Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

1 -1 .5 I4 [3 m1 «1 δ2 ሀ340 ሁ12 ሂ22 ሃ43 ሄ56 ህ150 ሆ33 ለ1499 ሉ35 ሊ138 ላ202 ሌ43 ል555 ሎ45 ሐ1163 ሑ38 ሒ13 ሓ13 ሔ26 ሕ851 ሖ53 መ4467 ሙ132 ሚ80 ማ774 ሜ107 ም1700 ሞ181 ሟ1 ሠ415 ሡ19 ሢ29 ሣ110 ሤ33 ሥ447 ሦ17 ረ435 ሩ26 ሪ5 ራ107 ሬ10 ር451 ሮ53 ሰ1439 ሱ65 ሲ71 ሳ132 ሴ44 ስ645 ሶ333 ሸ23 ሹ5 ሺ6 ሻ6 ሼ2 ሽ14 ሾ8 ቀ755 ቁ27 ቂ34 ቃ166 ቄ74 ቅ432 ቆ93 ቈ127 ቊ2 ቋ9 ቌ1 ቍ165 በ3042 ቡ30 ቢ53 ባ300 ቤ203 ብ965 ቦ185 ተ3828 ቱ12 ቲ9 ታ244 ቴ61 ት936 ቶ37 ቸ1 ች1 ኀ726 ኁ4 ኂ14 ኃ24 ኄ31 ኅ377 ኆ31 ኈ19 ኊ2 ኍ17 ነ1085 ኑ38 ኒ22 ና230 ኔ28 ን751 ኖ66 አ7729 ኡ9 ኢ1848 ኣ153 ኤ172 እ4462 ኦ133 ከ1636 ኩ47 ኪ100 ካ145 ኬ55 ክ397 ኮ235 ኰ88 ኲ12 ኳ14 ኴ3 ኵ493 ኽ2 ኾ2 ወ2953 ዊ2 ዋ72 ዌ2 ው667 ዐ900 ዑ52 ዒ2 ዓ149 ዔ22 ዕ764 ዖ54 ዘ2448 ዙ4 ዚ9 ዛ110 ዜ52 ዝ405 ዞ12 ዠ16 ዡ2 ዢ1 ዣ24 ዥ1 የ404 ዩ4 ያ898 ዬ4 ይ3190 ዮ100 ደ730 ዱ12 ዲ137 ዳ153 ዴ44 ድ491 ዶ25 ጀ5 ጁ7 ጃ2 ጅ5 ገ756 ጉ40 ጊ75 ጋ81 ጌ78 ግ504 ጎ59 ጐ114 ጒ1 ጓ9 ጔ3 ጕ129 ጠ322 ጡ9 ጢ31 ጣ43 ጤ33 ጥ300 ጦ26 ጨ6 ጫ3 ጭ4 ጮ1 ጰ48 ጱ1 ጲ11 ጳ49 ጴ21 ጵ29 ጶ10 ጸ716 ጹ5 ጺ13 ጻ112 ጼ53 ጽ643 ጾ74 ፀ178 ፁ6 ፂ16 ፃ27 ፄ23 ፅ107 ፆ5 ፈ558 ፉ6 ፊ68 ፋ47 ፌ19 ፍ516 ፎ11 ፐ13 ፒ9 ፓ11 ፔ8 ፕ7 ፡14 ።3 ፤1 ፩67 ፪25 ፫30 ፬22 ፭15 ፮2 ፯10 ፰4 ፱5 ፲37 ፳9 ፴7 ፵7 ፶7 ፷2 ፸7 ፹2 ፺3 ፻3 ፼1 back to full list

ኀበ

; in libris Mss. antiquioribus et impressis nonnumquam ኀቤ፡ (ut: በኀቤ፡ አንቀጽ፡ ; ኀቤአ፡ ; ; gramm.§ 167,3); suff.: ኀቤየ፡ , ኀቤከ፡ ኀቤሁ፡ ኀቤነ፡ al. ( gramm.§ 167,3); significat

A)propinquitatem et contiguitatem: ad^la, apud^la, juxta^la; conjungitur cum nominibus loci, rei, personae: ኀበ፡ ተከዚ፡ παρά τὸν ποταμόν ; ; ; ቆመት፡ ድኅሬሁ፡ ኀበ፡ እገሪሁ፡ ; ; ; ኀበ፡ ዐዘቅት፡ ἐπί τῇ πηγῇ ; ሀሎ፡ ኀበ፡ ኆኅት፡ ; ሀለዉ፡ ኀቤሁ፡ ሰብእ፡ ብዙኃን፡ ; ቆመ፡ አፍአ፡ ኀበ፡ ኆኅት፡ πρὸς τῇ θύρᾳ ; πρὸς τὸ μνημεῖον ; እነብር፡ ኀቤክሙ፡ ; 2 ; ቃል፡ ሀለወ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; እንተ፡ ኀቤየ፡ ἡ πλησίον μου ; ; ነፋኄ፡ ቀርን፡ ኀቤየ፡ ሀሎ፡ ἐχόμενά μου ; .

a)apud^laaliquem i.e. in domo^laejus: ቦቱ፡ ኀቤነ፡ ሣዕረ፡ παρ᾽ ἡμῖν ; ንበር፡ ኀቤሁ፡ οἴχησον μετ᾽ αὐτοῦ ; አኀድር፡ ኀቤክሙ፡ κατοικιῶ ὑμᾶς .

b)in potestate alicujus i.e. penes^la: ኵሎ፡ ዘሀሎ፡ ኀቤሆሙ፡ τὰ ἐν ταῖς χερσίν αὐτῶν ; ብየ፡ ኀቤየ፡ ራብዕተ፡ እዴሃ፡ ለሰቅል፡ ; ; ዝንቱ፡ እምከመ፡ ሀለወ፡ ኀቤክሙ፡ ταῦτα ὑμῖν ὑπάρχοντα ; ኀቤየ፡ ሀሎ፡ መራኁት፡ ἔχω ; ኀቤከ፡ ውእቱ፡ Kuf. p. 136.

c)in animo alicujus i.e. in^la, penes^la: ኢሀለወት፡ ጽድቅ፡ ኀቤነ፡ ἐν ἡμῖν ; ; ; ትእዛዘ፡ ዚአየ፡ ኅባእ፡ኀቤከ፡ παρά σεαυτῷ ; ፈቂደ፡ ገቢረ፡ ሠናይ፡ ሀሎ፡ ኀቤየ፡ παράχειταί μοι .

B)motionem vel directionem ad locum, rem, personam: ad^la, versus^la, in^la, ἐπὶ , πρός al.: አዕይንቲሁ፡ ለእግዚአብሔር፡ ኀበ፡ እለ፡ ይፈርህዎ፡ ; ; ; ; 1 ; ወእምድኅሬሁ፡ ኀበ፡ ምውታን፡ ; ወፅአ፡ ኀበ፡ ኆኅት፡ ; ኣሌዕል፡ እዴየ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ኣቀውም፡ ሥርዐትየ፡ ኀቤሁ፡ ; frequentissime usurpatur post verba eundi: መኑ፡ የሐውር፡ ኀበ፡ ዝንቱ፡ ሕዝብ፡ ; exeundi: ይወጽእ፡ ኀበ፡ ማይ፡ ; ; ; intrandi , ascendendi ; veniendi እመጽእ፡ ኀቤከ፡ ; ; ; ; ; ; ; mittendi ; ; currendi ; ; appropinquandi ; ; tradendi et vendendi (alicui) ; ; ; ferendi ; deponendi et jaciendi ; ; ; fugiendi, se recipiendi ; ( ጕየይ፡ ኀበ፡ ላባ፡ ); revertendi et reducendi ; ; ; attingendi ; inclinandi ; ; monstrandi ( አመረ፡ , መርሐ፡ ); aspiciendi ይኔጽሩ፡ ኀበ፡ ; ; clamandi, rogandi, precandi: ጽራኅ፡ ኀቤየ፡ ; ይስእሉ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ጸሊ፡ ለነ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; querendi, accusandi ; ; transmutandi: ተወለጠ፡ ፍሥሓሆሙ፡ ኀበ፡ ሐዘን፡ ; ወለጡ፡ ግዕዞሙ፡ ኀበ፡ ሥርዐተ፡ መላእክት፡ Org. — De usu vocis ኀበ፡ post ከፈለ፡ vid. ክፈለ፡ — Pronomini relativo postponere licet praepositionem ኀበ፡ , ut: ምድር፡ ዘኀበ፡ ነበርክሙ፡ ; ; ; n. 593 አንቀጽ፡ ዘኀበ፡ ይክዕዉ፡ እዳወ፡ ; ( gramm.§ 202,2). Componitur cum aliis praepositionibus: ለኀበ፡ , quod accuratius, quam ኀበ፡ , directionem in locum, rem, personam notat

1)ad^la, versus^la, in^la ; ባሕታውያን፡ ተመያጥያን፡ ለኀበ፡ ዓለም፡ anachoretae in mundum revertentes^la, ; መርሕ፡ ለኀበ፡ ክርስቶስ፡ παιδαγωγὸς εἰς Χριστόν ; ; ዝንቱ፡ ጾታ፡ ይትከፈል፡ ለኀበ፡ ብዙኅ፡ ክፍል፡ F.M. 23,2.

2)adhibetur designandis rationibus, quae inter res vel personas intercedunt:

a)cum^la, inter^la, erga^la: ከመ፡ ትሑሩ፡ በኂሩት፡ ለኀበ፡ እለ፡ አፍአ፡ εὐσχημόνως πρὸς τοὺς ἔξω ; .

b)in iis quae pertinent ad^la: ለኀበ፡ እግዚአብሔር፡ τὰ πρὸς τὸν θεόν (at ለመንገለ፡ ).

c)in modum^la, tamquam^la, instar^la: አንተ፡ ትከውኖ፡ ሎቱ፡ ለኀበ፡ እግዚአብሔር፡ σὺ δὲ αὐτῷ ἔσῃ τὰ πρὸς τὸν θεόν (at በኀበ፡ ).

d)ad modum^la, normam^la: ተላውያን፡ ለኀበ፡ ቃሉ፡

ዕልወት

et , fem. et m. , ዕልወታት፡ ,

1)conversio^la(rerum divinitus immissa), catastropha^la: እስመ፡ ኮነ፡ ዕልወተ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ μεταστροφὴ παρὰ τοῦ θεοῦ ; ; እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ኮነት፡ ዕልወተ፡ አኮዝያስ፡ καταστροφή ; ትበጽሖሙ፡ ዕልወቶሙ፡ .

2)perversitas^la, pravitas^la, rebellio^la, defectio^la, transgressio^la, haeresis^la, apostasia^la: ንትሉ፡ በዕልወትነ፡ ὀπίσω τῶν ἀποστροφῶν ἡμῶν ; ; እስመ፡ ዕልወተ፡ ሕግ፡ ውእቱ፡ ዝግብር፡ ; ; ዕልወታት፡ αἱρέσεις , ; ; አዝማነ፡ ዕልወታት፡ Enc.; ድኅረ፡ ኀለፈ፡ ዕልወት፡ Enc.

3)descriptum^lavel transscriptum^la( exemplar^la), apographum^la: ሀሎ፡ ኀቤነ፡ ዕልወቱ፡ ለውእቱ፡ መጽሐፍ፡ ἐξ ἀντιγράφων τῶν παρ ’ ἡμῖν , Epist. Cyr. ad Joann. in

ሀለወ

I,2(rarius per ሐ et ኀ ) Imperf. ይሄሉ፡ , የሀሉ፡ , ሀሊው፡ ( ), ሀልዎ፡ et ሀልዎቶ፡ ; in Perf. 3 masc. praeter formam ሀለወ፡ etiam forma contracta ሀሎ፡ usitatissima est ( gramm.p. 142 2), nec non in 3 fem. ሀሎት፡ efferri et scribi potest ( ). Sed erravit J. Ludolfus, cum inter formas ሀሎ፡ et ሀለወ፡ significationis discrimen interesse censeret (in 1 et 2), nam omnibus fere in locis, ubi ሀለወ፡ vel ሀሎ፡ occurrit, diversi libri mss. utramque formam promiscue usurpatam exhibent. [Radicem ሀለወ፡ comparandam propono cum arab. حَالَ ( حَول ) et substantivo حَالٌ ; eodem modo literae radic. secundae et tertiae ordo permutatus est inter ኀለወ፡ et خال ( خَول ), ኀለየ፡ et خال ( خَيْل ), al. Sed quamvis prima radicis significatio in vertendo, mutando, circumagendo^lasit, tamen miro quodam genii linguae innati lusu verbo notio existendi^laaddicta est, alteri autem verbo ኮነ፡ , cujus notio prima a stando^lapetita est, significatio oriendi, fiendi, accidendi^lacontigit. Amh. sonat አለ፡ ]. Significat:

1)esse^la, existere^la. Neque tamen ad praedicatum cum subjecto copulandum adhiberi solet, sed existentiam subjecti nudam ponit, aut absolute, aut tamquam in aliquo loco, statu, tempore, actione versantis: ሀሎ፡ ፩ ብእሲ፡ ; . ኢትፍቱ፡ ሀልዎ፡ ምስሌሆሙ፡ . ሀሎኩ፡ ውስተ፡ ባቢሎን፡ ; በአምጣነ፡ ሀለውኩ፡ ; ኢትፍራህ፤ ሀሎኩ፡ ምስሌከ፡ ; n. 4 ; ; እግዚኦ፡ ሀሎከ፡ ማእከሌነ፡ ; ይከውኑ፡ ከመ፡ ዘኢሀለዉ፡ ; ውስተ፡ እዴሆሙ፡ ሀለወት፡ ሠናይቶሙ፡ ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ ዲበ፡ ምድር፡ .

a)Creberrime ipsum Perf. ሀለወ፡ notionem temporis praesentis suggerit: አንበሳ፡ ሀሎ፡ ውስተ፡ ፍኖት፡ λέων ἐν ταῖς ὁδοῖς ; አይቴ፡ ሀሎ፡ ubi est?^la ; ; ; ; አነ፡ ውእቱ፡ ዘሀሎ፡ ἐγώ εἰμι ὁ ὤν ; ሀለወ፡ ወኢሀለወ፡ ἦν καὶ οὐκ ἔστι ; sed haud minus frequenter ሀለወ፡ tempore praeterito vertendum est: ጸሐፍ፡ ኵሎ፡ ነገረ፡ ዘሀሎ፡ ውስተ፡ ክርታስ፡ ; ሀሎኩ፡ አነ፡ ኀበ፡ ፈለግ፡ ; ; ; ; ; . Imperfectum tempus futurum significat: ወለዓለምኒ፡ ትሄሉ፡ ; ; ; ; ; sed etiam de tempore praesenti usurpatur: ዘሀሎ፡ ወይሄሉ፡ ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν ; ; የኀልፍ፡ ከመ፡ ጽላሎት፡ ወኢይሄሉ፡ እንከ፡ . De enuntiationibus conditionalibus conferre licet exempla ; ; ; ኀበ፡ ሀሎ፡ ደመና፡ ህየ፡ ሀሎ፡ መንፈስ፡ ; et al.

b)Construi potest cum loci: ሀለዉ፡ ሐቅለ፡ erant in agro^la ; ; ; ; 2 ; እንዘ፡ ሀሎ፡ ዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ . .

c)Nonnunquam ope verbi ሀለወ፡ praedicatum subjecto copulatur; quod si fit, praedicatum in ponere licet ( gramm.p. 346): ለዘ፡ ሀለወ፡ ድልወ፡ ei, qui paratus fuerit^la ; ; sed notio existendi huic verbo tam firmiter inhaeret ut praedicatum appositionis instar saepius in Nomt. ponatur: ሀለወ፡ ድፉን፡ ; ; ወእሙንቱሂ፡ ሀለዉ፡ ቅዉማን፡ al.

d)Aethiopes verbum ሀለወ፡ cum Imperfecto alius verbi componunt, ut durationem actionis denotent, sive in tempus praeteritum incidat: ሀሎኩ፡ እሰክብ፡ dormiebam^la ; ; ; ; ; ; ; ; ; sive in Praesens: ሀሎ፡ ይነብር፡ በየማነ፡ እግዚአብሔር፡ , vel praesens instans: ይመጽእ፡ ሀሎ፡ venturus est^la ; ትሠጠም፡ ሀለወት፡ ; ሀለወት፡ ትወልድ፡ ; sive in futurum አንተ፡ ሀለወት፡ ትትፌጸም፡ ; Platt; ዘይከውን፡ ሀሎ፡ . Simili modo cum alius verbi Infinitivo verbali coniungitur, eodem sensu: ሀሉ፡ ተወኪለከ፡ ἴσθι πεποιθώς et al.; nec non እንዘ፡ Imperf. sequi potest: በኵሉ፡ መዋዕለ፡ ሕይወትየ፡ ሀለውኩ፡ እንዘ፡ እዜከሮ፡ ለእግዚአብሔር፡

e)Opponitur ዘሀሎ፡ id quod est^lai.e. praesens^laei quod venturum vel futurum est ( ዘይመጽእ፡ , ዘይሄሉ፡ , ዘይከውን፡ ) ; ( τὰ ἐνεστῶτα ) , quamquam aliis in locis ዘሀሎ፡ id, quod factum est^la τὸ γεγονός , significat, .

f)Theologis et philosophis ሀልዎ፡ et ሀልዎት፡ est existentia^la, essentia^la, ut እግዚአብሔር፡ አምጻኤ፡ ኵሉ፡ ዓለም፡ እምኀበ፡ ኢሀልዎ፡ ኀበ፡ ሀልዎ፡ Deus qui totum mundum^la ἐκ τοῦ μὴ εἶναι εἰς τὸ εἶναι perducit^laFal. f. 83; እግዚአብሔር፡ ለሰብእ፡ እምሀልዎ፡ አግብኦ፡ ውስተ፡ ሞት፡ ; Hippocrates et Galenus docent: ነፍስሰ፡ ኢትሄሉ፡ ዘእንበለ፡ ዳእሙ፡ በሀልዎተ፡ ሥጋ፡ ወተኀልፍ፡ በኅልፈታ፡ ሀልዎታት፡ entia^la( τὰ γεγονότα ) saepissime in Chrys., ut

2)instare^la, futurum esse^la: ክልኤቱ፡ ዓመት፡ ኀለፈ፡ ዘረኃብ፡ ወዓዲ፡ ሀሎ፡ ኀምስቱ፡ ዓመት፡ ; . Construi solet cum , verbi, ut conveniat Graeco μέλλειν Infin. n. 5( gramm.p. 138): እለ፡ ሀለዎሙ፡ ይእመኑ፡ ቦቱ፡ οἱ μέλλοντες πιστεύειν ἐπ᾽ αὐτῷ ; ; ; ; ; ; vel simplici Futuro Graeco: ; ; ; ; . Haud raro ሀልዎ፡ post verbi collocatur; ያእምርዎ፡ ሀለዎሙ፡ ; ; ; . Sed multis aliis in locis haec phrasis Graeco δεῖ seq. Infin., Latino oportet^la, necesse est^larespondet, quippe cum ሀለወ፡ cum conjunctum significare possit convenit ei, ut^lavel oportet^la( infra ). Ita legitur: ሀለወክሙ፡ ትትወለዱ፡ δεῖ ὑμᾶς γεννηθῆναι ; ; ; ; . Etiam ከመ፡ subjunctivo praeponere licet: ሀለወኒ፡ ከመ፡ እዜንዎን፡ Rarius libri et mss. et impressi in hac phrasi pro verbi Imperf. praebent: ሀለዎ፡ ይትሌዐል፡ Caeterum non modo ሀለወ፡ cum , sed etiam verbum ሀለወ፡ personaliter flexum, Subjunctivo praepositum, idem significare potest: ዘሀለወ፡ ይኩን፡ ; ; ; ሀሎነ፡ ኵልነ፡ ንብጻሕ፡ ; Polygl., ሀለውነ፡ ንሕምም፡ { : Weninger, Verbalsystem^lap. 271, n. 430}.

3)exstare^la, reperiri^la, esse^la: እስመ፡ ሀሎ፡ ዘያሐምም፡ ἔστι γὰρ ὁ ταπεινῶν ; ሀለወ፡ ዘይብዕል፡ በብዝኀ፡ ጠዊዕ፡ ; ; ; ; ; ; ልሂቅኒ፡ ወአእሩግኒ፡ በኀቤነ፡ ሀለወ፡ ; ; ; ; ; ኢሀሎኑ፡ ህየ፡ ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ ; ኢሀለወት፡ ኀበ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ οὐχ εὑρέθη ; ; ኵሉ፡ ዝንቱ፡ ኢሀለወ፡ ኀበ፡ ጻድቃን፡ haec omnia apud justos non reperiuntur^la( accidunt^la) ; ሀሎ፡ ኀቤከ፡ πάρεστί σοι , subest tibi^la, .

4)durare^la, manere^la, vivere^la, esse^la: ዘይሄሉ፡ ለዓለም፡ μένων εἰς αἰῶνα ; ; ዘሀለወ፡ ዘልፈ፡ 1 ; ወአንተሰ፡ ትሄሉ፡ σὺ δὲ διαμένεις ; አብያተ፡ ጻድቃን፡ ይሄልዉ፡ οἶκοι δικαίων παραμένουσι ; ; ሕሊና፡ ልብከ፡ ኢይሄሉ፡ ; ኢይሄሉ፡ በመሐላሁ፡ jusjurandum non servat^la ; ሀልዎትከ፡ በዝ፡ ἀντέχεσθαι ἐν τούτῳ ; ሀልዉ፡ በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ; ኢትሄሉ፡ ለዓለም፡ οὐ κατοικηθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα ; ; ; perdurare^la ; opponitur ተሀጕለ፡ ; nonnunquam synonymum est verbo ሐይወ፡ ut ወቦ፡ እለሂ፡ ሀለዉ፡ እስከ፡ ይእዜ፡ ; እመ፡ ሀሎኩ፡ ትሬኢ፡ ወእመ፡ ሐየውከ፡ ታአምሮ፡ , nec non ይሄሉ፡ በተስፋ፡ κατασκηνώσει ἐπ᾽ ἐλπίδι .

5)versari in aliqua re^la: ውስተ፡ መስሎ፡ ነገር፡ ኢይሄልዉ፡ ; እንዘ፡ ሀለወት፡ ውስተ፡ ማሕምመ፡ ወሊድ፡ ; ኢሳይያስ፡ ሀሎ፡ በራእየ፡ እግዚእ፡ .

6)se habere^la(de valetudine, conditione, caet.), quo sensu ኮነ፡ usitatius est: ከመ፡ ይስማዕ፡ ዜናሃ፡ ዘከመ፡ ሀለወት፡ ; ናአምር፡ ዘከመ፡ ሀለዉ፡ πῶς ἔχουσι ; እፎ፡ ሀሎከ፡ quomodo vales?^laLud.

7)adesse^la, praesentem esse^la: ኢሀሎ፡ ምትየ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ πάρεστι ; ; ; ; ለእመ፡ ኢሀሎኩ፡ ἀπὼν ; ; ሀልዎ፡ በሥጋ፡ παρουσία τοῦ σώματος ; ; ; ; ; በሀልዎተ፡ ሰብእ፡ coram hominibus^la ; ኵልነ፡ እለ፡ ሀሎነ፡ ዝየ፡ omnes qui adsumus^la ; ለኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ omnibus, qui aderant^la

8)Ubi subjunctum habet, ሀለወ፡ pariter ac ኮነ፡ significare potest: convenit ei^la, decet eum^la, cadit in eum^la, ut እመቦ፡ ዘስሕተ፡ ውስተ፡ ዘከመዝ፡ ግብር፡ ሀለዎ፡ n. 6 ንስሓ፡ ፫ ዓመት፡ ፍጹም፡ poenitentia triennii integri ei injungenda est^la b. Ita saepissime cum Subjunctivo verbi construitur, supra Etiam sine pronomine subjuncto eundem sensum habet : ዘኢሀሎ፡ τὰ μὴ δέοντα (Platt: ዘኢህልው፡ ).

Cross-references: also ሀልዎ፡ (TraCES)

ትሥልስት

1)triplum^la, triplex ordo^la: ትሥልስት፡ ገጾሙ፡ ὄψις τρισσή ; ኵሎሙ፡ በትሥልስት፡ πάντες τρισσοί ; ትሥልስተ፡ τρισσῶς ; ዘሞኪ፡ ትሥልስተ፡ (v. ትሥልስተኪ፡ ) .

2)numerus^la n. 233ternarius^la, in specie trinitas^la(de Deo) ; ሀሎ፡ እግዚአብሔር፡ በመንግሥቱ፤ እግዚአብሔር፡ በትሥልስተ። እግዚአብሔር፡ በመለኮቱ፡ Lit. Diosc.; እመቦ፡ ዘይፈልጦ፡ ለእግዚአብሔር፡ እምትሥልስቱ፡ ውጉዝ፡ ውእቱ፡ Fid. Jac. Bar.; ትሥልስተ፡ መለኮት፡ M.M. f. 8.

tǝślǝst

Grébaut
ትሥልስት፡ tǝślǝst «le nombre trois^fr, tiers abyssin^fr» ― ሲሶ፡ Ms. BNFabb217, fol. 49v.

Leslau
ትሥልስት tǝślǝst Trinity^en, threefold^en, three times as many^en
ትሥልስት፡ እድ tǝślǝst ʾǝd third part^en, እድ፡
ትሥልስታት፡ tǝślǝstāt triad^en 530a

ዕርይና

et plerumque ዕሪና፡ , aequalitas^la: ; τοῦ Λόγου ዕሪና፡ ዘእግዚአብሔር፡ አብ፡ ἡ ἰσότης ἡ πρὸς τὸν πατέρα Cyr. c. ; ዘኢየአምን፡ በአካላተ፡ ሥሉስ፡ አው፡ ዘኢየአምን፡ ዕሪናሆሙ፡ በባሕርይ፡ ወበአምላክና፡ F.M. 27,7; ዕሪና፡ መለኮት፡ coaequalitas divinitatis^la(in Trinitate), Lit. Joh.; ለ፡ , ut: ሀሎ፡ ወልድ፡ በአርአያ፡ እግዚአብሔር፡ ወበዕሪና፡ ወበመልክእ፡ ለዘወለዶ፡ Cyr. ad ; እንዘ፡ ሀሎ፡ በአርአያ፡ ወበዕሪና፡ ለአቡሁ፡ ἐν μορφῇ καὶ ἰσότητι τοῦ πατρός Cyr. c. ; በዕሪና፡ (i.q. ዕሩየ፡ ) aequaliter^la, aequabiliter^la: Deus አዘዘ፡ አክብሮቶሙ፡ (sc. patrem et matrem) በዕሪና፡ ; እፎ፡ ትከውን፡ ክብር፡ በዕርይና፡ ποῦ ἴση ἡ τιμή ; ለይረሱ፡ በዕሪና፡ F.N. 42,4; { aequinoctium^la: Abush. ( ጸዳያዊ፡ )}

ቃቡ

κάβος (in Gen. κάβου ), mensura quaedam aridorum (hebr. קַב ) ; ሀሎ፡ ውስተ፡ አስፋሬዳ፡ ሥርናይ፡ ንስቲት፡ ዘየአክል፡ መጠነ፡ መስፈርተ፡ ቃቡ፡

እክል

, plerumque m. , እክላት፡ (quamquam raro), [ אֹכֶל , أُكْلٌ ] 1) cibus^la, esca^la,

a)hominum, βρώματα ; ; ; ; ; ; ; ; ; σῖτα ጕርዔ፡ እክለ፡ ይጥዕም፡ ; ; ἄρτος , ἄρτοι ( panis^la) ; ; ; ; ; ብልዒ፡ እክለኪ፡ ; ; ; ; ; ; እክል፡ ወማይ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

b)bestiarum, pabulum^la: χορτάσματα ; ; ; ; .

2)in specie: frumentum^la, fruges^la, far^la, proventus^laagrorum, σῖτος , አይቴ፡ እክል፡ ወወይን፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; γεννήματα ; ; ; ; ; ; እክለ፡ ማእረር፡ ; ; ἐκφόρια ; ኀጣአ፡ እክል፡ inopia frugum^lavel caritas annonae^la ; ኀጢአ፡ እክል፡ ; እእሪ፡ እክለ፡ συνάξω ἐν τοῖς στάχυσι ; እክላት፡ frumenta^la ; passim pro frugum specie, ut κριθή ( hordeum^la) ; እክለ፡ ስገም፡ ; ዐውደ፡ እክል፡ ἅλων τῶν κριθῶν ; πυροί ( triticum^la): ሀሎ፡ ውስተ፡ ዐውደ፡ እክል፡ .

a) ዐውደ፡ እክል፡ ἅλων area^la ; al. ( ዐውድ፡ ).

b) ቀዳሜ፡ እክል፡ πρωτογεννήματα , primitiae^la ; ; .

ዕቁም

( ዕቍም፡ )

1)fortasse: seclusus^la, ኪያሁ፡ የኀሪ፡ ሎቱ፡ ሕዝበ፡ ዘዕቁም፡ Kuf. p. 72 (Vers. lat.: in populum sanctum^la).

2)moderatus^la, temperatus^la: ኵሎ፡ ሥሩዐ፡ ወዕቁመ፡ ወውሱነ፡ ግበሩ፡ Platt.

3)definitus^la, statutus^la, constitutus^la: ሀሎ፡ ዕረፍት፡ ኀበ፡ ይበውኡ፡ ሕዝበ፡ እግዚአብሔር፡ ሥሩዕ፡ ወዕቍም፡ ; ዕቁም፡ በኵሉ፡ ምግባር፡ ከመ፡ የኀሊ፡ (abit a Graeco).

ብርጋና, ብርጋኖ

ሀሎ፡ ዖፍ፡ ዘስሙ፡ ብርጋኖ ‘Es ist ein vogel, der Bergânô heisst^de’ 37 (ed.) 91 (tr.) ; ወብርጋናሰ፡ ዖፍ፡ ዘቦ፡ ፪ክንፍ፡ ዘይፀንሶ፡ ለባሕርይ ‘Und der Bergânâ ist ein vogel, der zwei flügel hat, mit denen er die perle wie im mutterleibe umschliesst^de’ 37 (ed.) 91 (tr.) ; see also xxiv

Leslau
bərgānā, bərgāno kind of bird^en (T) 103b

አሕመመ

II,1

1)dolore^lacorporis vel animi afficere^la, aegritudinem afferre^laalicui: አሕመሞ፡ ፀሓይ፡ ርእሶ፡ ; ኢያሐምሞሙ፡ ላህበ፡ ፀሓይ፡ ; βασανίζειν ; ሥርወ፡ ልብየ፡ አሕመመኒ፡ ( ἀλγεῖν ) ; ; { ቃለ፡ ግናሕ፡ ዘያሐምም፡ Chrys. ho. 21}; in specie:

a)contristare^laanimum: ኢያሕመሞ፡ ነፍሶ፡ οὐκ ἐλύπησε τὸ πνεῦμα αὐτοῦ 2 ; ; ; .

b)castigare^lavel affligere animam^lajejunio ; ; ; አሕመሙ፡ ነፍሶሙ፡ በዐቢይ፡ ሕማም፡ ; ከመ፡ ናሕምም፡ ርእሰነ፡ ; ; .

c)pati facere^la( ሐመ፡ d): ; ; Lit. Joh.

2)in genere affligere^la, vexare^la, in periculum^lavel miseriam adducere^la( κακοῦν , ταπεινοῦν , θλίβειν ): ኢያሐምሞ፡ ይሁዳ፡ ለኤፍሬም፡ ; ; ; ; አሕመምዎን፡ ለፅኑሳት፡ ; ሀሎ፡ ዘያሐምም፡ ወያስተፌሥሕ፡ ; ; ; ; ; ; አሕምሞት፡ ; ያሐምሞሙ፡ ነፋስ፡ ; እመ፡ አሕመምከ፡ ርእሰከ፡ se ipsum humiliare^la ; ; ( Nr. 1,b).

ʾaḥmama

Grébaut
አሕመመ፡ ʾaḥmama II,1 ያሐምም፡ , ያሕምም፡ «faire souffrir^fr, rendre malade^fr, affliger^fr» ― አሳመመ፡ Ms. BNFabb217, fol. 20v.
44

Leslau
አሕመመ ʾaḥmama bring suffering^en, inflict pain^en, afflict with illness^en, harm^en, grieve^en, make sorrowful^en, torment^en, distress^en, put on pressure^en, torture^en 233a

አርመመ

II,1

A)intransit.

1)tacere^la, conticescere^la, silere^la, { σιωπᾶν } ; ; ; ሀሎ፡ ዘያረምም፡ እንዘ፡ ጠቢብ፡ ውእቱ፡ ; ; ; ; ; ; ; እንበለ፡ አርምሞትኪ፡ ; ; ; { σιγᾶν } ባዕል፡ ለእመ፡ ነበበ፡ ኵሉ፡ ያረምም፡ ; ; ; ; አርምሚ፡ ; አርመመ፡ ኵሉ፡ σιγὴ ἐγένετο ; ; ; ; praeterea: አርመመ፡ ስብሐቲነ፡ ; ከመ፡ እጸመም፡ ወኣርምም፡ ; አፉሁ፡ ያረምም፡ ; παύεσθαι ; አርምም፡ ; ; ይሴብሑከ፡ መላእክት፡ በኢያርምሞ፡ ; de fluctibus: አርመመ፡ ማዕበል፡ ; አርምሞ፡ silentium^la .

a) እምነ፡ , ut: አርመመት፡ እንከ፡ እምባርኮ፡ ; አርምሞ፡ እምጋእዝ፡ ; አርመመ፡ ጦቢት፡ እምኀበ፡ ይጼሊ፡ .

b) እንዘ፡ , ut: ኢታረምም፡ እንዘ፡ ትበክዮ፡ .

c) ለ፡ i.e. vel tacite exspectare^la: ታረምም፡ ለመድኀኒተ፡ እግዚአብሔር፡ ; vel tacite ferre^laaliquem, non obstare ei: ; .

d)cum silentio praeterire^la παρόψεται .

2)silere^la, quiescere^la, quietum et tranquillum se tenere^la, ἡσυχάζειν ; ; ; ኢያረምም፡ ወኢያዐርፍ፡ ; ; ; ኵላ፡ ምድር፡ ትነብር፡ ወታረምም፡ ; ; ዕሩፋን፡ እለ፡ ያረሙ፡ ἡσυχάζοντες ἐν ἡσυχίᾳ ; አርመመ፡ ባሕር፡ .

B)transit.

1)tacere facere^la, ad silentium redigere^la: አርምም፡ አፉከ፡ ; አርመሞሙ፡ ለሰብእ፡ ; ኦአፍ፡ አመ፡ ያረምመኪ፡ ሞት፡ እፎ፡ ትከውኒ፡ ; ያርምም፡ n. 276 ልሳኖ፡ እምእኪት፡ .

2)tranquillare^la, sedare^la: ዘያረምማ፡ ለባሕር፡ ; .

የውሀ

I,2et I,1[vicina videtur יָאָה decet^la, ܝܳܐܶܐ ; يَأْيَأَ benigne et humaniter tractavit^la] Imperf. ይየውህ፡ I,1et ይዬውህ፡ I,2; et Imperat. nonnisi ይየውህ፡ et የውህ፡ I,2;

1)placidum^la, mitem^la, lenem^la, comem^la, clementem esse^lavel se praebere^laerga aliquem, leniter habere^la, placide loqui^la, blandiri^la, blandimentis uti^la: ሀሎ፡ ዘይጠብብ፡ ለነፍሱ፡ ወይዬውህ፡ (v. ወየዋህ፡ ) በቃሉ፡ ; መኰንን፡ ይየውህ፡ εἰρηνικοὺς λόγους ἐλάλησε ; : እንዘ፡ ይትጋነይ፡ ለከ፡ ወይየውሀከ፡ ; ይዬውሀከ፡ (v. ይየውሀከ፡ ) λαλήσει σοι καλά ; ያደክም፡ ቃለ፡ ወይየውሀከ፡ (v. ወይዬውሀከ፡ ) ; የውሃ፡ ለነፍስከ፡ ἀγάπα τὴν ψυχήν σου ; እትጋነያ፡ ላቲ፡ ወእየውሃ፡ ἱκέτευον αὐτήν ; ትየውሆሙ፡ (Deus) ለኃጥኣን፡ ወትመይጦሙ፡ በብዝኀ፡ ምሕረትከ፡

a)permulcere^la, lenire^la, solari^la, placare^la: አኀዘ፡ ይየውሃ፡ በቃል፡ ሠናይ፡ παρεκάλει αὐτὴν λόγοις εἰρηνικοῖς apocr.; አኀዙ፡ ይየውህዋ፡ παρεκάλει αὐτήν ; የውህ፡ παρακάλεσον ; የውሆ፡ παράκλησις ; መዐተ፡ ንጉሥ፡ መልአከ፡ ሞት፡ ወብእሲ፡ ጠቢብ፡ ይየውሆ፡ ἐξιλάσεται .

b)persuadere^la, πείθειν Platt; በየውሆ፡ ἐν πειθοῖς ; አምጽኦሙ፡ እንዘ፡ ይዬውህዎሙ፡ ἤγαγεν αὐτοὺς οὐ μετὰ n. 1074 βίας .

c)pellicere^la, decipere^la, fallere^la: በከኑ፡ እንጋ፡ ትዬውሆሙ፡ (v. ትየውሆሙ፡ ) ለአሕዛብ፡ ἀπατᾶν ; ይዬውሁ፡ (v. ይየውሁ፡ ) ነፍሶሙ፡ ; ኢትየውህዋ፡ ለነፍስክሙ፡ ; ኢይየውህከ፡ ; ; ዘይዬውህ፡ ለከንቱ፡ κενὴ ἀπάτη .

d)blandiri^la, adulari^la: ይዬውሃ፡ ; ኢየዋህናክሙ፡ .

ሀለወ

b)Construi potest cum loci: ሀለዉ፡ ሐቅለ፡ erant in agro^la ; ; ; ; 2 ; እንዘ፡ ሀሎ፡ ዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ . .

Cross-references: also ሀልዎ፡ (TraCES)

ጥቁብ

consutus^la, resartus^la: ዝቅ፡ ብሉይ፡ ወሥጡጥ፡ ወጥቁብ፡ ; ሀሎ፡ ዲቤሁ፡ ልብስ፡ ጥቁብ፡

ሕቡር

et crebrius ሑቡር፡ , , versicolor^la, variegatus^la, coloribus ornatus^la: እብን፡ ሕቡር፡ ; ሑብርት፡ πεποικιλμένη ; ; አልባሰ፡ ቅዳሴ፡ ይኩና፡ ጸዓድወ፡ ወአኮ፡ ሕብርተ፡ F.N. 12. Hinc ሑብርት፡ ሑብርታት፡ (sicut ንግሥት፡ ንግሥታት፡ ) ornamentum versicolor^la, ut ሀሎ፡ ዲቤሁ፡ ልብስ፡ ጥቁብ፡ ወቦ፡ ውስቴቱ፡ ሑብርታት፡ ( : ሑብርት፡ ብ፡ የተሰነገለች። ). n. 103ḥǝbur , ḥubur , fem. ሕብርት፡ ḥǝbǝrt , ሕቡራን፡ ḥǝburān , fem. ሕቡራት፡ ḥǝburāt

Grébaut
ሕቡር፡ ḥǝbur , ሕቡራን፡ ḥǝburān «coloré^fr, bigarré^fr» ― ዝንጉርጉር፡ Ms. BNFabb217, fol. 24v.
ሕብርት፡ ḥǝbǝrt fem. , ሕቡራት፡ ḥǝburāt «colorée^fr, bigarrée^fr» ― ዝንጉርጉር፡ Ms. BNFabb217, fol. 24v.
51

ሀለወ

b)Construi potest cum loci: ሀለዉ፡ ሐቅለ፡ erant in agro^la ; ; ; ; 2 ; እንዘ፡ ሀሎ፡ ዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ . .

Cross-references: also ሀልዎ፡ (TraCES)

ሀምበላይ

hambalāy , ሐምበላይ፡ ḥambalāy , ሀምባላይ፡ hambālāy grey horse^en, white horse^en 8a; storno^it (cavallo) 2 ወእንዘ፡ ሀሎነ፡ በድባርዋ፡ ፈነወ፡ ባሻ፡ አምኃ፡ ንኡደ፡ ፈረስ፡ ሀምበላይ፡ ነዊኅ፡ ቆሙ፡ ወፈጣን፡ ሩጸቱ፡ ‘Pendant que nous étions à Debārwā, le bacha envoya des cadeaux magnifiques: un cheval blanc, de haute taille, rapide à la course^fr’ 136 l. 20–22 (ed.), 155 l. 13–15 (tr.)

Comparative and etymological data
from Amharic ሀምበላይ፡ , ሐምበላይ፡ 621

ሀምበላይ

Comparative and etymological data
from Amharic ሀምበላይ፡ , ሐምበላይ፡ 621

ሀረከ

, sine dubio eadem quae שָׂרַךְ nexuit, texuit,^laarab. شَرَكَ in شَرَكٌ laqueus, rete^la; شِرَاكٌ corrigia^la; ܣܪܰܟ apprehendit, rapuit^la; est ሐረገ፡ q.v. (cfr. etiam חֲרַכִּים ). Hinc የሀ፡ ማ። ተማ።

1) intrecciò fili, capelli ecc. a tre o più capi^it

2) fasciò, legò, annodò^it

3) fabbricò tela o lo "sciamma" abissino A.I.^it

ማህረከ ዔረግ ሐረገ

ሀረከ፡ (sec. Lud.: ዔርግ፡ ), , decipula^la, tendicula^la, n. 970cavea^laaucupis [cum accuratior hujus instrumenti descriptio desideretur, de etymo nihil certi statuere licet, quamquam radices sub ሀረከ፡ et ሐረገ፡ laudatae (addito حِرْجٌ laquei ad capiendas feras^la) etymon aptum praebere videntur] ከመ፡ ዔረግ፡ ዘምሉእ፡ አዕዋፈ፡ ὡς παγὶς ἐφεσταμένη πλήρης πετεινῶν ( כְּלוּב ) ; ሙዳየ፡ ዔረግ፡ ἄγγος ἰξευτοῦ ; እስመ፡ ፍቅረ፡ ወይን፡ ተብህለ፡ ለሰይጣን፡ ዔረጉ፡ I – : ዔራግ፡ ዘ፡ ጭግታ። , hebr. et אָרַג et שָׂרַג , aram. סְרַג plexit^la, unde שָׂרִגִים palmites vitis^la, aram. זַרְגִּין , arab. سَرْعٌ palmes vitis ejusdem anni^la, سَرَعْرَعٌ , زَرْجِينَةٌ vitis^la, زَرَجُونٌ vitis, vitis palmites^la. est ሀረከ፡ q.v. Hinc

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose