Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

, fem. ሐዳስ፡ , m. ሐዲሳን፡ , fem. ሐዲሳት፡ et ሐዳሳት፡ , ሐደስት፡

1)novus^la, recens^la: folia ; ficus Rel. Bar.; vinum ; ተክለ፡ ዘይት፡ ሐዲስ፡ ; frumentum (hornum ከራሚ፡ ) ; ገብረት፡ ዳፍንተ፡ ሐዳሰ፡ እምሥርናይ፡ ሐዲስ፡ ; plaustrum ; vestis 3 ; ; funis ; uter ; domus ; በድን፡ ሐዲስ፡ (nondum putridum) Enc.; ጦማረ፡ ክርታስ፡ ሐዲስ፡ ; እገብር፡ ኵሎ፡ ሐዲሰ፡ ; ይከውን፡ ሰማይ፡ ሐዲሰ፡ ወምድርኒ፡ ሐዲሰ፡ ; ; ; ; ዐርክ፡ ሐዲስ፡ ወይን፡ ሐዲስ፡ ; ካልእ፡ ሐዲስ፡ ንጉሥ፡ ; ስብሐት፡ ሐዲስ፡ ; ; ስም፡ ሐዲስ፡ ; ሥርዐት፡ ሐዲስ፡ ; ; ሥርዐት፡ ሐዳስ፡ ; ልብ፡ ሐዲስ፡ ወመንፈስ፡ ሐዲስ፡ ; ውስተ፡ ሐዲስ፡ ሕይወት፡ ; ሐዳሳት፡ (leg. ሐደስት፡ ) እሙንቱ፡ በሃይማኖት፡ In specie notanda sunt:

a) ሕግ፡ ሐዲስ፡ vel ሐዳስ፡ (vel ሥርዐት፡ ሐዲስ፡ ) testamentum novum^laF.M. 4,2; ሰብአ፡ ሐዲስ፡ ሕግ፡ ( Christiani^la)

b)biblia Novi Testamenti ሐዲስ፡ ቀኖና፡ ; መጻሕፍተ፡ እግዚአብሔር፡ ዘሐዲስ፡ ; vel ሐዲስ፡ ወብሉይ፡ N. et V.T.^laOrg.; vel ሐዲሳት፡ (sc. መጻሕፍት፡ ) ወብሉያት፡ id.

c) ሐዲሳን፡ እለ፡ ተጠምቁ፡ νεόφυτοι novi^la, modogeniti^la ; item ሐዲስ፡ ሕዝብ፡ , ሐዲሳነ፡ ሕዝብ፡ Syn.; sed etiam competentes^la(baptismum) hoc eodem nomine appellare licet: በእንተ፡ ሐዲስ፡ ሕዝብ፡ እለ፡ ይፈቅዱ፡ ይጠመቁ፡ Syn. ( ንኡስ፡ ).

d)junior^la, alter^la, ut: እንጦንዮስ፡ ሐዲስ፡ ; ማርቆስ፡ ሐዲስ፡ ;

e) ሐደስት፡ primitiae^la: በአውራኀ፡ ሐደስት፡ .

2)novus^lai.e. inauditus^la ሐዲስ፡ ዘነገርኩ፡ አነ፡ ; ; ; ሐዲሳት፡ res novae^la ; ሐዳሳት፡ ለለ፡ ጽባሑ፡ ; አፅምኦ፡ ዘሐዲስ፡ .

ḥaddis , fem. ḥaddās , m. ḥaddisān , fem. ḥaddisāt , ḥaddāsāt

Grébaut
ሐዲስ፡ ḥaddis , ሐዲሳን፡ ḥaddisān «neuf^fr, nouveau^fr» ― { fem. } ሐዳስ፡ ḥaddās , ሐዳሳት፡ ḥaddāsāt «neuve^fr, nouvelle^fr» ― አዲስ፡ Ms. BNFabb217, fol. 29r.
63

Leslau
ሐዲስ ḥaddis ( fem. ḥaddās ) new^en, recent^en, junior^en, the New Testament^en
ሐዲስ፡ ወብሉይ፡ ḥaddis wabǝluy Old and New Testaments^en, ብሉይ፡ 225b
ሐዲሰ፡ ሃይማኖት፡ ḥāddisa hāymānot neophyte^en, ሃይማኖት፡ 221b

Cross-references:

a) for ሐዲስ፡ ሥርዐት፡ ሥርዐት፡ (Leslau)

b) for ሕግ፡ ሓዲስ ሕግ፡ (Leslau)

መግእዝ

, fem. መግእዝት፡ , stomachosus^la, ad vituperandum concitus^la, rixosus^la, contentiosus^la: ዐርክ፡ መግእዝ፡ ὀργίλος ; αὐθάδης ; ብእሲት፡ መግእዝት፡ θρασεῖα ; ; ብእሲት፡ መግእዝት፡ μάχιμος ; . – haut satis liquet.

ዐርክ

(vel ዓርክ፡ ) m. , fem. ዐርክት፡ (v. ዓርክት፡ ), m. ዐርካን፡ , fem. ዐርካት፡ , አዕርክት፡ , amicus^la, amica^la, familiaris^la: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዐርክከ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ዐርክክሙ፡ ; ; ; ; ; ; ἑταῖρος ; ዐርከ፡ እግዚአብሔር፡ ; ዐርክ፡ ምእመን፡ ; ዐርክከ፡ ዘትካት፡ ; ዐርከ፡ ግብት፡ ; ዐርክ፡ ሐዲስ፡ ; ኢትወልጥ፡ ዐርከ፡ ; ዐርክ፡ ወማኅፈር፡ ; fem. ዐርክት፡ , apocr.; እመቦ፡ ወድቀ፡ ዐርክ፡ ምስለ፡ ዐርክቱ፡ ; ዐርካን፡ ; ; ; Lit. Orth.; fem. ዐርካት፡ F.N. 42,13; ዐርካት፡ ዘጥምቀተ፡ ክርስትና፡ F.N. 48; (etiam ዐርካት፡ legendum videtur); አዕርክት፡ m. ; ; ; ብዙኃን፡ ይኩኑከ፡ አዕርክተ፡ ; ; ; ; ጸላእትኒ፡ አዕርክተ፡ ይከውኑ፡ ( ); ; ; ; ; ; ; ; ; fem. ; ( አስተበውአ፡ ). – : ማኅፈር፡ ዐርክ፡ ዘ፡ ወዳጅ።

ማኅፈር

, et ; proprie ii, qui ad mutuam fidem praestandam foedus inter se inierunt vel qui patrocinii et clientelae vinculis juncti sunt (Schutzgenossenschaft); deinde: propinqui^la(cognati, agnati, affines) fratres^la, amici^la, familiares^la, denique etiam eorum singulis significandis usurpatur: γνωστοί ] ; οἱ ὁμοροῦντες αὐτοῖς ( ማኅፈሮሙ፡ ) ; ( ); ለማኅፈርከ፡ ወለማኅፈረ፡ ሕዝብከ፡ ἐν πόλει — λαοῦ ; አመ፡ ኮነ፡ ዐንበሳ፡ ማኅፈሮ፡ ለላህም፡ ; φίλος ; ; ; ዐርክ፡ ወማኅፈር፡ φίλος καὶ ἑταῖρος ; ἀδελφός ; γνώριμος ; ከመ፡ ያስተራትዕ፡ ፍትሖ፡ ለማኅፈሩ፡ Sir.19,25.– : ማኅፈር፡ ዘ፡ ሐማምቻ፡ ወቦ፡ ዘ፡ ወዳጅ።

በቍዐ

I,1[vis radicis primaria in findendo^la, perrumpendo^la, aperiendo est^la(vicin. በቀወ፡ ); hincderivatur perficere^la, proficere^la, (ut in צָלַה ); proxime ad hoc verbum accedit ܦܰܩܳܚ utilis^la, conveniens^la; expedit^la, melius^la, consultius est^la; amh. በቃ፡ significat sufficere^la] ይብቋዕ፡

1)proficere^la, utilitatem percipere^la: (Pharisaei de Jesu deliberantes sibi invicem dixerunt:) ትሬእዩ፡ ከመ፡ አልቦ፡ ዘትበቍዑ፡ ; አልቦ፡ ዘበቋዕኩ፡ οὐδὲν ὠφελοῦμαι ant.; et ; አልቦ፡ ዘይበቍዕ፡ ዘይረቂ፡ οὐκ ἔστι περισσεία τῷ ἐπᾴδοντι ; ፈቀደ፡ ይትባረክ፡ ወይብቋዕ፡ እምኔከ፡

2)prodesse^la, juvare^la, utilem esse^la

a)personaliter, de hominibus et rebus; : ዐርክ፡ ወማኅፈር፡ ይበቍዑ፡ በመዋዕሊሆሙ፡ ; ; ኢይበቍዕ፡ ንዋይ፡ ; ; ዘኢይበቍዕ፡ inutilis^la ; ; ; ለ፡ pers.: ይበቍዕ፡ ለርእሱ፡ sibi ipsi prodest^la ; ; Chrys. Ta. 7; ኢይበቍዕ፡ መዛግብት፡ ለኃጥኣን፡ ; ; : እንስሳ፡ ዘይበቍዐከ፡ ; ኢይበቍዕዎሙ፡ ; ; ነበብክሙ፡ ዘኢይበቍዐክሙ፡ ; ተለዉ፡ ዘኢይበቍዖሙ፡ ; ; ኢበቋዕኩ፡ ወኢይበቍዑኒ፡ ; ; ; ; ; ኢይክል፡ በቍዖታ፡ ለነፍሱ፡ ; ለ፡ rei ( ad^la): ለኅዳጥ፡ ትበቍዕ፡ ; ; ; ኢይበቍዕዎሙ፡ ለረድኤት፡ ; ነገረ፡ ሐሰት፡ ዘለምንትኒ፡ ኢይበቍዐክሙ፡ ; , vel utilitatis: ምንተ፡ ይበቍዐኒ፡ ; n. 514 ምንተ፡ ይበቍዕ፡ ሠዊዕ፡ ለአማልክት፡ ; .

b)impers.: ; አልቦ፡ ዘይበቍዕ፡ ; ለእመ፡ si^la ; ; ; ዘ፡ quod^la: ; ; ; ; ከመ፡ , ut: ምንተ፡ ይበቍዐነ፡ ከመ፡ ንሑር፡ ኀቤሁ፡ .

3)idoneum^la, aptum^la, commodum esse^la, ለ፡ rei ( ad^la, vel ), de rebus et hominibus: ; ይስሐቅ፡ ይበቍዕ፡ ለዛቲ፡ ሢመት፡ ; ይበቍዕ፡ ለምግበ፡ ንዋዩ፡ F.N. 32; : idoneum videri alicui^la, ut: አልቦ፡ ዘትበቍዖ፡ ለከዊነ፡ እሙ፡ nulla ei idonea videbatur^la

4)se utilem praebere^laalicui, ei se accommodare^lavel commodare^larem, gratificari^la, favere^la: , እግዚአብሔር፡ በቍዐነ፡ በኵሉ፡ ; ተወከፍ፡ ንስሓየ፡ ወብቋዕ፡ ለፈውሶትየ፡ ; እስእለክሙ፡ ብቍዑኒ፡ ; አኀውየ፡ ብቍዑኒ፡ Hincformula obtestandi: ብቍዐኒ፡ , ብቍዑኒ፡ (proprie: gratificare^lavel gratificamini^lamihi^la; etiam ብቅዐኒ፡ , ብቅዑኒ፡ ) obsecro^la, quaeso^la, oro te^lavel vos^la( δέομαι ): ; ; ; ; Imperativo vel Optativo: ; ; ; ; ; Platt; ; ; ከመ፡ : ብቍዐኒ፡ ከመ፡ ትግበር፡ .

ግብት

accidens improvisum^la, casus subitus^lavel repentinus^la: እመሰ፡ ግብት፡ ውእቱ፡ .

a)temeritas^la: ኀጢአት፡ ዘግብት፡ ( ዘልማድ፡ ) F.M. 2,11; et in Genitivo: temere^lavel recens inventus^la, fortuitus^la, adventicius^la, ut: ዐርከ፡ ግብት፡ ( ዐርክ፡ ዘትካት፡ ) φίλος πρόσφατος ; አምላከ፡ ግብት፡ θεὸς πρόσφατος ; ; ; .

b)Adv. በግብት፡ ( Lud. comm. hist. p. 497 14) et plerumque ግብተ፡

α)subito^la, repente^la, improviso^la, ; ; ; ; ኢይኩነኒ፡ ግብተ፡ ሞት፡ ; ἄφνω ; ; ; ; ἐξαίφνης ; ; ; ; , ἐξάπινα ; ; ; ; ἐξαπίνης ; ἀφνίδιος 1 ; παραχρῆμα ; ἄωρος .

β)nuper^la, recenter^la, προσφάτως ; ; . – : ግብተ፡ ድድቀ፡ ብ፡ ድንቀት።

መጽያሕት ዐረየ

locus complanatus^la, pervius^la, in specie via trita^la, strata^la, munita^la, publica^la: ይኩን፡ ኵሉ፡ መብእስ፡ መጽያሕተ፡ εἰς εὐθεῖαν ; ስእኑ፡ ሐዊረ፡ መጽያሕት፡ ; ፍኖተ፡ ጽኑዓን፡ መጽያሕት፡ τετριμμένα ; ወይከውን፡ መጽያሕተ፡ δίοδος ; n. 1309 ዐርዩ፡ መጽያሕቶ፡ τὰς τρίβους ; ; ; ከመ፡ ይሖር፡ መጽያሕተ፡ ; ; ; ; ፍኖት፡ መጽያሕት፡ et ፍኖተ፡ መጽያሕት፡ ; ; ; ; ; I,2, rarius I,1[vic. ዐረቀ፡ et ዐረከ፡ ]

1)Intransit. I,1et I,2; I,1 ይዕሪ፡

a)aequum^la, planum esse^lavel fieri^la: ወይዕሪ፡ ምድር፡ εἰς ὁμαλισμὸν τῆς γῆς ; የዐሪ፡ ፍኖተ፡ መብእስ፡ ; አድባር፡ ወአውግር፡ ይቴሐቱ፡ ወአፍላግ፡ ወመዓምቅት፡ ይዔርዩ፡ ወይከውኑ፡ መጽያሕተ፡

b)aequalem^la, aequabilem esse^lavel fieri^la, aequari^la, exaequari^la, passim adverbiis aequaliter^la, aequabiliter^lavertendum: እስከ፡ ይልህቅ፡ ወይዔሪ፡ ጽሕምክሙ፡ ; ይዔሪ፡ መዓልት፡ ወሌሊት፡ አመ፡ ፳ወ፭ ለወርኀ፡ መጋቢት፡ ; ; ኵሉ፡ ዐረየ፡ ወኅቡረ፡ ዐለወ፡ ; ; እስመ፡ መልክእ፡ ለመልክኡ፡ ይዔሪ፡ ወአርአያ፡ ለአርአያሁ፡ Cyr. ad

c)congruere^la, convenire^la, consentire^la: ምስለ፡ ብሉይ፡ ኢየዐሪ፡ ; ዕሩያነ፡ ምክር፡ ለክሒድ፡ ወኢይዔርዩ፡ ለምክር፡ ሠናይ፡ ; ሶበ፡ ዘመሩ፡ ወሶበ፡ ዐረዩ፡ ኵሎሙ፡ በ፩ ቃል፡ ; .

2)Transit. I,2

a)exaequare^la, complanare^la: ዐርዩ፡ መጽያሕቶ፡ ; ; ; እዔርያ፡ (v. ኣዔርያ፡ ) .

b)unire^la, conciliare^la: ከመ፡ ተዐርዩ፡ ልበ፡ ὁμόφρονες ; ዐርዮ፡ ግዕዝ፡ ὁμόνοια ; ዐርዮ፡ ὁμόνοια ; እስመ፡ ኮነ፡ ዐርዮ፡ በማእከሎሙ፡

c)idem facere^lavel pati cum^laaliquo; passim adverbiis simul^la, unâ cum^lavertendum: እምከመ፡ ዐረይነ፡ ሕማመ፡ ንዔሪ፡ ክብረ፡ ; ; ; ; .

d)aequiparare^la, ut videtur: ከመ፡ መቅሠፍተ፡ ልሳን፡ ንዔሪ፡ በኵሉ፡ እኩይ፡ μάστιξ γλώσσης πᾶσιν ἐπικοινωνοῦσα – Voc. Ae.^la: ይዔሪ፡ ዘ፡ ይትአከል፡ ; ዐረዩ፡ ዘ፡ አስተካከሉ።

ዐረየ

I,2, rarius I,1[vic. ዐረቀ፡ et ዐረከ፡ ]

1)Intransit. I,1et I,2; I,1 ይዕሪ፡

2)Transit. I,2

a)exaequare^la, complanare^la: ዐርዩ፡ መጽያሕቶ፡ ; ; ; እዔርያ፡ (v. ኣዔርያ፡ ) .

c)idem facere^lavel pati cum^laaliquo; passim adverbiis simul^la, unâ cum^lavertendum: እምከመ፡ ዐረይነ፡ ሕማመ፡ ንዔሪ፡ ክብረ፡ ; ; ; ; .

ግዕዝ ዐረየ

1)migratio^la

a)excessus^lamentis, ἔκστασις , ግዕዘ፡ ኅሊና፡ ; .

b)conversiones^lacoeli, ግዕዘ፡ ሰማይ፡ τροπαὶ οὐρανοῦ .

c): ii qui emigraverunt^la, secesserunt^la, liberi facti sunt^la. Hoc nomine ግዕዝ፡ populus Aethiopum, qui ex Arabia in Abyssiniam migravit, se ipse appellabat (cfr. አግዓዚ፡ ), I,4; 56 Deinde eodem nomine vocabantur

α)terra Aethiopum^lai.e. Abyssinia, sive ብሔረ፡ ግዕዝ፡ ; sive ግዕዝ፡ simplex, fem. , ut: ሰላም፡ ለከ፡ ቆመ፡ በቀልት፡ ወአርዝ፤ ዘፈረየተከ፡ ግዕዝ፤ ይስሐቅ፡ ጥቡዕ፡ ሰማዕተ፡ አምላክ፡ ዐዚዝ፤ ; እስከ፡ ዮም፡ ትትፌሣሕ፡ ግዕዝ፡ .

β)lingua Aethiopica^la, sive ልሳነ፡ ግዕዝ፡ sive ግዕዝ፡ simplex: ተዐልዋ፡ እምዕብራይስጢ፡ ኀበ፡ ግዕዝ፡ M.M. f. 49; ( ተተርጐመ፡ ).

2)plerumque m. , ግዕዛት፡ ( ; ). Sicut τρόπος vel ἀναστροφή

a)versandi vel agendi ratio^la, vita^la, mores^la, studium^la, sentiendi ratio^la, ingenium^la: በኵሉ፡ ግዕዝከ፡ ἀναστροφή ; ; ; ; ግዕዝኪ፡ τρόπος ; ዝኬ፡ ውእቱ፡ ግዕዞሙ፡ ( τρόπος pro τόπος ) ; βίος ግዕዝ፡ ዘእንበለ፡ ነውር፡ ; ἀγωγή ; ὁδός , ὁδοί , ታአምሩ፡ ግዕዞሙ፡ ለቴማን፡ ወእከዮሙ፡ ለሳባን፡ ; ይፈድዮ፡ ለሰብእ፡ በከመ፡ ግዕዙ፡ ; ዝንቱ፡ ውእቱ፡ ግዕዝኪ፡ እምንእስኪ፡ ; ; ኃጥእ፡ ዘክልኤቱ፡ ግዕዙ፡ ወምክዕቢተ፡ የሐውር፡ τρίβους ; ἡ ἔξοδος καὶ εἴσοδος ; ; ኵሉ፡ ሰብእ፡ ይረክብ፡ ዘከመ፡ ግዕዙ፡ ἔργα ; ἤθη ; ; ; ዘእንበለ፡ ግዕዝ፡ ἀθέμιτος 1 ; ὅρμημα ; διάνοια ; γνῶμαι ግዕዞሙ፡ ለረሲዓን፡ ; እለ፡ የሐውሩ፡ በግዕዞሙ፡ θελήματα ; ἐνθυμήματα ; ኀደጎ፡ በግዕዙ፡ በዘፈቀደ፡ διαβούλιον ; አልብየ፡ ዘከመ፡ ግዕዝየ፡ ἰσόψυχον ; እምልብሰቱ፡ ለሰብእ፡ ወእምሑረቱ፡ ወእምሠሐቁ፡ ይትዐወቅ፡ ግዕዙ፡ τὰ περὶ αὐτοῦ ; ; ለእመ፡ ኢኮነት፡ ከመ፡ ግዕዝከ፡ κατὰ χεῖρά σου ; ጠቢብ፡ በሥነ፡ ግዕዙ፡ ; እምነ፡ ግዕዙ፡ ያሜክርዎ፡ ለሰብእ፡ ; ለንኡስኒ፡ ወለዐቢይኒ፡ አሠኒ፡ ግዕዘከ፡ ወቃለከ፡ ; ኢትወልጥ፡ ግዕዘከ፡ μὴ ἀλλάξῃς σεαυτόν ; ወልድከ፡ ዘኢየሐውር፡ በግዕዝከ፡ ; ዘይቤለከ፡ ዐቢይ፡ ኦሆ፡ በሎ፡ ለግዕዙ፡ ; በግዕዘ፡ ልቦሙ፡ እኩይ፡ ; ; ; ዐርዮ፡ ግዕዝ፡ ὁμόνοια ; ብእሲ፡ ምስለ፡ ብእሲቱ፡ እለ፡ የኀብሩ፡ ግዕዘ፡ ; እምከመ፡ ዐረዩ፡ ግዕዛቲሆሙ፡ ; ውእቱ፡ እምሰብእ፡ ሠናያነ፡ ግዕዝ፡ Etiam pro variis aliis Graecorum vocibus usurpatur:

α) ላሕዎ፡ በከመ፡ ግዕዙ፡ κατὰ τὴν ἀξίαν αὐτοῦ ; κρίσιν .

β) δοκιμή .

γ) συνείδησις (conscientia vitae^lahoneste actae^la): ስምዐ፡ ግዕዝነ፡ ; በሠናይ፡ ግዕዝ፡ ; ; .

b)indoles^la, natura^la, essentia^la, ( Wesen^de) hominis: በኵሉ፡ ግዕዝክሙ፡ καρδίαις ; χάρισμα ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ግዕዘ፡ (Platt ለግዕዘ፡ ) ነፍስቶሙ፡ ይገብሩ፡ οἱ κατὰ σάρκα ὄντες ; ; ; Dei: tres personae ይትወሐዱ፡ ለ፩ ዘውእቱ፡ ግዕዝ፡ Lud. e Mss. Colb.; ግዕዞሙ፡ ዘኢይትፈለጥ፡ Lit. Joh.

c)natura^la, indoles^larerum: ግዕዘ፡ ብሔር፡ ἴχνη ; ; ግዕዞን፡ ለአእባን፡ ; ሰማይ፡ ጥቀ፡ ሠናይት፡ ወብርህት፡ ፈድፋደ፡ በግዕዛ፡ ; ባሕር፡ ወለጠ፡ ግዕዞ፡ (cfr. ግዕዘ፡ ሰማይ፡ supra sub 1, b).

d)ratio^la, modus^la, in : ratione^la, ut: ከመ፡ ኢይትከየድ፡ (I ) ግዕዘ፡ ልስሐተ፡ ጼው፡ ግዱፍ፡ . n. 1189

3)In specie nomine ግዕዝ፡ , quatenus significat nativum^la, usitatum^la, simplex^la, appellantur

a)forma^lavel ordo literarum^laAlphabeti Aethiopici simplex^la, ut ሀ , ለ ( iis formis quae annexis vocalium notulis immutatae sunt, ut ሆ፡ ሂ፡ ሊ፡ al.).

b)primus e tribus canendi modis^la, quibus Abyssini in decantandis hymnis suis liturgicis utuntur ( ዕዝል፡ et አራራይ፡ ), communis^lavel simplex^la: ወእምዝ፡ ትብል፡ ጸሎተ፡ ቅዳሕ፡ ዘእምዳዊት፡ በዜማ፡ ግዕዝ፡ ; ; creberrime, ut: ህየንተ፡ ዕዝል፡ ዘነግህ፡ ግዕዝ፡ al.

I,2, rarius I,1[vic. ዐረቀ፡ et ዐረከ፡ ]

1)Intransit. I,1et I,2; I,1 ይዕሪ፡

2)Transit. I,2

a)exaequare^la, complanare^la: ዐርዩ፡ መጽያሕቶ፡ ; ; ; እዔርያ፡ (v. ኣዔርያ፡ ) .

c)idem facere^lavel pati cum^laaliquo; passim adverbiis simul^la, unâ cum^lavertendum: እምከመ፡ ዐረይነ፡ ሕማመ፡ ንዔሪ፡ ክብረ፡ ; ; ; ; .

ዐርገ

I,1[ عَرَجَ ; etiam Ges. thes. p. 1067] ይዕረግ፡ et ይዕርግ፡ , ascendere^la, ( escendere^la, conscendere^la).

a)sensu proprio: ; ; ; ; ; ; ; ; ; variis praepos.: ርቱዐ፡ የዐርግ፡ እምነ፡ ምድር፡ ; ሶበ፡ የዐርግ፡ ውስተ፡ መዓርገ፡ ምሥዋዕ፡ ; ; ; ; አዐርግ፡ ውስተ፡ ሰማይ፡ ; ; ዐርገ፡ ውስተ፡ ሐመር፡ ; ; ዲበ፡ ምርካብ፡ ; አብሓኵ፡ የዐርጉ፡ ዲበ፡ አጣሊ፡ ; ; ዐርገ፡ ኀበ፡ አንቀጽ፡ ; ዕርግ፡ ኀቤነ፡ ; ; ዝየ፡ ; loci: ዘዐረግሙ፡ አንሕስተ፡ ; 2 ; ዐርገ፡ ሰግላ፡ ; ሐመረ፡ ; ዐርገ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; de sidere ascendente ; : ኈለቈ፡ እምኔሁ፡ ወዐርገ፡

b)pergere e regione depressiore in editiorem: ; ; ; ; ; ; ; ; .

c)ascendere^lavel assumi^lain coelos: Deus ዐርገ፡ እምኀቤሁ፡ ; ; ; ዐርገ፡ በሰረገላት፡ ἀναληφθείς ; ; Mavâs. n. 54.

d)de rebus: ዐርገ፡ ጢሱ፡ ; ; ; የዐርግ፡ ንስኀቱ፡ ; de termino ; ; ; de fonte ; de germine: የዐርግ፡ ፍሬ፡ እምጕንዱ፡ ; de clamore, precibus: ; ; ; .

e)de cogitationibus, quae ascendunt^lain corde i.e. veniunt^lain mentem, subeunt^laanimum: ዐርገ፡ ዲበ፡ ኅሊናሁ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ; ዐርገ፡ ዝንቱ፡ ውስተ፡ ልብከ፡ ; ዐርገኒ፡ (mihi) ኅሊናየ፡ ውስተ፡ ልብየ፡ ወኀለይኩ፡ ከመ፡ … ; ; ዐርገ፡ ውስተ፡ ልቡ፡ ; .

f)de rebus, quae ascendunt^lai.e. inscribuntur^lain libros coelestes: ኢየዐርግ፡ ውስተ፡ መጽሐፈ፡ ሕይወት፡ ; ኀጢአት፡ ተዐርግ፡ በእንቲአሁ፡ ውስተ፡ መጻሕፍት፡ – : ዐርገ፡ ዘ፡ ኼደ፡ ሰረረሂ፡ ይ፡ ; aliud^la: ዐርገ፡ ብ፡ ወጻ።

እንግልጋ

, m. et fem.

1)congregatio^la, coetus^la, concio^la, concilium^la, ἐκκλησία , ; ; ; እንግልጋ፡ አሕዛብ፡ ; ማእከለ፡ ማኅበር፡ ወእንግልጋ፡ ἐν μέσῳ ἐκκλησίας καὶ συναγωγῆς ; እለ፡ ዐውደ፡ እንግልጋ፡ συνεδρείας ; ; ሰላም፡ ለክሙ፡ ቅዱሳን፡ እንግልጋ፡ (vobis sanctis in concilium congressis, episcopis) Enc.

2)catervae^la, turmae^la, turba^la: አእላፍ፡ እንግልጋ፡ (sc. angelorum) Enc.; Maria ምስለ፡ ብዙኃን፡ እንግልጋ፡ ( ዐርገት፡ ሀገረ፡ ዳዊት፡ ) Enc.

ዐርገ

I,1[ عَرَجَ ; etiam Ges. thes. p. 1067] ይዕረግ፡ et ይዕርግ፡ , ascendere^la, ( escendere^la, conscendere^la).

b)pergere e regione depressiore in editiorem: ; ; ; ; ; ; ; ; .

c)ascendere^lavel assumi^lain coelos: Deus ዐርገ፡ እምኀቤሁ፡ ; ; ; ዐርገ፡ በሰረገላት፡ ἀναληφθείς ; ; Mavâs. n. 54.

d)de rebus: ዐርገ፡ ጢሱ፡ ; ; ; የዐርግ፡ ንስኀቱ፡ ; de termino ; ; ; de fonte ; de germine: የዐርግ፡ ፍሬ፡ እምጕንዱ፡ ; de clamore, precibus: ; ; ; .

ላዕለ

frequentissima [e.q. על , ܥܰܠ , عَلَى , amh. ላይ፡ ]; suffixa per ê^lasibi subjungit, ut ላዕሌየ፡ , ላዕሌከ፡ caet. ( gramm.§ 167,3)

1)super^la, supra^la( ἐπὶ et ὑπέρ ), et de statu quietis et de motu in superiorem loci partem: ቆመ፡ ዕዝራ፡ ላዕለ፡ መከየድ፡ ዘዕፅ፡ ; አዕረፈት፡ በረከት፡ ላዕለ፡ ያዕቆብ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ ; ከመ፡ ይኅድር፡ ፍርሀተ፡ ዚአሁ፡ ላዕሌክሙ፡ ; ; ተጽእነ፡ ላዕለ፡ ኪሩቤል፡ ; ሰጥሐ፡ ላዕለ፡ expandere super^la ; ሐጸረ፡ ላዕለ፡ circumsepire super^lai.e. sepimento munire^la ; ተዐየነ፡ ላዕለ፡ obsidere^la ; መጽአ፡ መንፈሰ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌየ፡ ; መንፈሰ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌክሙ፡ ; ; መጽአ፡ ሞት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ነጸረ፡ ላዕለ፡ ; ዘይወግር፡ እብነ፡ ላዕሌሁ፡ ; ዘረወ፡ ላዕለ፡ ; ዘርአ፡ ላዕለ፡ n. 57 ; saepius መጽአ፡ vel በጽሐ፡ ላዕለ፡ supervenit alicui^la, ei accidit^laut ; ; etiam de transeundo super aliquid usurpatur ላዕለ፡ (alias እንተ፡ ላዕለ፡ ) ut ላዕሌየ፡ ኀለፈ፡ መቅሠፍትከ፡ ; . In specie dicitur

a)de vestibus^la, quae alicui superindutae sunt, quas gestat: ; ( ዐጽፍ፡ ዘላዕሌሁ፡ ); .

b)de re gravi, quae oneri^laest super aliquo; ከብደ፡ , ዕፁብ፡ ; ኮነት፡ እዴሁ፡ ላዕለ፡ ኢሎፍሊ፡ ; ትሕዝብተ፡ ሞት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; inde de debito^laet officio^la, quod alicui incumbit: ለእመ፡ ክህደ፡ ተለቃሒ፡ ዘቦ፡ ላዕሌሁ፡ ዕዳ፡ ; ዘሀለወ፡ ላዕሌሁ፡ ልቃሕ፡ qui mutuum debet^la, ; እስመ፡ ላዕሌከ፡ ዝነገር፡ ; ዘላዕሌሁ፡ ማኅተም፡ ἦν ἐπὶ τοῦ δακτυλίου ; ሕሩም፡ et ተሐረመ፡ ; deinde ላዕለ፡ እደ፡ ብእሲ፡ vel ላዕለ፡ nudum significat ejus munere^la, eo duce^la, sub ejus auspiciis^la: ላዕለ፡ እዴሁ፡ δι᾽ αὐτοῦ Platt; (Hierosolyma diruta sunt imperante Vespasiano) ላዕለ፡ እደ፡ ወልዱ፡ ጢጦስ፡ ; ላዕለ፡ ይታመር፡ ἐν χειρὶ Ἰθάμαρ ; ; ላዕለ፡ እምሔው፡ ይትዐቀብ፡ ὑπὸ ἐπιτρόπους ἐστί .

c)de superaddendo ad^laaliquid: ; ; ከመ፡ ኢትንሣእ፡ ብእሲተ፡ ላዕሌሆን፡ .

d)ut in sermone arab., de conditione^la, cui pactum superinstruitur: ወተካየዶ፡ ላዕለዝ፡ et sub hac conditione foedus cum eo fecit^la

e)ex adverso^la, e regione^la(ductum de imminendo super rem) .

f)de imperio in^laalios et de praestantia super^laalios, ut: ነግሠ፡ ላዕለ፡ q.v., ተሠይመ፡ ላዕለ፡ q.v.; ቆመ፡ ላዕለ፡ ; ; አንተ፡ ኩን፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ቤትየ፡ ; ሤሞ፡ ላዕለ፡ 41,33; ; ; ; ; በእንተ፡ ክብረ፡ ቀሲስ፡ ላዕለ፡ ካልኣን፡ de praestantia sacerdotis super alios^la,

g)rarius de objecto sermonis ( de^la): ላዕሌክሙ፡ ተነበየ፡ περὶ ὑμῶν de vobis^la, ; ግሙራ፡ ኢተሰምዐ፡ ነገር፡ ዘከመዝ፡ ላዕለ፡ ሶስና፡ , scilicet ubi sermo de aliquo idem est ac sermo contra aliquem; inde ሠሐቀ፡ et ተሳለቀ፡ ላዕለ፡ q.v. ገብረ፡ ኵነኔ፡ ላዕለ፡ q.v.

h)rarius de causa ( ob^la, propter^la ἐπὶ ): ኢትትላጸዩ፡ ርእሰክሙ፡ ላዕለ፡ ዘሞተ፡ ἐπὶ νεκρῷ ; ; ; .

2)confinii et propinquitatis vim habet ad^la, apud^la, in^la(germ. an^deet bei^de): ላዕለ፡ ባሕር፡ ad mare^la ; አልቦ፡ ሥርወ፡ ላዕሌሁ፡ in eo^la ; እመ፡ ኀባእኮ፡ ላዕሌከ፡ παρὰ σεαυτῷ ; ከመ፡ ኣርኢ፡ ኀይልየ፡ ላዕሌከ፡ ἔν σοι ; ብንያም፡ በከየ፡ ላዕለ፡ ክሣዱ፡ ; saepius ኀደረ፡ ላዕለ፡ ብእሲ፡ ubi Graecus habet ἔν τινι ut ; ; ; ሚላዕሌነ፡ τί πρὸς ἡμᾶς ; ; .

3)de fine, in quem actione intenditur: in^la, ad^la, maxime contra^la, adversus^laet erga^la( Dat. commodi^laet incommodi^la); frequentissimus est his praepositionis usus: እመ፡ መላሕከ፡ መጥባሕተ፡ ላዕለ፡ ዐርክከ፡ ; ይሔልዩ፡ እኩየ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ንብብ፡ ቃለ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ዐርገ፡ ላዕለ፡ አህጉር፡ ; ናሁ፡ አነ፡ ላዕሌከ፡ ; እደዊሁ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ; ; እለ፡ የኀሥሡ፡ ላዕለ፡ እግዚእየ፡ እኪተ፡ ; ቆሙ፡ ላዕሌየ፡ ; praeterea verba አሕሠመ፡ , አስምዐ፡ , ገብረ፡ , አበሰ፡ , ጌገየ፡ , ተምዕዐ፡ , verba dimicandi^laet alia; in bonam partem: ዘንተ፡ ጽድቀ፡ ግበሪ፡ ላዕሌየ፡ ; ያሤኒ፡ ላዕሌኪ፡ ; ግበሩ፡ ምጽዋተ፡ ወምሕረተ፡ ላዕለ፡ ቢጽክሙ፡ ; ይከውን፡ ሣህል፡ ላዕሌሆሙ፡ ; ይጼሊ፡ ላዕሌከ፡ ὑπέρ σου ; ut: n. 58 በእንተ፡ ምንት፡ ገብረ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌነ፡ ዘንተ፡ ἡμῖν ; ከመ፡ ትሠኒ፡ ላዕሌኪ፡ ἵνα εὖ γένηταί σοι ; ኄራነ፡ ኮኑ፡ ላዕሌነ፡ . Dicunt: እኩይ፡ ላዕሌየ፡ mihi displicet^la ; ተኈለቈት፡ ኀጢአት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ peccatum omnibus annumeratum est^la ; ጸሐፈ፡ ላዕለ፡ assignare alicui^la ; . – ላዕለ፡ creberrime componitur cum በ et እንተ፡ et እምነ፡

ተጽዕነ

III,2

1)conscendere^lajumentum, vehiculum, jumenti ; ; ተጽዕኖ፡ (Infin.) አድግት፡ Enc.; vel navis: ተጽዕነ፡ ሐመረ፡ ; ; ዲበ፡ jumenti ; በ፡ jumenti ; vel navis ሶበ፡ ከልእዎ፡ ይጸዐን፡ በሐመር፡ Enc.; : ; ተጸዐኑ፡ ἐπίβητε .

2)vehi^la,

a)equitare^la, ዲበ፡ , ut: ዲበ፡ እንስሳ፡ ; ዲበ፡ ፈረስ፡ ; ; ላዕለ፡ , ut: ; magus ዐርገ፡ ሰማየ፡ እስመ፡ ይጼዐን፡ ላዕለ፡ አጋንንት፡ ; n. 1306 በ፡ , ut ; ; ተጽዕነ፡ በአጋንንት፡ ; : ; ; ፈረስ፡ ወዘይጼዐኖ፡ ; ፈረስ፡ እንተ፡ ይጼዐን፡ ንጉሥ፡ ; ; ; ; ዘይክል፡ ተጽዕኖቶሙ፡ ; ተምህረ፡ ተጽዕኖ፡ ፈረስ፡ ወነዲፈ፡ ቀስት፡ ; ( ጽኑዕ፡ ); ተጽዒኖ፡ cum equitaret

b)invehi^lacurru, al., በ፡ , ut: በአፍራስ፡ ወበሰረገላ፡ ይጼዐኑ፡ ; ; ላዕለ፡ ; ዲበ፡ ; : ሰረገላ፡ ወዘይጼዐኖሙ፡ ; ሰረገላ፡ በኀበ፡ ይጼዐን፡ ; .

c)vehi^lain nave, navigare^la: እለ፡ ይጼዐኑ፡ ውስተ፡ ሐመር፡ ; ንሕነ፡ ተጽዕነ፡ ውስተ፡ ሐመር፡

d):

α)insidere^la: ይጼዐን፡ ቀመረ፡ insidet fornici, Lud. e Lit. Orth.

β)obsidere^la: ተጽዕነ፡ ላዕሌሁ፡ ሰይጣን፡ Sx. ; al. – : ተጽዕነ፡ ዘ፡ ሰረረ፡ በረረሂ፡ ይ፡

ዐርገ

I,1[ عَرَجَ ; etiam Ges. thes. p. 1067] ይዕረግ፡ et ይዕርግ፡ , ascendere^la, ( escendere^la, conscendere^la).

b)pergere e regione depressiore in editiorem: ; ; ; ; ; ; ; ; .

c)ascendere^lavel assumi^lain coelos: Deus ዐርገ፡ እምኀቤሁ፡ ; ; ; ዐርገ፡ በሰረገላት፡ ἀναληφθείς ; ; Mavâs. n. 54.

d)de rebus: ዐርገ፡ ጢሱ፡ ; ; ; የዐርግ፡ ንስኀቱ፡ ; de termino ; ; ; de fonte ; de germine: የዐርግ፡ ፍሬ፡ እምጕንዱ፡ ; de clamore, precibus: ; ; ; .

ዐርገ

I,1[ عَرَجَ ; etiam Ges. thes. p. 1067] ይዕረግ፡ et ይዕርግ፡ , ascendere^la, ( escendere^la, conscendere^la).

b)pergere e regione depressiore in editiorem: ; ; ; ; ; ; ; ; .

c)ascendere^lavel assumi^lain coelos: Deus ዐርገ፡ እምኀቤሁ፡ ; ; ; ዐርገ፡ በሰረገላት፡ ἀναληφθείς ; ; Mavâs. n. 54.

d)de rebus: ዐርገ፡ ጢሱ፡ ; ; ; የዐርግ፡ ንስኀቱ፡ ; de termino ; ; ; de fonte ; de germine: የዐርግ፡ ፍሬ፡ እምጕንዱ፡ ; de clamore, precibus: ; ; ; .

ዐርገ

I,1[ عَرَجَ ; etiam Ges. thes. p. 1067] ይዕረግ፡ et ይዕርግ፡ , ascendere^la, ( escendere^la, conscendere^la).

b)pergere e regione depressiore in editiorem: ; ; ; ; ; ; ; ; .

c)ascendere^lavel assumi^lain coelos: Deus ዐርገ፡ እምኀቤሁ፡ ; ; ; ዐርገ፡ በሰረገላት፡ ἀναληφθείς ; ; Mavâs. n. 54.

d)de rebus: ዐርገ፡ ጢሱ፡ ; ; ; የዐርግ፡ ንስኀቱ፡ ; de termino ; ; ; de fonte ; de germine: የዐርግ፡ ፍሬ፡ እምጕንዱ፡ ; de clamore, precibus: ; ; ; .

ዐርገ

I,1[ عَرَجَ ; etiam Ges. thes. p. 1067] ይዕረግ፡ et ይዕርግ፡ , ascendere^la, ( escendere^la, conscendere^la).

b)pergere e regione depressiore in editiorem: ; ; ; ; ; ; ; ; .

c)ascendere^lavel assumi^lain coelos: Deus ዐርገ፡ እምኀቤሁ፡ ; ; ; ዐርገ፡ በሰረገላት፡ ἀναληφθείς ; ; Mavâs. n. 54.

d)de rebus: ዐርገ፡ ጢሱ፡ ; ; ; የዐርግ፡ ንስኀቱ፡ ; de termino ; ; ; de fonte ; de germine: የዐርግ፡ ፍሬ፡ እምጕንዱ፡ ; de clamore, precibus: ; ; ; .

ዐርገ

I,1[ عَرَجَ ; etiam Ges. thes. p. 1067] ይዕረግ፡ et ይዕርግ፡ , ascendere^la, ( escendere^la, conscendere^la).

b)pergere e regione depressiore in editiorem: ; ; ; ; ; ; ; ; .

c)ascendere^lavel assumi^lain coelos: Deus ዐርገ፡ እምኀቤሁ፡ ; ; ; ዐርገ፡ በሰረገላት፡ ἀναληφθείς ; ; Mavâs. n. 54.

d)de rebus: ዐርገ፡ ጢሱ፡ ; ; ; የዐርግ፡ ንስኀቱ፡ ; de termino ; ; ; de fonte ; de germine: የዐርግ፡ ፍሬ፡ እምጕንዱ፡ ; de clamore, precibus: ; ; ; .

ዐርገ

I,1[ عَرَجَ ; etiam Ges. thes. p. 1067] ይዕረግ፡ et ይዕርግ፡ , ascendere^la, ( escendere^la, conscendere^la).

b)pergere e regione depressiore in editiorem: ; ; ; ; ; ; ; ; .

c)ascendere^lavel assumi^lain coelos: Deus ዐርገ፡ እምኀቤሁ፡ ; ; ; ዐርገ፡ በሰረገላት፡ ἀναληφθείς ; ; Mavâs. n. 54.

d)de rebus: ዐርገ፡ ጢሱ፡ ; ; ; የዐርግ፡ ንስኀቱ፡ ; de termino ; ; ; de fonte ; de germine: የዐርግ፡ ፍሬ፡ እምጕንዱ፡ ; de clamore, precibus: ; ; ; .

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose