Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

i.e. ኵል፡ III m. ( gramm.§ 157,2) ኵሎ፡ (i.e. ኵለ፡ et ሁ፡ ).

A)Refertur ad res multas, individua multa, et latine redditur omnis^la. Quam ubi significationem habet, secundum genera et numeros variare licet, ut fem. ኵላ፡ , m. ኵሎሙ፡ , fem. ኵሎን፡ , quamquam plerumque ኵሉ፡ sine ulla mutatione nominibus fem. et m. , et , apponitur. Sed ubi omnes^laad II vel I refertur, harum personarum pronomina voci ኵል፡ suffigantur necesse est, ut: ኵልነ፡ , ኵለነ፡ nos^laomnes^la, ኵልክሙ፡ m. , ኵልክን፡ fem. , ኵለክሙ፡ , ኵለክን፡ vos^laomnes^la.

1)omnis^la, omnes^la,

a)(vel subsantive): ከመ፡ ትቅትል፡ ኵለነ፡ ; አበ፡ ኵልነ፡ ; ብዙኀ፡ ንስሕት፡ ኵልነ፡ ; ; ኵልነ፡ ኃጥኣን፡ ንሕነ፡ ; ; ; ኵልክሙ፡ ; ; ; ; ; እመሂ፡ ኵሎሙ፡ ዐለዉከ፡ ; ; ; crebro etiam ኵሉ፡ omnes^la, ut ; ; ; ; ; al., et omnia^la ; ; ; ; ; ; al. n. 815

b)adjectivi instar alii nomini apponitur (plerumque praepositum, rarius postpositum):

α)sive utrumque in : ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ; እነግር፡ ኵሎ፡ ስበሓቲከ፡ ; ኅድግዋ፡ ለኵሉ፡ ርስሐት፡ ; ኵላ፡ እከይ፡ ; ኵሎ፡ ንዋዮሙ፡ ; ኵሉ፡ እኪት፡ እንተ፡ ; አይድዖሙ፡ ዘኵሎ፡ ቃለ፡ ; ኵላ፡ ትእዛዝየ፡ ; ኵሉ፡ ሕዝብ፡ ; ኵሎ፡ አምሳለ፡ .

β)sive utrumque in : ኵሎሙ፡ ኃጥኣን፡ ; ; ; ለኵሎን፡ ኀጣውእ፡ ; .

γ)sive ኵሉ፡ solum in : ኵሎን፡ በረከት፡ ; ኵሎሙ፡ ይእቲ፡ ትውልድ፡ ; ; .

δ)sive ኵሉ፡ solum in (in specie ante nomina inanimatorum et rerum): ኵሉ፡ መዋዕሊሁ፡ ; ኵሉ፡ ቀላያት፡ ; ; ኵሉ፡ ዕፀው፡ ; ; ኵሉ፡ አሕዛብ፡ ; ; ; .

ε)cum adjectivis et pronominibus: ኵሉ፡ ነዋኅ፡ πᾶν ὑψηλόν ; ምስለ፡ ዝንቱ፡ ኵሉ፡ ; ; ነገርዎ፡ ኵሎ፡ እንተ፡ ረከበቶሙ፡ ; ; ; ; al.

2)omnis^lai.e. quivis^la, unusquisque^la, (jeder): ለኵሉ፡ ነፍስ፡ ; ; ኵሉ፡ ዐራት፡ ; ኵሉ፡ ለባዊ፡ ; አተወ፡ ኵሉ፡ ውስተ፡ ርስቱ፡ ; ያስተርኢ፡ ለዐይነ፡ ኵሉ፡ ወያአምር፡ ኵሉ፡ ; ; ; ; ኵሉ፡ ዘሰአለከ፡ ; ; 1 ; ἕκαστος ; ; ; ; etiam ኵሉ፡ ኵሉ፡ omnes^laet^lasinguli^la Enc.

a)ullus^la, quicumque^la ; ; ; Kuf. p. 166, l. 12; cum negandi particula: nullus^la, nihil^la ; ; ; ; ; .

b)omnis^lageneris^la, quilibet^la, varius^la, ; ; ; ; .

3) ኵሉ፡ universum^la, universitas^larerum^la: አምላከ፡ ኵሉ፡ ; እግዚአ፡ ኵሉ፡ Lit.; እንተ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ catholica^la, ut: ቅድስት፡ እንተ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ Cyr. ad ; ; ; ;

B)Refertur ad rem unam, continuam, et latine vertitur: totus^la. Quam ubi significationem habet, nonnisi formas ኵሉ፡ et ኵላ፡ adhibere licet, eaeque nonnisi cum nominibus componuntur. (Ad nomina vel ad personas I et II et I, II, III relata, vox totus^lanomine ኵለንታ፡ exprimitur). Exempla: ውስተ፡ ኵሉ፡ ምድር፡ ; ; ኵሉ፡ ሕዝቦሙ፡ ; ኵሎ፡ በግዖ፡ ; ; ; 1 ; ኵሉ፡ ሥጋሁ፡ ; ኵሉ፡ ሕንጻ፡ ; ኵላ፡ ኢየሩሳሌም፡ ; ; በኵሉ፡ ልብክሙ፡ ; ; ኵላ፡ ሌሊተ፡ ; ; .

Cross-references: Adverbialiter usurpatur

a) ኵሉ፡ prorsus^la: ኵሉ፡ ለምዕር፡ ወግብተ፡ διὰ τάχους ἐξάπινα ; ኵሉ፡ ዘከመ፡ .

b) በኵሉ፡

α)omnino^la, prorsus^la ὅλως .

β)quaqua^la, ubique^la, omnifariam^la: πάντη ; ; በኵሉ፡ ኀበ፡ ubicumque^la ; ; ; ubicumque^la ውስተ፡ ኵሉ፡ ዘ፡ .

, m. , et [huic voci comparari solent etymologi nomina propria שְׁבָא et סְבָא ; amh. ሰው፡ ] homo^la, homines^la, genus humanum^la(rarius: aliquis^la, vir^la): ut ; ; ; ; ; ; ; እምከመ፡ ሞተ፡ ሰብእ፡ ይከውን፡ ክፍለ፡ ዕፄ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; al.; ኵሉ፡ ሰብእ፡ ἕκαστος ; ሐሳዊ፡ ሰብእ፡ ; ሰብእ፡ ነባቢ፡ ; vir^la: ; . , ut: በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ወበኀበ፡ n. 360 ሰብእ፡ ; ሰብእ፡ ወእንስሳ፡ ; ; ; ; እሉ፡ ሰብእ፡ ; ሰብአ፡ ኖሎት፡ ; አንትሙ፡ ሰብእ፡ አንትሙ፡ ; ዐበይት፡ ሰብእ፡ ; ሰብእ፡ ምእመናን፡ ; ብዙኀ፡ ሰብእ፡ ; ፈጠርክዋ፡ ለምድር፡ ወሰብአ፡ ዲቤሃ፡ ; ; ; ἄνδρες ምስለ፡ ሰብኦሙ፡ ; ፲ሰብእ፡ ምስሌሁ፡ ; እምነ፡ ኵሉ፡ ሰብእ፡ ἐκ πάσης σαρκός ; ὄχλος ; ; ; ; ; πλῆθος . Crebro in statu constr.

a)domestici^la, familiares^la, propinqui^la, cognati^la: ሰብአ፡ ቤቱ፡ ; ሰብአ፡ ቤተ፡ አቡሁ፡ ; ; ; ኵሉ፡ ሰብኡ፡ παῖδες ; ; οἰκογενεῖς ሰብኡ፡ ; ሰብኣ፡ οἱ παρ᾽ αὐτῆς ; οἰκεῖοι ; ሰብአ፡ ሃይማኖት፡ οἱ οἰκεῖοι τῆς πίστεως .

b)incolae^la, cives^la, indigenae^la, conterranei^la: ሰብአ፡ ሀገር፡ ; ; ሰብአ፡ ሀገርየ፡ ; ; ብእሲ፡ ጠቢብ፡ ይሜህሮሙ፡ ጥበበ፡ ለሰብኡ፡ ; ሰብአ፡ ብሔር፡ αὐτόχθων ; ሰብአ፡ ብሔሮሙ፡ πολῖται αὐτῶν ; ሰብአ፡ ብሔርከ፡ σὸς πολίτης ; ሰብአ፡ ሀገር፡ πολῖται ; formandis patronymicis: ሰብአ፡ ይሁዳ፡ ; ሰብአ፡ ጢሮስ፡ ; ሰብአ፡ ባቢሎን፡ ; ሰብአ፡ ጌት፡ ; ሰብአ፡ ግብጽ፡ ; ሰብአ፡ ሮሜ፡ ; ሰብአ፡ ቆሮንቶስ፡ in tit.; in tit.

c)aliis substantivis junctum significat eum, qui ad aliquam rem pertinet, ejus peritus est, in ea versatur, al., ut: ሰብአ፡ ዐይን፡ σκοπός vel σκοποί speculator^la ; ; ; ; ሰብአ፡ ሐጽ፡ τοξόται sagittarii^la ; ; ሰብአ፡ ሐጽ፡ ወሰብአ፡ ኲናት፡ ; ሰብአ፡ አፍራስ፡ equites^la ; ; ሰብአ፡ ሰረገላት፡ ; ; ሰብአ፡ ምሥያጥ፡ οἱ ἀγοραῖοι ; ሰብአ፡ ሕግ፡ legis periti^laChron. Ax.; ሰብአ፡ ዜና፡ εὐαγγελίζοντες ; ሰብአ፡ አዝያዥ፡ auctores tabularum astronomicarum^la

sabʾ ወካዕበ፡ ጐለትኩ፡ ለሚካኤል፡ ዘድባርዋ፡ ጕልተ፡ ለሰብአ፡ ሰዓታት፡ ለደቂ፡ ኢታ፡ ለአባ፡ ዮሐንስ፡ ‘Encore, j’ai donné un fief à [l’église de] Mikāʾēl de Debārwā, aux gens [chargés de l’office] des Heures des Daqqi Itā, et à abbā Yoḥannes:^fr’ 26 l. 29–30 (ed.), 30 l. 17–19 (tr.); ሠራዕክዎ፡ ለሊቃኖስ፡ አነ፡ ንጉሥ፡ ወናግ፡ ሰገድ፡ በዣን፡ ጽጌ፡ ዘውእቶሙ፡ ሰብአ፡ ሰዓታት፡ ዘገበዘ፡ አክሱም፡ ‘Moi, le roi Wanāg Sagad, j’ai établi Liqānos dans le nombre des žān ṣegē, qui sont les gens [chargés de l’office] des Heures dans la cathédrale d’Aksoum^fr’ 38 l. 25–27 (ed.), 45 l. 24–26 (tr.); ንሕነኒ፡ አውገዝነ፡ በሥልጣነ፡ ጴጥሮስ፡ ወጳውሎስ፡ ዘእንበለ፡ ካህናት፡ ሰብአ፡ ማኅበር፡ ወበዓለ፡ ጕልት። ‘nous défendons, sous peine d’excommunication, par la puissance de Pierre et de Paul, …, mais seulement les prêtres, qui appartienent à la communauté, et le maître du fief.^fr’ 52 l. 2–3 (ed.), 62 l. 18–22 (tr.); ንሕነ፡ ሐደስነ፡ ወሠራዕነ፡ ወወሰነ፡ ወአውገዝነ፡ ከመ፡ ኢይሠየም፡ መኑሂ፡ እምባዕዳን፡ መኳንንት፡ ኀበ፡ ገብዘ፡ አክሱም፡ ቤተ፡ መንግሥትነ፡ ዘእንበለ፡ ሰብአ፡ ርስት፡ ዘተወልዱ፡ ውስቴታ። ‘nous avons confirmé, établi, fixé et ordonné sous peine d’excommunication que personne d’entre les autres gouverneurs ne puisse être élu chef de la cathédrale d’Aksoum, siège de notre règne, [mais que le chef devait être choisi parmi les] habitants qui y ont des droits héréditaires et qui y sont nés^fr’ 73 l. 17–20 (ed.), 88 l. 7–11 (tr.); ወረትእዎ፡ በብዙኅ፡ ንዋይ፡ ዘበልዓ፡ አምጺኦሙ፡ ሰብአ፡ ወግዕ፡ እለ፡ ነበሩ፡ በቀደምት፡ ነገሥት። ‘Ils démontrèrent qu’on avait saisi des bien nombreux, en faisant venir les hommes qui connaissaient la loi et qui avaient été en charge au temps des rois précédents,^fr’ 75 l. 14–15 (ed.), 90 l. 24–26 (tr.);

a) ሰብአ፡ ፋላት፡ sabʾa fālāt ‘people of omens^en’ ወኢመሠርየ፡ ወኢእምነ፡ ሰብአ፡ ፋላት፡ ‘or one who casts spells, or one of the people of omens^en’ 18 l. 28 (ed.), 15 l. 9-10 (tr.), ፋል፡

Grébaut
ሰብአ፡ ሃይማኖት፡ sabʾa hāymānot «les fidèles de la religion^fr» ኢኮነ፡ ውእቱ፡ እምሰብአ፡ ሃይማኖት። 180. ሃይማኖት፡
11
ሰብአ፡ ሥራይ፡ sabʾa śǝrāy augure^fr, devin^fr, ሥራይ፡
128
ሰብአ፡ አሕማር፡ sabʾa ʾaḥmār «matelots^fr» ዛቲ፡ ልማድ፡ ተሠልጠት፡ ላዕለ፡ ሮማውያን፡ ከመ፡ ይጸሐፉ፡ ... ሰብአ፡ አሕማር፡ እለ፡ ይሐውሩ፡ በባሕር። 189, ሐመር፡
64

Leslau
ሰብአ፡ ሀገር sabʾa hagar citizens^en, ሀገር፡ 216a
ሰብአ፡ ልቃሕ sabʾa lǝqqāḥ creditors^en, ልቃሕ፡ 317a
ሰብአ፡ ምትሀት sabʾa mǝthat actors^en, ምትሀት፡ 371b

Cross-references:

a) for ልሳነ፡ ሰብእ፡ ልሳን፡ (Leslau)

ተወረደ

III,2

a)super se demissum habere^ladaemonem i.e. obsessum esse daemone^la, insanire^la, furere^la, divinare^la, de prophetis falsis: ኵሉ፡ ሰብእ፡ ዘይትዌረድ፡ (v. ዘይትዋረድ፡ ) παντὶ ἀνθρώπῳ μαινομένῳ ; ነቢያትኒ፡ ይትዌረዱ፡ (v. ይትዋረዱ፡ ) ለበዓል፡ ἐπροφήτευον τῇ βαάλ ; de homine cupiditatis insania agitato: በፍትወተ፡ ነፍሳ፡ ትትዌረድ፡ ἐπνευματοφορεῖτο .

ጽዩእ

foetens^la, foetidus^la, putidus^la: ጼና፡ ጽዩእ፡ n. 1310 ; ; ; Enc.; ደመና፡ ጽዩእ፡ ወጸሊም፡ በረድ፡ Enc.; fem. ጽይእት፡ ; M.M. f. 36; አይሁዳዊ፡ ዕልው፡ ወጽልሕው፡ ወጽዩአ፡ አፍ፡ ወርኩሰ፡ ከናፍሮ፡ ; ኀልቃ፡ መዋዕልየ፡ እንዘ፡ ጽዩኣት፡ ἐν βρόμῳ (i.e. βρώμῳ ) ; ኵሉ፡ ሰብእ፡ ያንሶስዉ፡ ላዕለ፡ አብድንት፡ ወላዕለ፡ ደም፡ ጽዩእ፡ ; fames tam vehemens erat, እስከ፡ በልዑ፡ ጽዩአ፡

ግዕዝ

1)migratio^la

a)excessus^lamentis, ἔκστασις , ግዕዘ፡ ኅሊና፡ ; .

b)conversiones^lacoeli, ግዕዘ፡ ሰማይ፡ τροπαὶ οὐρανοῦ .

c): ii qui emigraverunt^la, secesserunt^la, liberi facti sunt^la. Hoc nomine ግዕዝ፡ populus Aethiopum, qui ex Arabia in Abyssiniam migravit, se ipse appellabat (cfr. አግዓዚ፡ ), I,4; 56 Deinde eodem nomine vocabantur

α)terra Aethiopum^lai.e. Abyssinia, sive ብሔረ፡ ግዕዝ፡ ; sive ግዕዝ፡ simplex, fem. , ut: ሰላም፡ ለከ፡ ቆመ፡ በቀልት፡ ወአርዝ፤ ዘፈረየተከ፡ ግዕዝ፤ ይስሐቅ፡ ጥቡዕ፡ ሰማዕተ፡ አምላክ፡ ዐዚዝ፤ ; እስከ፡ ዮም፡ ትትፌሣሕ፡ ግዕዝ፡ .

β)lingua Aethiopica^la, sive ልሳነ፡ ግዕዝ፡ sive ግዕዝ፡ simplex: ተዐልዋ፡ እምዕብራይስጢ፡ ኀበ፡ ግዕዝ፡ M.M. f. 49; ( ተተርጐመ፡ ).

2)plerumque m. , ግዕዛት፡ ( ; ). Sicut τρόπος vel ἀναστροφή

a)versandi vel agendi ratio^la, vita^la, mores^la, studium^la, sentiendi ratio^la, ingenium^la: በኵሉ፡ ግዕዝከ፡ ἀναστροφή ; ; ; ; ግዕዝኪ፡ τρόπος ; ዝኬ፡ ውእቱ፡ ግዕዞሙ፡ ( τρόπος pro τόπος ) ; βίος ግዕዝ፡ ዘእንበለ፡ ነውር፡ ; ἀγωγή ; ὁδός , ὁδοί , ታአምሩ፡ ግዕዞሙ፡ ለቴማን፡ ወእከዮሙ፡ ለሳባን፡ ; ይፈድዮ፡ ለሰብእ፡ በከመ፡ ግዕዙ፡ ; ዝንቱ፡ ውእቱ፡ ግዕዝኪ፡ እምንእስኪ፡ ; ; ኃጥእ፡ ዘክልኤቱ፡ ግዕዙ፡ ወምክዕቢተ፡ የሐውር፡ τρίβους ; ἡ ἔξοδος καὶ εἴσοδος ; ; ኵሉ፡ ሰብእ፡ ይረክብ፡ ዘከመ፡ ግዕዙ፡ ἔργα ; ἤθη ; ; ; ዘእንበለ፡ ግዕዝ፡ ἀθέμιτος 1 ; ὅρμημα ; διάνοια ; γνῶμαι ግዕዞሙ፡ ለረሲዓን፡ ; እለ፡ የሐውሩ፡ በግዕዞሙ፡ θελήματα ; ἐνθυμήματα ; ኀደጎ፡ በግዕዙ፡ በዘፈቀደ፡ διαβούλιον ; አልብየ፡ ዘከመ፡ ግዕዝየ፡ ἰσόψυχον ; እምልብሰቱ፡ ለሰብእ፡ ወእምሑረቱ፡ ወእምሠሐቁ፡ ይትዐወቅ፡ ግዕዙ፡ τὰ περὶ αὐτοῦ ; ; ለእመ፡ ኢኮነት፡ ከመ፡ ግዕዝከ፡ κατὰ χεῖρά σου ; ጠቢብ፡ በሥነ፡ ግዕዙ፡ ; እምነ፡ ግዕዙ፡ ያሜክርዎ፡ ለሰብእ፡ ; ለንኡስኒ፡ ወለዐቢይኒ፡ አሠኒ፡ ግዕዘከ፡ ወቃለከ፡ ; ኢትወልጥ፡ ግዕዘከ፡ μὴ ἀλλάξῃς σεαυτόν ; ወልድከ፡ ዘኢየሐውር፡ በግዕዝከ፡ ; ዘይቤለከ፡ ዐቢይ፡ ኦሆ፡ በሎ፡ ለግዕዙ፡ ; በግዕዘ፡ ልቦሙ፡ እኩይ፡ ; ; ; ዐርዮ፡ ግዕዝ፡ ὁμόνοια ; ብእሲ፡ ምስለ፡ ብእሲቱ፡ እለ፡ የኀብሩ፡ ግዕዘ፡ ; እምከመ፡ ዐረዩ፡ ግዕዛቲሆሙ፡ ; ውእቱ፡ እምሰብእ፡ ሠናያነ፡ ግዕዝ፡ Etiam pro variis aliis Graecorum vocibus usurpatur:

α) ላሕዎ፡ በከመ፡ ግዕዙ፡ κατὰ τὴν ἀξίαν αὐτοῦ ; κρίσιν .

β) δοκιμή .

γ) συνείδησις (conscientia vitae^lahoneste actae^la): ስምዐ፡ ግዕዝነ፡ ; በሠናይ፡ ግዕዝ፡ ; ; .

b)indoles^la, natura^la, essentia^la, ( Wesen^de) hominis: በኵሉ፡ ግዕዝክሙ፡ καρδίαις ; χάρισμα ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ግዕዘ፡ (Platt ለግዕዘ፡ ) ነፍስቶሙ፡ ይገብሩ፡ οἱ κατὰ σάρκα ὄντες ; ; ; Dei: tres personae ይትወሐዱ፡ ለ፩ ዘውእቱ፡ ግዕዝ፡ Lud. e Mss. Colb.; ግዕዞሙ፡ ዘኢይትፈለጥ፡ Lit. Joh.

c)natura^la, indoles^larerum: ግዕዘ፡ ብሔር፡ ἴχνη ; ; ግዕዞን፡ ለአእባን፡ ; ሰማይ፡ ጥቀ፡ ሠናይት፡ ወብርህት፡ ፈድፋደ፡ በግዕዛ፡ ; ባሕር፡ ወለጠ፡ ግዕዞ፡ (cfr. ግዕዘ፡ ሰማይ፡ supra sub 1, b).

d)ratio^la, modus^la, in : ratione^la, ut: ከመ፡ ኢይትከየድ፡ (I ) ግዕዘ፡ ልስሐተ፡ ጼው፡ ግዱፍ፡ . n. 1189

3)In specie nomine ግዕዝ፡ , quatenus significat nativum^la, usitatum^la, simplex^la, appellantur

a)forma^lavel ordo literarum^laAlphabeti Aethiopici simplex^la, ut ሀ , ለ ( iis formis quae annexis vocalium notulis immutatae sunt, ut ሆ፡ ሂ፡ ሊ፡ al.).

b)primus e tribus canendi modis^la, quibus Abyssini in decantandis hymnis suis liturgicis utuntur ( ዕዝል፡ et አራራይ፡ ), communis^lavel simplex^la: ወእምዝ፡ ትብል፡ ጸሎተ፡ ቅዳሕ፡ ዘእምዳዊት፡ በዜማ፡ ግዕዝ፡ ; ; creberrime, ut: ህየንተ፡ ዕዝል፡ ዘነግህ፡ ግዕዝ፡ al.

ኵሉ

i.e. ኵል፡ III m. ( gramm.§ 157,2) ኵሎ፡ (i.e. ኵለ፡ et ሁ፡ ).

1)omnis^la, omnes^la,

b)adjectivi instar alii nomini apponitur (plerumque praepositum, rarius postpositum):

β)sive utrumque in : ኵሎሙ፡ ኃጥኣን፡ ; ; ; ለኵሎን፡ ኀጣውእ፡ ; .

γ)sive ኵሉ፡ solum in : ኵሎን፡ በረከት፡ ; ኵሎሙ፡ ይእቲ፡ ትውልድ፡ ; ; .

δ)sive ኵሉ፡ solum in (in specie ante nomina inanimatorum et rerum): ኵሉ፡ መዋዕሊሁ፡ ; ኵሉ፡ ቀላያት፡ ; ; ኵሉ፡ ዕፀው፡ ; ; ኵሉ፡ አሕዛብ፡ ; ; ; .

ε)cum adjectivis et pronominibus: ኵሉ፡ ነዋኅ፡ πᾶν ὑψηλόν ; ምስለ፡ ዝንቱ፡ ኵሉ፡ ; ; ነገርዎ፡ ኵሎ፡ እንተ፡ ረከበቶሙ፡ ; ; ; ; al.

a)ullus^la, quicumque^la ; ; ; Kuf. p. 166, l. 12; cum negandi particula: nullus^la, nihil^la ; ; ; ; ; .

b)omnis^lageneris^la, quilibet^la, varius^la, ; ; ; ; .

Cross-references: Adverbialiter usurpatur

a) ኵሉ፡ prorsus^la: ኵሉ፡ ለምዕር፡ ወግብተ፡ διὰ τάχους ἐξάπινα ; ኵሉ፡ ዘከመ፡ .

b) በኵሉ፡

α)omnino^la, prorsus^la ὅλως .

β)quaqua^la, ubique^la, omnifariam^la: πάντη ; ; በኵሉ፡ ኀበ፡ ubicumque^la ; ; ; ubicumque^la ውስተ፡ ኵሉ፡ ዘ፡ .

ብሔር

, plerumque m. [ut videtur i.q. بِحَارٌ a بَحْرَةٌ regio^la, terra^la], በሓውርት፡ (perraro ብሔራት፡ , Lud. e Syn.) spatium^la, ut: ይጸብበነ፡ ብሔር፤ ግበሪ፡ ለነ፡ ብሔረ፡ ኀበ፡ ንነብር፡ .

1)spatium circumscriptum i.e. locus^la τόπος ; ; ; ቦ፡ ብሔር፡ እምኀበ፡ ይወፅእ፡ ብሩር፡ ; አይቴ፡ ብሔራ፡ ለጥበብ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; እሬስያ፡ ለምድረ፡ በድው፡ ብሔረ፡ አርዝ፡ ; ; ; ; locus, qui alicui convenit, vel partes: ፈለጦሙ፡ ሥርዐቶሙ፡ በበ፡ ባሓውርቲሆሙ፡ διέστειλε μερίδας αὐτῶν .

2)spatium extensius, i.e. regio^la, terra^la, provincia^la, fines^la, τόπος ; ; እመ፡ ታአምር፡ ብሔሮ፡ εἰ ἔμπειρος εἶ τῶν τόπων ; χώρα ; ; ; ; በሓውርተ፡ አሕዛብ፡ ; ; ; ; ; 8; ; ; ; ; ; ; አይቴ፡ ብሔርከ፡ ἐκ ποίας χώρας εἶ σύ ; ; ብሔረ፡ ሕያዋን፡ ; ብሔረ፡ ኤላም፡ ; ብሔረ፡ ፋርስ፡ ; ብሔረ፡ ሮሜ፡ ; γῆ ብሔረ፡ ዕብራውያን፡ ; ብሔረ፡ ብንያም፡ ; እምርሑቅ፡ ብሔር፡ ; ; ; ብሔረ፡ አሕዛብ፡ ነኪር፡ ; ; ; ὅρια በሓውርተ፡ አሕዛብ፡ ; ; ; ; κατοικία ; . Proverbium: ለእመ፡ ሖርከ፡ ብሔረ፡ ባዕድ፡ ኢትኩን፡ ከማከ፤ ኩን፡ ከማሆሙ፡ Th. P. n. 493

α)crebro pro incolis^laterrae, populis^la, gentibus^la, hominibus^la: ኢምሕኮሙ፡ ለብሔር፡ ኀበ፡ ነበረ፡ ሎጥ፡ τῆς παροικίας Λώτ ; አንከሩከ፡ በሓውርት፡ ; ኵሉ፡ ብሔር፡ ኢመስሐ፡ πᾶσα ἡ γῆ ἠρίστα ; ይጼንዑ፡ መፍቅዶሙ፡ ለብሔር፡ ( αἰῶνος ) ; መጽኡ፡ ኵሉ፡ በሓውርት፡ ውስተ፡ ግብጽ፡ ; አሕዛብ፡ ወበሓውርተ፡ አሕዛብ፡ ; ἔθνη ; አሕዛብ፡ ወበሓውርት፡ ἔθνη καὶ λαοί ; ; γλῶσσαι ; ; ; ; ; .

β)patria^la, tribus^la, gens^la, πατρίς ኢነገረት፡ አስቴር፡ አዝማዲሃ፡ ወኢብሔራ፡ ; ; ምድረ፡ ብሔሩ፡ ; πατριά ; ; ኵሉ፡ በሓውርት፡ ዘቤተ፡ እስራኤል፡ ; ; st. constructo annexum passim: indigena^la, vernaculus^la: ዕፀ፡ ብሔር፡ ξύλον ἐγχώριον ; .

γ)provincia^la, parochia^laclericorum, ut: ካህን፡ ዘኀደገ፡ ብሔሮ፡ ወሖረ፡ ኀበ፡ ካልእ፡ ብሔር፡ ( παροικία ) al.

δ)agri^la, rus^la( urbe) ; ; ; ብሔር፡ ጥሉል፡ ; ብሔር፡ ሥዑር፡ ; ; st. constructo annexum passim: vicanus^la, ut: ቀሲሰ፡ በሓውርት፡ ἐπιχώριοι πρεςβύτεροι ,

ε)quidquid de coeli temperie, lumine, tenebris al. praedicandum est, Aethiopes de regione praedicare amant: ክረምት፡ ብሔር፡ καιρὸς χειμερινός hiems erat^la ; ቍር፡ ብሔሩ፡ frigus erat^la ; ነግህ፡ (v. ነግሀ፡ ) ብሔር፡ ἔστι ὥρα τρίτη τῆς ἡμέρας dies jam illustris est^la ; ጽሕው፡ ብሔር፡ εὐδία serenum est^la ; ሶበ፡ ጸብሐ፡ ብሔር፡ illucescente die^la ; ; ጽልመት፡ ብሔር፡ tenebrae sunt^la ; መስየ፡ ብሔር፡ diei vesper est^la, vesperascit^la

ζ)operis e pluribus libris compositi libri singuli ብሔር፡ nominantur: ይቤ፡በኦሪት፡ ውስተ፡ ሣልስ፡ ብሔር፡ ዘሌዋውያን፡ ; በውስተ፡ ዳግም፡ ብሔረ፡ ኦሪት፡ ; ኦሪት፡ ባቲ፡ ኀምስቱ፡ ብሔር፡ ; ፬ብሔር፡ ዘነገሥት፡ ; ክፍል፡ ፭ እምዳግም፡ ብሔር፡ ዘመጽሐፈ፡ ነገሥት፡ ; 29; 76

3)raro: terra continens^la, orbis^laterrarum^la, ብሔር፡ ወማይ፡ ; ውእቱ፡ ተረፈ፡ ለብሔር፡ ; .

በረከት

, m. et fem. , በረከታት፡ benedictio^la

1)laudatio^la, celebratio^la: አዕበይዎ፡ ( ለእግዚአብሔር፡ ) በኵሉ፡ በረከት፡ ወስብሐት፡ ; ; ; ; ; . n. 506

2)fausta precatio^la ; ; ; ; ; ; ; ; በረከተ፡ አሮን፡ ፈኑ፡ ላዕለ፡ ሕዝብከ፡ ; ከመ፡ የሀቦሙ፡ በረከተ፡ እግዚአብሔር፡ በከናፍሪሁ፡ .

3)benedictio Dei i.e. dona^lavel munera Dei bona fausta praestantia^la, prosperitas^la: በበረከተ፡ እግዚአብሔር፡ ዕሴቶሙ፡ ለጻድቃን፡ ; ; ; ; ኵሉ፡ በረከት፡ እለ፡ ባረከኒ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; inde

4)bonum^la, optimum^la, bona^la, ( opes^la, fortunae^la): ሠናይት፡ በዲበ፡ በረከት፡ χάρις ἐπὶ χάριτι ; τὰ ἀγαθά ; ; ትበልዑ፡ በረከተ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ἀγαθή ; ἀγαθωςύνη .

5)consecratio^labenedictione facta: ጽዋዐ፡ በረከት፡ ; ኅብስተ፡ በረከት፡ (aliâs አውሎግያ፡ ) panis (in agapen) oblatus, a clerico consecratus, ;

Cross-references: ● for ኅብስተ፡ በረከት ኅብስት፡ (TraCES) ● for በረከት፡ ቤት፡ , ቤተ፡ በረከት፡ ቤት፡ (TraCES)

ክልኤቱ

m. (raro fem. ut ), ክልኤቲ፡ fem. , ክልኤተ፡ ( gramm.§ 158), duo^la, duae^la, : ; ; ; ; ክልኤቱ፡ እምኔክሙ፡ ; ; ክልኤተ፡ አውራኅ፡ ; appositum aliis nominibus: ደቂቁ፡ ክልኤቱ፡ ; ወካልኣን፡ ከልኤቱ፡ ዕደው፡ ; ; ; ; ክልኤቲ፡ አነስት፡ ; ክልኤቲ፡ ኀጣውእ፡ ; ክልኤተ፡ አባግዐ፡ ; ; ክልኤተ፡ ዕደወ፡ ; ዐሠርተ፡ ወክልኤተ፡ አሕዛበ፡ ; ; ; ክልኤቱ፡ እሙንቱ፡ እለ፡ ያመጽእዋ፡ ለኀጢአት፡ δύο εἴδη ; እሉ፡ ክልኤቱ፡ ይጸንሑኪ፡ δύο ταῦτα ; ውስተ፡ መዝሙር፡ ዘክልኤቱ፡ in^lapsalmo^lasecundo^la .

a)repetitum vel praefixo በበ፡ , ለለ፡ , bini^la: ክልኤተ፡ ክልኤተ፡ ; ; በበክልኤቱ፡ ; ; .

b)passim respondet: duplex^la, anceps^la, bipartitus^la: ኵሉ፡ በበ፡ ክልኤቱ፡ አሐዱ፡ አሐዱ፡ በበዚአሁ፡ ; ዘክልኤቱ፡ ቃሉ፡ δίγλωσσος ; ; ; ኃጥእ፡ ዘክልኤቱ፡ ግዕዙ፡ ; በክልኤቱ፡ ልብ፡ ; ወእንተ፡ ክልኤቲ፡ ውእቱ፡ ; ተሠጠ፡ ወክልኤተ፡ ኮነ፡ . – [Amh. ሁለት፡ ].

ዘመን

( m. ), አዝማን፡ , rarius ዘመናት፡ ( tempora anni^la), አዝማናት፡ [ זְמָן زَمَنٌ et زَمَانٌ ܙܒܰܢ ] tempus^la, tempus statutum^la, χρόνος ; ; καιρός ; ; ; ; ዘመን፡ ወአዝማን፡ ወመንፈቀ፡ ዘመን፡ ; መዋዕል፡ ወአዝማን፡ ; እምቅድመ፡ መዋዕል፡ ወኵሉ፡ አዝማን፡ ; እምቅድመ፡ መዋዕል፡ ወአዝማናት፡ Lit. Chrys.; ደኃሪ፡ ዘመን፡ ; በአዝማን፡ እለ፡ እሙራን፡ ; Hen, 75,5; በውእቱ፡ አዝማን፡ ; ; ዘመነ፡ ኦሪት፡ , ዘመነ፡ ወንጌል፡ Lud.; እስከ፡ ዘመኑ፡ ad^latempus quoddam^la, aliquamdiu^la , vel እስከ፡ ዘመን፡ ; ; በዘመኑ፡ tempore suo^la ; ; ኵሉ፡ በበ፡ ዘመኑ፡ ; እጸንሕ፡ አነ፡ እምዘመን፡ ዘመነ፡ de die in diem^la Enc.

a)vices^la: ሠለስተ፡ ዘመነ፡ τρεῖς καιρούς ; ; .

b)aetas^lahominis ( Lebenszeit ) Enc.

c)aevum^la, saeculum^la: ሰብአ፡ ዘመኑ፡ homines temporis illius ; ሰብአ፡ አዝማና፡ ; ሊቃውንተ፡ ዘመን፡ seniores qui posthac suo quisque tempore erunt F.M. 13.

d)tempora anni^la: ዘመናት al. ( ሐጋይ፡ ).

e)tempestas^la: ለእመ፡ ዘመን፡ አንሥአት፡ ሞገዳ፡ Enc. – ( interpres καιρός pro κέρας legisse videtur).

እምነ

separ., cujus forma abbreviata et inseparabilis est እም፡ ( gramm.§ 164,3). In libris mss. antiquioribus: እምነ፡ , in recentioribus እም፡ frequentius occurrit. Pro እምነ፡ antiquitus usitatum erat እምኔ፡ ut F. Pronomina suffixa ope vocalis ê^lasibi subjungit, ut እምኔየ፡ , እምኔከ፡ al. ( gramm.§ 167,3), rarissime sine ê^la, ut እምኖሙ፡ . Forma እም፡ si verbo a litera መ፡ incipienti praefigitur, ም non bis sed semel tantum exscribitur, ut እምነ፡ ሞቱ፡ vel እሞቱ፡

1)significat discessum^la, distantiam^la, separationem^laab aliquo: a^la, de^la, ex^la: የኀልቁ፡ ኃጥኣን፡ እምድር፡ ; ; ; ; ; ተዘርዉ፡ ኵሉ፡ ሕዝብ፡ እምኔሁ፡ ; ; አይቴ፡ አሐውር፡ እመንፈስከ፡ n. 192 ; በዐሡር፡ መዋዕል፡ እምኮሬብ፡ ; ኢኮኑ፡ ርሑቃነ፡ እምድር፡ ; . Frequentissimus est hic praepositionis usus post verba absentiae, distantiae, separandi, recedendi, fugiendi, mittendi, removendi, rapiendi, revertendi, mutandi, prohibendi, deficiendi et aberrandi, desistendi, cessandi, exinaniendi, quiescendi, occultandi; huic usui vicinus est usus post verba timendi, cavendi, nec non expergiscendi, convalescendi et medendi, purgandi.

a)praemittitur nominibus loci et spatii, ut significet non tantum directionem, unde aliquid veniat vel fiat, ut እምርሑቅ፡ e longinquo^la ; ; እለ፡ እምቅሩብ፡ οἱ ἐγγίζοντες ; እምላዕሉ፡ ; እምሥራቅ፡ ፀሐይ፡ ወእስከነ፡ ዐረብ፡ al., sed etiam partem vel regionem, a^laqua vel versus^laquam aliquid sit: ; ; እምፀጋሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; etiam praepositiones compositas: እምቅድመ፡ , እምድኅረ፡ , እምታሕተ፡ ; nec non terminum, trans quem sit vel a quo incipiat aliquid: ላዕሉ፡ እምኔሁ፡ ; አፍአ፡ እምጥቅም፡ ἔξωθεν τοῦ τείχους ; ውስጠ፡ እምነ፡ መንጦላዕት፡ ; እምነ፡ – እስከ፡ inde a – usque ad^la ; ; ; .

b)nota locutionem adverbialem: መካን፡ እመካን፡ e loco in locum^la, ut: ዘይትፋለስ፡ ሀገር፡ እምሀገር፡ ( infra a): sed etiam እመካን፡ መካነ፡ e loco in locum^la, ut: መልአ፡ ምድረ፡ ስብሐቲሁ፡ እምወሰን፡ ወሰነ፡ implevit terram gloria tua a finibus ad fines^la Enc.

c)nonnumquam, omisso verbo removendi vel prohibendi, in structuris praegnantibus እምነ፡ eundem significatum habet, qui ei post verba prohibendi convenit; dixeris eum negativum^laet sejunctivum^la: ተፈጽመ፡ አፈ፡ አራዊት፡ እምነቢብ፡ obturatum est os bestiarum^la(prohibitus) a loquendo^lai.e. ute ne loquerentur^la ; ; ተገመንኩ፡ እምኔከ፡ polluta sum tibi^la(interdicta) ; etiam ሐሰ፡ ; ኀደረ፡ ህየ፡ እምዔሳው፡ ወልዱ፡ habitavit ibi, procul a filio suo^la ; ; ; { ; ( በሃም፡ ); ( ፅሩዕ፡ ); F.N. 10,8 ( የዋሂ፡ ).

d)post verba carendi^la, ut አጽምአ፡ ; M.M. f. 36 ጽሙእ፡ ; nec non varia exempla sub ጾመ፡ et ጾም፡ }.

2)significat egressum^lae loco, persona, re: ex^la, ab^la: ፃእ፡ እምነ፡ ምድርከ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; . Frequentissimus est hic usus, potissimum post verba egrediendi, surgendi, germinandi, expellendi, extrahendi, eripiendi, al. Deinde adhibetur denotandis

b)materiae, ex^laqua aliquid fit vel componitur: ; ; ; ; ; .

c)initio^la, a quo aliquid exorditur: Platt; ; ;

d)auctori, a^laquo aliquid factum est: ; ; ; ; verbo passivo: እምኔሁ፡ ተቀጽዑ፡ ዐናብርት፡ ; ; . Memorabile est compistum በእምነ፡ , quod in Cyr. satis frequenter occurrit, alias a me quidem nusquam repertum est: ኵሉ፡ በእምኔሁ፡ ወቦቱ፡ ἐν αὐτῷ καὶ δι᾽ αὐτοῦ ; ኵሉ፡ ቦቱ፡ ወበእምኔሁ፡ ተፈጥረ፡ πάντα δι᾽ αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸν ἔκτισται ; ኵሉ፡ በእምኔሁ፡ ቆመ፡ πάντα ἐν αὐτῷ συνέστηκε ; አብ፡ ይሁብ፡ በረከቶ፡ በእምኔሁ፡ ለወልድ፡ διανέμει ὁ πατὴρ δι᾽ υἱοῦ τὰ ἀγαθά ; al.

f)causae remotiori^la: propter^la, ob^la, prae^la: ; ; ; ; ; ; ; እምዐቢይ፡ ረኃብ፡ ; እምግርማከ፡ ; እምፍርሀት፡ ጐዩ፡ ; ; ; ; ; ; potissimum post verba, quae affectum animi significant, ut: ኀፈረ፡ , አንከረ፡ , ተፈሥሐ፡ al.

g)rarius causae instrumentali^laut ; .

h)normae^lavel causae^la, e qua judicatur, cognoscitur: ; ; ; ; .

i)fonti^la, unde aliquid petitur ; ; ; ; ; ; ; .

k)conditioni^la, in qua tamquam in fundamento nitens aliquis agit: ; .

3)significat partem^laex toto exemtam: ፩ እምኔሆሙ፡ ; መኑ፡ እምክልኤሆሙ፡ ; ክልኤቱ፡ እምኔክሙ፡ ; ; ; .

a)omisso vocabulo numerum definienti, significat: aliquid^la, aliquid^la, aliqua pars^la, ut: ሰይጣን፡ ይወዲ፡ እምኔክሙ፡ ውስተ፡ ሞቅሕ፡ e vobis^laaliquot^la ; 2 ; ; ዘይጸውር፡ እምኵሉ፡ በረከተ፡ ግብጽ፡ gestans^laaliquid e bonis Aegypti^la ; ; ; ; .

b)partitive satis frequentatum est post verba ነሥአ፡ , ወሀበ፡ , ኀርየ፡ , በልዐ፡ , ሰትየ፡ , ተርፈ፡ , አትረፈ፡ , መልአ፡ , ጸግበ፡ et ea quae similem habent significatum.

c)hoc እምነ፡ partitivum etiam aliam praepositionem sibi praemissam tolerat, ut: ይቤ፡ አረጋዊ፡ ለእምጠቢባን፡ uni e sapientibus^la

4)usurpatur comparative^la: prae^la; quam^la; et comparativo et superlativo denotando adhibetur; et cum adjectivis participiisque et cum verbis conjungitur: ዐቢይ፡ እምነ፡ major quam^la ; ; ; ሠናይት፡ እምአንስት፡ pulcherrima mulierum^la ; ; ትጠብብ፡ እምኵሉ፡ አርዌ፡ ; ; ; ያፈቅሮ፡ እምነ፡ diligebat cum magis quam^la ; እምኵሉ፡ ጽድቅ፡ ትመውእ፡ ὑπὲρ πάντα νικᾷ ἡ ἀλήθεια ; ለከ፡ ይበጽሐከ፡ እምነ፡ ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ; ; (20); እምነ፡ ክልኤሆሙ፡ ብእሲት፡ እንተ፡ ሠናይ፡ ልባ፡ -27.

a)post እምነ፡ comparativum alias praepositiones et genitivi notam ( ዘ፡ ), quae secundum enuntiationis structuram rei comparatae praemittendae erant, omittere licet: ; , quamquam etiam retineri possunt: ይኄይስ፡ ነቢር፡ ውስተ፡ ገዳም፡ እምስለ፡ ብእሲት፡ መግእዝት፡ ; ; .

b)hoc eodem እምነ፡ vel እም፡ duae enuntiationes integrae inter se comparari possunt; quod ubi fit, እምነ፡ conjunctionem potius quam praepositionem dixeris (quae idem valet quod እምነ፡ ዘ፡ ): ንደቅ፡ ውስተ፡ እደ፡ እግዚአብሔር፡ እምንደቅ፡ ውስተ፡ እደ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; , al.

5)Transfertur ad tempus^la: inde a^la, ex^la, abhinc^la: ; ; ; ; ; እምትካት፡ ; እምዓለም፡ ; እምይእዜ፡ ; እምቅድመ፡ ዓለም፡ inde ab initio mundi^la ; ; እምኔሁ፡ deinde^la ; ; እምዝ፡ post haec^la, deinde^la, deinceps^la, tunc^la, tum^la ; ; ; ; al. ( ዝ ; አሜሃ፡ , ሶቤሃ፡ ); እምዘ፡ et n. 194 እምአመ፡ ex quo^la(tempore) ; ; ; al. ( ዘ፡ ); ; ( አመ፡ ); እምነ፡ statim post^la ; እምሰሚዐ፡ ቃሉ፡ audita ejus voce^la In specie nota

a) ትውልድ፡ እምትውልድ፡ generatio alia post etiam^la ; ; ዕለተ፡ እምዕለት፡ ; et indecl. ዕለት፡ እምዕለት፡ diem alium post alium^la ; ዓም፡ እምዓም፡ ( supra b; et gramm.§ 163,2).

b)etiam locutionibus adverbialibus in Accusativo positis, ut: ይእተ፡ አሚረ፡ , ይእተ፡ ዕለተ፡ haec praepositio praefigitur: እምይእተ፡ ዕለተ፡ (v. ዕለቲ፡ ዕለት፡ ) ; እምይእተ፡ አሚረ፡ (v. እምይእቲ፡ አሚር፡ ) 30, 25; (cfr. እስከ፡ ; et እምድኅረ፡ ሕቀ፡ ; et ለለ፡ ) – እምነ፡ pronomino relativo ዘ፡ postponere licet, ut: ዘእምነ፡ ; . – እምነ፡ aliis praepositionibus praefigitur, ut: ላዕለ፡ , መልዕልተ፡ , መንገለ፡ , ማእከለ፡ , መትሕተ፡ , ቅድመ፡ , በይነ፡ , ኀበ፡ , ታሕተ፡ , ውስተ፡ , ዐውደ፡ , ዲበ፡ , ድኅረ፡ q.v.; et conjunctionibus, ut: ቅድመ፡ , አመ፡ , , ዘ፡ , ድኅረ፡ q.v.

እምነ

d)post verba carendi^la, ut አጽምአ፡ ; M.M. f. 36 ጽሙእ፡ ; nec non varia exempla sub ጾመ፡ et ጾም፡ }.

b)materiae, ex^laqua aliquid fit vel componitur: ; ; ; ; ; .

c)initio^la, a quo aliquid exorditur: Platt; ; ;

g)rarius causae instrumentali^laut ; .

h)normae^lavel causae^la, e qua judicatur, cognoscitur: ; ; ; ; .

i)fonti^la, unde aliquid petitur ; ; ; ; ; ; ; .

k)conditioni^la, in qua tamquam in fundamento nitens aliquis agit: ; .

3)significat partem^laex toto exemtam: ፩ እምኔሆሙ፡ ; መኑ፡ እምክልኤሆሙ፡ ; ክልኤቱ፡ እምኔክሙ፡ ; ; ; .

c)hoc እምነ፡ partitivum etiam aliam praepositionem sibi praemissam tolerat, ut: ይቤ፡ አረጋዊ፡ ለእምጠቢባን፡ uni e sapientibus^la

እድ

, m. et fem. , እደው፡ et አእዳው፡ [ יָד ܝܰܕ ܐܺܝܕܳܐ يَدٌ (etiam أَدٌ ), amh. እጅ፡ ; etiam ውእደ፡ ] እድ፡ pronomina suff. per ê^lasibi annectit, ut እዴየ፡ , እዴሆሙ፡ , caet. ( gramm.§ 154,d),

1)manus^la(cum brachio), ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ውስተ፡ እዴሁ፡ ፍሕም፡ ; ደይ፡ እዴከ፡ ላዕለ፡ እዴየ፡ ; ዘእሱር፡ እዴሁ፡ ዘየማን፡ ; ; ; , alias sexcenties; ጸሐፍኩ፡ በእዴየ፡ manu propria^la ; ጸሐፈ፡ ክታበ፡ በእዴሁ፡ ; ሰፍሐ፡ እደ፡ ለነዳይ፡ ; ; አእዳው፡ maxime in libris inferioris aetatis, ut I Sal. ; F.M. 26,8; quamquam passim etiam in Bibliis, ut . In specie significatur manu

a)fides: ወሀቡ፡ እደ፡ ይስድዱ፡ አንስቲያሆሙ፡ ; መጥወኒ፡ እዴከ፡ ወመጠዎ፡ እዴሁ፡ .

b)dexteritas: በከመ፡ እዴሁ፡ ከማሁ፡ ክብሩ፡ .

c)auxilium et instrumenta: ; እደ፡ እግዚአብሔር፡ ሀለወት፡ ምስሌሁ፡ ; ኢይጻምዋ፡ እደው፡ ባቲ፡ ; ዘእንበለ፡ እድ፡ ; ; inde በእደ፡ vel በእደወ፡ per^la, ope^la, opera^laalicujus: ተፈነወ፡ ቃል፡ በእዴየ፡ ; ; ዘነገረ፡ እግዚአብሔር፡ በእደ፡ ኤርምያስ፡ ; ; ; ; ; አምኑ፡ በእደዊሃ፡ ( ad fidem perducti sunt per eam^la) ; ; .

d)ductus, unde ላዕለ፡ እደ፡ vel ዲበ፡ እደ፡ ( على يد ) sub auspiciis^la, ductus^laalicujus: Platt; ወአምነ፡ ጢሞቴዎስ፡ ዲበ፡ እደዊሁ፡ ለጳውሎስ፡ ;

e)possessio: አልብየ፡ ወስተ፡ እዴየ፡ ; ; ; .

f)vis^laet potestas^la: ውስተ፡ እዴሁ፡ ኵሉ፡ ሕያው፡ ; ኵሉ፡ በእደ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ወሀብኩክሙ፡ ውስተ፡ እዴክሙ፡ ; ; : እወድቅ፡ ውስተ፡ እዴሆሙ፡ ; ; አትሕቲ፡ ርእሰኪ፡ ታሕተ፡ እዴሃ፡ ; አድኅነኒ፡ እምነ፡ እዴሁ፡ ; ; ; ; ; etiam ante nomina bestiarum rerumque inanimatarum: ውስተ፡ እደ፡ ኵናት፡ ; ; ; ; ; .

g)robur, potentia: በእድ፡ ጽንዕት፡ : ; እድ፡ ጽቡስ፡ ; ኵሉ፡ እድ፡ ይደክም፡ .

a)brachium^lahominis, βραχίων l,32 (ubi ὠμός መዝራዕት፡ ) n. 799; ከመ፡ ድጕልማ፡ ውስተ፡ እደ፡ የማን፡ ; አውቃፍ፡ ለእደዊሃ፡ .

b)armus bestiarum^la, manus^laquarumdam bestiarum: βραχίων (at መዝራዕት፡ ); χείρ ዘየሐውር፡ በእደዊሁ፡ ; ላጽቄት፡ ዘበእደዊሁ፡ የሐውር፡ .

3)manus^laarte factae vel brachia^laarte facta:

a)manubrium^la: እደ፡ መንሥግ፡ .

b)manica^la,

α)vinculum manus: በእደ፡ ሰናስለ፡ ኀጺን፡ ἐν χειροκέδαις σιδηραῖς ;

β)chirotheca^la, vel tegumentum digitorum: ገብሩ፡ አምሳለ፡ እድ፡ ወአጻብዕ፡ ዘኀጺን፡ ; በእደወ፡ ኀጺን፡ እንዘ፡ ይጸፍዕ፡ ገጾ፡

c)axis^larotae, ; .

d)ut videtur, specillum^la: እድ፡ ዘኀጺን፡ ዘየሐትት፡ ዘውስተ፡ ከርሥ፡ (cruciatus instrumentum)

e)monumentum^la(quatenus manus instar indicat aliquid) .

f)brachia^la(fulcra lateralia) solii .

g)prominentia^la .

4)pars^la(sicut יָד ): ፲ እድ፡ , ፱ እድ፡ δέκα μέρη , ἐννέα μέρη ; የኀልቅ፡ ክልኤ፡ እድ፡ ወይተርፍ፡ ሣልስት፡ እዴሃ፡ ; ; ; ; ; ; ; ብርሃነ፡ ዚአሁ፡ ፯ እደ፡ ያበርህ፡ እምዘወርኅ፡ (septies lucidior erit quam) ; numeralia ordinalia in st. constr. voci እድ፡ praeponi solent, ut: ሣልስተ፡ እዴሃ፡ ለምድር፡ tertia^la( partis^lai.e.) pars terrae^la ; ; ; ; 2 ; ; ; ውስተ፡ ሣልስተ፡ እደ፡ መንግሥትየ፡ ; ; ለዝኩ፡ ሳብዕተ፡ እድ፡ ; , quamquam etiam occurrit: ራብዕት፡ እዴሃ፡ ለምድር፡ ; ; al.; in : ትሰቲ፡ ሳድስተ፡ እዴሃ፡ ለኢን፡ ; ; —

5)latus^la: መንገለ፡ እደ፡ ማየ፡ ባሕር፡ ; በእደ፡ ባሕር፡ ; በእደ፡ አቡሁ፡ ( ወእደ፡ et ውእደ፡ ).

6)locus^la, deinde in st. constr. relative usurpatur, (quamquam ወእደ፡ vel ውእደ፡ magis frequentatur),

a) እደ፡ quο loco^la, ubi^la{ cfr. Hebr. יָד חָזִית (ubicumque conspexeris) }, ut: እደ፡ እውዕል፡ ወእበይት፡ Lud. ex Org.

b) በእደ፡ quο loco^la, ubi^la, ut: በኵሉ፡ መካናት፡ በእደ፡ ገብሩ፡

c) እምእደ፡ e loco ubi^la, ut: መጽአ፡ ኀቤሃ፡ ፩ ወሬዛ፡ እምእደ፡ (v. እምውእደ፡ ) ይትኀባእ፡ ( ወእደ፡ et ውእደ፡ ). — Locus Asc. Jes. ubi Laurentius እድ፡ longitudo^lavertit, dubius videtur (an: duodecim palmas et quatuor…latus?)

ʾǝd

a) for ምልአ፡ እድ፡ ምልእ፡ (Leslau)

b) for ሣልስተ፡ እድ፡ ሣልስ፡

c) for ራብዕተ፡ እድ፡ ራብዕ፡ (Leslau)

d) for ትሥልስት፡ እድ፡ ትሥልስት፡ (Leslau)

e) for አፈ፡ ንቡረ፡ እድ፡ አፍ፡ (TraCES)

በኵር

[ בְּכוֹר , ܒܽܘܟܪܳܐ ] m. et fem. , sing, et , አብኵር፡ et አብኳር፡ et በኵራት፡

1)primogenitura^la, κρωτοτόκια ; ; ; ; .

2)primi partus proles^la, sive mascula sive femella ( ), primogenitus^la, primogenita^la, primogenitum^la, de hominibus et de brutis: ኵሉ፡ በኵር፡ ; ; ; በኵሩ፡ ለላህም፡ , ለበግዕ፡ , ለአድግ፡ ; ; ; ; ; ; ይስማኤል፡ በኵሩ፡ ; ; ; ; ; ; 1 ; ኤፍሬም፡ በኵርየ፡ ውእቱ፡ ; እንተ፡ ትወልድ፡ በኵራ፡ ; ; ; ; ; ; ; ubi alii nomini appositionis instar adjungitur, ዘ፡ praepositum habere solet: ወልዳ፡ ዘበኵራ፡ ; ; ; ; ; ; Gen. fratris: በኵረ፡ ወልድከ፡ ; ; በኵረ፡ ተባዕት፡ primogenitus^lainter^lamasculos^lai.e. masculus^la ; collective ; ደቂቀ፡ ዳዊት፡ አብኵር፡ (v. አብኵረ፡ ) ዐቃብያነ፡ መንግሥት፡ ; አብኳር፡ (hominum) F.N. 14; : በኵረ፡ አበው፡ ቀደምት፡ sc. Adamus, Lit. Jac., primus^la1 — Ut videtur juvencus^la, ἁπαλός , tener .

3)primitiae^la; በኵረ፡ በለስ፡ ficus praecox^la ; ; በኵራት፡ ; F.N. 18; በኵራት፡ ይሰዐሩ፡ primitiae abrogantur^la n. 522

ተመልሐ

III,1et III,2salli^la, sale condiri^la ; ኵሉ፡ በጼው፡ ይትመላሕ፡ ; tamalḥa , tamallǝḥa

Grébaut
ተመልሐ፡ tamallǝḥa III,2 ይትሜላህ፡ , ይትመላሕ፡ «être assaisonné^fr» ― ተጣፈጠ፡ Ms. BNFabb217, fol. 33r.
74

Leslau
ተመልሐ tamalḥa , tamallǝḥa passive of መልሐ፡ ; also be salty^en 343a

ብሔር

γ)provincia^la, parochia^laclericorum, ut: ካህን፡ ዘኀደገ፡ ብሔሮ፡ ወሖረ፡ ኀበ፡ ካልእ፡ ብሔር፡ ( παροικία ) al.

3)raro: terra continens^la, orbis^laterrarum^la, ብሔር፡ ወማይ፡ ; ውእቱ፡ ተረፈ፡ ለብሔር፡ ; .

አስተርአየ

IV,1Imperf. ያስተርኢ፡ , rarius ያስተሬኢ፡ (ut Laur.; Laur.)

1)facere, ut (agens) ipse videatur i.e.

a)se conspiciendum praebere^la, se aperire^la, apparere^la, comparare^la, de rebus et personis (quae antea occultae, invisibiles, incognitae fuerant; etiam de iis, quae antea non exstiterant), potissimum de apparitionibus spirituum et visionum: ; ; ያስተርኢ፡ ሢበትኪ፡ ; ኀሳርኪ፡ ; ; ወርኅ፡ ; መብረቅ፡ ; ያስተርኢ፡ ከመ፡ ሕልመ፡ ሌሊት፡ ; ; ; ; ; ያስተርኢ፡ ስብሐተ፡ እግዚአብሔር፡ ; አስተርአየ፡ ላዕሌኪ፡ ; ለ፡ ejus, cui quis se conspiciendum praebet: ; ; plerumque ; ; ; ; ; አንሰ፡ አስተርአይኩክሙ፡ ; ; ; አስተርአየኒ፡ ራእይ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

b)cognoscendum se praebere^la, manifestari^la, revelari^la, innotescere^la ; ኣስተርኢ፡ በቅድመ፡ አሕዛብ፡ γνωσθήσομαι ; ; ἐγνωρίσθην ; πεφανέρωται ; ; ; ἀποκαλύπτεσθαι ; ; ; ἐμφανὴς ἐγενόμην ; ; ; ዘአስተርእዮ፡ i.q. ኤጲፋንያ፡ epiphania^laCod. Mus. Brit. XXIX, 32.

c)in conspectum^laalicujus prodire^la: ኢታስተርእዩኒ፡ ; .

d)visibilem^la, manifestum^la, conspicuum esse^la ; ; ዘኢያስተርኢ፡ invisibilis^la ; 1 ; ; ; ; መዝገብ፡ ዘኢያስተርኢ፡ θησαυρὸς ἀφανής ; ብዙኅ፡ ዘኢያስተርኢ፡ πολλὰ ἀπόκρυφα ; ያስተርኢ፡ ἐμφανὴς ἔσται ; ዘያስተርኢ፡ περίβλεπτος ; ዕለት፡ ዐባይ፡ እንተ፡ ታስተርኢ፡ μεγάλη καὶ ἐπιφανής ; ; ኀበ፡ ኢያስተርኢ፡ አእምሮ፡ οὗ οὐκ ἐπισκοπεῖται γνῶσις ; ኣአምር፡ ከመ፡ ታስተርኢ፡ ጽድቅየ፡ ; በላዕለ፡ ውሉዱ፡ ያስተርኢ፡ ንብረቱ፡ ለሰብእ፡ .

e)videri^la( φαίνεσθαι ) praed.: ኵሉ፡ ብእሲ፡ ያስተርኢ፡ ለርእሱ፡ ጻድቀ፡ ; ; ለነፍስ፡ ርኅብት፡ መሪርኒ፡ ጥዑመ፡ ያስተርእያ፡ ; ; ; ከመ፡ ; ; impers., ut: እፎ፡ አንትሙ፡ ትፈቅዱ፡ ወእፎ፡ ያስተርእየክሙ፡ ከመ፡ ኣውሥኦሙ፡ .

f)speciem praebere^la, similem esse^la, speciem induere^lavel prae se ferre^la: ; መኑ፡ ያስተርኢ፡ ንጹሐ፡ ከዊኖ፡ እምኀጢአት፡ ; ያስተርኢ፡ ከመ፡ ዘያደሉ፡ ለቢጹ፡ ወከመ፡ ዘያረትዕ፡ ፍትሖ፡ ለማኅፈሩ፡ ; ; አስተርእዮ፡ species^la( ἀνθέμιον ) n. 299 .

g)lucere^la( II, ), de astris ; ; ; (monachus corpus suum ita emaceravit) እስከኔ፡ ኮነት፡ ፀሓይ፡ ያስተርኢ፡ እማእከለ፡ አዕጽምተ፡ ገበዋቲሁ፡

2)facere ut quis vel quid videatur i.e.

a)ostendere^la, manifestum^lavel conspicuum facere^la (c. ለ፡ pers.); ኢያስተርኢ፡ ኀፍረቶ፡ (Platt: ኀፍረቱ፡ ) ; አስተርአዮሙ፡ ኀበ፡ ተረግዘ፡ ገቦ፡ (Christus discipulis) ; እስመ፡ ፪ ወልደ፡ ያስተርእዩ፡ ለነ፡ δυὰς γὰρ ἡμῖν υἱῶν ἀναφαίνεται (a Nestorianis) ; facere ut in conspectum prodeat^la .

b)revelare^la ; ἀποκαλύπτειν ; አስተርአዮሙ፡ ( revelavit iis^la) በሌሊት፡ ከመ፡ ኢይግብኡ፡ Lud. e Vit. Sanct.; አስተርአየ፡ ሊተ፡ ምስጢራተ፡ ብዙኃተ፡ – ( አስተርአየ፡ in libris mss. passim cum አስተስረየ፡ confusum reperitur, ut et (F. H); ).

ʾastarʾaya

Leslau
አስተርአየ ʾastarʾaya manifest^en (tr.), become visible^en, show oneself^en, reveal oneself^en, be manifested^en, be seen^en, be made visible^en, become conspicuous^en, seem^en, show^en
ዘያስተርኢ zayāstarʾi visible^en
ዘኢያስተርኢ zaʾiyyāsterʾi invisible^en
459a

ነበረ

I,1[radix, cujus usus in Geez latissime patet, in caeteris linguis deperdita (exc. quibusdam ejus vestigiis in lingua Arab. sub نَبَرَ ), Amh. ኖረ፡ et ነበረ፡ ] ይንበር፡

1)sidere^la, considere^la, sedere^la; sich sezen ; ; ; ; ; ; ; ; ; ኢትንበር፡ ማእከለ፡ ዐበይት፡ ; ነበረ፡ ዲበ፡ መንበር፡ ; ንበሪ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ; sizen ; ; ; ; ; ; ነበርኩ፡ ሕዙነ፡ ; ; ; ; ይነብር፡ ውስተ፡ ቤት፡ ; ; ; ; ; ; ነበሩ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; እምከመ፡ ነበርከ፡ ውስተ፡ ማእድ፡ ዐቢይ፡ ; ; ዲበ፡ vel ላዕለ፡ vel በ፡ vel ውስተ፡ sedis: ; ; ; ; ; ; ; ; ; n. 651 ; . In specie

a)sedere^la, de regibus (sc. in solio, regnandi causa) ; ; de judicibus (sc. in tribunali, judicandi causa) ; ; ነበረ፡ ሎሙ፡ ዐውደ፡ ( sedit iis ad judicium^lavel in tribunali^la) ; ; de episcopis (sc. in sede episcopali, gubernandi causa) ; Sx.

b)praesidere^la: ይንበር፡ ቅድሜሆሙ፡ (in consilio) F.N. 5.

c)obsidere^laurbem, ላዕለ፡ ; ; ; .

d)consedisse cum^laaliquo, ምስለ፡ ; .

e) ነበረ፡ ዲፓ፡ in insidiis subsidere^la .

f)de rebus inanimatis: situm^la, positum esse^la( κεῖμαι ), ; ; ; ; አርዑት፡ ዘነበረ፡ (v. ዘንቡር፡ ) ላዕሌሆሙ፡ .

g)esse^laapud scriptorem i.e. scriptum esse^la, ut: ነበረ፡ ውስተ፡ ቀኖናተ፡ ነገሥት፡ in Canonibus Regum scriptum legitur^laF.N. 32.

2)manere^la, permanere^la, remanere^la, esse^la, ; ; ; ; ; ; ; ( ἦν ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; praed.: ነበረት፡ መበለተ፡ ፫ዓመተ፡ ; ; ; ዛቲ፡ አንቀጽ፡ ዕፁታ፡ ትነብር፡ ; ; ኢይትበደር፡ ብዕል፡ እምነቢረ፡ ጥዑይ፡ ; ዘነበርክሙ፡ ክቡዳነ፡ እምንዋመ፡ ፍርሀት፡ Enc.; vel Imperf. (sicut post ሀለወ፡ et ኮነ፡ ), ut: ነበሩ፡ የዐቅቡ፡ ኵላ፡ ሌሊተ፡ ; ነበረ፡ ህየ፡ አሐደ፡ ወርኀ፡ ያስተጋብእ፡ , vel እንዘ፡ , ut: እስመ፡ መጠነዝ፡ መዋዕል፡ ይነብራ፡ እንዘ፡ ይትኄረሳ፡ .

a)perseverare^la, persistere^la, in re, በ፡ ; ; ; ኢነበሩ፡ በኪዳን፡ ; አንስት፡ ትንበራ፡ በገቢረ፡ ሠናይ፡

b)contentum esse^lare, በ፡ , ut: ንበሩ፡ በሲሳይክሙ፡ ἀρκεῖσθε τοῖς ὀψωνίοις ὑμῶν ; vel fidum manere^laalicui, በ፡ , ut: ኵሉ፡ ብእሲ፡ ይንበር፡ በብእሲቱ፡ τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα ἐχέτω ; ብእሲ፡ ይንበር፡ በብእሲቱ፡ ወብእሲትኒ፡ ትንበር፡ በምታ፡

c)manere^lai.e. durare^la, perdurare^la: ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ይነብር፡ ለዓለም፡ ; በከመ፡ መከርኩ፡ ከማሁ፡ ይነብር፡ ; ; ; ; ; ; ይነብር፡ ስሙ፡ ለዝላፉ፡ ; እምአመ፡ ነበረ፡ ዝዓለም፡ .

3)habitare^la, incolere^la, commorari^la: ; ዑቁ፡ ዮጊ፡ ቅሩባነ፡ ትነብሩ፡ ; et loci: ; ; ; ; ; ; 1 ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዲበ፡ vel ላዕለ፡ terrae ; ; ; ምስለ፡ cum^lavel ኀበ፡ apud^la ; ; ; ; ; ; creberrime loci: ; እለ፡ ትነብሩ፡ ኢየሩሳሌም፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ንበሩ፡ ገዳመ፡ ; ; .

a)cohabitare^lacum muliere, ምስለ፡ , ; ; ; ; .

b)habitari^la, habitatum esse^la, de urbibus et terris: ይሁዳ፡ ለዓለም፡ ትነብር፡ κατοικηθήσεται ; ; አህጉር፡ እለ፡ ይነብራ፡ ; ; ; ; ; ዘእንበሌሆሙ፡ ኢይትከሀል፡ ነቢረ፡ ሀገር፡ . : ነበረ፡ ዘ፡ ተቀመጠ፡

በ

praepos. insepar. [ בְּ , ܒ , بِ ]; Pron, suff. ብየ፡ (etiam ቢየ፡ ; ; in ; al.), ብነ፡ , ብከ፡ ብኪ፡ ብክሙ፡ ብክን፡ , m. ቦ፡ (ut ) vel ቦቱ፡ , fem. ባ፡ vel ባቲ፡ , m. ቦሙ፡ fem. ቦን፡ vel ቦቶን፡ vel ቦንቱ፡ ( ; ; ; ).

1)de loco,

a)in quo quid est vel esse cogitatur: in^la, በቤተ፡ መቅደስ፡ in templo^la ; በጽጕ፡ in plateis^la ; በሰማያት፡ in coelis^la ; በምድር፡ ; በኵሉ፡ በሓውርት፡ ; በቤተ፡ ሞቅሕ፡ ; መጽአ፡ በፍኖተ፡ ጽድቅ፡ ; በብሔረ፡ ግብጽ፡ ; በሐቅል፡ ; በጌራራ፡ ; ; በመቅፁት፡ ; ይቤ፡ በልቡ፡ ; በመንፈሰ፡ ዚአሁ፡ ; በህየ፡ ; 21; በዝየ፡ ; በአይቴ፡ ; በዳግም፡ secundo loco^la ; በሣልስ፡ tertio loco^la ; አምጽእዎ፡ በዐራቱ፡ ኀቤየ፡ ; ቦቱ፡ ሀለውነ፡ ; .

α)nonnumquam in^lai.e. super^la: በአንሕስት፡ ; ቁም፡ በእገሪከ፡ ; ; ትሰክብ፡ በገቦከ፡ ዘጸጋም፡ .

β)vel per^la: የዐርጉ፡ ወይወርዱ፡ ቦቱ፡ ( ለሰዋስው፡ ) ; ዘይጸወር፡ በአንቀጽ፡ ; ; በስቍረተ፡ መርፍእ፡ ገመለ፡ አኅለፈ፡ Enc.

b)in quem quid movetur vel immittitur, in^la; ወደቁ፡ በገጽየ፡ ; ወሰዱ፡ ለዳዊት፡ ርእሶ፡ በኬብሮን፡ ; ንግሮሙ፡ በእዝኖሙ፡ ; ሞቅሖ፡ በቤተ፡ ሞቅሕ፡ ; .

c)cui quid vicinum vel propinquum est, in^la, ad^la, apud^la, juxta^la( an ): በመንገድ፡ ; በፈለገ፡ ኮቦር፡ ; ; በኆኅት፡ ; በዝ፡ ደብር፡ ; ; ; ንበር፡ በየማንየ፡ ; ; ገጸ፡ በገጽ፡ facie ad faciem^la ; ዐይነ፡ በዐይን፡ ; hincpost verba apprehendendi: አኀዘኒ፡ በድማሕየ፡ ; አጽናዕኩከ፡ በየማንከ፡ ; adjungendi: ይእስሩ፡ በክሣዱ፡ ማሕረፀ፡ ; ይፅምድዎሙ፡ ለአፍራስ፡ በሰረገላ፡ ; adhaerendi ; offendendi ; .

2)de tempore ita ut respondeant

a)in^lavel Ablativus: በካልእ፡ ዓመት፡ ; በውእቱ፡ መዋዕል፡ ; በአይ፡ ሰዓት፡ ; በሣልስት፡ ዕለት፡ ; በይእቲ፡ ሌሊት፡ ; በጽባሕ፡ ; በኵሉ፡ ሰዓት፡ ; በቀዳሚ፡ ; በዝ፡ ጊዜ፡ ; በጊዜሃ፡ ; በደኃሪ፡ ንፍኀተ፡ ቀርን፡ ; n. 479 በበዓሎሙ፡ ለአይሁድ፡ ; በሀልዎ፡ ዚአየ፡ ኀቤክሙ፡ ; በቀዳሚ፡ ንብረቶሙ፡ .

b)per^lavel Accusativus: በኵሉ፡ መዋዕሊሁ፡ ዘሐይወ፡ l ; ; በዝ፡ ኵሉ፡ ኢሀሎኩ፡ በኢየሩሳሌም፡ ; ;

c)intra^la, post^la ; ; በብዙኅ፡ መዋዕል፡ .

d) በሳብዕት፡ septima vice^la ; በሣልስ፡ tertia vice^la ; በምዕር፡ ; .

3)Transfertur ad

a)statum vel conditionem, in quibus quis vel quid versatur aliquidve facit: ይወፅእ፡ እምህየ፡ በሰላም፡ ; አዐቅበከ፡ በኵሉ፡ ፍኖትከ፡ ; በዳኅን፡ ; ይኩን፡ ንብረትነ፡ በኵሉ፡ ጽድቅ፡ ; ሕየው፡ በፍሥሓ፡ ; በኢያእምሮ፡ ; በትፍሥሕት፡ ; ; ; በምንዳቤየ፡ ; አንስት፡ ይንበራ፡ በገቢረ፡ ሠናይ፡ ; በዕረፍት፡ ይሄሉ፡ ; ቦቱ፡ ሑሩ፡ ; ; .

b)res, quibus quis vel quid circumdatur, vestitur, ornatur: ይመጽኡ፡ በአልባሰ፡ አባግዕ፡ ; ; ; ; ንትዐጸፍ፡ በዝንቱ፡ τοῦτο περιβάλωμεν ; ለበጥዎ፡ በወርቅ፡ ; ቀፈልዎ፡ በብሩር፡ ; ይሜግቡ፡ በጽድቅ፡ መንበሮ፡ ; ይኬልለከ፡ በሣህሉ፡ .

c)comitatum et societatem: cum^la, ; ; ; ጾርዎ፡ መላእክት፡ ነፍሶ፡ ወሰረሩ፡ ባቲ፡ እስከ፡ አርያም፡ ; ይረውጹ፡ በመጻሕፍተ፡ ንጉሥ፡ 2 ; ; ከመ፡ ትምጻእ፡ ላዕሌየ፡ በበትር፡ ወበእብን፡ ; ; ; ; ; ባሕር፡ በምልአ፡ ; በፈሪሀ፡ እግዚአብሔር፡ .

α)de cantu et instrumentis musicis, ad^laquorum sonum cantant vel saltant: አኀዙ፡ ይዝፍኑ፡ በማሕሌተ፡ እግዚኦሙ፡ ; ; ; .

β)cum^laalqa re i.e. ea non obstante^la( licet^la): ; ; ; በኵሉ፡ ዝንቱ፡ ; ወበዝኒ፡ ኢፈራህክሙኒ፡ ; ; ; ; .

d)materiam, qua vel e qua quid fit: በእበን፡ ትነድቅ፡ ምሥዋዐ፡ ; ንሕንጽ፡ በእብን፡ ; ሰብአ፡ ፈጠርከ፡ በንስቲት፡ ነጠብጣብ፡

e)instrumentum, quo quis utitur: ope^la, auxilio^lavel Ablativus, የሐውር፡ በክነፈ፡ ነፋስ፡ ; ከመ፡ በሐብል፡ የአኀዝዎ፡ ; ትገብር፡ ባቲ፡ ( ለበትር፡ ) ተኣምረ፡ ; ; ; ቀተልኮ፡ በኲናት፡ ; በበትር፡ ይዘብጥዎ፡ ; ይትዋነዩ፡ በዕንዚራት፡ ; ወገሮሙ፡ በእብን፡ ; ባቲ፡ ንባርኮ፡ ; ይትሜከር፡ በፍትወተ፡ ዚአሁ፡ ; በዘክሮ፡ 2 ; al. innumeris in locis, nam frequentissimus est hic praepositionis usus. In specie nota: ሰትየ፡ በገይብ፡ bibit e poculo^la ; ; በመጥባሕትከ፡ ሕየው፡ gladio tuo vive^lai.e. vitam sustenta^la ; ; ዘመዉ፡ በአንስቲያ፡ ; .

f)auctorem, a^laquo vel per^laquem quid fit: ብየ፡ ነገሥት፡ ይነግሡ፡ ; ከመ፡ ትትዐየሮ፡ ለእግዚአብሔር፡ በሐዋርያቲከ፡ ; ዘቦቱ፡ ይመጽእ፡ መንሱት፡ ; ; ; ; ኵሉ፡ ቦቱ፡ ኮነ፡ ; saepius post verba passiva, ut ; ; ; .

g)causam efficientem: ሞተ፡ በቍር፡ ; ; ይመጽእ፡ ሕልም፡ በብዙኅ፡ መከራ፡ ; ትውዕዩ፡ በእሳት፡ .

h)causam remotiorem: ob^la, propter^la, ; ; ; ያረምሙ፡ በምክረ፡ ዚአየ፡ ; ይትባረክ፡ በዘርእከ፡ ; conjunctum Infin., ut: በኀጢአ፡ ንዋይ፡ ; በፈሪህ፡ quod timent^la al.; n. 480post verba gaudendi: በዝ፡ ትትፈሥሑ፡ ; ; mirandi: አንከረ፡ በሕይወቱ፡ (quod adhuc vivus erat) ; fastidiendi ; ; pudefiendi ; invidendi: ኢትቅናእ፡ በፍናዊሆሙ፡ .

i)pretium, quo quid acquiritur, venditur, fit ( pro^la), ; ; ; ; ; ; ; ; ; ሐነጸ፡ አብያተ፡ ክርስቲያናት፡ በውእቱ፡ ወርቅ፡ ; post verba ulciscendi et remunerandi: እትበቀሎሙ፡ በኀጢአቶሙ፡ ; የዐስየከ፡ ተስናነ፡ በንዋይከ፡ .

k)auctoritatem, qua nixus vel missus quis agit: በትእዛዘ፡ እግዚአብሔር፡ ; በቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ; በስመ፡ እግዚአብሔር፡ ; በመባሕተ፡ መኑ፡ ; በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ይቤ፡ .

l)numen, per^laquod quis jurat vel obsecrat: ( መሐለ፡ ); ( ረገመ፡ ); በደሙ፡ ለአቤል፡ ጻድቅ፡ (obsecro vos) ; ; በእግዚአብሔር፡ ኢትሚጠኒ፡ per Deum! ne me rejicias!^la

m)argumentum, e quo cognoscunt, et normam, ad quam metiuntur, aestimant, comparant: ex^la, secundum^la, pro^la, cum^la, በዝንቱ፡ ናአምር፡ ; ; ; በሕገ፡ ሙሴ፡ κατὰ τὸν νόμον ; በኍልቈ፡ መዋዕል፡ ዘ፡ ; ; በሥምረትከ፡ ; በፍትወተ፡ ልቦሙ፡ ; በእግረ፡ ደቂቅ፡ ነሐውር፡ ; ንግበር፡ ሰብአ፡ በአርአያነ፡ ወበአምሳሊነ፡ ; ኅዳጥ፡ በኍልቍ፡ ; ; በላዕከ፡ እክለ፡ በመዳልው፡ ; ያገምር፡ ፪ በመስፈርተ፡ ዘርእ፡ ; ; ኑኁ፡ ዕሥራ፡ በእመት፡ ; ; ይትሜሰል፡ በሰይጣን፡ ,1; ተዐርዮ፡ በ፡ ; ኀብረ፡ በ፡ Nota etiam: ፭፻ በ፭፻ ርቡዕ፡ (longitudine) quingentos^laad^lavel per^laquingentos^la(latitudine) ; .

n)rationem et modum: ይሰርሕ፡ ሎቱ፡ በጥበብ፡ ወበጽንዕ፡ ; በኵሉ፡ ልብየ፡ ; ; ዘሰአልክሙ፡ በጸሎት፡ ; ; በእፎ፡ ; ; በአይቴ፡ ; ; creberrime substantivis, infinitivis et participiis praefixum adverbia efficit: ኰነነ፡ በዐመፃ፡ ; በግፍዕ፡ ; ጸርኀ፡ በዐቢይ፡ ቃል፡ ; በእግር፡ ; በ፩ አፍ፡ ; በጸጋ፡ ; በጕሕሉት፡ ; በጽድቅ፡ ; በርስት፡ ; በሐሰት፡ ; በፈቃድ፡ ,3; በጽርዕ፡ gracce^la ; በሠናይ፡ ; በንጹሕ፡ ; በሕሡም፡ ; በኅቡእ፡ ; በፍጡን፡ ; በጽሚት፡ , al.

o)denique usurpatur ad objecta, in quibus versatur vel ad quae pertinet ( c) actio, variis verbis subjungenda:

α) ምሁር፡ በ፡ peritus rei^la ; ይጠብቡ፡ በግብሮሙ፡ ; በኪኖሙ፡ ; ሥሉጥ፡ በ፡ ἐξουσίαν ἔχων ἐν ; ተሠርሐ፡ በኵሉ፡ .

β) ርእየ፡ በ፡ adspicere^la ; ነጺሮ፡ በናእሰ፡ መዋዕሊሁ፡ ratione habita juventutis ejus^laF.M. 10,3; ተናገረ፡ በ፡ de^la ; ; ; ; አልቦ፡ ዘአእመረ፡ ቦሙ፡ ( wußte um sie ) 2 .

γ) አምነ፡ vel ተወከለ፡ በ፡ ; ; ; ; ሐሰወ፡ በ፡ ; ክሕደት፡ በእግዚአብሄር፡ ;

δ) ረኵሰ፡ በ፡ ; ; ተቀደሰ፡ በ፡ ; እሴባሕ፡ በ፡ ; ሠምረ፡ በ፡ ; ተዐቅፈ፡ በ፡ .

ε)( contra^la): አሕሠመ፡ በ፡ ; ንግሩ፡ ብየ፡ ; አስማዕኩ፡ ብከ፡ ; ሶበ፡ ተአዘዘ፡ ቦሙ፡ ስነነ፡ አክይስት፡ ; ትትቈናደዩ፡ ብየ፡ ; n. 481 ዘእገብር፡ በፈርዖን፡ ; .

p)de በ፡ penes^lamox sub በ፡ ; . — Permultis aliis praepositionibus et conjunctioni ከመ፡ q.v., praeponi solet በ፡

እምነ

d)post verba carendi^la, ut አጽምአ፡ ; M.M. f. 36 ጽሙእ፡ ; nec non varia exempla sub ጾመ፡ et ጾም፡ }.

b)materiae, ex^laqua aliquid fit vel componitur: ; ; ; ; ; .

c)initio^la, a quo aliquid exorditur: Platt; ; ;

g)rarius causae instrumentali^laut ; .

h)normae^lavel causae^la, e qua judicatur, cognoscitur: ; ; ; ; .

i)fonti^la, unde aliquid petitur ; ; ; ; ; ; ; .

k)conditioni^la, in qua tamquam in fundamento nitens aliquis agit: ; .

3)significat partem^laex toto exemtam: ፩ እምኔሆሙ፡ ; መኑ፡ እምክልኤሆሙ፡ ; ክልኤቱ፡ እምኔክሙ፡ ; ; ; .

c)hoc እምነ፡ partitivum etiam aliam praepositionem sibi praemissam tolerat, ut: ይቤ፡ አረጋዊ፡ ለእምጠቢባን፡ uni e sapientibus^la

ተመረየ

III,2et ተማረየ፡ III,3hariolari^la, divinare^la, augurari^la: ዘይትሜረይ፡ በከዋክብት፡ ወበአእባን፡ ወበዕፀው፡ ; ; ዘያሰገል፡ ወዘይትሜረይ፡ ; ; ለተመርዮ፡ ወለተሰግሎ፡ ; ዘይትሜረይ፡ በሰገል፡ ; ዘይትማረይ፡ ወዘያበውኦሙ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ ለመሠርያን፡ F.N. 11; F.N. 3; ኵሉ፡ ተማርዮ፡ እምኀይለ፡ አጋንንት፡ ወኵሉ፡ ተነብዮ፡ እምኀይለ፡ መንፈስ፡ ቅዱስ፡ M.M. f. 314. tamarraya , tamāraya

Grébaut
ተማረየ፡ tamāraya III,3 ይትማረይ፡ «exercer la sorcellerie^fr» ― ጠነቈለ፡ Ms. BNFabb217, fol. 37r.
86

Leslau
mry ተመረየ tamarraya , ተማረየ tamāraya act as a soothsayer^en, divine^en, practice divination^en, perform magic^en 362a

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose