Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

I,1[ سَلَبَ שָׁלַף ܫܠܰܦ ; שָׁלַל , נָשַׁל al; amh. ሰለበ፡ castrare^la] ይስልብ፡ , proprie: extrahere^la

1)detrahere^lavel exuere sibi^la, deponere^lavestem: ይሰልቡ፡ አልባሰ፡ ዐሥቆሙ፡ ; , ubi Ludolfus ንስልብ፡ emendandum proposuit.

2)detrahere^la, exuere^laalicui vestem, nudare^laaliquem, : ; ሰለበኒ፡ ትርሲትየ፡ ; ; ; እሰልባ፡ አልባሲሃ፡ ወመዋጥሒሃ፡ ; ; ; ይሰልቡክሙ፡ አክሊለ፡ ምክሕ፡ እምነ፡ ርእስክሙ፡ ; ሰለቡኪ፡ ኵሎ፡ ክዳናተኪ፡ ; ; : ወሰለቡ፡ ወገመኑ፡ ማኅፀነ፡ ለትዕይርት፡ ( γυμνοῦν ); rei: ሰለብከ፡ ልብሶ፡ ለዕሩቅ፡ (var. pro ሰለብኮ፡ ልብሰ፡ ) .

3)in specie: spoliare^la, armis exuere^la, spolia legere^la; ; ; ; ይሰልብ፡ ሰሊባ፡ ( spoliabit spoliando eam^la) ; ; rei: ; ; : ; ሰለብዋ፡ ለወለተ፡ ጽዮን፡ ኵሎ፡ ትርሲታ፡ ; ይሰልቡኪ፡ አልባሰኪ፡ ; ; ; ሰለቦ፡ ረምሐ፡ እምእዴሁ፡ ; ሰለብዎ፡ ኲናቶ፡ .

4)translate: rapere^la, abripere^la, abstrahere^lamentem vel animum (alicujus e corpore), ob admirationem, ut: ይሰልብ፡ አልባበ፡ ; (arca splendore suo) ተሀይድ፡ አዕይንተ፡ ወትሰልብ፡ ልበ፡ ; ob terrorem, Lud. e Ssal. Req.

ንስሐት

foetor^lavid. sub ነስኀ፡

ንስሓ

(etiam ንስሐ፡ scriptum) , m. et fem. , poenitentia^la: ንስሓ፡ ይከውኖ፡ μετανοεῖν γίνεται ; አልቦ፡ ንስሓ፡ በጸጋ፡ (v. ጸጋ፡ ) እግዚአብሔር፡ .

a)sensu biblico: poenitentia peccati^la, resipiscentia^la: ; ; ( ἐξομολόγησις ) ; ; ; ; ; ; ; እምነ፡ Platt; እምድኅረ፡ ሞት፡ አልቦ፡ ንስሓ፡ ; መፍትው፡ ይትወከፉ፡ ንስሓሆሙ፡ ለእለ፡ ይትመየጡ፡ ; Herm.; Clem. creberrime; ንስሓ፡ ፍጽምት፡ F.M. 6,13.

b)sensu ecclesiastico: poenitentia^laa sacerdote secundum Canones imposita^la( etiam Platt in praefatione ad suam Didascaliae editionem p. XI), Did., Clem., F.M., al.; eam imponere አዘዘ፡ vel ወሀበ፡ , ut: ሀብዎ፡ ንስሓ፡ ፱ሱባዔ፡ በኅብስት፡ ወማይ፡ እስከ፡ ፱ ሰዓት፡ ; eam praestare ፈጸመ፡ ; eam abjicere vel violare ክሕደ፡

c)culpa contracta^la, delictum^la, πλημμέλεια ( ነስሐ፡ n. 3); ; ; ; et sacrificium pro delicto^la(Bußopfer) ; ዘንስሓ፡ τὰ ὑπὲρ ἀγνοίας .

ነስሐ ነስሐ

I,1probro afficere^la, convinciari^la[cfr. نَزَغَ , نَزَكَ , نَسَغَ ]: እስመ፡ አመ፡ ነስሑ፡ (v. ንስሑ፡ ) ወተዐበዩ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ διότι ὠνείδισαν καὶ ἐμεγαλύνθησαν ἐπὶ τὸν Κύριον (at illud አመ፡ et ንስሑ፡ dubium movet, annon አመንስሑ፡ legendum sit, idem fere quod አመንዘዙ፡ ). I,1probro afficere^la, convinciari^la[cfr. نَزَغَ , نَزَكَ , نَسَغَ ]: እስመ፡ አመ፡ ነስሑ፡ (v. ንስሑ፡ ) ወተዐበዩ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ διότι ὠνείδισαν καὶ ἐμεγαλύνθησαν ἐπὶ τὸν Κύριον (at illud አመ፡ et ንስሑ፡ dubium movet, annon አመንስሑ፡ legendum sit, idem fere quod አመንዘዙ፡ ).

ንስሓ

c)culpa contracta^la, delictum^la, πλημμέλεια ( ነስሐ፡ n. 3); ; ; ; et sacrificium pro delicto^la(Bußopfer) ; ዘንስሓ፡ τὰ ὑπὲρ ἀγνοίας .

ኀጢአት

( gramm.§ 127,1, a), m. et fem. , et , ኀጣውእ፡ et ኀጣይእ፡ ( ad et ; gramm.§ 140,3,a

1)rarissime defectus^la, penuria^la: ኀጣይእከ፡ ἡ πτωχεία σου ;

2)plerumque: peccatum^la

a)in quatenus vel animi habitus vel summa peccatorum est, peccandi consuetudo^la, impietas^la, peccata^la ; ; ; ; ; quare ኀጢአት፡ crebro usurpator, ubi Graecus pluralem habet: ἁμαρτίαι ; ; ; ; ; ; ; ἀνομίαι ; ἀσέβειαι ; παραπτώματα ; ኀጢአትነ፡ ወጌጋይነ፡ αἱ πλάναι καὶ αἱ ἀνομίαι ; በእንተ፡ ኀጢአተ፡ ከናፍር፡ διὰ φαυλισμὸν χειλέων ; πονηρία ; ἀσέβεια ; .

b)in et : quatenus significat singulas peccandi actiones, peccatum^la( delictum^la, crimen^la), ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ክልኤቲ፡ ኀጣይእ፡ ; አብዕልተ፡ ኀጣውእ፡ ንኡሳት፡ possessores^la(i.e. rei) peccatillorum^la, ; ገብረ፡ ኀጢአተ፡ ; ; ; al.; ኀጢአት፡ እንተ፡ አበሰ፡ ባቲ፡ ; ; ኀጢአት፡ እንተ፡ አበሰ፡ ; ; ኀጢአተ፡ ይከውኖ፡ ; ይነሥእ፡ ኀጢአቶ፡ ; ይድኅን፡ እምኀጢአት፡ ἀθῶος ἔσθαι .

3)sacrificium pro peccato^la(vel pro delicto^la) oblatum^lainterpretes verterunt (sc. መሥዋዕት፡ ) ዘበእንተ፡ ኀጢአት፡ vel ዘኀጢአት፡ ( ἁμαρτία ) ; ; ; ; ; ; ; ; ( πλημμέλεια ) (quamquam plurimis in locis πλημμέλεια ንስሓ፡ versum et ab ἁμαρτία ኀጢአት፡ distinctum est); ἱλασμός . Etiam ኀጢአት፡ nudum (neque ዘ፡ neque ዘበእንተ፡ praemisso) hoc sensu usurpator, ut . n. 622

መንጽሒ

, fem. መንጽሒት፡ purgator^la, purgatorius^la, purgativus^la: ማይ፡ መንጽሔ፡ ዚአነ፡ (sc. aqua baptismalis) ; ከመ፡ ይኩን፡ መንጽሔ፡ ርስሐት፡ ; Christi ሥጋ፡ ወደም፡ መንጽሔ፡ ኀጢአት፡ Enc.; Christus ዘኮንከ፡ ለዘለምጽ፡ መንጽሔ፡ ; መንጽሔ፡ ኃጥኣን፡ Org.; መንጽሒት፡ Org.; etiam purgando exterminans^la: ንስሓ፡ እንተ፡ ይእቲ፡ መንጽሒቶሙ፡ ለኃጥኣን፡ እምነ፡ መሃይምናን፡

ትጋህ

, plerumque m. , ትጋሃት፡ ( )

1)vigilia^la, vigiliae^la, ; Org.; militum ; causa vigiliae^lavel insomniae^la: ወለት፡ ትጋህ፡ ኅቡእ፡ ይእቲ፡ ለአቡሃ፡ .

2)vigilantia^la, cautio^la, studium^la, sedulitas^la, diligentia^la: ንስሓ፡ ወትጋህ፡ ; በጻሕቅ፡ ብዙኅ፡ ወበትጋህ፡ ፍድፉድ፡ ; ኀሠሥዎ፡ በትጋህ፡ ዐቢይ፡ ; ትጋሀ፡ ዕፄ፡ (erucae identidem in arborem enitentis) Sx. ; ትጋሆሙ፡ ለንህብ፡ ወለቃሕም፡ Enc.; Gen. Obj,: ትጋሁ፡ ለብዕል፡ ἀργυπνία πλούτου ; ለ፡ Infin.: ትጋሆሙ፡ ለገሥጾትነ፡ ; ዘከመ፡ , ut: ትጋሁ፡ ዘከመ፡ ያቀምሕ፡ ብዕራሁ፡ ἡ ἀργυπνία αὐτοῦ εἰς χορτάσματα δαμάλεων ; ; ; .

ንስሓ

c)culpa contracta^la, delictum^la, πλημμέλεια ( ነስሐ፡ n. 3); ; ; ; et sacrificium pro delicto^la(Bußopfer) ; ዘንስሓ፡ τὰ ὑπὲρ ἀγνοίας .

ጽኑዕ

1)durus^la, σκληρός , στερεός , እብን፡ ጽኑዕ፡ ; ; a; ኰኵሕ፡ ጽኑዕ፡ ; ኰኵሕ፡ ጽንዕት፡ ; ; .

a) ጽኑዓነ፡ ገድ፡ σκληροπόσωποι (i.e. impudentes^la) ; ጽኑዐ፡ ክሳድ፡ σκληροτράχηλος (i.e. pertinax^la, obstinatus^la) ; ; ; ጽኑዐ፡ ልብ፡ σκληροκάρδιος (durus corde) ; ; .

b)rigidus^la, severus^la: ንስሓ፡ ጽኑዕ፡ F.M. 6,3; ሐተታ፡ ጽኑዕ፡ F.M. 23,6; Enc.; በጽኑዕ፡ (rigide)^la ይትዔየነኒ፡

c)arduus^la, difficilis^la:

2)solidus^la: መብልዕ፡ ጽኑዕ፡ στερεά ; ; ልብስ፡ ጽኑዕ፡ ; στερεός , massiv^de, ; ; .

a)nervosus^la, στρίφνος .

b)compactus^la, densus^la: ጽኑዕ፡ ከመ፡ እብን፡ .

c)sanus^la: ዕፀው፡ ጽኑዓን፡ ; de lapidibus ; de dentibus

3)firmus^la: አመ፡ ጽኑዐ፡ ይገብር፡ መሠረታተ፡ ምድር፡ ; ሙቃሔ፡ ጽኑዕ፡ ; ; ጽኑዐ፡ firme^la, firmiter^la; ( ቀምጠራ፡ ).

a)firmatus^la: ኵሉ፡ ጽኑዕ፡ በስብሐቲሁ፡ ; .

b)fixus^la: ( ነጥብ፡ ).

c)confirmatus^la, certus^la: ; ; እለ፡ ይትናገሩ፡ ጽንዕተ፡ .

d)ratus^la, ; κεκυρωμένος .

e)munitus^la: አህጉር፡ ጽኑዓት፡ ; ; ; ; ሀገር፡ ጽንዕት፡ ; ; ; ; ብሔር፡ ጽኑዕ፡ ; ማኅፈድ፡ ጽኑዕ፡ ; አጽዋናት፡ ጽኑዓን፡ .

f)tutus^la: ἀσφαλής ; ; .

4)robustus^la: ጽኑዕ፡ ከመ፡ ኀጺን፡ ; de viris ; ; ጽኑዓን፡ በኀይል፡ 1 al.; ἀνδρωθείς ; de rebus: መሥገርት፡ ጽኑዕ፡ ἰσχυρά ; ወልታ፡ ጽኑዕ፡ ; ዘጽኑዕ፡ ኀይሉ፡ ; .

5)fortis, validus, strenuus, virilis, potens, de personis, ἰσχύων , ἰσχυρός ; ; ጽኑዕ፡ መስተቃትል፡ ; ጽኑዓኒክሙ፡ ; ; ; ; ; ጸባኢት፡ ጽንዕት፡ ; ; Deus ጽኑዐ፡ ኀይል፡ ; δυνατός , Deus ጽኑዐ፡ ምግባር፡ ; ጽኑዕ፡ ወከሃሊ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ጽኑዓነ፡ ኀይል፡ ; κραταιός ጽኑዕ፡ ውእቱ፡ በውስተ፡ ቀትል፡ ; ; ; ἀνδρεῖος ; ; ; ጽኑዕ፡ በጸብእ፡ ; ብእሲት፡ ጽንዕት፡ ; ἄνθρωπος , ἀνήρ ; ; ሕዝብ፡ ጽኑዕ፡ ἔθνος μέγα ; መንግሥት፡ ጽኑዕ፡ ወኀያል፡ ; ሀገር፡ ጽንዕት፡ .

a)praepotens^la, praevalidus^la ( ፀራዊ፡ ).

b)strenuus i.e. bene exercitatus^lain aliqua re: ; ; ጽኑዕ፡ ውእቱ፡ በፍካሬ፡ መጻሕፍት፡ Lud. e Vit. Pach.; n. 1292 ኮነ፡ ጽኑዐ፡ በተጽእኖ፡ አፍራስ፡ ወጸቢተ፡ ማይ፡

6)de rebus: validus^la, እዴሁ፡ ለእግዚአብሔር፡ ጽንዕት፡ ; በእድ፡ ጽንዕት፡ ; ; ; ; ጽዋዕ፡ ጽኑዕ፡ ; ኀጺን፡ ጽኑዕ፤ እሳት፡ ጽኑዕ፤ al., in Prov. Th. P. p. 21.

a)vehemens^la: ነፋስ፡ ጽኑዕ፡ ; M.M. f. 329 ( ተጐድአ፡ ); መቅሠፍት፡ ጽኑዕ፡ δεινός .

b)gravis^la: ሐሰት፡ ኀጢአት፡ ጽንዕት፡ ይእቲ፡ F.M. 23,1.

c)efficax^la, ; ; ጸሎት፡ ጽንዕት፡

d) ጽኑዐ፡ fortiter^la, valide^la: ጽኑዐ፡ ይእኅዝ፡ ; ዘተጋደለ፡ ጽኑዐ፡

7)continens^la( አጽንዐ፡ et ተጸንዐ፡ ); hincf. ጽንዕት፡ continentia^la, ἐγκράτεια

ṣǝnuʿ

Grébaut
ጽኑዐ፡ ልብ፡ ṣǝnuʿa lǝbb «(homme) de mauvais cœur^fr» ወይጣሉስሰ፡ ዓዲ፡ ዘኮነ፡ ሊቀ፡ ሐራ፡ ዘሀገረ፡ አብራኪ፡ ጽኑዐ፡ ልብ፡ ኮነ፡ ይጸልኦ፡ ለሳዊሮስ፡ ሊቀ፡ ጳጳሳት፡ ዘሀገረ፡ አንጾኪያ። 265, ልብ፡
33
ጽኑዓነ፡ ሃይማኖት፡ ṣǝnuʿāna hāymānot forts dans la foi^fr. ለእለሂ፡ ተወልዱ፡ ረስዮሙ፡ በቋዕያነ፡ ለቤተ፡ ክርስቲያን፡ ቅድስት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ጉባኤ፡ ዘሐዋርያት፡ ወጽኑዓነ፡ ሃይማኖት፡ ለዝሉፉ። 166 (Grébaut gives page 20 but in the quoted edition the citation appears on p. 166). ሃይማኖት፡
10–11

ንስሓ

c)culpa contracta^la, delictum^la, πλημμέλεια ( ነስሐ፡ n. 3); ; ; ; et sacrificium pro delicto^la(Bußopfer) ; ዘንስሓ፡ τὰ ὑπὲρ ἀγνοίας .

ሀለወ

I,2(rarius per ሐ et ኀ ) Imperf. ይሄሉ፡ , የሀሉ፡ , ሀሊው፡ ( ), ሀልዎ፡ et ሀልዎቶ፡ ; in Perf. 3 masc. praeter formam ሀለወ፡ etiam forma contracta ሀሎ፡ usitatissima est ( gramm.p. 142 2), nec non in 3 fem. ሀሎት፡ efferri et scribi potest ( ). Sed erravit J. Ludolfus, cum inter formas ሀሎ፡ et ሀለወ፡ significationis discrimen interesse censeret (in 1 et 2), nam omnibus fere in locis, ubi ሀለወ፡ vel ሀሎ፡ occurrit, diversi libri mss. utramque formam promiscue usurpatam exhibent. [Radicem ሀለወ፡ comparandam propono cum arab. حَالَ ( حَول ) et substantivo حَالٌ ; eodem modo literae radic. secundae et tertiae ordo permutatus est inter ኀለወ፡ et خال ( خَول ), ኀለየ፡ et خال ( خَيْل ), al. Sed quamvis prima radicis significatio in vertendo, mutando, circumagendo^lasit, tamen miro quodam genii linguae innati lusu verbo notio existendi^laaddicta est, alteri autem verbo ኮነ፡ , cujus notio prima a stando^lapetita est, significatio oriendi, fiendi, accidendi^lacontigit. Amh. sonat አለ፡ ]. Significat:

1)esse^la, existere^la. Neque tamen ad praedicatum cum subjecto copulandum adhiberi solet, sed existentiam subjecti nudam ponit, aut absolute, aut tamquam in aliquo loco, statu, tempore, actione versantis: ሀሎ፡ ፩ ብእሲ፡ ; . ኢትፍቱ፡ ሀልዎ፡ ምስሌሆሙ፡ . ሀሎኩ፡ ውስተ፡ ባቢሎን፡ ; በአምጣነ፡ ሀለውኩ፡ ; ኢትፍራህ፤ ሀሎኩ፡ ምስሌከ፡ ; n. 4 ; ; እግዚኦ፡ ሀሎከ፡ ማእከሌነ፡ ; ይከውኑ፡ ከመ፡ ዘኢሀለዉ፡ ; ውስተ፡ እዴሆሙ፡ ሀለወት፡ ሠናይቶሙ፡ ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ ዲበ፡ ምድር፡ .

a)Creberrime ipsum Perf. ሀለወ፡ notionem temporis praesentis suggerit: አንበሳ፡ ሀሎ፡ ውስተ፡ ፍኖት፡ λέων ἐν ταῖς ὁδοῖς ; አይቴ፡ ሀሎ፡ ubi est?^la ; ; ; ; አነ፡ ውእቱ፡ ዘሀሎ፡ ἐγώ εἰμι ὁ ὤν ; ሀለወ፡ ወኢሀለወ፡ ἦν καὶ οὐκ ἔστι ; sed haud minus frequenter ሀለወ፡ tempore praeterito vertendum est: ጸሐፍ፡ ኵሎ፡ ነገረ፡ ዘሀሎ፡ ውስተ፡ ክርታስ፡ ; ሀሎኩ፡ አነ፡ ኀበ፡ ፈለግ፡ ; ; ; ; ; . Imperfectum tempus futurum significat: ወለዓለምኒ፡ ትሄሉ፡ ; ; ; ; ; sed etiam de tempore praesenti usurpatur: ዘሀሎ፡ ወይሄሉ፡ ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν ; ; የኀልፍ፡ ከመ፡ ጽላሎት፡ ወኢይሄሉ፡ እንከ፡ . De enuntiationibus conditionalibus conferre licet exempla ; ; ; ኀበ፡ ሀሎ፡ ደመና፡ ህየ፡ ሀሎ፡ መንፈስ፡ ; et al.

b)Construi potest cum loci: ሀለዉ፡ ሐቅለ፡ erant in agro^la ; ; ; ; 2 ; እንዘ፡ ሀሎ፡ ዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ . .

c)Nonnunquam ope verbi ሀለወ፡ praedicatum subjecto copulatur; quod si fit, praedicatum in ponere licet ( gramm.p. 346): ለዘ፡ ሀለወ፡ ድልወ፡ ei, qui paratus fuerit^la ; ; sed notio existendi huic verbo tam firmiter inhaeret ut praedicatum appositionis instar saepius in Nomt. ponatur: ሀለወ፡ ድፉን፡ ; ; ወእሙንቱሂ፡ ሀለዉ፡ ቅዉማን፡ al.

d)Aethiopes verbum ሀለወ፡ cum Imperfecto alius verbi componunt, ut durationem actionis denotent, sive in tempus praeteritum incidat: ሀሎኩ፡ እሰክብ፡ dormiebam^la ; ; ; ; ; ; ; ; ; sive in Praesens: ሀሎ፡ ይነብር፡ በየማነ፡ እግዚአብሔር፡ , vel praesens instans: ይመጽእ፡ ሀሎ፡ venturus est^la ; ትሠጠም፡ ሀለወት፡ ; ሀለወት፡ ትወልድ፡ ; sive in futurum አንተ፡ ሀለወት፡ ትትፌጸም፡ ; Platt; ዘይከውን፡ ሀሎ፡ . Simili modo cum alius verbi Infinitivo verbali coniungitur, eodem sensu: ሀሉ፡ ተወኪለከ፡ ἴσθι πεποιθώς et al.; nec non እንዘ፡ Imperf. sequi potest: በኵሉ፡ መዋዕለ፡ ሕይወትየ፡ ሀለውኩ፡ እንዘ፡ እዜከሮ፡ ለእግዚአብሔር፡

e)Opponitur ዘሀሎ፡ id quod est^lai.e. praesens^laei quod venturum vel futurum est ( ዘይመጽእ፡ , ዘይሄሉ፡ , ዘይከውን፡ ) ; ( τὰ ἐνεστῶτα ) , quamquam aliis in locis ዘሀሎ፡ id, quod factum est^la τὸ γεγονός , significat, .

f)Theologis et philosophis ሀልዎ፡ et ሀልዎት፡ est existentia^la, essentia^la, ut እግዚአብሔር፡ አምጻኤ፡ ኵሉ፡ ዓለም፡ እምኀበ፡ ኢሀልዎ፡ ኀበ፡ ሀልዎ፡ Deus qui totum mundum^la ἐκ τοῦ μὴ εἶναι εἰς τὸ εἶναι perducit^laFal. f. 83; እግዚአብሔር፡ ለሰብእ፡ እምሀልዎ፡ አግብኦ፡ ውስተ፡ ሞት፡ ; Hippocrates et Galenus docent: ነፍስሰ፡ ኢትሄሉ፡ ዘእንበለ፡ ዳእሙ፡ በሀልዎተ፡ ሥጋ፡ ወተኀልፍ፡ በኅልፈታ፡ ሀልዎታት፡ entia^la( τὰ γεγονότα ) saepissime in Chrys., ut

2)instare^la, futurum esse^la: ክልኤቱ፡ ዓመት፡ ኀለፈ፡ ዘረኃብ፡ ወዓዲ፡ ሀሎ፡ ኀምስቱ፡ ዓመት፡ ; . Construi solet cum , verbi, ut conveniat Graeco μέλλειν Infin. n. 5( gramm.p. 138): እለ፡ ሀለዎሙ፡ ይእመኑ፡ ቦቱ፡ οἱ μέλλοντες πιστεύειν ἐπ᾽ αὐτῷ ; ; ; ; ; ; vel simplici Futuro Graeco: ; ; ; ; . Haud raro ሀልዎ፡ post verbi collocatur; ያእምርዎ፡ ሀለዎሙ፡ ; ; ; . Sed multis aliis in locis haec phrasis Graeco δεῖ seq. Infin., Latino oportet^la, necesse est^larespondet, quippe cum ሀለወ፡ cum conjunctum significare possit convenit ei, ut^lavel oportet^la( infra ). Ita legitur: ሀለወክሙ፡ ትትወለዱ፡ δεῖ ὑμᾶς γεννηθῆναι ; ; ; ; . Etiam ከመ፡ subjunctivo praeponere licet: ሀለወኒ፡ ከመ፡ እዜንዎን፡ Rarius libri et mss. et impressi in hac phrasi pro verbi Imperf. praebent: ሀለዎ፡ ይትሌዐል፡ Caeterum non modo ሀለወ፡ cum , sed etiam verbum ሀለወ፡ personaliter flexum, Subjunctivo praepositum, idem significare potest: ዘሀለወ፡ ይኩን፡ ; ; ; ሀሎነ፡ ኵልነ፡ ንብጻሕ፡ ; Polygl., ሀለውነ፡ ንሕምም፡ { : Weninger, Verbalsystem^lap. 271, n. 430}.

3)exstare^la, reperiri^la, esse^la: እስመ፡ ሀሎ፡ ዘያሐምም፡ ἔστι γὰρ ὁ ταπεινῶν ; ሀለወ፡ ዘይብዕል፡ በብዝኀ፡ ጠዊዕ፡ ; ; ; ; ; ; ልሂቅኒ፡ ወአእሩግኒ፡ በኀቤነ፡ ሀለወ፡ ; ; ; ; ; ኢሀሎኑ፡ ህየ፡ ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ ; ኢሀለወት፡ ኀበ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ οὐχ εὑρέθη ; ; ኵሉ፡ ዝንቱ፡ ኢሀለወ፡ ኀበ፡ ጻድቃን፡ haec omnia apud justos non reperiuntur^la( accidunt^la) ; ሀሎ፡ ኀቤከ፡ πάρεστί σοι , subest tibi^la, .

4)durare^la, manere^la, vivere^la, esse^la: ዘይሄሉ፡ ለዓለም፡ μένων εἰς αἰῶνα ; ; ዘሀለወ፡ ዘልፈ፡ 1 ; ወአንተሰ፡ ትሄሉ፡ σὺ δὲ διαμένεις ; አብያተ፡ ጻድቃን፡ ይሄልዉ፡ οἶκοι δικαίων παραμένουσι ; ; ሕሊና፡ ልብከ፡ ኢይሄሉ፡ ; ኢይሄሉ፡ በመሐላሁ፡ jusjurandum non servat^la ; ሀልዎትከ፡ በዝ፡ ἀντέχεσθαι ἐν τούτῳ ; ሀልዉ፡ በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ; ኢትሄሉ፡ ለዓለም፡ οὐ κατοικηθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα ; ; ; perdurare^la ; opponitur ተሀጕለ፡ ; nonnunquam synonymum est verbo ሐይወ፡ ut ወቦ፡ እለሂ፡ ሀለዉ፡ እስከ፡ ይእዜ፡ ; እመ፡ ሀሎኩ፡ ትሬኢ፡ ወእመ፡ ሐየውከ፡ ታአምሮ፡ , nec non ይሄሉ፡ በተስፋ፡ κατασκηνώσει ἐπ᾽ ἐλπίδι .

5)versari in aliqua re^la: ውስተ፡ መስሎ፡ ነገር፡ ኢይሄልዉ፡ ; እንዘ፡ ሀለወት፡ ውስተ፡ ማሕምመ፡ ወሊድ፡ ; ኢሳይያስ፡ ሀሎ፡ በራእየ፡ እግዚእ፡ .

6)se habere^la(de valetudine, conditione, caet.), quo sensu ኮነ፡ usitatius est: ከመ፡ ይስማዕ፡ ዜናሃ፡ ዘከመ፡ ሀለወት፡ ; ናአምር፡ ዘከመ፡ ሀለዉ፡ πῶς ἔχουσι ; እፎ፡ ሀሎከ፡ quomodo vales?^laLud.

7)adesse^la, praesentem esse^la: ኢሀሎ፡ ምትየ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ πάρεστι ; ; ; ; ለእመ፡ ኢሀሎኩ፡ ἀπὼν ; ; ሀልዎ፡ በሥጋ፡ παρουσία τοῦ σώματος ; ; ; ; ; በሀልዎተ፡ ሰብእ፡ coram hominibus^la ; ኵልነ፡ እለ፡ ሀሎነ፡ ዝየ፡ omnes qui adsumus^la ; ለኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ omnibus, qui aderant^la

8)Ubi subjunctum habet, ሀለወ፡ pariter ac ኮነ፡ significare potest: convenit ei^la, decet eum^la, cadit in eum^la, ut እመቦ፡ ዘስሕተ፡ ውስተ፡ ዘከመዝ፡ ግብር፡ ሀለዎ፡ n. 6 ንስሓ፡ ፫ ዓመት፡ ፍጹም፡ poenitentia triennii integri ei injungenda est^la b. Ita saepissime cum Subjunctivo verbi construitur, supra Etiam sine pronomine subjuncto eundem sensum habet : ዘኢሀሎ፡ τὰ μὴ δέοντα (Platt: ዘኢህልው፡ ).

Cross-references: also ሀልዎ፡ (TraCES)

ንስሕሳሕ

motus^la, commotio^la: ከመ፡ ንዉም፡ ዘእንበለ፡ ድምፅ፡ ወኢንስሕሳሕ፡ ; አእምሮ፡ ወሰሚዕ፡ ወርእይ፡ ወኅሊና፡ ወንስሕሳሕ፡ (et angelis et hominibus convenit)

ስብከት

1)proclamatio^la, praeconium^la, praedicatio^la, (verbi Dei, Evangelii): በነዋኅ፡ ስብከት፡ μετὰ ὑψηλοῦ κηρύγματος ; ስብክ፡ ሎሙ፡ በከመ፡ ዘቀዲሙ፡ ስብከት፡ ; ; Platt; Platt; ; ስብከት፡ ዘኢየሱስ፡ (de Jesu) Cyr. de r. fid. f. 61; ንስማዕ፡ ስብከተ፡ ትንሣኤሁ፡ ; ;

2) በዓለ፡ ስብከት፡ vel ስብከተ፡ ጌና፡ est nomen festi^laecclesiae Abyssinicae, introitus jejunii adventus; Cod. Mus. Brit. XXIX, 2, 11; Cod. Mus. Brit. XXX, 1, 18; Lud. comm. hist.p. 386; Scalig. emend. temp. p. 677. 703.

ውስተ ሰምዐ

, suffixis pronominibus ውስቴት፡ , ut: ውስቴቱ , ውስቴታ፡ al. ( gramm.§ 167,4).

I) ውስተ፡ simplex, in medio^lavel in medium^laalicujus i.e.

1)ad significandum

a)commorationem in loco: in^la( ἐν ), ; መሥኤ፡ ውስተ፡ እዴሁ፡ ; ይነብሩ፡ ውስተ፡ ጽልመት፡ ; ውስተ፡ ሐመር፡ ; እለ፡ ውስተ፡ ቤት፡ ; ውስተ፡ ሰማያት፡ ; ሰርዌ፡ ዘውስተ፡ ዐይንከ፡ ; ; ሞቱ፡ ውስተ፡ ማይ፡ ; ውስተ፡ ኵሉ፡ ብሔር፡ ; ; ; ; ; ; ውስተ፡ አፉሁ፡ ; ውስተ፡ እደ፡ እግዚአብሔር፡ ; .

b)in superficie rei: in^la, super^la, ( an , auf ), ኢሀለወ፡ ውስተ፡ መካኑ፡ ; ; ይኩኑ፡ ውስተ፡ ጠፈረ፡ ሰማይ፡ ; ይብዝኁ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ; ዘበቈለ፡ ውስቴቱ፡ ; ቅናተ፡ ሰንፔር፡ ውስተ፡ ሐቌሁ፡ ; ይሰክቡ፡ ውስተ፡ ዓራታት፡ ; ; .

c)propinquitatem et viciniam: in^la, ad^la, እንዘ፡ ሀለውኩ፡ ውስተ፡ አጥባተ፡ እምየ፡ ; ; እመ፡ ነበርከ፡ ውስተ፡ ማእድ፡ ; ነበረት፡ ውስተ፡ ፍኖት፡ ; ; ; ውስተ፡ አፍላግ፡ ነበርነ፡ ; ; .

d)ubi ad multitudinem refertur: inter^la, ከመ፡ ዐንበሳ፡ ውስተ፡ እንስሳ፡ ; ሳኦልሂ፡ ውስተ፡ ነቢያትኑ፡ ; ; ኢይትኌለቍ፡ ውስተ፡ አሕዛብ፡ .

2)ad significandam motionem

a)in^la( εἰς אֶל ): ሖረ፡ ውስተ፡ ግብጽ፡ ; ; ; ውስተ፡ እሳት፡ ይትወደይ፡ ; ; ነሥኦ፡ ውስተ፡ ሀገር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; al. sexcenties; አግብኦሙ፡ ውስተ፡ እደ፡ ; ጸሐፎ፡ ውስተ፡ መጽሐፍ፡ ; ሐወጸት፡ ውስተ፡ መቃብር፡ ; ጸውዐክሙ፡ እምጽልመት፡ ውስተ፡ ብርሃን፡ ; .

b)in^la, super^la, ad^la: ይወርድ፡ ከመ፡ ጊሜ፡ ውስተ፡ ሣዕር፡ ; ኢይዕረጉ፡ ውስተ፡ ደብር፡ ; ; እመ፡ ዐርጉ፡ ውስተ፡ ሰማይ፡ ; ይወድቅ፡ ውስተ፡፡ ምድር፡ ; ይዘብጡክሙ፡ ውስተ፡ መላትሒክሙ፡ ; ወረድከ፡ ውስተ፡ ደብረ፡ ሲና፡ ; ሤሞሙ፡ ውስተ፡ ጠፈር፡ ; .

c)versus^la: አልዐለ፡ በትሮ፡ ውስተ፡ ሰማይ፡ n. 909 ; ትኔጽሩ፡ ላዕለ፡ ውስተ፡ ሰማይ፡ ; እዘርዎሙ፡ ውስተ፡ ኵሉ፡ ነፋሳት፡ .

d)inter^la: ኢትዝርኡ፡ ውስተ፡ ሦክ፡ ; ; ; ; .

e)in specie usurpatur post verba

α)addendi et conjungendi: ad^la, cum^la, ይትዌሰኩ፡ ውስቴቶሙ፡ ፈላስያን፡ ; ; ኢደመሮን፡ ውስተ፡ አባግዐ፡ ላባ፡ ; ; ይቶስሑ፡ ማየ፡ ውስተ፡ ወይን፡ .

β)praeficiendi: አኰነኖ፡ ውስተ፡ ኵሉ፡ ግብጽ፡ ; ውስተ፡ ብዙኅ፡ እሠይመከ፡ ; ; እለ፡ ተአዘዙ፡ ውስተ፡ ሕንጻ፡

γ)mutandi, faciendi, fiendi, in^la: ሥሓቀክሙ፡ ሚጥዎ፡ ውስተ፡ ላሕ፡ ; እሬስየከ፡ ውስተ፡ ሕዝብ፡ ዐቢይ፡ ; ; ይእቲ፡ ኮነት፡ ውስተ፡ ርእሰ፡ ማእዘንት፡ .

II)Componitur cum aliis praepositionibus:

1) በውስተ፡ in medio alicujus i.e.

a)in^la, intus in^la: በውስተ፡ ባሕር፡ ; በውስተ፡ ዛቲ፡ ሀገር፡ ; ; ; ; ; በውስተ፡ ኵሉ፡ ዓለም፡ ; በውስተ፡ እስራኤል፡ ; በውስተ፡ ገራውህ፡ ; በውስተ፡ ቤቱ፡ ; ; ትትኀፀብ፡ በውስተ፡ ተከዚ፡ ; ; በውስተ፡ ሞት፡ ; .

b)in^la, super^la, በውስተ፡ ምስካብየ፡ ; ; በውስተ፡ ርእሰ፡ ደብር፡ ; ; በውስተ፡ ምሥዋዕ፡

c)inter^la: ; ; ; ; ; ; በውስተ፡ ምሳሓት፡ .

d)passim post verba accipiendi: ex^la, (cfr. በኀበ፡ ), እብላዕ፡ በውስተ፡ እዴሃ፡ ἐκ τῆς χειρὸς αὐτῆς ; ንስማዕ፡ በውስተ፡ አፉሃ፡ .

2) እምውስተ፡ e medio^lai.e.

a)ex^la: ይዌውዑ፡ እምውስተ፡ አድባር፡ ; ; ዘይወፅእ፡ እምውስተ፡ አፍ፡ ; ; ; ; ; ; ; እምውስቴታ፡ ይትገበር፡ ; ; .

b)de^la, a^la: ወረደት፡ እምውስተ፡ ገመላ፡ ; ያሴስል፡ ሐመደ፡ እምውስተ፡ ምሥዋዕ፡ ; ; አሣእኒክሙ፡ ኢበልየ፡ እምውስተ፡ እገሪክሙ፡ ; ወድቀ፡ እምውስተ፡ መንበሩ፡ ; .

c)ex^la, inter^la(ubi de parte multitudinis agitur): እስመ፡ እምውስቴትነሂ፡ ቦ፡ ዘይረሥእ፡ ; አልቦ፡ እምውስቴቶሙ፡ ዘየዐብዮ፡ ; ; ዘእምውስቴቱ፡ κατὰ μέρος ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

3) እንተ፡ ውስተ፡ per medium^la, per^la: ወፅአ፡ ሐጹ፡ እንተ፡ ውስተ፡ ልቡ፡ ; ; ሓወጸት፡ እንተ፡ ውስተ፡ መስኮት፡ ; .

I,1[ שָׁמַע , ܫܡܰܥ , سَمِعَ amh. ሰማ፡ ] ይስማዕ፡

1)audire^la: በከመ፡ ሰማዕክሙ፡ በእዘኒክሙ፡ ; ሰሚዖ፡ ; እንዘ፡ ይሰምዑ፡ ኵሎሙ፡ ; ; ; ; ; ; rei: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ስምዑኒ፡ ቃልየ፡ audite me vocem meam^lai.e. audite meam vocem^la ; ; ; ; ; እንዘ፡ , ut: ሰምዐቶ፡ እንዘ፡ ይብል፡ ἤκουσεν αὐτοῦ λαλοῦντος ; ; ; ; ; ; vel omisso እንዘ፡ ut ; ; ሰማዕክዎ፡ ይብለኒ፡ .

a)auditu praeditum esse^la ; ድንቅወ፡ ሰምዑ፡ ; ሰሚዕ፡ auditus^la(sensus) al.

b)audire i.e. auribus percipere^la, accipere^la, comperire^la, cognoscere^la( erfahren ), rei: እለ፡ ኢሰምዑ፡ ምግባርየ፡ ; ; ; ; ; ከመ፡ ይስማዕ፡ ዜናሃ፡ ዘከመ፡ ሀለወት፡ ; vel ከመ፡ et enuntiatione integra: ; ; ; ; ; ; ; ; ; እምኀበ፡ vel ኀበ፡ ejus, a^laquo auditur ; ; ; ; ; ; 1 ; ; ለአከቶ፡ ትስማዕ፡ ጥዩቀ፡ ነገረ፡ በኀበ፡ መርዶክዮስ፡ μαθεῖν παρά ; vel እምነ፡ Platt; በእንተ፡ vel በላዕለ፡ causae, de^laqua auditur: ; ሶበ፡ ሰምዐ፡ መኰንን፡ በእንተ፡ ተኣምራት፡ ዘገብረ፡ ; Platt; ; ንስማዕ፡ በውስተ፡ አፉሃ፡ ἐρωτήσομεν τὸ στόμα ἀυτῆς .

c)auscultare^la, aures dare^la, attendere^laad quem vel quid, ; ; ; ; ; ; ; ; ; ኪያየ፡ ያፀምኡኒ፡ ወይሰምዑ፡ ; ; ትስማዕ፡ እዝንየ፡ እንዘ፡ ያወጽኡ፡ ሊተ፡ እኩየ፡ ስመ፡ ; ሰሚዖተ፡ ተላህዮ፡ በዕንዚራ፡ ወአርጋኖን፡ ; ዲበ፡ ; ማእከለ፡ utriusque partis audiendae διακούειν (at አፅምአ፡ ማእከለ፡ ); እለ፡ ይሰምዑ፡ ትምህርተ፡ catechumeni^la

d)exaudire^la( erhören^de): ; ; ይሰምዐከ፡ ፍጡነ፡ ስእለተከ፡ ; ; ይሰምዖኑ፡ ጸሎቶ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ለ፡ objecti: ; በእንተ፡ de^la .

e)oboedire^la, n. 337obtemperare^la, morem gerere^la: ; ወልድ፡ ዘኢይሰምዕ፡ ἀνήκοος ; ; ; ; ; ; ይሰምዕዎ፡ ኵሎሙ፡ ; አበይክሙ፡ ሰሚዖትየ፡ ; ኢሰምዑ፡ ሕጎ፡ ; ዘይሰምዓ፡ ላቲ፡ ; ; ; .

f)accipere^la, admittere^la, ( assentire^la, probare^la): ላዕለ፡ ልሂቅ፡ ኢትስማዕ፡ ውዴተ፡ παραδέχεσθαι ; ; ሰምዐ፡ ነገረ፡ ብእሲቱ፡ ; ይሰምዐኒ፡ ቃልየ፡ ; ምክረ፡ ይሰምዕ፡ ; ኢሰምዐ፡ እምኔሁ፡ ejus consilium non admisit^la

g)audita intelligere^la: ኢይስማዕ፡ ፩፩ቃለ፡ እኁሁ፡ ; ንግር፡ ሱርስት፡ እስመ፡ ንሰምዕ፡ ; ; .

2)testem esse^la, testari^la( a ስምዕ፡ ); ግብረ፡ ሐዋርያት፡ (Actus Apostolorum) ትሰምዕ፡ ከመ፡ ወረደ፡ መንፈስ፡ ቅዱስ፡ በአምሳለ፡ ልሳናተ፡ እሳት፡ ; ኢትስማዕ፡ ለቢጽከ፡ ስምዐ፡ በሐሰት፡ οὐ ψευδομαρτυρήσεις ; ; በእንተ፡ .

ንስራዊ

ዘ፡ ክርስቲያናዊ፡ V.A. (male pro ነዝራዊ፡ col. 677).

ንስር

, m. , አንስርት፡ [ נֶשֶׁר , ܢܶܫܪܳܐ , نِسْرٌ ] aquila^la, vultur^la, ἀετός ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; , , γύψ ; ; praeterea et ubi textus quidem LXX vulg. ὀρνέων habet; ዮሐንስ፡ ሰራሪ፡ ንጉሠ፡ አዕዋፍ፡ ንስር፡ Enc. : ንስር፡ ወአውስት፡ ወፊንክስ፡ ዘ፡ አሞራ። ንስር፡ ቃና፡ nǝs(ǝ)r qānā , ንስርቃና፡ nǝsǝrqānā , ምስርቃና፡ mǝsǝrqānā horn^en, trumpet^en, flute^en ? እንዘ፡ ይዘብጡ፡ ድብ፡ አንበሳ፡ ወይነፍሑ፡ ሳንቲ፡ ወንስር፡ ቃና፡ ወእንዚራ፡ ዘንዋየ፡ ትርኵ፡ ወአምሐራ። ‘tandis qu’on frappait le tambour dit Deb Anbasā et qu’on faisait résonner des clairons (sānti), les cornes (nesser qānā) et les flûtes, instruments des Turcs et des Amhara^fr’ 77 l. 10-11 (ed.) , 90 l. 28-30 (tr.) ; ወሶቤሃ፡ ተዘብጠ፡ ድብ፡ አንበሳ፡ ወተነፍሐ፡ ሳንቲ፡ ምስርቃና፡ ‘Alors on frappa le deb anbasā et l’on sonna les clairons et les flûtes^fr’ 151 l. 34, 152 l. 14 (ed.) , 170 l. 16-17 (tr.) , ቃና፡

Leslau
ንስር፡ ቃና፡ nǝsr qānā (L) kind of flute 403a

ንስር

Leslau
ንስር፡ ቃና፡ nǝsr qānā (L) kind of flute 403a

ቃና

, tonus^la, sonus modulatus^la, vox canora^la, modulatio^la, melodia^la: ከመ፡ ቃለ፡ መዝሙር፡ ዘሐዋዝ፡ ቃለ፡ ቃናሁ፡ φωνὴ ψαλτηρίου ἡδυφώνου εὐαρμόστου ; አውታረ፡ መሰንቆ፡ ፍሉጥ፡ ወሊሉየ፡ ቃና፡ Fal. f. 64; ( ልኅሉኅ፡ ) ; demas መስፍነ፡ ( κορυφαῖος ) a ትዕይንት፡ ( χορός ) neque relinquetur ቃና፡ ወኢሥርዐት፡ ( μέλος κσὶ τάξις ) for ንስር፡ ቃና፡ ንስር፡

ሰራሪ

1)volaticus^la, volatilis^la ; ከመ፡ አዕዋፍ፡ ዘይሰርራ፡ ወሰራርያት፡ ; ዖፍ፡ ሰራሪት፡ ; ንስር፡ ሰራሪ፡ ;

2)camelis vitio attribuitur (sive: fugax^la, sive: insiliens^la); አግማል፡ ሰራርያን፡ (sicut አብቅልት፡ እለ፡ ይረግጹ፡ አው፡ አባዕር፡ እለ፡ ይወግዑ፡ ) F.N. 47.

sarāri , ሠራሪ፡ śarāri , ሠራርያን፡ śarārǝyān

Grébaut
ሠራሪ፡ śarāri , ሠራርያን፡ śarārǝyān «volatile quelconque^fr» ― የሚበር፡ Ms. BNFabb217, fol. 50v.
125

Leslau
ሰራሪ sarāri act. part. of ሰረረ sarara ; also winged creature^en 514b

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose