circumjacentes^la(populi, urbes): ; ; ; አድያሚሆን፡ τὰς ὁμορούσας αὐταῖς ; οἱ πάροικοι αὐτῆς . — Scholion Voc. Ae. sub ደወል፡

daym

Leslau
*dym አድያም ʾadyām area^en, region^en, outskirts^en, environs^en, borders^en, limits^en, bordering cities^en, confines^en, district^en, province^en 146a

Cross-references: also መድያም፡

ዖም

, m. et fem. , et , ዖማት፡ et plerumque አዕዋም፡ densa arborum^lavel virgultorum^la, saltus^la, silva^la, nemus^la: ἕλος vel ἕλη ( carectum^la); ይበቍል፡ ዖም፡ ውስተ፡ በድው፡ ; ; ; δρυμός , δρυμοί ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዖም፡ ብዙኅ፡ ; ; ; ተኀብኡ፡ ውስተ፡ ዖም፡ εἰς τὰ ἄλση ; ዖም፡ ገዳም፡ ἄλσος δρυμοῦ ; ይነብሩ፡ ውስተ፡ ዖም፡ ἐν ὕλαις ; ὕλη ; ; አዕዋም፡ ; ነዋኅት፡ አዕዋም፡ ὕψος δρυμοῦ ; ውስተ፡ አዕዋሚሃ፡ ; ዕፀ፡ አዕዋም፡ τὰ ξύλα τοῦ αγροῦ ; ; ዖማት፡

a)lucus^la, deorum: ; ; ;

b)arbores^laet arbor^la(densa, opaca, procera): ዖመ፡ ባሳን፡ δρύες ; ውስተ፡ ዖም፡ ἐν πάσῃ δρυΐ ; ; ላዕለ፡ ኵሉ፡ ዖመ፡ ባሳን፡ ; ታሕተ፡ ኵሉ፡ ዖም፡ ዘቦ፡ ጽላሎተ፡ ξύλου κατασκίου ኵሉ፡ ዖም፡ ጽፉቅ፡ ; ታሕተ፡ ኵሉ፡ ዕፀወ፡ ዖም፡ ξύλου ἀλσώσους ; ዖም፡ ዘይት፡ Lud. ex Org.; in provincia ከተታ፡ homines ዖም፡ n. 995 ዐባየ፡ divinis honoribus afficiebant, Gad. T.H.; አዕዋም፡ (fructiferae) Kuf. p. 47; እለ፡ ያሰግሉ፡ ውስተ፡ አዕዋም፡ ወአእባን፡

ሥጋ

, plerumque m. , (signif. 2) ሥጋት፡ ( ሥግዋት፡ habet editio

1)caro^la,

α)vivi corporis σάρξ , σάρκες : ; ; ; ሥጋ፡ ነፍስትከ፡ ; ; አልበሰክሙ፡ ሥጋ፡ ; የኀልቅ፡ ሥጋሁ፡ ; ; ሥጋየ፡ ወማእስየ፡ ; n. 268 ሥጋ፡ ወዐጽም፡ ; ሥጋ፡ ወደም፡ ; ; ; ; ይበልዑ፡ ሥጋ፡ አዋልዲሆሙ፡ σάρκας ; ; .

β)pecudis, quae comeditur, κρέας , κρέατα : ; ; ; ; ; ; ይበልዑ፡ ሥጋ፡ ሐራውያ፡ ; ; ; ; . Nota

a)carneus^la: ዘሥጋ፡ , ut: ልብ፡ ዘሥጋ፡ ; እለ፡ ሥጋ፡ .

b)opponitur numini divino, et homines cunctaque animantia complectitur respectu debilitatis et fragilitatis: እስመ፡ ሥጋ፡ እሙንቱ፡ ; ; ወልደ፡ ሥጋ፡ ; hoc sensu fere ubique: ዘሥጋ፡ carneus^laadhibitum invenies: ኵሉ፡ ዘሥጋ፡ πᾶσα σάρξ ; ; ; ; ; ; ; አምላክ፡ ለኵሉ፡ ዘሥጋ፡ ; ; ላዕለ፡ ኵሉ፡ ዘሥጋ፡ ; ; ; ፈረስ፡ ዘሥጋ፡ ; ዘሥጋ፡ ወደም፡ ; ; at: ሥጋ፡ ኮነ፡ ( verbum^la) caro factum est^la .

c)opponitur animo et spiritui, et naturam hominis significat corpoream, in specie quatenus in ea peccatum nititur: ; ; 1 ; ; ; ; ; ; ; ; .

d)opponitur mortuis: እለ፡ ይረክቦሙ፡ በሥጋ፡ ; ; .

e)ubi subjuncta habet, nonnumquam consanguineos^lasignificat: ሰብኡ፡ ወሥጋሁ፡ ; ; ; et ; .

f)verecundiae causa usurpatur pro pudendis^la: ; ; (quamquam ነፍስት፡ magis usitatum est); ተንሥአ፡ ሥጋሁ፡ ( libidine exarsit^la) Lud. sine ; { አንሳሕስሐ፡ col. 328}.

2)corpus^la σῶμα

a)vivum: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዐቃቤ፡ ሥጋ፡ custos corporis^la ; በሥጋ፡ መዋቲ፡ ; ሥጋ፡ መዋቲት፡ Lit. Chrys.; ሥጋት፡ corpora^la Translate: ፩ሥጋ፡ ንሕነ፡ በክርስቶስ፡ ; ; ; ; ; . Singularis videtur usus vocis ሥጋ፡ ምሥዋዕ፡ corpus altaris^la.

b)mortuum, cadaver^la ; ; ; ግድፍ፡ ሥጋየ፡ ላዕለ፡ ሥጋቲሆሙ፡ ; in resurrectione^la ይትጋብኡ፡ ሥጋት፡ እለ፡ ኮኑ፡ ከመ፡ ጸበል፡ ; truncus decollati

ወቃሢ

litigans^la, litigiosus^la: ወቃሥያን፡ ዘእንበለ፡ ፍትሕ፡ ; ላዕለ፡ ወቃሢ፡ ይደሉ፡ ለአቅሞተ፡ ሰማዕት፡ litigantis^la(si non: causidici^la, defensoris^la) est testes producere^la, F.N. 39.

ከተማ

, m. et fem. , ከተማት፡

1)extremum^la, summum^la, extremitas^la, summitas^larei,

a)extremum^la, finis^la: ውስተ፡ ከተማ፡ ምድር፡ ἐπ᾽ ἄκρα γῆς ; ከተማ፡ በትሩ፡ ; ; ; ከተማተ፡ አብትር፡ Lud. e Mss. Colb.; ከተማ፡ ነፍስት፡ glans^lamembri ; ; ; ; ; ከተማ፡ እድ፡ , ከተማ፡ እግር፡ ; ከተማ፡ አጽባዕተ፡ እድ፡ , ከተማ፡ አጽባዕተ፡ እግር፡ ; ; ከተማ፡ እዝን፡ auricula^la ; ; ከተማ፡ ዕርፍ፡ n. 852

b)summum^la, apex^la, vertex^la, fastigium^la: ከተማ፡ ሥዕርቶሙ፡ κορυφὴ τριχός ; ከተማሁ፡ ለደብር፡ ; ; ; ላዕለ፡ ውስተ፡ ከተማ፡ አቍጽል፡ (arboris)

c)cuspis^la: ጕጠት፡ ዘሠላስ፡ ከተማት፡

d): primitiae^la: ከተማ፡ ዐውድከ፡ ἀπαρχαὶ ἅλωνος .

2)In lingua Aethiopico-amharica ከተማ፡ „vulgo vocantur castra regia^lascil. summa^la“ (Lud.), crebro in Annalibus Regum Abyssiniae, ut: ገብሩ፡ ከተማ፡ በ … ; ሰብአ፡ ከተማ፡ homines qui castra regia sequuntur, Lud.

ምብዋእ

et ሙባእ፡ , , ምብዋኣት፡ vel ሙባኣት፡፡ , ingressus^la, introitus^la, aditus^la: ኢያአምር፡ ሙፃእየ፡ ወሙባእየ፡ ^b,7; ; εἴςοδος ; ምብዋእ፡ ; ሙባኣቲሁ፡ ; ሙባአ፡ ቤት፡ ; ; ምብዋኣት፡ ; እስመ፡ እንተ፡ ህየ፡ ቦቱ፡ ምብዋእ፡ (v. ምቡአ፡ !) ላዕለ፡ ይሁዳ፡ ; ; ; ; ሙባአ፡ ግብጽ፡ ; ሙባአ፡ ባቢሎን፡ ; ; ; In specie: locus occasus^laastri .

ላዕለ

frequentissima [e.q. על , ܥܰܠ , عَلَى , amh. ላይ፡ ]; suffixa per ê^lasibi subjungit, ut ላዕሌየ፡ , ላዕሌከ፡ caet. ( gramm.§ 167,3)

1)super^la, supra^la( ἐπὶ et ὑπέρ ), et de statu quietis et de motu in superiorem loci partem: ቆመ፡ ዕዝራ፡ ላዕለ፡ መከየድ፡ ዘዕፅ፡ ; አዕረፈት፡ በረከት፡ ላዕለ፡ ያዕቆብ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ ; ከመ፡ ይኅድር፡ ፍርሀተ፡ ዚአሁ፡ ላዕሌክሙ፡ ; ; ተጽእነ፡ ላዕለ፡ ኪሩቤል፡ ; ሰጥሐ፡ ላዕለ፡ expandere super^la ; ሐጸረ፡ ላዕለ፡ circumsepire super^lai.e. sepimento munire^la ; ተዐየነ፡ ላዕለ፡ obsidere^la ; መጽአ፡ መንፈሰ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌየ፡ ; መንፈሰ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌክሙ፡ ; ; መጽአ፡ ሞት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ነጸረ፡ ላዕለ፡ ; ዘይወግር፡ እብነ፡ ላዕሌሁ፡ ; ዘረወ፡ ላዕለ፡ ; ዘርአ፡ ላዕለ፡ n. 57 ; saepius መጽአ፡ vel በጽሐ፡ ላዕለ፡ supervenit alicui^la, ei accidit^laut ; ; etiam de transeundo super aliquid usurpatur ላዕለ፡ (alias እንተ፡ ላዕለ፡ ) ut ላዕሌየ፡ ኀለፈ፡ መቅሠፍትከ፡ ; . In specie dicitur

a)de vestibus^la, quae alicui superindutae sunt, quas gestat: ; ( ዐጽፍ፡ ዘላዕሌሁ፡ ); .

b)de re gravi, quae oneri^laest super aliquo; ከብደ፡ , ዕፁብ፡ ; ኮነት፡ እዴሁ፡ ላዕለ፡ ኢሎፍሊ፡ ; ትሕዝብተ፡ ሞት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; inde de debito^laet officio^la, quod alicui incumbit: ለእመ፡ ክህደ፡ ተለቃሒ፡ ዘቦ፡ ላዕሌሁ፡ ዕዳ፡ ; ዘሀለወ፡ ላዕሌሁ፡ ልቃሕ፡ qui mutuum debet^la, ; እስመ፡ ላዕሌከ፡ ዝነገር፡ ; ዘላዕሌሁ፡ ማኅተም፡ ἦν ἐπὶ τοῦ δακτυλίου ; ሕሩም፡ et ተሐረመ፡ ; deinde ላዕለ፡ እደ፡ ብእሲ፡ vel ላዕለ፡ nudum significat ejus munere^la, eo duce^la, sub ejus auspiciis^la: ላዕለ፡ እዴሁ፡ δι᾽ αὐτοῦ Platt; (Hierosolyma diruta sunt imperante Vespasiano) ላዕለ፡ እደ፡ ወልዱ፡ ጢጦስ፡ ; ላዕለ፡ ይታመር፡ ἐν χειρὶ Ἰθάμαρ ; ; ላዕለ፡ እምሔው፡ ይትዐቀብ፡ ὑπὸ ἐπιτρόπους ἐστί .

c)de superaddendo ad^laaliquid: ; ; ከመ፡ ኢትንሣእ፡ ብእሲተ፡ ላዕሌሆን፡ .

d)ut in sermone arab., de conditione^la, cui pactum superinstruitur: ወተካየዶ፡ ላዕለዝ፡ et sub hac conditione foedus cum eo fecit^la

e)ex adverso^la, e regione^la(ductum de imminendo super rem) .

f)de imperio in^laalios et de praestantia super^laalios, ut: ነግሠ፡ ላዕለ፡ q.v., ተሠይመ፡ ላዕለ፡ q.v.; ቆመ፡ ላዕለ፡ ; ; አንተ፡ ኩን፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ቤትየ፡ ; ሤሞ፡ ላዕለ፡ 41,33; ; ; ; ; በእንተ፡ ክብረ፡ ቀሲስ፡ ላዕለ፡ ካልኣን፡ de praestantia sacerdotis super alios^la,

g)rarius de objecto sermonis ( de^la): ላዕሌክሙ፡ ተነበየ፡ περὶ ὑμῶν de vobis^la, ; ግሙራ፡ ኢተሰምዐ፡ ነገር፡ ዘከመዝ፡ ላዕለ፡ ሶስና፡ , scilicet ubi sermo de aliquo idem est ac sermo contra aliquem; inde ሠሐቀ፡ et ተሳለቀ፡ ላዕለ፡ q.v. ገብረ፡ ኵነኔ፡ ላዕለ፡ q.v.

h)rarius de causa ( ob^la, propter^la ἐπὶ ): ኢትትላጸዩ፡ ርእሰክሙ፡ ላዕለ፡ ዘሞተ፡ ἐπὶ νεκρῷ ; ; ; .

2)confinii et propinquitatis vim habet ad^la, apud^la, in^la(germ. an^deet bei^de): ላዕለ፡ ባሕር፡ ad mare^la ; አልቦ፡ ሥርወ፡ ላዕሌሁ፡ in eo^la ; እመ፡ ኀባእኮ፡ ላዕሌከ፡ παρὰ σεαυτῷ ; ከመ፡ ኣርኢ፡ ኀይልየ፡ ላዕሌከ፡ ἔν σοι ; ብንያም፡ በከየ፡ ላዕለ፡ ክሣዱ፡ ; saepius ኀደረ፡ ላዕለ፡ ብእሲ፡ ubi Graecus habet ἔν τινι ut ; ; ; ሚላዕሌነ፡ τί πρὸς ἡμᾶς ; ; .

3)de fine, in quem actione intenditur: in^la, ad^la, maxime contra^la, adversus^laet erga^la( Dat. commodi^laet incommodi^la); frequentissimus est his praepositionis usus: እመ፡ መላሕከ፡ መጥባሕተ፡ ላዕለ፡ ዐርክከ፡ ; ይሔልዩ፡ እኩየ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ንብብ፡ ቃለ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ዐርገ፡ ላዕለ፡ አህጉር፡ ; ናሁ፡ አነ፡ ላዕሌከ፡ ; እደዊሁ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ; ; እለ፡ የኀሥሡ፡ ላዕለ፡ እግዚእየ፡ እኪተ፡ ; ቆሙ፡ ላዕሌየ፡ ; praeterea verba አሕሠመ፡ , አስምዐ፡ , ገብረ፡ , አበሰ፡ , ጌገየ፡ , ተምዕዐ፡ , verba dimicandi^laet alia; in bonam partem: ዘንተ፡ ጽድቀ፡ ግበሪ፡ ላዕሌየ፡ ; ያሤኒ፡ ላዕሌኪ፡ ; ግበሩ፡ ምጽዋተ፡ ወምሕረተ፡ ላዕለ፡ ቢጽክሙ፡ ; ይከውን፡ ሣህል፡ ላዕሌሆሙ፡ ; ይጼሊ፡ ላዕሌከ፡ ὑπέρ σου ; ut: n. 58 በእንተ፡ ምንት፡ ገብረ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌነ፡ ዘንተ፡ ἡμῖν ; ከመ፡ ትሠኒ፡ ላዕሌኪ፡ ἵνα εὖ γένηταί σοι ; ኄራነ፡ ኮኑ፡ ላዕሌነ፡ . Dicunt: እኩይ፡ ላዕሌየ፡ mihi displicet^la ; ተኈለቈት፡ ኀጢአት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ peccatum omnibus annumeratum est^la ; ጸሐፈ፡ ላዕለ፡ assignare alicui^la ; . – ላዕለ፡ creberrime componitur cum በ et እንተ፡ et እምነ፡

ተሐዝለ

III,1bajulari^la, gestari^lasinu, ulnis, dorso: ላዕለ፡ ገቦ፡ ትትሐዘሉ፡ ; Deg.; ከዋክብት፡ n. 120 ተሐዚሎሙ፡ በአክናፊሁ፡ ( ለፀሓይ፡ ) ; ተሐዚሎ፡ በዘባንኪ፡ Org. taḥazla

Grébaut
ተሐዝለ፡ taḥazla III,1 ይትሐዘል፡ «être porté sur les dos^fr» ― ታዘለ፡ Ms. BNFabb217, fol. 27v.
58

Leslau
ተሐዝለ taḥazla passive {of ሐዘለ ḥazala } 253b

አድለወ

II,1

I)ponderari^lavel appendi jubere^la: ታደሉ፡ ሊተ፡ መክሊተ፡ .

II)

1)aptum^la, idoneum^la, dignum facere^la, praeparare^la: ዘንተ፡ ሕዝበ፡ አድሉ፡ ለነሢአ፡ ምስጢርከ፡ .

2)facere id quod conducit, probatur, placet alicui ( es einem recht machen^de) plerumque ለ፡ pers.,

a)in bonam partem

α)placere^la, probari^la, ἀρέσκειν , ለእግዚአብሔር፡ አድልዎ፡ ኢይክሉ፡ ; ; ; ; ; δόξαν λαμβάνειν παρά τινος .

β)satisfacere^la, obsequi^la, favere^la, πειθαρχεῖν τινί ; ለ፡ vel rei: አድልዉ፡ ለጽድቅ፡ ; ዘያደሉ፡ ለእኩይ፡ πονηρευόμενος ; አድለውኩ፡ ለገጽኪ፡ ; ; እንዘ፡ ያደሉ፡ ሥምረተ፡ አምላክ፡ (obtemperans voluntati Dei) Org.

γ)vereri^la, revereri^la, honorem habere^laalicui: ዘአድለወ፡ ለእግዚኡ፡ δεδοικὼς τὸν κύριον αὐτοῦ ; ; ; ዘይፈቅድ፡ ያድሉ፡ ለዘፈነዎ፡ ὁ ζητῶν τὴν δόξαν τοῦ πέμψαντος αὐτόν ; (ni α interpretari malueris); : ኢታድሉ፡ በኀፍረት፡ በእንተ፡ ነፍስከ፡ περὶ τῆς ψυχῆς σου μὴ αἰσχυνθῇς .

δ)commodum esse^la, gratificari^laalicui: ከመ፡ ያድሉ፡ ለቢጹ፡ .

b)in malam partem,

α)favorem^la, gratiam^la, laudem captare^laalicujus, adulari^la, nimis admirari^la, contra jus et fas respicere^laaliquem, temere favere^laalicui, partium studio duci^la: በአድልዎ፡ ይገብርዋ፡ ለኀጢአት፡ ; ; ; ኢታድሉ፡ ለሰብእ፡ እንበይነ፡ ላሕዩ፡ ; ; ለአድልዎ፡ ከንቱ፡ εἰς ἀρετὰς ματαίων apocr.; ዘበልሳኑ፡ ያደሉ፡ γλωσσοχαριτῶν ; n. 1080in specie in judicando^la, ኢያደሉ፡ በውስተ፡ ፍትሕ፡ ; creberrime ለገጽ፡ , ut: ኢያደሉ፡ ለገጽ፡ οὐ προσωποληψία ; ; ; ; ; ; ; ; ; ኢያአምር፡ አድልዎ፡ ለገጽ፡ ; ; ; ; ; raro ላዕለ፡ ገጽ፡ , ut: እለ፡ ያደልዉ፡ ላዕለ፡ (v. ለ ) ገጽ፡ .

β)hypocritam esse^lavel agere^la, hypocrisin exercere^la: ; ; ; ; አድልዎ፡ hypocrisis^la ; ;

ግሩም

1)terribilis^la, formidabilis^la, timendus^la, φοβερός ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ኵነኔ፡ ግሩም፡ Enc.; ግሩመ፡ ኮንክዎሙ፡ ለአዝማድየ፡ ; ግርምተ፡ ረሰይዋ፡ ለመድር፡ ; ግሩመ፡ ገጽ፡ ἀναιδὴς προσώπῳ ; ግሩም፡ ውእቱ፡ ብእሲ፡ ነባቢ፡ በውስተ፡ ሀገሩ፡ ; ግሩመ፡ ኮነ፡ ( ሙሴ፡ ) ላዕለ፡ ፀር፡ ; ኢኮኑ፡ ግሩማነ፡ ለዘይገብር፡ ሠናየ፡ ; nonnumquam neutraliter: terribile^la, res formidabilis^la, formido^la: በእንተ፡ ግሩም፡ ዘረከበኒ፡ ; ግሩም፡ (v. ግርማ፡ ) እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ὁ φόβος ; ነበብኩ፡ ግሩመ፡ Lud. Comm. p. 503 n. 41.

2)verendus^la, venerandus^la, augustus^la, majestate praeditus^la, de Deo; ; ; ; ; ; ; ; ; de verbo ; de specie divina ; de rege vel regina: ወለብሰት፡ አልባሰ፡ ክብራ፡ ወኮነት፡ ግርምተ፡ ἐπιφανής apocr.; ግሩም፡ ውእቱ፡ ጥቀ፡ φοβερὸς apocr.; de loco sacrosancto ; ; de colloquio quod horrore sacro percellit aliquem ; ምእናም፡ ግሩም፡ . – Adv. ግሩመ፡ auguste^la .

ከፈለ

I,1[amh. ; כָּפַל duplicare^la, bis complicare^la: كِفْلٌ duplum^la, ቀፈለ፡ ] ይክፍል፡

1)dividere^la, partiri^la, rei et partium, ትከፍል፡ ደወለ፡ መሥልስተ፡ τριμεριεῖς ; ክፍልዋ፡ ለምድር፡ ሰብዐተ፡ ክፍለ፡ ; ከፈልዋ፡ ለምድር፡ ፫ መክፈልተ፡ ; ከፈለ፡ ሰራዊቶ፡ ፬ ክፍለ፡ ; ለ፡ partium ; ; vel ኀበ፡ , ut: ይክፍልዋ፡ ለመዓልት፡ ኀበ፡ ፫ መክፈልት፡ F.N. 10,6; ትከፍሎ፡ ለዝንቱ፡ ኀበ፡ ፷፡ Abush., vel በበ፡ , Abush. (crebro).

a)separare^la, arcere^la: ትክፍል፡ ሕዝበ፡ ይዑድዋ፡ ἀφοριεῖς τὸν λαὸν κύκλῳ .

b)distinguere^la: ከመ፡ ይክፍል፡ ማእከለ፡ ቅዱስ፡ ወዘኢኮነ፡ ቅዱሰ፡ διαστέλλειν .

c)dissecare^la: አበሳኬ፡ ውእቱ፡ ከፊል፡ ለ፪ እስመ፡ ፩ ውእቱ፡ ኢየሱስ፡ διατέμνειν Cyr. ad ; እኂዞ፡ መጥባሕተ፡ ለዕድው፡ እንዘ፡ ይከፍሎ፡ (adversarium dissecans) Enc. n. 877

2)dis^lat^laribuere^la, dispertiri^la, διαμερίζειν ; ; ; ይከፍል፡ ምድረ፡ በሤጥ፡ ; ይከፍሎ፡ ለማይ፡ ዘከመ፡ ፈቀደ፡ ; ውስተ፡ loci: አንበሮሙ፡ ወከፈሎሙ፡ ውስተ፡ አህጉር፡ 2 ; ; ማእከለ፡ pers.: ይክፍሉ፡ ማእከለ፡ ክልኤሆሙ፡ ዕሩየ፡ F.N. 41,3; ; ; ; ለ፡ pers.: ከፈለ፡ ኵሎ፡ ዘቦ፡ ጥሪቶ፡ ለክልኤሆሙ፡ ; ; ; : ; ; ; vel ላዕለ፡ pers.: ፈቀድኩ፡ ከመ፡ እክፍላ፡ ( ለመንግሥትየ፡ ) ላዕለ፡ ፫ ውሉድየ፡ ዕሩየ፡ ;

a)tribuere^la, attribuere^la, assignare^laalicui aliquid, : በከመ፡ ከፈሎ፡ ; ; ; መኑ፡ እምከፈለኒ፡ ከመ፡ እኩን፡ ; : ርስትየ፡ ዘከፈልክዎ፡ ለሕዝብየ፡ ; ; .

b)donare^la, largiri^la, rei: ; : ከመ፡ እክፍሎሙ፡ ጥሪተ፡ ለእለ፡ ያአምሩኒ፡ ; ክፍሎ፡ መንፈሰ፡ ጸጋ፡

c)participem facere^laaliquem alicujus, et ምስለ፡ .

3)ut videtur, intransit.: competere^la, contingere^laalicui, : ; ትረስዮሙ፡ ከመ፡ ይክፍሎሙ፡ አክሊሎሙ፡ Lud. ex Lit. Joh.; fortasse etiam .

ላዕል ላዕል

altitudo^la, (alias ኑኅ፡ , vel ቆም፡ ) ; ; ; translate: አንቲ፡ ይእቲ፡ ላዕለ፡ ኢየሩሳሌም፡ σὺ ὕψωμα Ιη . .

a)conjunctum cum ሁ፡ , ላዕሉ፡ ( gramm.§ 163,2), plerumque praemissis vel praepositione vel relativo, ልብሰቶሙ፡ ዘላዕሉ፡ vestes^laquae supra i.e. superae^la(coelestes) ; ዘላዕሉ፡ ኅሡ፡ ; ዐጸድ፡ ዘላዕሉ፡ ἡ αὐλὴ ἡ ἐπάνω ; እንተ፡ ላዕሉ፡ ኢየሩሳሌም፡ Rel. Bar.; በላዕሉ፡ supra^la, desuper^la( ἄνω , ἄνωθεν ): በሰማይ፡ በላዕሉ፡ ; ; ; ; ; ; ; እምላዕሉ፡ ( ἄνωθεν ) a summo^la, desuper^la ; ( ἐπάνωθεν ) ; ; እስከ፡ ላዕሉ፡ (usque in summum). Etiam in numerandis aetatis annis ላዕሉ፡ adhibetur vice ἐπάνω , supra^laut: እም፳ዓም፡ ወላዕሉ፡ እምኔሁ፡ ; ; ; ;

b)in loci, tamquam sursum^la, supra^la: ትኔጽሩ፡ ላዕለ፡ ውስተ፡ ሰማይ፡ ; ; ; ; ; አምላክነ፡ ውስተ፡ ሰማይ፡ ላዕለ፡ ; ; አንበሮ፡ ላዕለ፡ እምነ፡ አዕርክቲሁ፡ ; ከመ፡ ኢይረሲ፡ ክብረ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ላዕለ፡ እምነ፡ ክብረ፡ እግዚአብሔር፡ apcr. Nota etiam ወላዕለኒ፡ et ultra^lai.e. et quae sunt caetera^la

c) ላዕለ፡ (Acc. loci et st.c.) usurpatur pro praepositione.

altitudo^la, (alias ኑኅ፡ , vel ቆም፡ ) ; ; ; translate: አንቲ፡ ይእቲ፡ ላዕለ፡ ኢየሩሳሌም፡ σὺ ὕψωμα Ιη . .

c) ላዕለ፡ (Acc. loci et st.c.) usurpatur pro praepositione.

እምነ

separ., cujus forma abbreviata et inseparabilis est እም፡ ( gramm.§ 164,3). In libris mss. antiquioribus: እምነ፡ , in recentioribus እም፡ frequentius occurrit. Pro እምነ፡ antiquitus usitatum erat እምኔ፡ ut F. Pronomina suffixa ope vocalis ê^lasibi subjungit, ut እምኔየ፡ , እምኔከ፡ al. ( gramm.§ 167,3), rarissime sine ê^la, ut እምኖሙ፡ . Forma እም፡ si verbo a litera መ፡ incipienti praefigitur, ም non bis sed semel tantum exscribitur, ut እምነ፡ ሞቱ፡ vel እሞቱ፡

1)significat discessum^la, distantiam^la, separationem^laab aliquo: a^la, de^la, ex^la: የኀልቁ፡ ኃጥኣን፡ እምድር፡ ; ; ; ; ; ተዘርዉ፡ ኵሉ፡ ሕዝብ፡ እምኔሁ፡ ; ; አይቴ፡ አሐውር፡ እመንፈስከ፡ n. 192 ; በዐሡር፡ መዋዕል፡ እምኮሬብ፡ ; ኢኮኑ፡ ርሑቃነ፡ እምድር፡ ; . Frequentissimus est hic praepositionis usus post verba absentiae, distantiae, separandi, recedendi, fugiendi, mittendi, removendi, rapiendi, revertendi, mutandi, prohibendi, deficiendi et aberrandi, desistendi, cessandi, exinaniendi, quiescendi, occultandi; huic usui vicinus est usus post verba timendi, cavendi, nec non expergiscendi, convalescendi et medendi, purgandi.

a)praemittitur nominibus loci et spatii, ut significet non tantum directionem, unde aliquid veniat vel fiat, ut እምርሑቅ፡ e longinquo^la ; ; እለ፡ እምቅሩብ፡ οἱ ἐγγίζοντες ; እምላዕሉ፡ ; እምሥራቅ፡ ፀሐይ፡ ወእስከነ፡ ዐረብ፡ al., sed etiam partem vel regionem, a^laqua vel versus^laquam aliquid sit: ; ; እምፀጋሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; etiam praepositiones compositas: እምቅድመ፡ , እምድኅረ፡ , እምታሕተ፡ ; nec non terminum, trans quem sit vel a quo incipiat aliquid: ላዕሉ፡ እምኔሁ፡ ; አፍአ፡ እምጥቅም፡ ἔξωθεν τοῦ τείχους ; ውስጠ፡ እምነ፡ መንጦላዕት፡ ; እምነ፡ – እስከ፡ inde a – usque ad^la ; ; ; .

b)nota locutionem adverbialem: መካን፡ እመካን፡ e loco in locum^la, ut: ዘይትፋለስ፡ ሀገር፡ እምሀገር፡ ( infra a): sed etiam እመካን፡ መካነ፡ e loco in locum^la, ut: መልአ፡ ምድረ፡ ስብሐቲሁ፡ እምወሰን፡ ወሰነ፡ implevit terram gloria tua a finibus ad fines^la Enc.

c)nonnumquam, omisso verbo removendi vel prohibendi, in structuris praegnantibus እምነ፡ eundem significatum habet, qui ei post verba prohibendi convenit; dixeris eum negativum^laet sejunctivum^la: ተፈጽመ፡ አፈ፡ አራዊት፡ እምነቢብ፡ obturatum est os bestiarum^la(prohibitus) a loquendo^lai.e. ute ne loquerentur^la ; ; ተገመንኩ፡ እምኔከ፡ polluta sum tibi^la(interdicta) ; etiam ሐሰ፡ ; ኀደረ፡ ህየ፡ እምዔሳው፡ ወልዱ፡ habitavit ibi, procul a filio suo^la ; ; ; { ; ( በሃም፡ ); ( ፅሩዕ፡ ); F.N. 10,8 ( የዋሂ፡ ).

d)post verba carendi^la, ut አጽምአ፡ ; M.M. f. 36 ጽሙእ፡ ; nec non varia exempla sub ጾመ፡ et ጾም፡ }.

2)significat egressum^lae loco, persona, re: ex^la, ab^la: ፃእ፡ እምነ፡ ምድርከ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; . Frequentissimus est hic usus, potissimum post verba egrediendi, surgendi, germinandi, expellendi, extrahendi, eripiendi, al. Deinde adhibetur denotandis

b)materiae, ex^laqua aliquid fit vel componitur: ; ; ; ; ; .

c)initio^la, a quo aliquid exorditur: Platt; ; ;

d)auctori, a^laquo aliquid factum est: ; ; ; ; verbo passivo: እምኔሁ፡ ተቀጽዑ፡ ዐናብርት፡ ; ; . Memorabile est compistum በእምነ፡ , quod in Cyr. satis frequenter occurrit, alias a me quidem nusquam repertum est: ኵሉ፡ በእምኔሁ፡ ወቦቱ፡ ἐν αὐτῷ καὶ δι᾽ αὐτοῦ ; ኵሉ፡ ቦቱ፡ ወበእምኔሁ፡ ተፈጥረ፡ πάντα δι᾽ αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸν ἔκτισται ; ኵሉ፡ በእምኔሁ፡ ቆመ፡ πάντα ἐν αὐτῷ συνέστηκε ; አብ፡ ይሁብ፡ በረከቶ፡ በእምኔሁ፡ ለወልድ፡ διανέμει ὁ πατὴρ δι᾽ υἱοῦ τὰ ἀγαθά ; al.

f)causae remotiori^la: propter^la, ob^la, prae^la: ; ; ; ; ; ; ; እምዐቢይ፡ ረኃብ፡ ; እምግርማከ፡ ; እምፍርሀት፡ ጐዩ፡ ; ; ; ; ; ; potissimum post verba, quae affectum animi significant, ut: ኀፈረ፡ , አንከረ፡ , ተፈሥሐ፡ al.

g)rarius causae instrumentali^laut ; .

h)normae^lavel causae^la, e qua judicatur, cognoscitur: ; ; ; ; .

i)fonti^la, unde aliquid petitur ; ; ; ; ; ; ; .

k)conditioni^la, in qua tamquam in fundamento nitens aliquis agit: ; .

3)significat partem^laex toto exemtam: ፩ እምኔሆሙ፡ ; መኑ፡ እምክልኤሆሙ፡ ; ክልኤቱ፡ እምኔክሙ፡ ; ; ; .

a)omisso vocabulo numerum definienti, significat: aliquid^la, aliquid^la, aliqua pars^la, ut: ሰይጣን፡ ይወዲ፡ እምኔክሙ፡ ውስተ፡ ሞቅሕ፡ e vobis^laaliquot^la ; 2 ; ; ዘይጸውር፡ እምኵሉ፡ በረከተ፡ ግብጽ፡ gestans^laaliquid e bonis Aegypti^la ; ; ; ; .

b)partitive satis frequentatum est post verba ነሥአ፡ , ወሀበ፡ , ኀርየ፡ , በልዐ፡ , ሰትየ፡ , ተርፈ፡ , አትረፈ፡ , መልአ፡ , ጸግበ፡ et ea quae similem habent significatum.

c)hoc እምነ፡ partitivum etiam aliam praepositionem sibi praemissam tolerat, ut: ይቤ፡ አረጋዊ፡ ለእምጠቢባን፡ uni e sapientibus^la

4)usurpatur comparative^la: prae^la; quam^la; et comparativo et superlativo denotando adhibetur; et cum adjectivis participiisque et cum verbis conjungitur: ዐቢይ፡ እምነ፡ major quam^la ; ; ; ሠናይት፡ እምአንስት፡ pulcherrima mulierum^la ; ; ትጠብብ፡ እምኵሉ፡ አርዌ፡ ; ; ; ያፈቅሮ፡ እምነ፡ diligebat cum magis quam^la ; እምኵሉ፡ ጽድቅ፡ ትመውእ፡ ὑπὲρ πάντα νικᾷ ἡ ἀλήθεια ; ለከ፡ ይበጽሐከ፡ እምነ፡ ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ; ; (20); እምነ፡ ክልኤሆሙ፡ ብእሲት፡ እንተ፡ ሠናይ፡ ልባ፡ -27.

a)post እምነ፡ comparativum alias praepositiones et genitivi notam ( ዘ፡ ), quae secundum enuntiationis structuram rei comparatae praemittendae erant, omittere licet: ; , quamquam etiam retineri possunt: ይኄይስ፡ ነቢር፡ ውስተ፡ ገዳም፡ እምስለ፡ ብእሲት፡ መግእዝት፡ ; ; .

b)hoc eodem እምነ፡ vel እም፡ duae enuntiationes integrae inter se comparari possunt; quod ubi fit, እምነ፡ conjunctionem potius quam praepositionem dixeris (quae idem valet quod እምነ፡ ዘ፡ ): ንደቅ፡ ውስተ፡ እደ፡ እግዚአብሔር፡ እምንደቅ፡ ውስተ፡ እደ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; , al.

5)Transfertur ad tempus^la: inde a^la, ex^la, abhinc^la: ; ; ; ; ; እምትካት፡ ; እምዓለም፡ ; እምይእዜ፡ ; እምቅድመ፡ ዓለም፡ inde ab initio mundi^la ; ; እምኔሁ፡ deinde^la ; ; እምዝ፡ post haec^la, deinde^la, deinceps^la, tunc^la, tum^la ; ; ; ; al. ( ዝ ; አሜሃ፡ , ሶቤሃ፡ ); እምዘ፡ et n. 194 እምአመ፡ ex quo^la(tempore) ; ; ; al. ( ዘ፡ ); ; ( አመ፡ ); እምነ፡ statim post^la ; እምሰሚዐ፡ ቃሉ፡ audita ejus voce^la In specie nota

a) ትውልድ፡ እምትውልድ፡ generatio alia post etiam^la ; ; ዕለተ፡ እምዕለት፡ ; et indecl. ዕለት፡ እምዕለት፡ diem alium post alium^la ; ዓም፡ እምዓም፡ ( supra b; et gramm.§ 163,2).

b)etiam locutionibus adverbialibus in Accusativo positis, ut: ይእተ፡ አሚረ፡ , ይእተ፡ ዕለተ፡ haec praepositio praefigitur: እምይእተ፡ ዕለተ፡ (v. ዕለቲ፡ ዕለት፡ ) ; እምይእተ፡ አሚረ፡ (v. እምይእቲ፡ አሚር፡ ) 30, 25; (cfr. እስከ፡ ; et እምድኅረ፡ ሕቀ፡ ; et ለለ፡ ) – እምነ፡ pronomino relativo ዘ፡ postponere licet, ut: ዘእምነ፡ ; . – እምነ፡ aliis praepositionibus praefigitur, ut: ላዕለ፡ , መልዕልተ፡ , መንገለ፡ , ማእከለ፡ , መትሕተ፡ , ቅድመ፡ , በይነ፡ , ኀበ፡ , ታሕተ፡ , ውስተ፡ , ዐውደ፡ , ዲበ፡ , ድኅረ፡ q.v.; et conjunctionibus, ut: ቅድመ፡ , አመ፡ , , ዘ፡ , ድኅረ፡ q.v.

ላዕላይ

(rarius ላዕላዊ፡ ) fem. ላዕላይት፡ superior^la, summus^la, celsus^la, elatus^la, altus^la: ; ላዕላይ፡ ማኅደር፡ contignatio summa^la, ; ላዕላይ፡ ፍኖት፡ ἡ ἄνω ὁδός ; ; ምጥማቃት፡ ላዕላይ፡ κολυμβήθρα ἡ ἄνω ; ላዕላይ፡ ገቦሁ፡ ; ; ሀገር፡ ታሕታይት፡ ወላዕላይት፡ ; ; ሐነጸ፡ አንቀጸ፡ ላዕላየ፡ (v. ላዕሌየ፡ ) ; ላዕላይ፡ ደወለ፡ ግብጽ፡ vel ላዕላይ፡ ግብጽ፡ ( Aegyptus superior^la); .

ላዕላዕ

balbus^la, blaesus^la: ጸያፍ፡ ወላዕላዐ፡ ልሳን፡ አነ፡ ; ለበሃማን፡ ወለጸያፋን፡ ወላዕላዓን፡ ረሰዮሙ፡ ( ክርስቶስ፡ ) ይትናገሩ፡ ርቱዐ፡ ; ላዕላዐ፡ ልሳን፡ (sc. clericum constituere non licet^la) saepius in Can. ecclesiasticis^laut ; ; etiam: ላዕልዐ፡ ልሳን፡ Fid. Jac. Bar. – : ላዕላዕ፡ ለታት፡ ዘ፡ ለምባዳ፡ ; aliud^la: ላዕላዕ፡ ዘ፡ ለምንብዳ።

ላዕላዕ

በሃም ጸያፍ

, በሃማን፡ mutus^la, elinguis^la, difficulter loquens^la: ትከውን፡ በሃመ፡ ἀποκωφωθήσῃ ; ኢትከውን፡ እንከ፡ በሃመ፡ ; ἄλαλος ; ; ; ἄλογος ; በሃም፡ ወጽሙም፡ δύσκωφος καὶ κωφός ; κωφὸς ; ; μογιλάλος ; σιωπῶν ; በሃማን፡ ( ላዕላዕ፡ ); እምነ፡ negativo: ኮነ፡ ጽሙመ፡ ወበሃመ፡ እምአውሥኦትክሙ፡ ; በሃም፡ ወጽሙም፡ እምናዝዞትክሙ፡ – : በሃም፡ ስጉም፡ ዘ፡ ድዳ፡ haesitans^lalingua, balbutiens^la, blaesus^la[neque صاف et ضاف inclinare^laet declinare^la(c. عن ) neque amh. ጸየፈ፡ ( ) etymon aptum praebuerint]: ጸያፍ፡ ወላዕላዐ፡ ልሳን፡ አነ፡ ἰσχνόφωνος ; ; ልሳን፡ ጸያፍ፡ ψελλίζουσαι ; ; ጸያፋን፡ ( ላዕላዕ፡ ).

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose