Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

σχῆμα

1)habitus^la, species^la: Christus ነሥአ፡ አርአያ፡ ገብር፡ ወኮነ፡ በአምሳለ፡ ሰብእ፡ በአስኬማሁ፡ ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος καὶ σχήματι Cyr. c. ; Cyr. c. (e ; ).

2)stola^lavel vestis^lamonastica^la[ ܐܶܣܟܺܝܡܳܐ ], in specie ea quam ab angelis Antonio monachorum principi allatam (quare saepius angelica^lanominatur, ab eoque successoribus, monachorum praesulibus, traditam esse ferunt tamquam insigne praesulum ( . III,3,18–24): አልበሶ፡ ምንኵስና፡ ወአስኬማ፡ vel አልበስዎ፡ አስኬማ፡ al. crebro; etiam አስኬማ፡ ዘመላእክት፡ ; ዳንኤል፡ አስኬማ፡ መላእክት፡ ዘለብሰ፡ Enc.; ; ( ፊቃር፡ ); angelus ei (sc. አባ፡ ሲኖዳ፡ ) attulit አስኬማ፡ ዘኤልያስ፡ ነቢይ፡ ወቅናተ፡ ዮሐንስ፡ መጥምቅ፡ Sx.

ʾaskemā garb^en (‘A term borrowed from Greek σχῆμα, trough Arabic and Syriac. “It is found in several languages and does not appear to designate any particular monastic dress”, cf. 9 .’ 25 (321) n. 6 )

ዳንያ ዳኛ

dānyā ‘judge^en’ ወእመሰ፡ ትፈቅዱ፡ መብልዐ፡ ሖሩ፡ ኀበ፡ መምህር፡ ወእማኮ፡ ኀበ፡ ዳንያ፡ ‘And if you desire food, go to the master or else to the judge^en’ 142 (438) l. 1-2 (ed.); 143 (439) l. 1-2 (tr.) (‘The form danǝya {…} does not feature in Gǝʿǝz lexica and appears to be closer to Tǝgrǝñña. 1127 , registers däyani { ደያኒ፡ } “judge”… For dañña , attested from the first half of the 16th century “as a title for the office of the ‘keeper, overseer’, or ‘guardian’ bestowed by the abbot of the congregation in Ewosṭatean monasteries,” cf. .’ 143 (439) n. 308 ) dāññā , ዳንያ dānyā judge^en (see also the comment below) ጸሐፍነ፡ ውስተ፡ ርእሰ፡ ዝንቱ፡ ወንጌል፡ ኵልነ፡ ደቂቀ፡ አቡነ፡ ኤውስጣቴዎስ፡ ወአብሳዲ፡ በመዋዕለ፡ ምህሮሁ፡ ለአቡነ፡ ገብረ፡ መርዓዊ፡ ከመ፡ ይትገበር፡ ተዝካሩ፡ ለአባ፡ ሙሴ፡ መጋቢ፡ [a margine ከመ፡] መምህራነ፡ ሕግ፡ አበዊነ። ወለእመቦ፡ ዘአብጠለ፡ እመሂ፡ መምህር፡ ወእመሂ፡ መጋቢ፡ ወእመሂ፡ ዳንያ፡ ውጉዘ፡ ለይኩን፡ በአፈ፡ ኵሎሙ፡ አበዊነ፡ አሜን። ‘Abbiamo scritto all’inizio di questo Vangelo tutti noi, figli spirituali di nostro padre Ēwsṭātēwos e di Absādi nei giorni del magistero di nostro padre Gabra Mar‘āwi, perché venga celebrato il tazkār (la commemorazione) del maggābi Abbā Musē [a margine ‘come’] dei nostri padri maestri della legge. E se c’è chi l’ha vanificato, sia egli abate (mamher), maggābi o dānyā, sia scomunicato per bocca di tutti i nostri padri, amen.^it’ 44 VIII l. 2–6 (ed.), 38 VIII 2–9 (tr.); ዘአውጽኣ፡ ለዛቲ፡ መጽሐፍ፡ እመሂ፡ መምህር፡ ወእመሂ፡ ቀይሰ፡ ገበዝ፡ ወእመሂ፡ ዳንያ፡ ዘአውጽኣ፡ ለዛቲ፡ መጽሐፍ፡ ውጉዘ፡ ለይኩን፡ በአፈ፡ አብ፡ ወወልድ፡ ወመንፈስ፡ ቅዱስ። ‘Chi ha fatto uscire questo libro, sia abate (mamher), qaysa gabaz, o dānyā, che ha fatto uscire questo libro, sia scomunicato per bocca del Padre, del Figlio e dello Spirito Santo.^it’ 68 3I l. 1–3 (ed.), 66 3I l. 1–4 (tr.) (‘Dānyā e maggābi sono cariche tipiche del monachesimo eustaziano, si veda 79–80.’ 38 n. 92) ወዳኛ፡ ዕንቈ፡ ማርያም፡ ‘et le dāñā, ʿEnqua Māryām^fr’ 33 l. 2 (ed.), 38 l. 13–14 (tr.); ወዘአጽሐፈ፡ ቀዊሞ፡ ዳንያ፡ መባአ፡ ድንግል፡ ‘Celui qui a fait écrire ce [document], étant dānyā, est Mabāʾa Dengel^fr’ 44 l. 2 (ed.), 52 l. 17–18 (tr.); ወዳኛሂ፡ በዓለ፡ ዋኾ፡ ማዕቀቦ፡ ወሮም፡ ‘les dāñā baʿāla wāḵo furent Māʿeqabo et Rom^fr’ 75 l. 20 (ed.), 90 l. 31–32 (tr.); ወእንዘ፡ ዳኛ፡ እምታሕቴሆሙ፡ ያስቃል፡ ወጭቃሂ፡ አቤቶ፡ አቢዳራ፡ ወመልከኛ፡ አቤቶ፡ አሥራት፡ ወወምበርሂ፡ አቤቶ፡ ክብረ፡ አብ፡ ‘Yāsqāl étant le juge au-dessous du [daǧ azmāč], le maire étant l’abēto Abidārā; le chef du pays, l’abēto Asrāt, et le wambar, l’abēto Kebra ʾAb.^fr’ 80 l. 7–9 (ed.), 96 l. 17–20 (tr.)

Cross-references: also ዳኝነት፡

Comparative and etymological data
from Amharic ዳኛ dāññā

ዳኛ

dāññā , ዳንያ dānyā judge^en (see also the comment below) ጸሐፍነ፡ ውስተ፡ ርእሰ፡ ዝንቱ፡ ወንጌል፡ ኵልነ፡ ደቂቀ፡ አቡነ፡ ኤውስጣቴዎስ፡ ወአብሳዲ፡ በመዋዕለ፡ ምህሮሁ፡ ለአቡነ፡ ገብረ፡ መርዓዊ፡ ከመ፡ ይትገበር፡ ተዝካሩ፡ ለአባ፡ ሙሴ፡ መጋቢ፡ [a margine ከመ፡] መምህራነ፡ ሕግ፡ አበዊነ። ወለእመቦ፡ ዘአብጠለ፡ እመሂ፡ መምህር፡ ወእመሂ፡ መጋቢ፡ ወእመሂ፡ ዳንያ፡ ውጉዘ፡ ለይኩን፡ በአፈ፡ ኵሎሙ፡ አበዊነ፡ አሜን። ‘Abbiamo scritto all’inizio di questo Vangelo tutti noi, figli spirituali di nostro padre Ēwsṭātēwos e di Absādi nei giorni del magistero di nostro padre Gabra Mar‘āwi, perché venga celebrato il tazkār (la commemorazione) del maggābi Abbā Musē [a margine ‘come’] dei nostri padri maestri della legge. E se c’è chi l’ha vanificato, sia egli abate (mamher), maggābi o dānyā, sia scomunicato per bocca di tutti i nostri padri, amen.^it’ 44 VIII l. 2–6 (ed.), 38 VIII 2–9 (tr.); ዘአውጽኣ፡ ለዛቲ፡ መጽሐፍ፡ እመሂ፡ መምህር፡ ወእመሂ፡ ቀይሰ፡ ገበዝ፡ ወእመሂ፡ ዳንያ፡ ዘአውጽኣ፡ ለዛቲ፡ መጽሐፍ፡ ውጉዘ፡ ለይኩን፡ በአፈ፡ አብ፡ ወወልድ፡ ወመንፈስ፡ ቅዱስ። ‘Chi ha fatto uscire questo libro, sia abate (mamher), qaysa gabaz, o dānyā, che ha fatto uscire questo libro, sia scomunicato per bocca del Padre, del Figlio e dello Spirito Santo.^it’ 68 3I l. 1–3 (ed.), 66 3I l. 1–4 (tr.) (‘Dānyā e maggābi sono cariche tipiche del monachesimo eustaziano, si veda 79–80.’ 38 n. 92) ወዳኛ፡ ዕንቈ፡ ማርያም፡ ‘et le dāñā, ʿEnqua Māryām^fr’ 33 l. 2 (ed.), 38 l. 13–14 (tr.); ወዘአጽሐፈ፡ ቀዊሞ፡ ዳንያ፡ መባአ፡ ድንግል፡ ‘Celui qui a fait écrire ce [document], étant dānyā, est Mabāʾa Dengel^fr’ 44 l. 2 (ed.), 52 l. 17–18 (tr.); ወዳኛሂ፡ በዓለ፡ ዋኾ፡ ማዕቀቦ፡ ወሮም፡ ‘les dāñā baʿāla wāḵo furent Māʿeqabo et Rom^fr’ 75 l. 20 (ed.), 90 l. 31–32 (tr.); ወእንዘ፡ ዳኛ፡ እምታሕቴሆሙ፡ ያስቃል፡ ወጭቃሂ፡ አቤቶ፡ አቢዳራ፡ ወመልከኛ፡ አቤቶ፡ አሥራት፡ ወወምበርሂ፡ አቤቶ፡ ክብረ፡ አብ፡ ‘Yāsqāl étant le juge au-dessous du [daǧ azmāč], le maire étant l’abēto Abidārā; le chef du pays, l’abēto Asrāt, et le wambar, l’abēto Kebra ʾAb.^fr’ 80 l. 7–9 (ed.), 96 l. 17–20 (tr.)

Cross-references: also ዳኝነት፡

Comparative and etymological data
from Amharic ዳኛ dāññā

ዳኝነት

dāññǝnnat the function of a judge ወዳኛሂ፡ በትረ፡ ድንግል፡ በዳኝነቱ፡ ለሥዕሎ፡ ‘le dāña Batra Dengel…^fr’ 45 l. 21–22 (ed.), 54 l. 23–24 (tr.) (‘Ms.: badāñenatu laseʿelo «Seʿelo étant le dāñā (?)»’ 55 n. 2 ); ዳኝነትሂ፡ በዋሕድ፡ በበቤቶሙ፡ ምስለ፡ ቀሲሰ፡ ገበዝ፡ ዘአማኑኤል፡ ‘Les honoraires pour les jugements, réunis ensemble, doivent [être répartis (?)] par famille avec le qasisa gabaz Za-ʾAmanuʾēl.^fr’ 86 l. 14–15 (ed.), 103 l. 6–8 (tr.)

Cross-references: also ዳኛ፡

Comparative and etymological data
from Amharic ዳኝነት dāññǝnnat

ዳኝነት

Cross-references: also ዳኛ፡

Comparative and etymological data
from Amharic ዳኝነት dāññǝnnat

ዳኝነት

Cross-references: also ዳኛ፡

Comparative and etymological data
from Amharic ዳኝነት dāññǝnnat

ዳኛ

Cross-references: also ዳኝነት፡

Comparative and etymological data
from Amharic ዳኛ dāññā

ዳእሙ

(etiam ዳዕሙ፡ ) particula [ gramm.§ 163,2; دَأَمَ et دَعَمَ fulcire^la]

1)adseverandi: profecto^la, re vera^la: ወበኀቤክሙ፡ ዳእሙ፡ ጠፍአት፡ ጥበብ፡ ; εἰ μήν ; ዳእሙ፡ እመ፡ ኢይባርከከ፡ ἦ μήν ; ; (ubi Gr. ἤδη habet).

2)restringendi: nonnisi^la, tantummodo^la, solum^la, tantum^la(sive ante sive post eam vocem, ad quam pertinet, positum): እሉኑ፡ ዳእሙ፡ ደቂቅከ፡ ; ዳእሙ፡ ኪያክሙ፡ አእመርኩ፡ ; ሶበ፡ ያሤኒ፡ አመ፡ ረስዐ፡ ዳእሙ፡ ያሤኒ፡ ; ; ; ; አእምሩ፡ ዳእሙ፡ γνῶτε μόνον ; ; ; ውእቱ፡ ዳእሙ፡ ባሕቲቱ፡ ; ውኁድ፡ ዳእሙ፡ ዘርኢነ፡ ግብሩ፡ ; ወእሙንቱሰ፡ ዳእሙ፡ ክልኤሆሙ፡ እለ፡ ድኅኑ፡ ; ; ; ; አኮ፡ – ዳእሙ፡ non tantum^la(seq. sed etiam^la) ; ; ; ;

3)adversandi

a)post sententiam negativam: sed^la(ab initio sententiae positum), ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; al. crebro; ዳእሙ፡ ዓዲ፡ verum etiam^la(praemisso non tantum^la) .

b)contra^la, potius^la, immo vero^la, ( vielmehr ; plerumque post eam vocem, ad quam pertinet, positum): ትልዎ፡ ዳእሙ፡ ; ተአመን፡ ዳእሙ፡ ; ኀሊ፡ ዳእሙ፡ ; ፈንዎሙ፡ ዳእሙ፡ ; ዝንቱ፡ ዳእሙ፡ ግብርከ፡ ; ወይቤሎ፡ አልቦ፤ ዳእሙ፡ ፈንወኒ፡ ; δὴ ; ቦኑ፡ እፈቅድ፡ ከመ፡ ይሙት፡ ኃጥእ፤ ዳእሙ፡ ከመ፡ ይትመየጥ፡ ; ; ; ; μᾶλλον ; .

α)crebro ዳእሙ፡ ἀλλ ʼ ἤ sed tantum^la, sed potius^la, quin potius^la: ; ; ; ; ; ; ; vel

β) ዘእንበለ፡ ዳእሙ፡ ; ; ;

c)at^la, tamen^la, verum^la: ἀλλά ; πλήν ; ; ; ; ዘእንበለ፡ ዘበልዑ፡ ዳእሙ፡ ወራዙት፡ ; ; δέ ; ወዳእሙ፡ ; ; ; ; ante Imperativum: ወይቤሎ፡ ዳእሙ፡ ቅንት፡ ሐቌከ፡ .

ተሰተ

III,1negligi^la, vilipendi^la: ዳእሙኑ፡ በኀቤክሙ፡ ይሰተት፡

ዳእሙ ዳእሙ እንበለ ዳዕሙ ኒ ዓዲ

(etiam ዳዕሙ፡ ) particula [ gramm.§ 163,2; دَأَمَ et دَعَمَ fulcire^la]

3)adversandi

α)crebro ዳእሙ፡ ἀλλ ʼ ἤ sed tantum^la, sed potius^la, quin potius^la: ; ; ; ; ; ; ; vel

β) ዘእንበለ፡ ዳእሙ፡ ; ; ;

(etiam ዳዕሙ፡ ) particula [ gramm.§ 163,2; دَأَمَ et دَعَمَ fulcire^la]

3)adversandi

α)crebro ዳእሙ፡ ἀλλ ʼ ἤ sed tantum^la, sed potius^la, quin potius^la: ; ; ; ; ; ; ; vel

β) ዘእንበለ፡ ዳእሙ፡ ; ; ;

[compositum ex እም፡ si^laet በል፡ (i.e. בַּל non^la) in st. constr. gramm.§ 57, ut proprie significet nisi^la] et ዘእንበለ፡ [proprie: quod si non^lavel nisi^la] et

A)Conj.

1)nisi^la, praeterquam^la, post sententias negativas.

a)sequente nomine: ኢታገምር፡ ፍኖት፡ ዘእንበለ፡ አሐተ፡ (v. አሐቲ፡ ) ኪደተ፡ እግረ፡ ብእሲ፡ ; ; አልቦ፡ ዘአትረፉ፡ ሊተ፡ እንበለ፡ ሐናሃ፡ ; ኀበ፡ መኑ፡ እንከ፡ እኔጽር፡ ዘእንበለ፡ ኀበ፡ የዋህ፡ ; ምንተ፡ ይፈቅድ፡ እግዚአብሔር፡ ዘእንበለ፡ ዘርአ፡ (v. ዘርእ፡ ) ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዘእንበለ፡ አመ፡ ; እንበለ፡ ሶበ፡ .

b)sequente verbo: ዘእንበለ፡ እግዚአብሔር፡ ወሀቦ፡ ኢይክል፡ ፈክሮ፡ ; ይልህቅኑ፡ ሐመልማል፡ ዘእንበለ፡ ይሰቅይዎ፡ (v. ይሰቀይ፡ ) ; የሐውሩኑ፡ ፪ ኅቡረ፡ ዘእንበለ፡ (v. እንዘ፡ ኢ፡ ) ይትራአዩ፡ ; : ዘእንበለ፡ይዝልፍዎ፡ ; . Nota etiam ዘእንበለ፡ እመ፡ ኢቀደመ፡ አሲሮቶ፡ ; ubi aut ዘእንበለ፡ , aut እመ፡ ኢ፡ superfluum videtur.

c) ዘ፡ nisi quod^la ; ; .

d) እንበለ፡ ዳእሙ፡ excipe tamen^la, non autem^la(negatione non praemissa) ; ; vel sed nonnisi^la(negatione praemissa) .

2)nisi^lanonnumquam idem est quod ( ohne daß^de) ita ut non^la, quin^la, vel cum negatione, vel quamvis non^la; Imperf., አሐቲ፡ እምኔሆን፡ ኢትወድቅ፡ ዘእንበለ፡ ያአምር፡ አቡክሙ፡ ; : ዘእንበለ፡ ይደረር፡ ἄδειπνος ; ; p. 335; ዘረወ፡ ምጽዋተ፡ እንበለ፡ ያትርፍ፡ ጥሪተ፡ ብዕሉ፡ Enc.; ; እንበለ፡ ትግበር፡ ጌጋየ፡ ( ተቀትለት )

3)ne forte^la, μήποτε , እንበለ፡ ትፍተው፡ (paulo infra ከመ፡ ኢትምክን፡ ) .

4)priusquam^la, antequam^la, ut: ንግበር፡ ለነ፡ ስመ፡ እንበለ፡ ንዘረው፡ (proprie: si non volumus^ladissipari i.e. ut ne^laposthac dissipemur i.e. priusquam^lacaet.) ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; እንበለ፡ ትስማዕ፡ ኢታውሥእ፡ ; ; ; ; ; ; , al. Passim nondum — quum^la, ut: እንበለ፡ ይስክቡ፡ ሰብእ፡ ዐገቱ፡ ; .

5)sed^la, post sententias negativas: ; ; ἀλλά ; ; ; ; ; ; ; , al.; ἀλλ᾽ ἤ ; ; ;

a) ዳእሙ፡ quin potius^la ; ; ; .

b) ዘ፡ nisi quod^lai.e. quin potius^la, ; ; .

B); ante formam ( ዘ ) እንበሌ፡ assumit, ut: እንበሌየ፡ al.; aliâs forma እንበሌ፡ obsoleta est nec nisi raro occurrit (ut ).

1)praeter^la, extra^la, excepto^la: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; በበአርብዓ፡ ዘእንበለ፡ አሐቲ፡ ( minus una^la) .

2)sine^la, absque^la; አንሰ፡ አሐውር፡ እንበለ፡ ወልድ፡ ; ኢይክሉ፡ ዕደው፡ እንበለ፡ አንስት፡ ; ዘእንበሌሆሙ፡ ኢይትከሀል፡ ነቢረ፡ ሀገር፡ ; ዘእንበለ፡ ንጉሥ፡ οὐκ ὄντος βαβιλέως Hos, 3,4; Jes, 28,1; n. 774 ዘእንበለ፡ ወርቅ፡ ; እንበለ፡ ሤጥ፡ ; ; ; ; οὐ μετά ; ; ; ; ; ; ; ዘእንበለ፡ መባሕት፡ F.N. 4; inscio et invito aliquo ; ; ; .

a)crebro adhibetur exponendis Graecorum adjectivis vel adverbiis negativis et privativis, ut: ἄτεκνος ዘእንበለ፡ ውሉድ፡ ; ἀνέγκλητος ዘእንበለ፡ ነውር፡ ; ዘእንበለ፡ ዐስብ፡ , ዘእንበለ፡ ሲሳይ፡ ἀμισθί , ἀσιτί ; ἀνελεημόνως , al.

b) .

3)prius quam^la, ante^la: ዘእንበለ፡ ጊዜከ፡ ; ዘእንበለ፡ ቅጥቃጤ፡ πρὸ συντριβῆς . — Ubi praepositioni ዘእንበለ፡ plura nomina subjunguntur, posteriori negatio ኢ፡ praemitti solet, ut: ዘእንበለ፡ ክልአት፡ ወኢጽርዐት፡ (alia exempla ኢ፡ ).

verum^la, sed^la ዳእሙ፡ particula inseparabilis suffixa, ( gramm.§ 62,1,c; gramm.§ 168,4); ad rem dictam adjungit aliam eamque ita distinguit, ut eam illi respondere significet:

1)etiam quoque^la, et – ipse^la, ( vicissim^la, seinerseits, hinwiederum): እመ፡ ኀደግሙ፡ ለሰብእ፡ አበሳሆሙ፡ የኀድግ፡ ለክሙኒ፡ አቡክሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; n. 629 ; ; ; ; ; ; ; ; ; 1 ; ; ; ; ወከማሁ፡ ብእሲትኒ፡ ; ተዓረኩ፡ አነኒ፡ ; እስመ፡ እሙንቱኒ፡ ይስእሉ፡ , al. creberrime.

a)passim ወ praemissum habet: በከመ፡ በሰማይ፡ ወበምድርኒ፡ ; ወዝኒ፡ ኢይመጽእ፡ ; .

b)nonnumquam: etiam^lai.e. adeo^la: ለነፍስ፡ ርኅብት፡ መሪርኒ፡ ጥዑመ፡ ያስተርእያ፡ ; .

c)post አኮ፡ ባሕቲቱ፡ vel ዳእሙ፡ non solum^lacrebro sequitur ዓዲ፡ vel ወዓዲ፡ – ኒ፡ vel አላ፡ – ኒ፡ sed etiam^la, ut: ; ; ; Platt.

d) እመኒ፡ vel ወእመኒ፡ etsi^la, quamvis^la, licet^la, ; ; , al. ( እመ፡ ).

2) ወ – ኒ፡ et^la, autem^la( καί , δέ ); res novas adjungit prioribus quodammodo oppositas et respondentes (und – hinwiederum): ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወአንተኒ፡ ; ወይእዜኒ፡ ( וְעָתַּה ) ; al., in specie ubi res singulae inter se quodam vinculo jungendae vel junctae ex ordine enumerantur, ut ; ; ; ; ; ; ; Matth.13,37; Matth.13,38; Matth.13,39; in sententiis negativis ወኢ – ኒ፡ nec, neque^la ; ; ; ( ወአልቦ፡ – ኒ፡ ).

3)bis pluriesve repetitum: et – et^la, tam – quam^la, ut – ita^la, in sententiis negativis: nec – nec^la: ኒ፡ – ወ – ኒ፡ ; ; ; ; ; ; በቃልከኒ፡ ወበምግባርከኒ፡ አክብሮ፡ ለአቡከ፡ ; ኀሳርከኒ፡ ወክብርከኒ፡ ; ; ; ; ; pluries repetitum ; ; negative: ; ; etiam ሂ፡ ወ ኒ፡ ; ኒ፡ ወ ሰ፡ . De እመኒ፡ ወእመኒ፡ sive – sive^la(ut ; al.) et ወእመኒ፡ sive^la( ; al.) እመ፡

4)Interrogativis pronominibus vel adverbiis annexum vim indefinitorum tribuit, ምንት፡ , አይ፡ , ማእዜ፡ , አይቴ።

[ut videtur, primitus Adj. ( gramm.§ 163,2), terminatione î^laformatum ex ዓድ፡ i.e. עוֹד , quod proprie continuationem^laet iterationem^lasignificans in Adv. abiit; de radice ejusque significationibus supra ዖደ፡ ]

1)ratione habita temporis praeteriti: adhuc^la, etiamnum^la( etiamtum^la), ; ; ; ዓዲ፡ ብየ፡ ነገር፡ ኀቤየ፡ ; n. 1009plerumque cum pronominibus suffixis ad Subjectum enunciationis relatis: ዓዲሆሙ፡ ሕዝብ፡ ይሠረዉ፡ ἔτι ὁ λαὸς κατεφθείρετο ; እንዘ፡ ዓዲነ፡ ሕያዋን፡ ንሕነ፡ ; እደ፡ እግዚአብሔር፡ ዓዲሃ፡ ልዕልት፡ ; ወልድየ፡ ዓዲሁ፡ ደቂቅ፡ ውእቱ፡ ; ዓዲየ፡ ጽኑዕ፡ አነ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

a)cum particula negativa: adhuc non^la, nondum^la, መዋዕል፡ እለ፡ ዓዲ፡ ኢበጽሐ፡ ; ዓዲ፡ ኢኀልቀ፡ ዕድሜሁ፡ ; ; ; ; ; ; ; vel : ዓዲየ፡ ኢነሣእኩ፡ ; ; ; .

b)nonnumquam ዓዲ፡ pronomine (neutr.) suff. ሁ፡ augetur: ዓዲሁ፡ ኢትሌብዉኑ፡ adhuc non intelligitisne? (aliter 15,16 ubi ሁ፡ nota interrog. est); እስከ፡ ዓዲሁ፡ ኢ፡ usque adhuc non^lai.e. nondum^la

2)ratione habita temporis futuri: adhuc^la, porro^la, amplius^la, diutius^la: ተዐገሡ፡ ዓዲ፡ ኀሙሰ፡ መዋዕለ፡ ; ተዐገሠኒ፡ ዓዲ፡ ኅዳጠ፡ ; ; ዓዲ፡ ኅዳጥ፡ ወይቈርር፡ ; ዓዲ፡ ኅዳጠ፡ ; ; ዓዲ፡ እስከ፡ ፲ወ፭ ዓመት፡ ትጠፍእ፡ መንግሥት፡ ; እፎ፡ ዓዲ፡ (v. እንከ፡ ) ትቈስሉ፡ ; ዓዲ፡ እረድአከ፡ ; ; ; ; ; ; እንከ፡ ዓዲ፡ .

a)cum negatione pro ዓዲ፡ ኢ፡ frequentant ኢ፡ እንከ፡

b)nonnumquam iterum^la, rursus^la( noch einmal ), ; ; ; ; .

3)de accessione rei alicujus ad aliquid: adhuc^la, praeterea^la, insuper^la, etiam^la: ወወለደት፡ ዓዲ፡ ፱ ደቂቀ፡ ; ይዌስክ፡ ዓዲ፡ ዲቤሁ፡ ; ; ; ; ; Platt; εἶτα ; οὐ μόνον δὲ ἀλλὰ καί ; ፶ ዕደው፡ ወዓዲ፡ አንስት፡ Enc.; crebro ወዓዲ፡ ; ; ; ; ; ; ; F.N. 15.

a) ሂ፡ vel ኒ፡ , etiam^la, adeo^la( sogar ): ወዓዲ፡ ኪያሁኒ፡ ይመስለከ፡ ከመ፡ ዘበዲበ፡ ምድር፡ ረከብከ፡ ; ; ; .

b)tamen^la( noch immer ): ; ወዓዲ፡ ኢ፡ .

c)imo^la, imo vero^la, potius^la( vielmehr ): ኢታጠነቅቁ፡ ፈጽሞ፤ ዓዲ፡ የዐቢ፡ እምኵሉ፡ ዝንቱ፡ ; ; ^b; አላ፡ ዓዲ፡ ; ዘእንበለ፡ ዓዲ፡ .

d)in specie post non tantum^lausitatur ዓዲ፡ sed etiam^la, sive ዓዲ፡ simplex, ut ; ; ; ; , sive ዓዲ፡ – ኒ፡ vel ሂ፡ vel ወዓዲ፡ – ኒ፡ ; ; ; ; sive አላ፡ ዓዲ፡ ; ; vel ዳእሙ፡ ዓዲ፡ ( ባሕቲት፡ et ዳእሙ፡ et ክመ፡ ). – : ዓዲ፡ ዘ፡ አሁን።

ክመ

[ gramm.§ 64,6; gramm.§ 150,c; gramm.§ 162]; ejus vis non in ከ፡ sed in መ፡ niti videtur ( ከ፡ tenuius pronuntiatio ክ፡ ), et potestate fere cum vocula መ፡ ( 141) convenit, sed fortius et gravius est.

1)fere^la, propemodum^la: ክመ፡ እንተ፡ ጸብሐት፡ fere quotidie^la ; ሎቱ፡ ያስዖዝዞ፡ ክመ፡ እግሩ፡ (propemodum vel paululum) ἐπέσκαζε (at ὃ ἐνάρκησεν simplice ዘአስዖዘዞ፡ versum est).

2)Pronominibus vel adverbiis pronominalibus postpositum vim quamdam distinguendi et restringendi („vim identitas“ Lud.) habet: -dem^la, -met^la, idem^la, ipse^la( eben , gerade ): እመሂ፡ ትልህቁ፡ አነ፡ ክመ፡ ውእቱ፡ ἐγώ εἰμι ( ego idem sum^la, nec mutatus) ; ወአንተሰ፡ አንተ፡ ክመ፡ σὺ δὲ ὁ αὐτὸς εἶ ; አንተ፡ ክመ፡ ዘታወፅኦሙ፡ tu^la(neque alius quidam) eras educens eos^la ; አነ፡ ክመ፡ ወአልቦ፡ እንተ፡ ከማየ፡ ego^la(sola) nec ulla mihi similis^la ; እምቅድመ፡ ዓለም ፡ ወእስከ፡ ለዓለም፡ አንተ፡ ክመ፡ ante saeculum et usque in saeculum tu idem^la(es) ; ; ; ዝኩ፡ ዘእጸልእ፡ ኪያሁ፡ ክመ፡ እገብር፡ gerade das id ipsum^la(nec aliud quidquam) ; ኪያሃ፡ ክመ፡ መሥዋዕተ፡ ለግሙራ፡ eadem semper sacrificia^la ; ; ; ከማሁ፡ ክመ፡ itidem^la, (et ipsi)^la ; ὡσαύτως eodem modo^la ; ; ; ; ; ዘንተ፡ ክመ፡ hoc ipsum^la ; ; አመ፡ ኮነ፡ ህየ፡ ክመ፡ ሀለውኩ፡ , ἡνίκα ἐγένετο , ἐκεῖ ἤμην ( ibi^la, in ipso loco^la, aderam^la) .

3)nonnisi^la, modo^la, tantummodo^la, solum^la( אַךְ ): ከማሁ፡ ክመ፡ ውእቱ፡ non est nisi illis similis^la(nequaquam iis superior) ; ; ሕያዋን፡ ክመ፡ ይባርኩከ፡ (non mortui) ; ; ; ; ; እሙንቱሰ፡ እምከንቱ፡ ውስተ፡ ከንቱ፡ ክመ፡ ii autem nonnisi a vanitate in vanitatem^la( ἐπὶ τὸ αὐτό , יַחַד ) ; ለጊዜሃ፡ ክመ፡ ውእቱ፡ temporalis tantum est^la

a) ንስቲተ፡ ክመ፡ ተርፎሙ፡ ወይዌግሩኒ፡ paulum tantum abest quin^la(me lapident) .

b) አኮ፡ ክመ፡ seq. ዓዲ፡ vel አላ፡ non modo^la–^lased etiam^la ; ; ; n. 831vel አኮ፡ ባሕቲቶ፡ ክመ፡ – ዳእሙ፡ ዓዲ፡ ; ; – : ክመ፡ ብ፡ እንዴሁ፡ ; aliud^la: ጽመ፡ ወክመ፡ ( ) ዘ፡ እንዴኽ፡ ዝምብሎ።

ምኅላፍ

1)locus transitus^la, transitus^la, transitio pervia^la: ተኀጥእ፡ ምኅላፈ፡ ; ኢወሀቦ፡ ምኅላፈ፡ (v. ማኅለፈ፡ ) እንተ፡ ደወሉ፡ ; አልቦ፡ ምኅላፍ፡ οὐ μὴ διαβῶ ; ዳእሙ፡ ምኅላፈ፡ ክልኤቱ፡ ዕደው፡ ኵለንታሁ ; ትገብር፡ ለከ፡ ምኅላፈ፡ እንተ፡ ደማስቆ፡ ;

2)transitio^la, transcursus^la: ምኅላፈ፡ አሠሩ፡ አልቦ፡ ዘይትረከብ፡ ; temporis, Lud. Greg.

ስጡሕ

expansus^la, expositus spectanti^la, patens^la, apertus^la: እንዘ፡ ስጡሕ፡ ልብስ፡ Reg. Pach.; ዳእሙ፡ ስጡሓነ፡ ውስተ፡ ገጸ፡ ምድር፡ ይከውኑ፡ ; ስጡሕ፡ ልቦሙ፡ ; ; ( ; ubi allegatur).

አንደደ

II,1

1)accendere^la, incendere^la, inflammare^la, ignem ; ; ; ; ; ; ; ነበል፡ ዘአንደድክሙ፡ ; ; ligna ; ; fornacem ; ; altare ; urbem ; : ኢየአክል፡ ሊባኖስ፡ ለአንድዶ፡ εἰς καῦσιν ; አንድድ፡ ታሕቴሁ፡ ; Sx. Enc. (Lud.); : ያነድዶሙ፡ ወይን፡ .

2)torrere^lai.e. coquere^lapanem: ወያነድድ፡ (v. ወያበስል፡ ) ቦቱ፡ ኅብስቶ፡ καύσαντες ἔπεψαν ἄρτους ;

3)comburere^la, cremare^la, ; ዳእሙ፡ ንዋየ፡ ሐቅል፡ ያነዱ፡ በእሳት፡ ; ዘመንፈቆ፡ አንደደ፡ በእሳት፡ ; ; ለአንድዶቶሙ፡ .

ዳእሙ

(etiam ዳዕሙ፡ ) particula [ gramm.§ 163,2; دَأَمَ et دَعَمَ fulcire^la]

3)adversandi

α)crebro ዳእሙ፡ ἀλλ ʼ ἤ sed tantum^la, sed potius^la, quin potius^la: ; ; ; ; ; ; ; vel

β) ዘእንበለ፡ ዳእሙ፡ ; ; ;

ዳእሙ

(etiam ዳዕሙ፡ ) particula [ gramm.§ 163,2; دَأَمَ et دَعَمَ fulcire^la]

3)adversandi

α)crebro ዳእሙ፡ ἀλλ ʼ ἤ sed tantum^la, sed potius^la, quin potius^la: ; ; ; ; ; ; ; vel

β) ዘእንበለ፡ ዳእሙ፡ ; ; ;

ዳእሙ ዓዲ

(etiam ዳዕሙ፡ ) particula [ gramm.§ 163,2; دَأَمَ et دَعَمَ fulcire^la]

3)adversandi

α)crebro ዳእሙ፡ ἀλλ ʼ ἤ sed tantum^la, sed potius^la, quin potius^la: ; ; ; ; ; ; ; vel

β) ዘእንበለ፡ ዳእሙ፡ ; ; ;

a)cum negatione pro ዓዲ፡ ኢ፡ frequentant ኢ፡ እንከ፡

b)nonnumquam iterum^la, rursus^la( noch einmal ), ; ; ; ; .

a) ሂ፡ vel ኒ፡ , etiam^la, adeo^la( sogar ): ወዓዲ፡ ኪያሁኒ፡ ይመስለከ፡ ከመ፡ ዘበዲበ፡ ምድር፡ ረከብከ፡ ; ; ; .

b)tamen^la( noch immer ): ; ወዓዲ፡ ኢ፡ .

c)imo^la, imo vero^la, potius^la( vielmehr ): ኢታጠነቅቁ፡ ፈጽሞ፤ ዓዲ፡ የዐቢ፡ እምኵሉ፡ ዝንቱ፡ ; ; ^b; አላ፡ ዓዲ፡ ; ዘእንበለ፡ ዓዲ፡ .

ተራኅርኀ

III,1(passim Perfecti forma ተረኀርኀ፡ occurrit, ut Chrys. ho. 5 teneriorem^la, mansuetum^la, leniorem fieri^lavel se praebere^la, caritate^lavel misericordia flecti^la: አኀዘ፡ ያውሥኦ፡ ለመታትያ፡ በተራኅርኆ፡ ; (Herodes, postquam fratri suo iratus est,) ተራኅርኀ፡ ሎቱ፡ ወሖረ፡ ኀቤሁ፡ ; ትትራኀራኅ፡ (sic) ብእሲት፡ ሕሥምተ፡ ገጽ፡ ለምታ፡ ኅሩይ፡ ወሠናየ፡ ገጽ፡ ; ዳእሙ፡ ይትረኀርኁ፡ ሎሙ፡ በቀኖና፡ (in injungendis poenitentia) F.M. 5,8; F.M. 12,5; አዘዝነ፡ ንሕነሂ፡ በእንተ፡ ተራኅርኆ፡ ወምሕረት፡ F.M. 4,2; ተረኀርኀ፡ ላዕሌነ፡ ወመሐረነ፡ ; F.N. 42,13; ኢተራኅርኀ፡ ፩ሂ፡ በላዕሌሁ፡ ; ዘአሠነየ፡ ግዕዞ፡ ይጸንዕ፡ ፍቅሩ፡ ወይትራኅራኅ፡ (sic) ላዕሌሁ፡ ልበ፡ ኵሉ፡ ; ተራኅርኆተ፡ መንፈስ፡ ቅዱስ፡ tarāḫrǝḫa , ተራህርሀ፡ tarāhrǝha

Grébaut
ተራህርሀ፡ tarāhrǝha , III, ይትራሀራህ፡ , ይትራህራህ፡ «être adouci^fr, être apaisé, calmé^fr» ― ተራራ፡ Ms. BNFabb217, fol. 55v.

Leslau
ተራኅርኀ tarāḫrǝḫa , () ተራህርሀ፡ tarāhrǝha be compassionate^en, have compassion^en, have pity^en, be moved to pity^en, have mercy^en, be gentle^en, show tenderness^en 468a

ዕዳ

[ أَدَآءٌ ; de formatione nominis gramm.§107, β ]

1)res persolvenda^la, debitum^la, aes alienum^la: ; ለመኑ፡ እፈዲ፡ ዕዳ፡ ; ; ትትፈደዩ፡ ዕዳክሙ፡ ; ; አግብአ፡ አኅዘ፡ ዕዳሁ፡ ; እመሂ፡ መጽአኒ፡ ዕዳ፡ si venerit mihi debitum (i.e. exigatur a me) Lud. ex Org.

a)passim cum Genitivo ejus, cui quid debetur: ንቅንዮ፡ ለነዳይ፡ በዕዳነ፡ ; ; ዕዳሁ፡ውእቱ፡ (Platt: ይደልዎ፡ ).

b) በዓለ፡ vel ባዕለ፡ዕዳ፡ creditor^la, δανειστής 4 ; ; ; ; አብዕልተ፡ ዕዳ፡ F. 24,3.

c) ብእሴ፡ ዕዳከ፡ debitor tuus^la, ; vel እለ፡ ይፈድዩ፡ ዕዳ፡

d) ዘይፈዲ፡ ዕዳሁ፡ obaeratus^la .

e) መጽሐፈ፡ ዕዳ፡ libellus debiti^la, chirographum^la: መጽሐፈ፡ ዕዳየ፡ ዘይፈድዩኒ፡ συγγραφή ; χειρόγραφον ; ; Christus ይደመስስ፡ መጽሐፈ፡ ዕዳነ፡ Deg.

2)in libris inferioris aetatis: culpa^la, reatus^la, ut: si quis coactus jurat አልቦ፡ ላዕሌሁ፡ ዕዳ፡ F.M. 22,4; manustupratio onaniae similis est ዳእሙ፡ ይጸንዕ፡ (gravior est) ዕዳሃ፡ ለዛቲ፡ ኀጢአት፡ F.M. 13; ሶበ፡ ኢሰተይክሙ፡ ዝናመ፡ ትምህርት፡ እምኢኮነክሙ፡ ዕዳ፡ ; etiam poena solvenda^la: ይቤሎሙ፡ ናሁ፡ ረሰይኩ፡ ዕዳሃ፡ (mulieris) ላዕሌክሙ፤ ግበሩ፡ ባቲ፡ በከመ፡ ትፈቅዱ፡ ; መጽሐፈ፡ ዕዳ፡ „ epigraphe reatus^la, quae condemnatis affigitur quo causa poenae innotescat“, Lud. Greg.

3)solutio^la, compensatio^la: si quis amiserit rem commodatam, ይደልዎ፡ ዕዳ፡ F.N. 28; F.N. 36.

ዳኬን

dāken , ዳኴን dākʷen (military unit) ,

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose