Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

negandi [ אַל ] obsoletum, nonnisi cum በ፡ seq. compositum reperitur,

1)III አልቦ፡ vel አልቦቱ፡ m. , አልባ፡ vel አልባቲ፡ fem. , II አልብከ፡ m. , አልብኪ፡ fem. , I አልብየ፡ ; III አልቦሙ፡ m. , አልቦን፡ vel አልቦንቱ፡ fem. , II አልብክሙ፡ m. , አልብክን፡ fem. , I አልብነ፡ non est penes eum^la, te^la, me^lavel ei^la, tibi^la, mihi^lai.e. non habere^la; vel Nom. rei, qua quis caret ( gramm.§ 176 h): አልብየ፡ ምተ፡ ; ; ኀይል፡ አልብየ፡ ; ; አልብነ፡ ክፍለ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዘአልቦ፡ ክንፈ፡ ; ; ; ; ; አልቦቱ፡ ውሉደ፡ ; ; ; ; ሀገር፡ ዘአልባ፡ ጥቅመ፡ ; ; እንተ፡ አልባቲ፡ ኍልቈ፡ ; እለ፡ አልቦሙ፡ ልበ፡ ; ; ; ለእመ፡ ቦንቱ፡ ቅጽረ፡ ወለእመ፡ አልቦንቱ፡ ; ለ፡ vel sine ለ፡ ejus, qui habet, ut: ለዐርክ፡ ምእመን፡ አልቦ፡ ተውላጠ፡ ; ወሐናሰ፡ አልባቲ፡ ውሉዳ፡ ; ; አልቦሙ፡ ኍልቍ፡ ዘመዶሙ፡ ; .

a): አልቦ፡ nihil habet^la ; ይኄይሰከ፡ ተሀሉ፡ እንዘ፡ አልብከ፡ እምተሀሉ፡ እንዘ፡ ብከ፡ Lud. e Vit. Dan.

b) አልቦ፡ seq. crebro vicem adjectivorum negativorum explet ( in^la-): ዘአልቦ፡ አሰር፡ ἀνεξιχνίαστος ; እንተ፡ አልባቲ፡ ኍልቈ፡ innumerabilis^la ; ዘአልቦ፡ ኀጢአተ፡ ἀναμάρτητος ; ወአልቦሙ፡ ምሕረት፡ ἀνελεήμονες ; ዘአልቦ፡ ሐሜት፡ ἀνέγκλητος ; ; ; ; ; ; ; .

2) አልቦ፡ vel አልቦቱ፡ non est^la, non datur^lavel reperitur^la, deest^la, Nom. vel rei vel , quae non est: አልቦ፡ ባዕደ፡ ; አልቦቱ፡ ዝየ፡ ዘማ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ለ፡ ejus, cui non est: ; .

a) አልቦ፡ ዘ፡

α)nullus^la, nemo^la: አልቦ፡ ዘይቀብሮሙ፡ ; ; ; ; ; አልቦ፡ ዘይሬእየኒ፡ ; አልቦ፡ ለዘ፡ አዘዘ፡ ይግበሩ፡ ኀጢአተ፡ ; ; አልቦ፡ ገብር፡ ዘይክል፡ ; ; neque hac constructione Subjunctivus prohibetur, ut: አዘዝኩ፡ ከመ፡ አልቦ፡ ዘይልክፍኪ፡ ; ; ; .

β)nihil^la: ያአምር፡ ከመ፡ አልቦ፡ ዘይኄይስ፡ እምፈሪሀ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ; አልቦ፡ ምንትኒ፡ ዘይትኀባእ፡ እምኔሁ፡ ; ከመ፡ አልቦ፡ ዘይሥንቁ፡ ለፍኖት፡ ; .

γ)non est ut^lai.e. simpliciter non^lavel ne^la: አልቦ፡ ዘይነብር፡ ውስቴቶሙ፡ ሰብእ፡ ; አልቦኑ፡ አባ፡ ዘአትረፍከ፡ በረከተ፡ ሊተኒ፡ ; አልቦ፡ ሰብእ፡ ዘይርአይኪ፡ vir ne te videat^la ; .

b) አልቦ፡ አመ፡ numquam^la ; ; ; ; አልቦ፡ ግሙራ፡ አመ፡ ; አልቦ፡ አመ፡ ኢ፡ numquam non^laLit. Orth. n. 718

c) አልቦ፡ ኀበ፡ nusquam^la: አልቦሙ፡ ኀበ፡ ይትኀብኡ፡ (non habent ubi se abdant i.e.) nusquam se abdere poterunt^la .

3)Absolute ponitur: non^la, minime^la, nequaquam^la

a)ubi respondetur ad quaestionem: ; ; ; .

c)in enunciationibus (interrogationibus) disjunctivis: ከመ፡ ይርአይ፡ እመ፡ ይሤርሖ፡ ፍኖቶ፡ ወለእመሂ፡ አልቦ፡ ; ; ; ; .

also አይ፡

አል

negandi [ אַל ] obsoletum, nonnisi cum በ፡ seq. compositum reperitur,

a): አልቦ፡ nihil habet^la ; ይኄይሰከ፡ ተሀሉ፡ እንዘ፡ አልብከ፡ እምተሀሉ፡ እንዘ፡ ብከ፡ Lud. e Vit. Dan.

a) አልቦ፡ ዘ፡

b) አልቦ፡ አመ፡ numquam^la ; ; ; ; አልቦ፡ ግሙራ፡ አመ፡ ; አልቦ፡ አመ፡ ኢ፡ numquam non^laLit. Orth. n. 718

c) አልቦ፡ ኀበ፡ nusquam^la: አልቦሙ፡ ኀበ፡ ይትኀብኡ፡ (non habent ubi se abdant i.e.) nusquam se abdere poterunt^la .

3)Absolute ponitur: non^la, minime^la, nequaquam^la

a)ubi respondetur ad quaestionem: ; ; ; .

c)in enunciationibus (interrogationibus) disjunctivis: ከመ፡ ይርአይ፡ እመ፡ ይሤርሖ፡ ፍኖቶ፡ ወለእመሂ፡ አልቦ፡ ; ; ; ; .

also አይ፡

ንህከ

( ነሀከ፡ ) I,1[vicinum est ንእከ፡ נָאַק אָנַח אָנַק gemuit^la; etiam نَهِجَ נָהַג anhelavit^la, gemuit^la] ይንሀክ፡ ,

1)gemere^la. Platt.

2)ingemere^la, suspirare^la, angi^la, de re, በእንተ፡ , ut: ዘኢይደክም፡ ኢይርኅብ፡ ወኢይንህክ፡ በእንተ፡ ሲሳየ፡ ከርሡ፡ ወኢይጸምእ፡ ወኢየኀሥሥ፡ ማየ፡ ለጕርዔሁ፡ M.M. f. 97; እምነ፡ , ut: አልብክሙ፡ ንሂክ፡ እምኔነ፡ Platt; ለ፡ , ut: ኢትንሀኩ፡ ለነ፤ ነሀኩ፡ (Imperat.) ለአማዑትክሙ፡ ; ከርሥየ፡ ንህከት፡ ለትካዘ፡ ዝዓለም፡ M.M. f. 84.

ዑድር

عُذْرٌ excusatio^la, ; ነገሮ፡ ዑድሮ፡ ወተወክፎ፡ ፍምፍምዮስ፡ (Pompejus) ; ; አልብክሙ፡ ዑድር፡ ; ኢሊተ፡ ዑድር፡ ለአሕይዎትክሙ፡

አል

negandi [ אַל ] obsoletum, nonnisi cum በ፡ seq. compositum reperitur,

a): አልቦ፡ nihil habet^la ; ይኄይሰከ፡ ተሀሉ፡ እንዘ፡ አልብከ፡ እምተሀሉ፡ እንዘ፡ ብከ፡ Lud. e Vit. Dan.

a) አልቦ፡ ዘ፡

b) አልቦ፡ አመ፡ numquam^la ; ; ; ; አልቦ፡ ግሙራ፡ አመ፡ ; አልቦ፡ አመ፡ ኢ፡ numquam non^laLit. Orth. n. 718

c) አልቦ፡ ኀበ፡ nusquam^la: አልቦሙ፡ ኀበ፡ ይትኀብኡ፡ (non habent ubi se abdant i.e.) nusquam se abdere poterunt^la .

3)Absolute ponitur: non^la, minime^la, nequaquam^la

a)ubi respondetur ad quaestionem: ; ; ; .

c)in enunciationibus (interrogationibus) disjunctivis: ከመ፡ ይርአይ፡ እመ፡ ይሤርሖ፡ ፍኖቶ፡ ወለእመሂ፡ አልቦ፡ ; ; ; ; .

also አይ፡

አል

negandi [ אַל ] obsoletum, nonnisi cum በ፡ seq. compositum reperitur,

a): አልቦ፡ nihil habet^la ; ይኄይሰከ፡ ተሀሉ፡ እንዘ፡ አልብከ፡ እምተሀሉ፡ እንዘ፡ ብከ፡ Lud. e Vit. Dan.

a) አልቦ፡ ዘ፡

b) አልቦ፡ አመ፡ numquam^la ; ; ; ; አልቦ፡ ግሙራ፡ አመ፡ ; አልቦ፡ አመ፡ ኢ፡ numquam non^laLit. Orth. n. 718

c) አልቦ፡ ኀበ፡ nusquam^la: አልቦሙ፡ ኀበ፡ ይትኀብኡ፡ (non habent ubi se abdant i.e.) nusquam se abdere poterunt^la .

3)Absolute ponitur: non^la, minime^la, nequaquam^la

a)ubi respondetur ad quaestionem: ; ; ; .

c)in enunciationibus (interrogationibus) disjunctivis: ከመ፡ ይርአይ፡ እመ፡ ይሤርሖ፡ ፍኖቶ፡ ወለእመሂ፡ አልቦ፡ ; ; ; ; .

also አይ፡

ናህይ

requies^la, tranqullitas^la, levatio^la, in specie animae peccatorum absolutae, i.e. pax^la, solamen^la, ; defunctorum beatorum ; ሀባ፡ ናህየ፡ ወዕረፍተ፡ ለዛቲ፡ ነፍስ፡ Genz. f. 25; አልብየ፡ ናህይ፡ (ait anima peccatoris defuncti) ; ; Enc. : ናህይ፡ ወናሕፅ፡ ዘ፡ ዕረፍት፡

ማዕበል

(crebro መብዐል፡ nec non መብዕል፡ scriptum) et ማዕበልት፡ , , plerumque m. , መዓብል፡ , መዓብልት፡ et ማዕበላት፡ ( ), crebro መባዕልት፡ et መባዕላት፡ scriptum,

1)instrumentum^la, utensile^la: ( ማሕረፅ፡ ) መብዐለ፡ (v. መብዕለ፡ ) ነፍስ፡ ውእቱ፡ instrumentum animae i.e. ad vitam necessarium ; መብዐለ፡ (v. መብዕለ፡ ) ሜኮኖት፡ τὰ συγκλείσματα τῶν μεχωνώθ .

2)in specie instrumentum ferreum^la(a fabro ferrario confectum): አዕይንቲሁ፡ ይጤይቅ፡ ኵሎ፡ አምሳለ፡ መብዐል፡ ὁμοίωμα σκεύους ; ዘከመ፡ ያስተሤኒ፡ መብዐሎ፡ ወምንሀቦ፡ ; ut

a) ὀδούς dens^la .

b) σκεῦος σιδηροῦν ማዕበለ፡ ኀጺን፡ .

c)telum^la, jaculum^la, sagitta^la, መዓብሊሆሙ፡ በሊኅ፡ τὰ βέλη ὀξέα ; ማዕበል፡ በሊኅ፡ ልሳኖሙ፡ βολὶς τιτρώσκουσα ; etiam ubi Gr. βολίδες habet, Aethiopes autem voci ማዕበል፡ (quasi fluctus^lasignificaret) ያሰጥሙ፡ addiderunt; ትወጽእ፡ ማዕበልት፡ (v. መዓብልት፡ ) ከመ፡ መብረቅ፡ βολίς . [Cfr. مِعْوَلٌ instrumentum ferreum acuminatum^la, quo saxa finduntur; مِعْبَلَةٌ cuspis lata et longa^la, sagitta lata cuspide praedita^la; مِغْوَلٌ instrumentum quo perditur^la; cuspis longa^la, ensis tenuis^la.].

d)catenae^la, tormenta^la, ; ; ( etiam መብልኅ፡ ). – : ማዕበል፡ ብ፡ በለው፡ ሰይፍ፡ የቦሂ፡ ይ። n. 984

mabʿal , mabʿal , mabʿǝl , māʿǝbalt , maʿābǝl , maʿābǝlt , māʿǝbalāt
ምብዓል፡ məbʿāl material^en አልብየ፡ ምብዓል፡ በዘ፡ እትጌበር፡ ቀለመ፡ ወርቅ። ‘Non ho materiali con cui preparare il color d’oro^it’ 87, 89 (ed., tr.)

Cross-references: also መብዐል፡

አል

negandi [ אַל ] obsoletum, nonnisi cum በ፡ seq. compositum reperitur,

a): አልቦ፡ nihil habet^la ; ይኄይሰከ፡ ተሀሉ፡ እንዘ፡ አልብከ፡ እምተሀሉ፡ እንዘ፡ ብከ፡ Lud. e Vit. Dan.

a) አልቦ፡ ዘ፡

b) አልቦ፡ አመ፡ numquam^la ; ; ; ; አልቦ፡ ግሙራ፡ አመ፡ ; አልቦ፡ አመ፡ ኢ፡ numquam non^laLit. Orth. n. 718

c) አልቦ፡ ኀበ፡ nusquam^la: አልቦሙ፡ ኀበ፡ ይትኀብኡ፡ (non habent ubi se abdant i.e.) nusquam se abdere poterunt^la .

3)Absolute ponitur: non^la, minime^la, nequaquam^la

a)ubi respondetur ad quaestionem: ; ; ; .

c)in enunciationibus (interrogationibus) disjunctivis: ከመ፡ ይርአይ፡ እመ፡ ይሤርሖ፡ ፍኖቶ፡ ወለእመሂ፡ አልቦ፡ ; ; ; ; .

also አይ፡

ምዕዳው

locus transitus^la, trajectus^la, vadum^la, ; CG; አልብየ፡ ምዕዳወ፡ ዘእንበለ፡ በተንከተመ፡ ሃይማኖት፡ M.M. f. 391.

መፍዴ

(pro መፍደይ፡ )

1)instrumentum vel materia solutionis i.e. pecunia^la, nummi^la, ; aurum እንበለ፡ ተምያን፡ መፍዴ፡ Enc.; አልብየ፡ ምፍደየ፡ (sic Lud.!) ለከ፡ „nihil tibi exsolvere possum“ Lud. e Ssal. Req.

2)id^laquod^laretribuitur^la, praemium^la: አመ፡ ይነሥኡ፡ ረባሐ፡ መካልይ፡ መፍዴ፤ እለ፡ ይረብሑ፡ ወርቆሙ፡ በርዴ፡ Enc.

አበሳ

, m. et fem. , አበሳት፡ , crimen^la, peccatum^laet peccata^la, improbitas^la, culpa^lapeccando^lacontracta^la: ኢይደግሙ፡ አበሳ፡ ; ; ἁμαρτία ; ; ; አበሳ፡ ሞት፡ ; አበሳ፡ ዘበኢያእምሮ፡ ጌገይከ፡ ; ἁμαρτίαι ; ይዌርዎን፡ ውስተ፡ ባሕር፡ ለአበሳነ፡ ; ἀδικία ; አልብየ፡ አበሳ፡ ; ἀνομία ; ; 1 ; ; παράπτωμα ; ἀνομίαι ; ; ; ; ἀδικίαι ; παραπτώματα ; ; ; ὀφειλήματα . አበሳት፡ nonnisi in libris inferioris aevi, ut: ወዘይመስሎ፡ ለዝንቱ፡ እምአበሳት፡ F.M. 6,1; ; ገባርያነ፡ አበሳት፡ F.N. in proleg.; አበሳት፡ F.N. 50,7.

አኅዝ

et አኀዝ፡ , plerumque m. ,

1)pignus^la, ; ; ; ; ; ; ; አልብየ፡ አኀዝ፡ ; አግብአ፡ አኅዘ፡ (v. አኀዘ፡ ) ዕዳሁ፡ ; ; ; ; ; F.N. 27 (crebro); F.N. 24,5.

2)nota arithmetica^la, signum numeri^la[etiam per ሐ scriptum; etymon nondum elucet], Epist. Eusebii ad Carp. in Proleg.; ዮዳ፡ ዘ፡ የውጣ፡ ዝውእቱ፡ አምሳለ፡ ዐሠርቱ፡ ( ፲ ) አኀዝ፤ ርቱዕ፡ ውእቱ፡ እንበለ፡ ጸኒን፡ Voc. Ae.

እድ

, m. et fem. , እደው፡ et አእዳው፡ [ יָד ܝܰܕ ܐܺܝܕܳܐ يَدٌ (etiam أَدٌ ), amh. እጅ፡ ; etiam ውእደ፡ ] እድ፡ pronomina suff. per ê^lasibi annectit, ut እዴየ፡ , እዴሆሙ፡ , caet. ( gramm.§ 154,d),

1)manus^la(cum brachio), ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ውስተ፡ እዴሁ፡ ፍሕም፡ ; ደይ፡ እዴከ፡ ላዕለ፡ እዴየ፡ ; ዘእሱር፡ እዴሁ፡ ዘየማን፡ ; ; ; , alias sexcenties; ጸሐፍኩ፡ በእዴየ፡ manu propria^la ; ጸሐፈ፡ ክታበ፡ በእዴሁ፡ ; ሰፍሐ፡ እደ፡ ለነዳይ፡ ; ; አእዳው፡ maxime in libris inferioris aetatis, ut I Sal. ; F.M. 26,8; quamquam passim etiam in Bibliis, ut . In specie significatur manu

a)fides: ወሀቡ፡ እደ፡ ይስድዱ፡ አንስቲያሆሙ፡ ; መጥወኒ፡ እዴከ፡ ወመጠዎ፡ እዴሁ፡ .

b)dexteritas: በከመ፡ እዴሁ፡ ከማሁ፡ ክብሩ፡ .

c)auxilium et instrumenta: ; እደ፡ እግዚአብሔር፡ ሀለወት፡ ምስሌሁ፡ ; ኢይጻምዋ፡ እደው፡ ባቲ፡ ; ዘእንበለ፡ እድ፡ ; ; inde በእደ፡ vel በእደወ፡ per^la, ope^la, opera^laalicujus: ተፈነወ፡ ቃል፡ በእዴየ፡ ; ; ዘነገረ፡ እግዚአብሔር፡ በእደ፡ ኤርምያስ፡ ; ; ; ; ; አምኑ፡ በእደዊሃ፡ ( ad fidem perducti sunt per eam^la) ; ; .

d)ductus, unde ላዕለ፡ እደ፡ vel ዲበ፡ እደ፡ ( على يد ) sub auspiciis^la, ductus^laalicujus: Platt; ወአምነ፡ ጢሞቴዎስ፡ ዲበ፡ እደዊሁ፡ ለጳውሎስ፡ ;

e)possessio: አልብየ፡ ወስተ፡ እዴየ፡ ; ; ; .

f)vis^laet potestas^la: ውስተ፡ እዴሁ፡ ኵሉ፡ ሕያው፡ ; ኵሉ፡ በእደ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ወሀብኩክሙ፡ ውስተ፡ እዴክሙ፡ ; ; : እወድቅ፡ ውስተ፡ እዴሆሙ፡ ; ; አትሕቲ፡ ርእሰኪ፡ ታሕተ፡ እዴሃ፡ ; አድኅነኒ፡ እምነ፡ እዴሁ፡ ; ; ; ; ; etiam ante nomina bestiarum rerumque inanimatarum: ውስተ፡ እደ፡ ኵናት፡ ; ; ; ; ; .

g)robur, potentia: በእድ፡ ጽንዕት፡ : ; እድ፡ ጽቡስ፡ ; ኵሉ፡ እድ፡ ይደክም፡ .

a)brachium^lahominis, βραχίων l,32 (ubi ὠμός መዝራዕት፡ ) n. 799; ከመ፡ ድጕልማ፡ ውስተ፡ እደ፡ የማን፡ ; አውቃፍ፡ ለእደዊሃ፡ .

b)armus bestiarum^la, manus^laquarumdam bestiarum: βραχίων (at መዝራዕት፡ ); χείρ ዘየሐውር፡ በእደዊሁ፡ ; ላጽቄት፡ ዘበእደዊሁ፡ የሐውር፡ .

3)manus^laarte factae vel brachia^laarte facta:

a)manubrium^la: እደ፡ መንሥግ፡ .

b)manica^la,

α)vinculum manus: በእደ፡ ሰናስለ፡ ኀጺን፡ ἐν χειροκέδαις σιδηραῖς ;

β)chirotheca^la, vel tegumentum digitorum: ገብሩ፡ አምሳለ፡ እድ፡ ወአጻብዕ፡ ዘኀጺን፡ ; በእደወ፡ ኀጺን፡ እንዘ፡ ይጸፍዕ፡ ገጾ፡

c)axis^larotae, ; .

d)ut videtur, specillum^la: እድ፡ ዘኀጺን፡ ዘየሐትት፡ ዘውስተ፡ ከርሥ፡ (cruciatus instrumentum)

e)monumentum^la(quatenus manus instar indicat aliquid) .

f)brachia^la(fulcra lateralia) solii .

g)prominentia^la .

4)pars^la(sicut יָד ): ፲ እድ፡ , ፱ እድ፡ δέκα μέρη , ἐννέα μέρη ; የኀልቅ፡ ክልኤ፡ እድ፡ ወይተርፍ፡ ሣልስት፡ እዴሃ፡ ; ; ; ; ; ; ; ብርሃነ፡ ዚአሁ፡ ፯ እደ፡ ያበርህ፡ እምዘወርኅ፡ (septies lucidior erit quam) ; numeralia ordinalia in st. constr. voci እድ፡ praeponi solent, ut: ሣልስተ፡ እዴሃ፡ ለምድር፡ tertia^la( partis^lai.e.) pars terrae^la ; ; ; ; 2 ; ; ; ውስተ፡ ሣልስተ፡ እደ፡ መንግሥትየ፡ ; ; ለዝኩ፡ ሳብዕተ፡ እድ፡ ; , quamquam etiam occurrit: ራብዕት፡ እዴሃ፡ ለምድር፡ ; ; al.; in : ትሰቲ፡ ሳድስተ፡ እዴሃ፡ ለኢን፡ ; ; —

5)latus^la: መንገለ፡ እደ፡ ማየ፡ ባሕር፡ ; በእደ፡ ባሕር፡ ; በእደ፡ አቡሁ፡ ( ወእደ፡ et ውእደ፡ ).

6)locus^la, deinde in st. constr. relative usurpatur, (quamquam ወእደ፡ vel ውእደ፡ magis frequentatur),

a) እደ፡ quο loco^la, ubi^la{ cfr. Hebr. יָד חָזִית (ubicumque conspexeris) }, ut: እደ፡ እውዕል፡ ወእበይት፡ Lud. ex Org.

b) በእደ፡ quο loco^la, ubi^la, ut: በኵሉ፡ መካናት፡ በእደ፡ ገብሩ፡

c) እምእደ፡ e loco ubi^la, ut: መጽአ፡ ኀቤሃ፡ ፩ ወሬዛ፡ እምእደ፡ (v. እምውእደ፡ ) ይትኀባእ፡ ( ወእደ፡ et ውእደ፡ ). — Locus Asc. Jes. ubi Laurentius እድ፡ longitudo^lavertit, dubius videtur (an: duodecim palmas et quatuor…latus?)

ʾǝd

a) for ምልአ፡ እድ፡ ምልእ፡ (Leslau)

b) for ሣልስተ፡ እድ፡ ሣልስ፡

c) for ራብዕተ፡ እድ፡ ራብዕ፡ (Leslau)

d) for ትሥልስት፡ እድ፡ ትሥልስት፡ (Leslau)

e) for አፈ፡ ንቡረ፡ እድ፡ አፍ፡ (TraCES)

ግዕዝ

1)migratio^la

a)excessus^lamentis, ἔκστασις , ግዕዘ፡ ኅሊና፡ ; .

b)conversiones^lacoeli, ግዕዘ፡ ሰማይ፡ τροπαὶ οὐρανοῦ .

c): ii qui emigraverunt^la, secesserunt^la, liberi facti sunt^la. Hoc nomine ግዕዝ፡ populus Aethiopum, qui ex Arabia in Abyssiniam migravit, se ipse appellabat (cfr. አግዓዚ፡ ), I,4; 56 Deinde eodem nomine vocabantur

α)terra Aethiopum^lai.e. Abyssinia, sive ብሔረ፡ ግዕዝ፡ ; sive ግዕዝ፡ simplex, fem. , ut: ሰላም፡ ለከ፡ ቆመ፡ በቀልት፡ ወአርዝ፤ ዘፈረየተከ፡ ግዕዝ፤ ይስሐቅ፡ ጥቡዕ፡ ሰማዕተ፡ አምላክ፡ ዐዚዝ፤ ; እስከ፡ ዮም፡ ትትፌሣሕ፡ ግዕዝ፡ .

β)lingua Aethiopica^la, sive ልሳነ፡ ግዕዝ፡ sive ግዕዝ፡ simplex: ተዐልዋ፡ እምዕብራይስጢ፡ ኀበ፡ ግዕዝ፡ M.M. f. 49; ( ተተርጐመ፡ ).

2)plerumque m. , ግዕዛት፡ ( ; ). Sicut τρόπος vel ἀναστροφή

a)versandi vel agendi ratio^la, vita^la, mores^la, studium^la, sentiendi ratio^la, ingenium^la: በኵሉ፡ ግዕዝከ፡ ἀναστροφή ; ; ; ; ግዕዝኪ፡ τρόπος ; ዝኬ፡ ውእቱ፡ ግዕዞሙ፡ ( τρόπος pro τόπος ) ; βίος ግዕዝ፡ ዘእንበለ፡ ነውር፡ ; ἀγωγή ; ὁδός , ὁδοί , ታአምሩ፡ ግዕዞሙ፡ ለቴማን፡ ወእከዮሙ፡ ለሳባን፡ ; ይፈድዮ፡ ለሰብእ፡ በከመ፡ ግዕዙ፡ ; ዝንቱ፡ ውእቱ፡ ግዕዝኪ፡ እምንእስኪ፡ ; ; ኃጥእ፡ ዘክልኤቱ፡ ግዕዙ፡ ወምክዕቢተ፡ የሐውር፡ τρίβους ; ἡ ἔξοδος καὶ εἴσοδος ; ; ኵሉ፡ ሰብእ፡ ይረክብ፡ ዘከመ፡ ግዕዙ፡ ἔργα ; ἤθη ; ; ; ዘእንበለ፡ ግዕዝ፡ ἀθέμιτος 1 ; ὅρμημα ; διάνοια ; γνῶμαι ግዕዞሙ፡ ለረሲዓን፡ ; እለ፡ የሐውሩ፡ በግዕዞሙ፡ θελήματα ; ἐνθυμήματα ; ኀደጎ፡ በግዕዙ፡ በዘፈቀደ፡ διαβούλιον ; አልብየ፡ ዘከመ፡ ግዕዝየ፡ ἰσόψυχον ; እምልብሰቱ፡ ለሰብእ፡ ወእምሑረቱ፡ ወእምሠሐቁ፡ ይትዐወቅ፡ ግዕዙ፡ τὰ περὶ αὐτοῦ ; ; ለእመ፡ ኢኮነት፡ ከመ፡ ግዕዝከ፡ κατὰ χεῖρά σου ; ጠቢብ፡ በሥነ፡ ግዕዙ፡ ; እምነ፡ ግዕዙ፡ ያሜክርዎ፡ ለሰብእ፡ ; ለንኡስኒ፡ ወለዐቢይኒ፡ አሠኒ፡ ግዕዘከ፡ ወቃለከ፡ ; ኢትወልጥ፡ ግዕዘከ፡ μὴ ἀλλάξῃς σεαυτόν ; ወልድከ፡ ዘኢየሐውር፡ በግዕዝከ፡ ; ዘይቤለከ፡ ዐቢይ፡ ኦሆ፡ በሎ፡ ለግዕዙ፡ ; በግዕዘ፡ ልቦሙ፡ እኩይ፡ ; ; ; ዐርዮ፡ ግዕዝ፡ ὁμόνοια ; ብእሲ፡ ምስለ፡ ብእሲቱ፡ እለ፡ የኀብሩ፡ ግዕዘ፡ ; እምከመ፡ ዐረዩ፡ ግዕዛቲሆሙ፡ ; ውእቱ፡ እምሰብእ፡ ሠናያነ፡ ግዕዝ፡ Etiam pro variis aliis Graecorum vocibus usurpatur:

α) ላሕዎ፡ በከመ፡ ግዕዙ፡ κατὰ τὴν ἀξίαν αὐτοῦ ; κρίσιν .

β) δοκιμή .

γ) συνείδησις (conscientia vitae^lahoneste actae^la): ስምዐ፡ ግዕዝነ፡ ; በሠናይ፡ ግዕዝ፡ ; ; .

b)indoles^la, natura^la, essentia^la, ( Wesen^de) hominis: በኵሉ፡ ግዕዝክሙ፡ καρδίαις ; χάρισμα ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ግዕዘ፡ (Platt ለግዕዘ፡ ) ነፍስቶሙ፡ ይገብሩ፡ οἱ κατὰ σάρκα ὄντες ; ; ; Dei: tres personae ይትወሐዱ፡ ለ፩ ዘውእቱ፡ ግዕዝ፡ Lud. e Mss. Colb.; ግዕዞሙ፡ ዘኢይትፈለጥ፡ Lit. Joh.

c)natura^la, indoles^larerum: ግዕዘ፡ ብሔር፡ ἴχνη ; ; ግዕዞን፡ ለአእባን፡ ; ሰማይ፡ ጥቀ፡ ሠናይት፡ ወብርህት፡ ፈድፋደ፡ በግዕዛ፡ ; ባሕር፡ ወለጠ፡ ግዕዞ፡ (cfr. ግዕዘ፡ ሰማይ፡ supra sub 1, b).

d)ratio^la, modus^la, in : ratione^la, ut: ከመ፡ ኢይትከየድ፡ (I ) ግዕዘ፡ ልስሐተ፡ ጼው፡ ግዱፍ፡ . n. 1189

3)In specie nomine ግዕዝ፡ , quatenus significat nativum^la, usitatum^la, simplex^la, appellantur

a)forma^lavel ordo literarum^laAlphabeti Aethiopici simplex^la, ut ሀ , ለ ( iis formis quae annexis vocalium notulis immutatae sunt, ut ሆ፡ ሂ፡ ሊ፡ al.).

b)primus e tribus canendi modis^la, quibus Abyssini in decantandis hymnis suis liturgicis utuntur ( ዕዝል፡ et አራራይ፡ ), communis^lavel simplex^la: ወእምዝ፡ ትብል፡ ጸሎተ፡ ቅዳሕ፡ ዘእምዳዊት፡ በዜማ፡ ግዕዝ፡ ; ; creberrime, ut: ህየንተ፡ ዕዝል፡ ዘነግህ፡ ግዕዝ፡ al.

አልቦ

non est^la, non habet^la አል፡ col. 717.

ሁ

suffixum, a radice pronominali ( gramm.§ 62,1,b) propagatum:

1)nota interrogationis^la, sicut ኑ፡ q.v. ( gramm.§ 161 et gramm.§ 198,2,a) ne? an? num? numquid?^laaut primo aut principali sententiae interrogativae vocabulo suffigitur. Quamvis in libris MSS. ሁ፡ et ኑ፡ promiscue usurpari soleant, tamen ሁ፡ vi tenuius et levius esse videtur, quam ኑ፡ Exempla: ይከውንሁ፡ licetne?^la ; ; ; ; ; ኢኮነሁ፡ ከመዝ፡ ; እምኔየሁ፡ ይሴውር፡ ἐμὲ δὲ οἴεται κρύπτειν; ; በዝሂ፡ ኢይኴንንሁ፡ ; ; ትስአሉኒሁ፡ መጻእክሙ፡ ; ; ; ; ; ; . Frequentissime vocibus ቦ፡ , አኮ፡ , አልቦ፡ suffigitur: ቦሁ፡ ዘ ; ቦሁ፡ n. 2 ዘይትኀባእ፡ እምኔየ፡ ; ቦሁ፡ አመ፡ ነገሩክሙ፡ numquid umquam?^la ; አኮሁ፡ አነ፡ ዘኣወልድ፡ ; ; አልቦሁ፡ አመ፡ አንበብክሙ፡ ; ሁ፡ et ኑ፡ in eadem sententia composita leguntur .

2)enunciationi conditionali inserta haec particula est nota dubitationis^la, qua is qui loquitur de eo quod hypothetice posuit se ipsum dubitare indicat ( gramm.pag. 429): እመሰ፡ አንተሁ፡ ውእቱ፡ εἰ σὺ εἶ ( si tu – revera – es^la) ; እመሰ፡ ትብሉሁ፡ sin forte respondeatis^la ; ( ); ( ); saepius cum በ፡ ut በሁ፡ ሖርከ፡ ፍኖተ፡ እግዚአብሔር፡ እምነበርከ፡ ለዓለም፡ በሰላም፡ ( በ፡ ).

አል

negandi [ אַל ] obsoletum, nonnisi cum በ፡ seq. compositum reperitur,

a): አልቦ፡ nihil habet^la ; ይኄይሰከ፡ ተሀሉ፡ እንዘ፡ አልብከ፡ እምተሀሉ፡ እንዘ፡ ብከ፡ Lud. e Vit. Dan.

a) አልቦ፡ ዘ፡

b) አልቦ፡ አመ፡ numquam^la ; ; ; ; አልቦ፡ ግሙራ፡ አመ፡ ; አልቦ፡ አመ፡ ኢ፡ numquam non^laLit. Orth. n. 718

c) አልቦ፡ ኀበ፡ nusquam^la: አልቦሙ፡ ኀበ፡ ይትኀብኡ፡ (non habent ubi se abdant i.e.) nusquam se abdere poterunt^la .

3)Absolute ponitur: non^la, minime^la, nequaquam^la

a)ubi respondetur ad quaestionem: ; ; ; .

c)in enunciationibus (interrogationibus) disjunctivis: ከመ፡ ይርአይ፡ እመ፡ ይሤርሖ፡ ፍኖቶ፡ ወለእመሂ፡ አልቦ፡ ; ; ; ; .

also አይ፡

ኀይል

, m. et fem. , ኀይላት፡

1)vis^la, vires^la, robur^la, potentia^la( ἰσχύς , δύναμις , κράτος ), et corporis et animi; ; ; ; ; ; ; ; ጽንዐ፡ ኀይሉ፡ ; hominis: ; ; ; ; ኀይልየ፡ ኀልቀ፡ ; አልቦሙ፡ ኀይል፡ እንከ፡ ; ኢደክመት፡ እምኀይላ፡ ; አልቦ፡ ኀይለ፡ ለዝኩ፡ ከመ፡ ይቁም፡ ; አልቦሙ፡ ኀይለ፡ ለበኪይ፡ ; ይሁብ፡ ኀይለ፡ ለርኁባን፡ ; ; ሖረ፡ በኀይለ፡ ውእቱ፡ እክል፡ ዘበልዐ፡ 3 ; ; በኀይላ፡ (omnibus suis viribus); እመ፡ ደክመ፡ ኀይሉ፡ ወስእነ፡ ; በኵሉ፡ ኀይልየ፡ ; በኵሉ፡ ኀይልከ፡ አክብሮ፡ ለፈጣሪከ፡ ; በአምጣነ፡ ኀይልከ፡ pro viribus^la ; ; ኀይላቲሁ፡ ዘውስጥ፡ vires animi internae^laF.N. 45; equi ; rerum inanimarum ( vehementia^la) ማይ፡ ዘይወርድ፡ በኀይል፡ ; ኀይለ፡ ነፋሳት፡ Org.; በኀይል፡ ይነፍኁ፡ ( ነፋሳት፡ ) ; ኀይለ፡ እሳት፡ ; solis ; arcus ; ኀይለ፡ መዓት፡ , ኀይለ፡ ፍትወት፡ . In specie

a)causa roboris^lavel firmitatis^laut ; .

b)violentia^la ; ; ; በኀይል፡ ; ; F.N. 29.

c)virium contentio^la: በኀይል፡ ዐቢይ፡ እመ፡ ክህሉ፡ አድኅኖ፡ ኅዳጠ፡

2)virtus^la( bonitas^la, fortitudo^la): ብእሲተ፡ ኀይል፡ ; ; ; ἀνδρεία ; መንፈሰ፡ ኀይል፡ ; ኀይለ፡ ቃል፡ ; δύναμις opp. λόγος ; ዛቲ፡ ኀይል፡ ; ; ኀይል፡ እምአርያም፡ (Spiritus S.) ; ; . n. 609

3)potentia^la, potestas^la, ; ; ; ; hominis ; ጽንዐ፡ ኀይሉ፡ ዘላዕሌነ፡ Eph, 1,19; ዘኀይል፡ ; ; .

4)facultates opes^la, quibus aliquis pollet: ዛቲ፡ ኀይል፡ ; ኀይለ፡ ደማስቆ፡ ; ; በጽንዕየ፡ ገበርኩ፡ ሊተ፡ ዘንተ፡ ኀይለ፡ ዐቢየ፡ ; ; .

5)facinus robore^la, virtute^la, potentia factum^la: ገብረ፡ ኀይለ፡ በመዝራእቱ፡ ; ; ; ; ( ); hincde miraculis^la, quae aliquis virtute divina perpetrat: ; ኀይላተ፡ ብዙኀ፡ ገበርነ፡ ; ገብረ፡ ኀይለ፡ ብዙኀ፡ ; ; ; ; ; ; ; እነግረከ፡ ዐቢያተ፡ ወኀይላተ፡ ዘኢተአምሩ፡ .

6)(vis bellica), copiae^la, exercitus^la, ; ; ; ; ; ; ኵሉ፡ ኀይላት፡ ዘዝ፡ ዓለም፡ ; ኀይለ፡ ሰማያት፡ ; እግዚአ፡ ኀይል፡ κύριος τῶν δυνάμεων ; እግዚአብሔር፡ አምላክ፡ ኀይል፡ (vel ኀያላን፡ ) saepius in libro ; ; ; ኀይላት፡ unus ex ordinibus angelorum^la( δυνάμεις ) ; ; Clem. f. 61; ; sed etiam de copiis Satanae: ; ; .

ኀለየ

I,2[ خَالَ ( جيل )] imaginatus^laet opinatus est^la, putavit^la]

1)cogitare^la, meditari^la, considerare^la, reputare^la, versare^lain animo^la, ልበ፡ ወሀቦሙ፡ በዘይኄልዩ፡ διανοεῖσθαι ; አልቦሙ፡ ልብ፡ ለኀልዮ፡ ; ኀለየ፡ መጠነ፡ ፩ሰዓት፡ ; n. 578 በእንተ፡ de ; ; ኀለይከ፡ ምንተ፡ ይከውን፡ እምድኅሬከ፡ ; ; ዘኢኀለይኩ፡ በልብየ፡ ; ኀልይዎ፡ በልብክሙ፡ ፍናዊክሙ፡ ; ; ኀሊ፡ ትእዛዞ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ይኄሊ፡ ፍናዊሃ፡ ለጥበብ፡ ; ; ኀሊ፡ ሠናየ፡ ቅድመ፡ እግዚአብሔር፡ ; ኢኀልዮሙ፡ ርቱዐ፡ λογισάμενοι οὐκ ὀρθῶς ; ኀልዩ፡ ኀይለ፡ እግዚአብሔር፡ በአእምሮ፡ ሠናይ፡ ( φρονεῖν περί ) ; ኅሊና፡ ዘእኄሊ፡ ; ; ; ; ኀልዮ፡ ለዝንቱ፡ ; ኢኀለይዎ፡ ለእግዚአብሔር፡ በልቦሙ፡ ; ኀሊ፡ እንከ፡ ዘከመ፡ ትፈዲ፡ ለሊከ፡ ; በኀልዮትየ፡ dum cogito^la, ; ኀልዮታት፡ cogitationes^la, Fid. Jac. Bar. In specie

a)excogitare^la, comminisci^la, ( moliri^la), νοεῖν ልቡ፡ ከንቶ፡ ይኄሊ፡ ; ኅሊና፡ ዘኀለየ፡ ላዕለ፡ እለ፡ ይነብሩ፡ λογισμὸς ὃν ἐλογίσατο ; ; ምንተ፡ ትኄልዩ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ይኄልዩ፡ እኩየ፡ τεκταίνεσθαι ; ; ኀለየ፡ ዮሴፍ፡ ኅሊና፡ excogitavit consilium^la, ; ኀለየ፡ እኩየ፡ ኅሊና፡ ላዕለ፡ ውሉደ፡ እስራኤል፡

b)in animo habere^la, sibi proponere^la, animum inducere^la, ዘኀለየ፡ ἃ ἐνεθυμήθη ; , ut: ዘኀለይኩ፡ እግበር፡ ላዕሌሆሙ፡ ; ; ; ይኄሊ፡ ይወልጥ፡ ; ; ; ኀለየ፡ በልቡ፡ ይትመየጥ፡ , vel ከመ፡ seq. , Asc. ; .

c)meminisse^la, respicere^la: ኢኀለይከኒ፡ ; ኢኀለይክኒ፡ οὐκ ἔλαβές με εἰς τὴν διάνοιαν ; συλλογίζεσθαι ; νοεῖν ; ; ; ኀለይክዎ፡ ἐφρόντισα αὐτοῦ ( θεοῦ ) ; ; ( οὐκ ἀναβήσεται αὐτῶν ἐπὶ τὴν καρδίαν ); ኢይኄልይዋ፡ በልቦሙ፡ .

2)sollicitum esse^la, curare^la, prospicere^la, μεριμνᾶν , φροντίζειν ኀልዮ፡ ንዋይ፡ ; ኀለዮ፡ ንብረት፡ ; ኀልዮታ፡ ( ἡ μέριμνα αὐτῆς ) ያሰርሮ፡ ለንዋሙ፡ ; ዘይኄልዮሙ፡ ለሕዝቡ፡ እምነ፡ ድቀት፡ ὁ φροντίζων τοῦ λαοῦ αὐτοῦ ἀπὸ πτώσεως ; ኢይኄልየኪ፡ እንከ፡ ; ኢተኀልዩ፡ ወኢምንተኒ፡ ; ; ኢይፈቅድዎ፡ ለወርቅ፡ ወኢይኄልይዎ፡ ለብሩር፡ ; በእንተ፡ ; ውእቱ፡ ይኄሊ፡ በእንቲአክሙ፡ αὐτῷ μέλει περὶ ὑμῶν ; ለ፡ ; 1 ; ከመ፡ የኀሊ፡ ለንዋየ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ Syn.

a)intelligere^la, percipere^la, cognoscere^la: ኢኀለዩኒ፡ οὐκ ἠπίσταντό με ; κατασκέψασθαι ; ይኄሊ፡ συνήσει ; ; ከመ፡ ነኀሊ፡ ኵሎ፡ ጽድቅ፡ ; φρονῆσαι .

b)sentire^la φρονεῖν . ይኄልዩ፡ ዘመንፈስ፡ ዘዝንቱ፡ ዓለም፡ ; ; .

4)putare^la, existimare^la: አምጣነ፡ ኀልዮትየ፡ mea sententia^la, F.M. 11,1; : እልክቱ፡ እለ፡ ኀለይዎሙ፡ አማልክተ፡ ; ; ከመ፡ ; . – Voc. Ae.^la: ኀለየ፡ ዘ፡ ሐሰበ፡

ḫallaya , ሐለየ፡ ḥallaya

Grébaut
ሐለየ፡ ḥallaya I,2 ይሔሊ፡ , የሐሊ፡ «penser^fr» ― አሰበ፡ Ms. BNFabb217, fol. 20r.
43

Leslau
ኀለየ ḫallaya , () ሐለየ ḥallaya consider^en, think^en, ponder^en, keep in mind^en, meditate^en, look after someone^en, take care of^en, watch^en, reason^en, reflect upon^en, turn over in one’s mind^en, perceive^en, decide^en, devise^en, imagine^en 262a

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose