, m. et fem. , ግበር፡ et ግብራት፡ 1)actiola, efficaciala, ἐνέργεια .
2)laborla, operatiola, operala, opusla( Arbeitde): ሀቦ፡ ግብሮ፡ በአምጣነ፡ ኀይሉ፡ ; ኢትትማከር፡ ምስለ፡ ሀካይ፡ በእንተ፡ ግብር፡ ; materfamilias ትሁቦን፡ ግብሮን፡ ለአእማቲሃ፡ ; ; ግብረ፡ ሐቅል፡ ; ; ; ስድስተ፡ መዋዕለ፡ ግብር፡ ; ; ; ; ; ጳውሎስ፡ ይሴሰይ፡ እምግብረ፡ እደዊሁ፡ ; ይሴሰዩ፡ በግብረ፡ እደዊሆሙ፡ ; አብሕርት፡ ወአፍላግ፡ ይፌጽሙ፡ ግብሮሙ፡ . a)negotiumla: ; ኢኮነ፡ ግብረ፡ አሐቲ፡ ዕለት፡ ወኢኮነ፡ ግብረ፡ ሰኑይ፡ ; ኵሉ፡ እለ፡ ይገብሩ፡ ግብረ፡ ንጉሥ፡ ; ብየ፡ ግብር፡ በዘ፡ አሐውር፡ Lud. e Vit. Sam.
b)officiumla, munusla: አግብኦ፡ ውስተ፡ ግብሩ፡ ; ኢይግበር፡ ሕዝባዊ፡ ግብረ፡ ክህነት፡ ; ግብረ፡ ዲያቆን፡ . p. 314.
c)opuslavel ministerium sacrumla: ንዋየ፡ ግበሪሆሙ፡ τὰ σκεύη τῆς λειτουργίας ; ; ; ግበር፡ ; እለ፡ ይገብሩ፡ ግብረ፡ እግዚአብሔር፡ .
d)opificiumla, arsla: ተምህሮ፡ ግብረ፡ እድ፡ ; ; ; ; ይትሜሀር፡ ግብረ፡ ኀጺን፡ ; እለ፡ ኵሎሙ፡ ይጠብቡ፡ በግብሮሙ፡ ; figuli .
3)opusla( Werkde) quod quis producit, a)Dei, creaturala, res creatala: ኵሉ፡ ግብረ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ; ; ; ποίημα ; ; ግብር፡ ዐበይት፡ ; ; ኵሉ፡ ግብራተ፡ ሰማይ፡ ; እስከ፡ ይትገበር፡ ሐዲስ፡ ግብር፡ .
b)hominum, artificiumla, opificiumla: ኮነ፡ ይገብር፡ ግብረ፡ ብርት፡ ወኀጺን፡ ; ግብረ፡ ማእነም፡ ; ግብረ፡ እብን፡ ; ; ግብረ፡ ብርት፡ ; ግብረ፡ ኬንያ፡ ; ; ; πλάσμα figmentumla ; poëma ; idola ግብረ፡ እደው፡ ; ; ; ; al.
c)quae labore parta est mercesla , vel qui a planta producitur fructusla: ሐሰት፡ ግብራ፡ ለዘይት፡ .
4)actiola, factumla, facinusla, opusla, agendi ratiola, facinorala, operala: ዛቲ፡ ግብር፡ haec actiola ; ኵሉ፡ ግብሩ፡ ድሩክ፡ ; ; ቀዳሜ፡ ኵሉ፡ ግብር፡ ምክር፡ ; τὸ πραχθέν ; ነኪር፡ ግብሩ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ; ; ግብረ፡ ጽድቅ፡ ; ግብረ፡ ዐመፃ፡ ምግባሮሙ፡ ; ከመ፡ ይግበሩ፡ ግብረ፡ ሠናየ፡ Platt; ዐቢየ፡ ግብረ፡ ፈጸምከ፡ ; ግብረ፡ እደዊሆሙ፡ ; τὰ ἔργα ; ; ; ; ; ; ; ሠናየ፡ ግብረ፡ ገብረት፡ ላዕሌየ፡ . a)peractiola: ለግብረ፡ ጌጋይ፡ ወኀጢአት፡ 5.
b)factumla, oppos. verbo et consilio: ከመ፡ ንግበራ፡ ለዛቲ፡ ምክር፡ ግብረ፡ ; ; በግብር፡ de factola, rela, reverala(aliâs በአማን፡ ) Chrys. crebro. n. 1164
c)res agendalavel gerendala, res gestala, actala: ; ; ; ; ግብረ፡ ልኡካን፡ vel ሐዋርያት፡ inscriptus est liber πράξεις τῶν ἀποστόλων Acta Apostolorumla; nonnumquam ግብር፡ nudum, ut .
5)resla: ለዝ፡ ግብር፡ εἰς αὐτὸ τοῦτο ; ኵሉ፡ ግብራ፡ ለገነት፡ መንክር፡ ወመድምም፡ ; ሠለስቱ፡ ግብራት፡ τρία ; ነኪር፡ ግብር፡ ξένον τι Platt; ግብራቲሁ፡ ለዝ፡ ዓለም፡ ; ግብራት፡ ዓለማውያት፡ ; a)causala: በእንተ፡ ሠላስ፡ ግብራት፡ ; Lud. e Mss. Colb.
b)ratiola, modusla: ምንት፡ ግብረ፡ ዓመት፡ በዝናማት፡ ; በአይ፡ ግብር፡ Lud.; docuit eum ኵሎ፡ ግብረ፡ ምንኵስና፡ Lud. e Vit. S.; ግብረ፡ አናቅጽ፡ . p. 305 n. 16.
6)necessitasla: እስመ፡ ግብሩ፡ ውእቱ፡ ከመ፡ ያብእ፡ መሥዋዕተ፡ ; de necessitate corporis, euphemistice: ወረደ፡ እምገመል፡ በእንተ፡ ግብረ፡ ሥጋ፡ Adv. a) በግብር፡ α)per vimlavel per necessitatemla, ; ; ; ; ; በግብር፡ ዘእንበለ፡ ፈቃዱ፡ .
β)necessariola, omninola, utiquela( jedenfallsde): በግብር፡ ይከውን፡ ዘነበበ፡ ዮናስ፡ πάντως .
b) ግብር፡ α)necessariolavel ad significandum oportetla, necesse estla: ግብር፡ ይመጽእ፡ መንሱት፡ (necessario veniet i.e. necesse est veniat) ; ; ; ;
β)omninola, sanela, πάντως .
7)opus praestandum i.e. a)tributumla, vectigalla τέλος ; φόρος , ከመ፡ የሀቡ፡ ግብረ፡ ; ርኡሰ፡ ግብር፡ ; ይሁብዎ፡ ግብረ፡ በበዓመት፡ .
β)reditusla: p. 303 n. 10.
b)opera servala, angariala: እለ፡ ይቀውሙ፡ ላዕለ፡ ግብር፡ ἐργοδιωκτοῦντες .
, plerumque m. [vicina sunt אֳנִי navisla, إِنَآءٌ et ܡܳܐܢܳܐ vasla] et , ንዋያት፡ 1)vaslaet vasala: ; ; ; ; ; ; ንዋየ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ንዋየ፡ ልሕኵት፡ ; ; ; ንዋየ፡ ለብሓ፡ ; ; ንዋየ፡ ጽቡር፡ Enc.; ንዋየ፡ ወርቅ፡ ; ; ; ; ንዋየ፡ ብሩር፡ ; ; ንዋየ፡ ማእድ፡ ; ; ንዋያት፡
a) ንዋየ፡ ውስጥ፡ vasa interioris i.e. intestinala, viscerala, ; ; ; ; etiam ንዋያተ፡ ከርሥ፡ Enc. n. 675
b) ንዋየ፡ ጎሜዕ፡ i.e. כְּלֵי גֹּמֶא , navigia papyraceala.
2)instrumentumlavel instrumentala: በንዋይ፡ ዘቀተለ፡ ብእሲ፡ ቦቱ፡ ቢጾ፡ ይትቀተል፡ ; ; ንዋየ፡ መዐቱ፡ . a)de hominibus, quibus Deus quasi instrumentis utitur ; ዝንቱ፡ እኍ፡ ይከውን፡ ንዋየ፡ ኅሩየ፡ ; Sx.
b)instrumenta musicala, ut: ንዋየ፡ መዝሙር፡ ; ንዋየ፡ ተውኔት፡ ; ንዋያተ፡ ማሕሌት፡ ,7.
3)supellexla, utensiliala, apparatusla: ; ; ; ንዋየ፡ ዕፅ፡ ; ንዋየ፡ ማእስ፡ ; ; ; ; ; . a) ንዋየ፡ ሐቅል፡ ( Feldgeräthede) armala ; ; ; ; ; ; ; ; ; etiam ንዋየ፡ ፀብእ፡ F.M. 17,6; in specie ንዋየ፡ ሐቅል፡ θυρεός ( scutumla) et θυρεοί ; ; ; (ubi Gr. φαρέτραι habet).
b) ንዋየ፡ ናዐዌ፡ apparatus venationisla ; ንዋየ፡ ኖሎት፡ .
c)armamentalavaria, ut: navis ; plaustrorum ; jumentorum
4)sarcinaela, impedimentalaexercitus: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .
5)resla, ut: ንዋይ፡ ዘኢያስተርኢ፡ πράγματα οὐ βλεπόμενα ; in specie: res quas quis possidetla, bonala, opesla, fortunaela, facultatesla, copiaela, divitiaela, pecuniala: τὰ αὐτοῦ ንዋይሁ፡ ; ; ; τὰ ἴδια ንዋይከ፡ ; τὰ ὑπάρχοντα ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ጽፉቅ፡ ንዋይየ፡ ὑλώδης λίαν ; ἀποσκευή ; ; ; ; ; ንዋያቲሁ፡ ; χρήματα ; ; ; ; ; ; ; ንዋያት፡ opeslaF.N. 16; χρυσίον ; ; ንዋየ፡ ዝዓለም፡ mammonala ; ንዋየ፡ ልቃሕ፡ χρήματα ἀλλότρια ; δάνος ; ንዋየ፡ ማሕፀንትከ፡ res tibi creditaela . — Vocla. Aela.: ንዋይ፡ ዘ፡ ከብት፡ , aliudla: ንዋየ፡ ውስጥ፡ ብ፡ የሆድ፡ እቃ።
1)ripalafluminis: ተቀበሎ፡ ዲበ፡ ገበዘ፡ ተከዚ፡ (at annotationem ad hunc locum). – : ገበዝ፡ ዘ፡ ዳር፡
2)custosla, tutorla, tutrixla, praefectusla, praefectala, ut videtur (sec. Lud. in amh. 88 et 109annot. 1). a)est epitheton ecclesiae cathedralis Axumiticae: እምነ፡ (mater nostra) ጽዮን፡ ገበዘ፡ አክሱም፡ ( ; 109); Libanus S. dixit: ለጳጳስ፡ ኢይደልወከ፡ ትንሣእ፡ ሕልያነ፡ ወበእንተዝ፡ ሰደድዎ፡ እምሀገር፡ እለ፡ ገበዘ፡ አክሱም፡ ; ይቤልዎ፡ ቀስ፡ ወመኳንንት፡ ለብፁዕ፡ ሊባኖስ፡ ታመትርኑ፡ ዕጣና፡ ለገበዝ፡ ወታኀድገነ፡ ኪያሃ፡ ; ቦአ፡ ውስተ፡ ቤተ፡ ክርስቲያናት፡ ቅድስት፡ ዘገበዘ፡ አክሱም፡
b)nomine ቀይሰ፡ ገበዝ፡ vel ገበዝ፡ insignitur praepositus quidam ecclesiasticusla(de cujus munere , quae Lud. amh. 34 et Lud. amh. 88, 109notaverint): ቀይሰ፡ ገበዝ፡ ; ( ቀይስ፡ col. 433); sacerdos qui secundam uxorem duxit, ኢይትለአክ፡ ከመ፡ ካህናት፡ ወኢይኩን፡ ሊቀ፡ ካህናት፡ ወኢቀድስ፡ ከመ፡ ገበዝ፡ [Quae significationes si probantur, radici ገበዘ፡ vis circumdandila, cingendila, tuendilaattribuenda videtur].
, m. et fem. , መራኁት፡ , clavisla ; እሙንቱ፡ እለ፡ ይእኅዙ፡ መራኁተ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ዝንቱ፡ መራኁት፡ Rel. Bar.; ; ; ; nonnumquam መራኁት፡ pro ἡ κλείς n. 294ut ; ; ; { መራኁታት፡ M.M. f. 59, ግወት፡ }. – : መርኆ፡ ዘ፡ መክፈቻ። , m. et fem. , አብያት፡ 1)domusla, domiciliumla, ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; . ; ዐቢይ፡ ቤት፡ , ንኡስ፡ ቤት፡ ; ቤተ፡ ምክራም፡ ወቤተ፡ ሐጋይ፡ ; ቤት፡ ምሩግ፡ ; ቤተ፡ ዐስብ፡ ; aliâs sexcenties. In loci in domolaalicujus: ; ; . In specie: a)tentoriumla: አብያት፡ σκηνώματα ; ; ; ; ቤተ፡ ስምዕ፡ tabernaculum testimoniilaseu foederisla ; .
b)domus regiala, palatiumla, arxla: ቤተ፡ ንጉሥ፡ ; ; ; ; ; ;
c)aedesla, templumlaDei deorumve, ; ; ; ; ቤተ፡ ጣዖታት፡ ; አብያተ፡ አማልክት፡ ; ; ; ; ; ; ቤተ፡ መቅደስ፡ ; ; ;
d)ecclesiala(tam aedificium quam congregatio fidelium): ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ቤተ፡ ክርስቲያን፡ ( ክርስቲያን፡ ) ; ; በእንተ፡ አብያተ፡ ክርስቲያናት፡ ወንዋያተ፡ ቅድሳቲሆን፡ ; ; ; .
e)pars domusla
α)conclavela, cubiculumla: ባእ፡ቤተከ፡ εἰς τὰ ταμεῖά σου ; ; τὸ παστοφόριον ; ቤተ፡ አንስት፡ gynaeceumla ; ; አብያተ፡ አንስት፡ ; .
β)cellala, cellulalamonachorum, Reg. Pach.; ፫፻አብያተ፡ መንኮሳት፡
γ)aediculala, sacellumlaecclesiae,
f)In specie nota has compositiones: ቤተ፡ ላሕ፡ domus lugubrisla ; ; ; ቤተ፡ ልብስ፡ sacrariumla, ubi vesteslaecclesiae asservanturla, Th. P. in ad Jonam; ቤተ፡ ሐኖት፡ macellumla( ሐኖት፡ ); ቤተ፡ መምህራን፡ academiala(Atheniensis) ; ቤተ፡ ምሥዋዕ፡ θυσιαστήριον ; ቤተ፡ ምሥያጥ፡ οἶκος ἐμπορίου ; ቤተ፡ ምርፋቅ፡ tricliniumla, refectoriumlain monasteriis, Lud.; ቤተ፡ ምሳሕ፡ coenaculumla ; ቤተ፡ መንግሥት፡ sedes regiala ; ; ቤተ፡ ሞቅሕ፡ carcerla ; ; (coll. ቤተ፡ ዐናብስት፡ ወድብ፡ carcer leonum et ursorumla ); ቤተ፡ ሙታን፡ sepulchrumla (coll. ; ቤትየ፡ ዘለዓለም፡ ); ቤተ፡ መዝገብ፡ thesaurusla, aerariumla (coll. ይትረኀዉ፡ አብያት፡ ዘውስቴቶሙ፡ ተዘግቡ፡ ነፍሳት ); ቤተ፡ ማይ፡ latrinala, ut: ኰስተረ፡ አብያተ፡ ማይ፡ ( etiam sub መስሐብ፡ ); ቤተ፡ መያሲ፡ cauponala ; ; ቤተ፡ መጻሕፍት፡ bibliothecala ; ; ቤተ፡ ስታይ፡ conclave potoriumla ; ቤተ፡ ብለኔ፡ balneumla ; ቤተ፡ ነግድ፡ xenodochiumla, hospitiumla, deversoriumla ; ; ቤተ፡ ወይን፡ οἶκοι τοῦ οἴνου ; ቤተ፡ ዝሙት፡ πορνεῖον lupanarla ; ቤተ፡ ድውያን፡ nosocomiumla ( ); ቤተ፡ ግዝዕ፡ οἶκος πότου ; ቤተ፡ ጸሎት፡ ; ; ቤተ፡ ፍሥሓ፡ οἶκος εὐφροσύνης ; ቤተ፡ ፍንዱቅ፡ deversoriumla, Th. P. in not. ad { ; ቤተ፡ ደራስዛን፡ academiala ; ቤተ፡ ጸብኅ፡ culinalaLud.}
2)domuslai.e. a)familiala ; n. 536 እገብር፡ ሊተ፡ ቤተ፡ ; ሰብአ፡ ቤቱ፡ ; ; ; አብያቲሆሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;
b)prosapiala, progenies, gensla, e familialaalicujus oriundila: ኢትትዐወር፡ እምዘርአ፡ ቤትከ፡ ἀπὸ τῶν οἰκείων τοῦ σπέρματός σου ; ቤተ፡ ዳዊት፡ ; ; ቤተ፡ አቡከ፡ ; ; ; ቤተ፡ እስራኤል፡ ; ; ; ; ; ; p. 498 n. 19.
c)res familiarisla ; ሥራዕ፡ ቤተከ፡ .
3)receptaculumla, thecala: አብያተ፡ አፈው፡ φιάλαι τοῦ ἀρώματος ; ቤተ፡ እድ፡ ἐγχειρίδιον manubriumla FH; ቤተ፡ መዋጽሕት፡ σπονδεῖα ; ቤት፡ ለምጽዋሪሃ፡ ; ; in specie vaginalagladii ; ; ; ; . , fem. ዐቃቢት፡ , m. ዐቃብያን፡ , ዐቀብት፡ custosla: ; ዐቃብያን፡ (v. ዐቀብተ፡ ) ቤት፡ ; ዐቃቤ፡ ኅለት፡ ; መኑ፡ ይሠይም፡ ዐቃቤ፡ ላዕለ፡ አፉየ፡ ; ; ; አንትሙ፡ ካህናት፡ ዐቃብያነ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ካህናት፡ ዐቃብያነ፡ ሕጉ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; Petrus ዐቃቤ፡ መራኁተ፡ መንግሥተ፡ ሰመያት፡ ; ዐቀብት፡ ; ; ሊቀ፡ ዐቀብተ፡ ቤተ፡ ሞቅሕ፡ a)In specie α) ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ medicusla, pharmacusla, ሥራይ፡ ( 245); ; ;
β) ዐቃቤ፡ ሥጋ፡ et ዐቃቤ፡ ርእስ፡ , ut: ሊቃነ፡ ዐቀብተ፡ ርእሱ፡ ; custos corporisla, satellesla.
γ) ዐቃቤ፡ መንግሥት፡ διάδοχος τοῦ βασιλέως vicarius regisla, procurator regnila .
δ) ዐቃቤ፡ ሙዳየ፡ ምጽዋት፡ custos arcae eleemosynarumla et ዐቃቢ፡ γαζοφύλαξ thesaurariusla .
ε) ዐቃቤ፡ ቀምሕ፡ cla. pomorumla ቀምሕ፡ ; adde .
θ) ዐቃቤ፡ አልባስ፡ custos vestiariila .
ι) ዐቃቤ፡ አንስት፡ cla. gynaeceila ; .
κ) ዐቃቤ፡ አንቀጽ፡ janitorla ; ; ዐቀብት፡ (simplex) .
λ) ዐቃቤ፡ ወይን፡ vel ዐጸደ፡ ወይን፡ vinitorla ; ; ; ; ; ዐቀብተ፡ ወይን፡ ; ; ዐቃቢተ፡ ዐጸደ፡ ወይን፡ ; ዐቀብተ፡ ዐጸደ፡ ወይን፡ .
μ) ዐቃቤ፡ ገነት፡ hortulanusla ; Sx. ( ዐውድ፡ ).
b) ἐπίσκοπος , praefectusla, episcopusla ; .
c)custoslai.e. tutorla: Deus ዐቃቢሁ፡ ለያዕቆብ፡ ; Deus ይከውን፡ ዐቃቢሁ፡ ለሠናይ፡ ; መልአክ፡ ዐቃቢሁ፡ angelus ejus tutelarisla ; item de angelo ;
d)custodiensla: ብእሲት፡ አርማሚት፡ ወዐቃቢተ፡ ልሳን፡ (linguam compescens) , ጽንጽያ፡ , etiam ጽጽንያ፡ , , fem. et m. , et , ጽንጽንያት፡ , plerumque ጸናጺት፡ (etiam ጸናጼት፡ scriptum), 1)muscala: ጽንጽንያ፡ ጽጽንያ፡ ምውት፡ ; ጽንጽንያ፡ μυῖαι ; በዓለ፡ ጽንጽንያ፡ ጽንጽያ፡ ; ጽናጺት፡ ; ጽንጽንያት፡ ንኡሳን፡ F.N. 12.
2) ጽንጽንያ፡ (v. ጽንጽያ፡ ) ከልብ፡ κυνόμυια , musca caninala, oestrilavel tabanilaspecies, ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; μυῖαι . – : ጸናጺት፡ ዘ፡ ዝምብ፡ , aliudla: ጽንጽንያ፡ ዘ፡ ያሚቈነጥጥ፡ ዝምብ፡ ; etiam Scholion ad አኮት፡ ( Bruce V p. 190–195 de Tsaltsalia.) , ሥራያት፡ , plerumque φάρμακον 1)medicamentumla, medicinala, pharmacumla, malagmala ; ; ሥራየ፡ ሕይወት፡ ; ፈውስ፡ ወሥራይ፡ ( συνούλωσις καὶ ἴαμα ); ሶቤሃ፡ ፈውሶ፡ ይከውነከ፡ ለሥጋከ፡ ወሥራየ፡ ለአዕጽምቲከ፡ ἐπιμέλεια ; ; μάλαγμα ሥራይ፡ ዘቀብእዎ፡ ; ; ይጠይእዎ፡ ሥራየ፡ . Hinc ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ medicamentariusla, medicusla ; ; -15; ; ; ; ዐቀብተ፡ ሥራይ፡ ; ; ; ዐቃብያነ፡ ሥራይ፡
2)venenumla, veneficiumla, pharmacumla, incantamentumla ; ; ; ሥራያት፡ ; ; ; ; ; ማየ፡ ሥራይ፡ ; ጥበበ፡ ሥራይ፡ ; መጽሐፈ፡ ሥራያት፡ ; ይገብር፡ ግብረ፡ ሥራይ፡ ; ; . Hincveneficusla, pharmacusla, incantatorla, magusla: ዘሥራይ፡ ; ; እለ፡ ሥራይ፡ ; ሰብአ፡ ሥራይ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ሰብእ፡ ዘሥራያት፡ γόητες . gǝbr ,
gǝbar ,
gǝbrāt 1) (
Dillmann 7 a)
ግብረ፡ እስላም፡ gǝbra ʾǝslām ‘tax of Muslims’, meaning unknown (see Conti Rossini’s comment below)
ነበረ፡ ፮ግብር፡ ፩ቅዴታ፡ ወ፩ጸማጅ፡ ወ፩ግብረ፡ እስላም፡ ‘
il y avait 6 impôts: un était le qedētā; un était le ṣamāǧ; un le gebra eslāmfr’
75 l. 27–28 (ed.),
91 l. 4–5 (tr.) (‘Mot à mot: impôt des Musulmans; je n’en sais pas le véritable caractère, ni s’il s’agit d’un impôt particulier sur les Islamites.’
92 n. 10),
እስላም፡
Leslau
ግብረ፡ ሕማማት፡ gǝbra ḥǝmāmāt the Rite of Passion Weeken see Hammerschmidt in
117,
233a–b,
ሕማም፡
Cross-references:
a) for
ቤተ፡ ግብር፡ ቤት፡ (TraCES)
b) for ዓቃቤ፡ ንዋየ፡ ግበር፡ ዐቃቢ፡ (TraCES)
nǝwāy
Grébaut
ንዋየ፡ ሐቅል፡ nǝwāya ḥaql «
armesfr,
lance et bouclierfr» ―
መሳርያ፡ Ms.
BNFabb217, fol. 24r,
ሐቅል፡
50
Leslau
ንዋየ፡ ሐቅል nǝwāya ḥaql weaponen,
ሐቅል፡ 239b
Cross-references:
for ዓቃቤ፡ ንዋየ፡ ግበር፡ ዐቃቢ፡ (TraCES)
(
Dillmann 2 a)
a) ‘
Pour la commémoraison de la cathédrale (tazkāra gabaz), le Ḥawastā et le Ḥambarā doivent du berz et de la farinefr’
ወተዝካረ፡ ገበዝ፡ ሐወስታ፡ ወሐምብራ፡ ብርዝ፡ ወጥሕን። 9 l. 12–13 (ed.),
9 l. 20–21 (tr.) (‘Je ne comprends pas bien l’expression: en Abyssinie, la commémoraison d’un défunt donne lieu à un grand repas; dans l’usage vulgaire, tazkār est aussi bien la commémoraison du mort que le banquet qui la suit.’
10 n. 4 )
b) ገበዘ፡ አክሱም፡ gabaza ʾAksum the cathedral of ʾAksumen ወሣልስ፡ ዘተሐንጸት፡ በአብርሃ፡ ወአጽብሐ፡ ኀበ፡ ሀለወት፡ ዛቲ፡ መቅደስ፡ ገበዘ፡ አክሱም። ‘
Pour la troisième fois, la ville fut édifiée par Abrehā et Aṣbeḥa, lá où se trouve ce sanctuaire, la cathédrale d’Aksoum.fr’
3 l. 6–7 (ed.),
3 l. 8–9;
አኮ፡ በቃለ፡ ሐፄ፡ ወአኮ፡ በመኰንን፡ ወበአውፋሪ፡ አላ፡ በቃለ፡ አፉየ፡ ጐለትኩ፡ ወወሰንኩ፡ ጕልታ፡ ለገበዘ፡ አክሱም፡ ‘
[J’ai donné ces fiefs] non par le moyen d’un porte-parole royal, ni par le gouverneur ou l’awfāri; mais de ma propre bouche j’ai donné les fiefs et je les ai réglés pour la cathédrale d’Aksoumfr’
21 l. 1–2 (ed.),
23 l. 12–15 (tr.);
ጐለትኩ፡ አነ፡ አንበሳ፡ ውድም፡ ለእምነ፡ ጽዮን፡ ገበዘ፡ አክሱም፡ ቃግማ፡ ምስለ፡ ጸሊም፡ ቤት። ‘
Moi, Anbasā Wedem, j’ai donné à ma mère Ṣyon, cathédrale d’Aksoum, [le pays de] Qāgmā, avec Ṣallim Bētfr’
21 l. 7–8 (ed.),
23 l. 21–22 (tr.);
ሠራዕኩ፡ ወአውገዝኩ፡ አነ፡ ዘርአ፡ ያዕቆብ፡ ወልደ፡ ዳዊት፡ ከመ፡ ኢይባእ፡ ኀበ፡ እምነ፡ ጽዮን፡ ገበዘ፡ አክሱም። አንበሳ፡ ወፈረስ፡ ወበቅል። ወአውፋሪ፡ ዘረፍታ። ‘
Moi, Zarʾa Yāʿqob, fils de Dāwit, j’ai établi et arrêté sous peine d’excommunication que personne n’entre dans notre mère Ṣyon, cathédrale d’Aksoum, ni le lion, ni le cheval, ni le mulet, ni l’awfāri de Zaraftāfr’
25 l. 4–6 (ed.),
28 l. 5–8 (tr.);
ሐደስኩ፡ አነ፡ ደጅ፡ አዝማች፡ ውቤ፡ ዘስመ፡ ጥምቀትየ፡ ኪዳነ፡ ማርያም፡ በዘመነ፡ ዮሕንስ፡ ምድረ፡ መዶጌ፡ ለእመነ፡ ጽዮን፡ ገበዘ፡ አክሱም፡ ወሠራዕኩ፡ ፵ወ፬፡ ካህናተ፡ ደብተራ፡ ‘
Moi, le daǧ azmāč Oubié, dont le nom de baptême est Kidāna Māryām, j’ai donné―du temps de l’évangéliste Jean―la terre de Madogē à ma mère Ṣyon, cathédrale d’Aksoum, et j’ai réglé les 44 ecclésiastiques du tabernacle,fr’
64 l. 14–17 (ed.),
77 l. 16–19 (tr.);
ወኮነ፡ ዝብእሲ፡ እምብሔረ፡ ምሥራቃ፡ ለገበዘ፡ አክሱም፡ ዘርሕቅት፡ እምኔሃ፡ ምሕዋረ፡ ረቡዕ፡ ዘእምሕዝበ፡ ስቡሐ። This man was from a region to the east of the cathedral of Aksum, that is a journey of four (days) from it, from the people of Sǝbbuḥa.en 1 l. 9–10 (ed.),
1 l. 9–11 (tr.);
አክሱም፡
Cross-references:
● for
ቀሰ፡ ገበዝ፡ ቀስ፡ (TraCES) ● for
ቀይሰ፡ ገበዝ፡ ,
ቄሰ፡ ገበዝ፡ ,
ቀሽ፡ ገበዝ፡ ቀይስ (TraCES) ● for
ቀሲሰ፡ ገበዝ፡ ቀሲስ፡ (TraCES) ● for
ዓቃቤ፡ ገበዝ፡ ዐቃቢ፡ (TraCES)
Cross-references:
for ዓቃቤ፡ መርኆ፡ ዐቃቢ፡
bet ,
ʾabyāt
Compounds
ቤተ፡ beta ,
ቤት፡ bet house ofen a) በረከት፡ ቤት፡ barakat bet ,
ቤተ፡ በረከት፡ beta barakat ‘house of gifts’, probably a room (a tent) where gifts given to the king were stored (see also the comment below)
ወውስቴቶሙ፡ ያግብኡ፡ ኩሎ፡ መንግሠ፡ ዘመጽአ፡ እምኵሉ፡ ብሔረ፡ ኢትዮጵያ፡ ሠናየ፡ ንዋየ፡ ዘይበቍዕ፤ ወዘይበቍዕሰ፡ ውስተ፡ ቤተ፡ መንግሥት፡ ወበረከት፡ ቤት፡ ‘
On y réunissait les revenus provenant de toute l’Éthiopie, des objets de luxe et tout ce qui était utile; ce qui ne servait pas était placé dans le Mangešet Bêt et dans le Barakat Bêtfr’
37 l. 6–9 (ed.), 37 l. 5–8 (tr.);
ወእምዝ፡ ቦአ፡ ንጉሥ፡ ውስተ፡ ጽርሑ፡ ወአዘዘ፡ ከመ፡ ይሰዱ፡ ኵሉ፡ ንዋየ፡ ዘነበረ፡ ውስተ፡ ናዝሬት፡ ቤት፡ መንግሥት፡ ቤት፡ ወበረከት፡ ቤት፡ ወገደል፡ ቤት፡ ኀበ፡ ገሰምቤ፡ ሸዋ፡ ከመ፡ ይንበር፡ ወይትአቀብ። ‘
Le roi rentra ensuite dans sa demeure et ordonna de transporter à Gasambê du Shoa, pour y être placées et y être gardées, toutes les richesses qui étaient dans le Nazrêt Bêt, le Mangeset Bêt, le Barakat Bêt et le Gadal Bêtfr’
115 l. 4–7 (ed.), 115 l. 5–9 (tr.);
ወበበረከት፡ ቤት፡ ሚካኤል፡ ‘
le barakat bēt, Mikāʾēl {should be ‘dans le...’}fr’
37 l. 13 (ed.),
44 l. 1 (tr.);
ወሞቅሖ፡ ወወደዮ፡ ውስተ፡ ቤተ፡ በረከት፡ ‘
(Celui-ci) le (fit) enchaîner et le jeta dans {beta barakat}fr’
88 l. 5–7 (ed.),
50 l. 25–26 (tr.) (‘Littéralement «maison de bénédiction» on attendrait ici un mot tel que
ቤተ፡ ሞቅሕ፡ («prison»).’
70 n. 124 But Colin’s conjecture is rather untenable.),
በረከት፡
c) (
Dillmann 1 f)
ቤተ፡ ግብር፡ beta gǝbr house in which the bread and wine for the Eucharist are prepared
ናዕዴር። ላዕላይ፡ ደጄ፡ ሰላም። ወውሣጣይ፡ ደጄ፡ ሰላም፡ ወቤተ፡ ግብር። ‘
Le Nāʿdēr [aura soin] de la partie supérieure (?) du (?) daǧē salām, [du] daǧē salām intérieur, et [de] la maison réservée à la préparation des espèces eucharistiques (bēta geber)fr’
11 l. 1–2 (ed.),
11 l. 10–12 (tr.),
ግብር፡
d) መንግሥ፡ ቤት፡ mangǝś bet royal palaceen ወበዚር፡ ወንጅ፡ በመንግሥ፡ ቤት፡ ገብረ፡ ሚካኤል፡ ‘
le baǧerwand de la maison royale (manges bēt), Gabra Mikāʾēlfr’
37 l. 11 (ed.),
43 l. 35–36 (tr.),
መንግሥ፡
e) መጽሐፍ፡ ቤት፡ maṣḥaf bet ‘house of books’, precise meaning unknown
ወቃል፡ አፄ፡ መጽሐፍ፡ ቤት፡ ስርጓን፡ ገዬ፡ ‘
le qāl aṣē maṣḥaf bēt, Serguān Gayēfr’
33 l. 14 (ed.),
38 l. 29–30 (tr.),
መጽሐፍ፡
g) እቃ፡ ቤት፡ ʾǝqā bet ,
ዕቃቤት፡ ʿǝqābet church treasuryen ዕቃቤት፡ ዓቃቢ፡ ቄስ፡ ወልደ፡ አረጋይ፡ ‘
le ʿeqābēt ʿĀqābi, le prêtre Walda Aragāyfr’
61 l. 27 (ed.),
74 l. 2 (tr.),
እቃ፡
Cross-references:
for እቃ፡ ቤት፡ ዐቃቢ፡ ዐቃቢ፡ (TraCES)
h) ግምዣ፡ ቤት፡ gǝmžā bet storage houseen,
treasuryen ውእቱ፡ ጊዜ፡ ሖረ፡ ኀበ፡ ግምዣ፡ ቤት፡ ታቦተ፡ እግዝእትነ፡ ማርያም፡ ወኀበ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ ዘእግዝእነ፡ ኢየሱስ፡ ክርስቶስ። ‘
Alors il entra dans le gemǧā bēt, chapelle de Notre-Dame Marie, et dans l’église de N. S. Jésus-Christfr’
98 l. 14–16 (ed.),
111 l. 31–32 (tr.),
ግምዣ፡
Grébaut
ቤተ፡ ሐኖት፡ beta ḥanot «
boucheriefr» ―
የበጋማች፡ ቤት፡ Ms.
BNFabb217, fol. 26r.,
ሐኖት፡
53
ቤተ፡ ሞቅሕ፡ beta moqǝḥ «
prisonfr» ―
ግዛት፡ Ms.
BNFabb217, fol. 39v. (
የግዛት፡ ቤት፡ 872;
ግዛት፡ ቤት፡ 338.),
ሞቅሕ፡
93
Leslau
ቤተ፡ ሐኖት beta ḥanot tavernen,
ሐኖት፡ 238b
ቤተ፡ መሥዋዕት beta maśwāʿt altaren,
መሥዋዕት፡ 538b
ቤተ፡ መሪራን beta marirān a rebellious houseen, transcription of Heb. ‘beṯ mǝrī’
360a
ቤተ፡ ሞቅሕ beta moqǝḥ prisonen,
ሞቅሕ፡ 354a
ቤተ፡ ሥዕል beta śǝʿl oratoryen,
private chapel of a sovereign where there is an iconen (instead of an ark),
ሥዕል፡ 525a
Cross-references:
for ቤት፡ ጠባቂ፡ ጠባቂ፡
ʿāqqābi 1) እቃ፡ ቤት፡ ዐቃቢ፡ ʾǝqā bet ʿaqqābi keeper of the church treasury
ዕቃቤት፡ ዓቃቢ፡ ቄስ፡ ወልደ፡ አረጋይ፡ ‘
le ʿeqābēt ʿĀqābi, le prêtre Walda Aragāyfr’
61 l. 27 (ed.),
74 l. 2 (tr.),
እቃ፡ ቤት፡ under
ቤት፡
2) (
Dillmann a)
ዐቃቤ፡ ʿaqqābe ዓቃቤ፡ ʿāqqābe guardian ofen keeper ofen d) ዓቃቤ፡ ንዋየ፡ ግበር፡ ʿāqqābe nǝwāya gǝbar keeper of the property
ወዓቃቤ፡ ንዋየ፡ ግበሪሃ፡ ለገበዝ፡ ጽንዕነ፡ ማርያም፡ ‘
l’économe des biens de la cathédrale, Ṣeneʿena Māryāmfr’
31 l. 13 (ed.),
36 l. 17–18 (tr.),
ንዋይ፡ ,
ግብር፡
e) ዓቃቤ፡ አስካሬን፡ ʿāqqābe ʾaskāren treasureren ወሶበ፡ ርእዮ፡ ከመ፡ መፍቀሬ፡ ንዋይ፡ ውእቱ፡ ረሰዮ፡ ዓቃቤ፡ አስካሬን፡ ዘውእቱ፡ ሙዳየ፡ ምጽዋት፡ እንተ፡ ያስተጋብኡ፡ ቦቱ፡ ወርቀ፡ መባእ። ‘
lorsqu’il vit qu’il aimait les richesses, il lui avait donné (la charge de) aqābē askārēn, c’est-à- dire de (gardien de) la bourse des aumônes, où l’on réunissait l’or des oblationsfr’
70 l. 29–31 (ed.),
81 l. 23–25 (tr.),
እስክሬን፡
f) ዓቃቤ፡ ገበዝ፡ ʿāqqābe gabaz ‘Il testo dice
ዓቃቤ፡ ገበዝ .
ገበዝ o
ቄስ፡ ገበዝ è il titolo dell’addetto alla custodia dei beni della chiesa che ha anche l’incarico di aprirla a di chiuderla. Da notare che nessun dizionario di gəʼəz né di amarico registra questi due termini in coppia.’
33 (145) n. 44,
ገበዝ፡
g) ዐቃቤ፡ ጽንጽንያ፡ ʿaqqābe ṣǝnṣǝnyā ,
ዓቃቤ፡ ጽንጽንያ፡ ʿāqqābe ṣǝnṣǝnyā ,
ዐቃቤ፡ ጸንጸን፡ ʿaqqābe ṣanṣan ,
ዐቃቤ፡ ጸንጸን፡ ʿāqqābe ṣanṣan lit. ‘keeper of the fly-whisk’ a title bestowed to a ruler of ʾƎndartā, also to a ruler of Tigray (Chernetsov, and after him Derat, identifies it with the title
ዓቃጼን፡ considered to be its later, abbraviated form
.)
ወበጊዜ፡ በአቱ፡ ውስተ፡ አናቅጺሃ፡ ቆሙ፡ ትግሬ፡ መኰንን፡ ወነብ[ር]እድ፡ ዘአክሱም፡ በየማን፡ ወበፀጋም። እንዘ፡ ይከለክሉ፡ ይኂዞሙ፡ ጨንገረ፡ ዘአውልዕ፡ እስመ፡ ከማሁ፡ ሕጎሙ። ወበእንተዝ፡ ይሰመይ፡ ትግሬ፡ መኰንን፡ ዓቃቤ፡ ጽንጽንያ፡ ‘
A son entrée aux portes de la ville, le roi avait à sa droite et à sa gauche le gouverneur du Tigré et l’administrateur d’Aksum qui portaient et agitaient, suivant l’usage, des rameaux d’olivier; c’est pour cela que l’on appelle le gouverneur du Tigré ʿAqâbê Ṣenṣenyâfr’
49 l. 8–10, 50 l. 1–2 (ed.), p. 49 l. 9–12, 50 l. 1 (tr.);
ዘኢይበውእ፡ ዓቃቤ፡ ጸንጸን፡ ወኢከንቲባ፡ ዘአልቦ፡ ግብረ፡ ለባዕድ፡ ዘእንበለ፡ አበ፡ ምኔት፡ ዘመጣዕ፡ ‘
Que l’ʿaqqābē ṣanṣan n’entre pas, ni le kantibā, à l’exception de l’abbé de Maṭāʿfr’
56, 57;
ዓቃ፡ ጸንጸን፡ ባራ፡ ጽዮን፡ ‘
le liqā{sic} ṣanṣan Bārā Ṣeyonfr’
57, 58,
ጽንጽንያ፡
Grébaut
ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ ʿaqqābe śǝrāy «
médecinfr,
pharmacienfr» ―
ባለ፡ መድኃኒት፡ Ms.
BNFabb217, fol. 51r.,
ሥራይ፡
127
Leslau
ዐቃቤ፡ ሥራይ ʿaqqābe śǝrāy physicianen,
whitch doctoren; see
182–3,
ሥራይ 536a
ዐቃቤ፡ ሰዓት ʿaqqābe saʿāt ‘Times Keeper’ for the emperor’s schedules as well as for the hours of the prayers
66a
ṣǝnṣǝnyā ,
ṣǝnṣǝyā ,
ṣǝṣǝnyā ,
ṣǝnṣǝnyāt ,
ጸንጸን፡ ṣanṣan ?
Cross-references:
for ዐቃቤ፡ ጽንጽንያ፡ ዐቃቢ፡
śǝrāy ,
ሥራያት፡ śǝrāyāt
Grébaut
ሥራይ፡ śǝrāy ,
ሥራያት፡ śǝrāyāt «
médicamentfr,
poisonfr» ―
መድኃኒት፡ Ms.
BNFabb217, fol. 51r.
127
Leslau
ሥራይ śǝrāy incantationen,
magicen,
charmen,
witchcraften,
sorceryen,
enchantmenten,
spellen,
poisonen,
healingen,
medicineen,
cureen,
bandageen
ዘሥራይ፡ za-śǝrāy (
እለ፡ሥራይ፡ ʾǝlla śǝrāy ,
ሰብአ፡ ሥራይ፡ sabʾa śǝrāy )
sorcereren,
magicianen,
wizarden,
enchanteren 536a
Cross-references:
a) for ምግባረ፡ ሥራይ፡ ምግባር፡ (Grébaut)
b) for መፍትሔ፡ ሥራይ፡ መፍትሒ፡ (Leslau)
c) for ሰብአ፡ ሥራይ፡ ሰብእ፡ (Grébaut)
d) for አስማተ፡ ሥራይ፡ ስም፡ (Leslau)
e) for ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ ዐቃቢ፡ (Leslau)
ʿāqāṣen ,
አቃንጽን፡
ʾaqānṣǝn ,
አቃጽን፡
ʾaqāṣǝn ,
ዓቃጽን፡
ʿāqāṣǝn ,
አቀፀን፡
ʾaqaḍan
a title bestowed
to a governor of Sarāwe (Chernetsov, and after him Derat, identifies this
title with
ዐቃቤ፡ ጸንጸን፡
under
ዐቃቢ፡ , considered to be its full, ancient form
.)
ወቀተሎ፡ ተስፋ፡ ልዑል፡ አቃንጸን፡ ሠራዌ፡ ‘
es tötete ihn
Tasfā-Leʿul, der Aqānṣan von Sarāwēde’
15
l. 3–4 (ed.),
14 l. 16–17
(tr.);
ካልአንሰ፡ ሰየምት፡ እለ፡
ከመ፡ ሰራዌ፡ አቀፀን፡ ወካንቲባ፡ ሐማሴን፡ ወእለ፡ ከማሁ፡ ብዙኃን፡ ሰየምት፡ ተቀትሉ። ‘
Les autres chefs, tels
que le aqaṣan du Sarāwē, le Kāntibā du Ḥamāsēn, et d’autres comme
eux, furent tués en grand nombrefr’
128 l. 25–26 (ed.),
146 l. 6–8 (tr.);
ወለአከ፡
ሰረቀ፡ ብርሃን፡ አቃንጽነ፡ ሰራዌ፡ ኀበ፡ አባ፡ ተወልደ፡ መድኅን፡ ‘
Säräkä Bǝrhan, aqanṣǝnä
del Särawe, inviò (un messaggio) ad Abba Täwäldä-Mädǝḫnit’
32 (112) l. 24, 34 (114) l. 1 (ed.), 33 (113) l. 26, 35
(115) l. 1 (tr.);
ወአቃጽንሂ፡ ይሠይም፡ ንቡረ፡ እድ፡ እምደብተራ፡ ‘
Le ʾaqāṣen élira le
nebura ed en le choisissant parmi les dabtarāfr’
9 l. 21–22 (ed.),
9 l.
30–31 (tr.);
መለከኛ፡
ወዓቃጽን፡ ‘
le chef (malakañā) ou le
ʿāqāṣenfr’
29 l. 2 (ed.),
33 l.
9–10 (tr.);
እመሂ፡ ሰራዌ፡
ዓቃጽን፡ ወእመሂ፡ ባሕረ፡ ነጋሢ፡ ዘሄዶ፡ ወዘተዓገሎ፡ ውጉዘ፡ ለይኩን፡ በአፈ፡ ነቢያት፡ ‘
Si quelqun’un, ʿāqāṣen du
Sarāwē ou bāḥr nagāsi, viole ou transgresse cet [acte], maudit
soit-il par la bouche des Prophètes,fr’
42 l. 1–2 (ed.),
49 l.
22–24 (tr.)