Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

et contaminatio^la, pollutio^la, immunditia^la, res impura^la: እምኵሉ፡ ግማኔ፡ ኀጢአት፡ ; ምናኔ፡ ወግማኔ፡ ; ; ግማኔ፡ ዛቲ፡ ; ; ግማኔ፡ ነፍስ፡ ; በግማኔሆሙ፡ ዘገብሩ፡ ; ; ; ; በግማኖሙ፡ (v. በግምኖሙ፡ ) . et ግመን፡ immundities^la, res impura^la: በግምኖሙ፡ (v. በግማኖሙ፡ ) ; መልእዋ፡ በግምኖሙ፡ (v. በግመኖሙ፡ ) .

ግርማ

, m. et fem. ,

1)terror^la, pavor^la, horror^la, etiam causa terroris^la, formido^la, terriculamentum^la: እግዚአብሔር፡ አንበረ፡ ግርማሁ፡ ዲበ፡ ኵሉ፡ አሕዛብ፡ ; ; ; ; ግርማ፡ ዐቢይ፡ ወድቀ፡ ላዕሌሁ፡ ; ; ; ; ግርማ፡ ሌሊት፡ ; ; ግርማ፡ መዐትከ፡ ; እምግርማ፡ ቃሉ፡ ደንገፁ፡ አሕዛብ፡ ; φοβερισμοί ; በግርማ፡ ዐቢይ፡ ἐν ὁράμασι μεγάλοις ; ከመ፡ ይርአይ፡ ግርማ፡ ; ድምፀ፡ ግርማ፡ ; Deus ይከውነክሙ፡ ግርማክሙ፡ ; Gen. ejus, qui terrorem injicit: ምስለ፡ ግርማሆሙ፡ ; ; ; ግርማ፡ አክይስት፡ γαυρίαμα δρακόντων ; .

2)majestas verenda^laDei regisve, magnificentia^laveneranda^lavel formidabilis^la: ግርማከ፡ ; ; ; እምገጸ፡ ግርማ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ኣመጽእ፡ ግርማየ፡ ላዕሌከ፡ τὰ ἔνδοξά μου ; n. 1155 δόξα regis ; ልቡስ፡ ውእቱ፡ ኵሎ፡ አልባሰ፡ ግርማሁ፡ ἐπιφανείας apocr.; ግርማ፡ መብረቅ፡ δόξα .

3)dignitas^la, gravitas^la; ግርማ፡ sacerdotii ; Enc.; Mariae virginis, Lud. e Ssal. Req.; ዘበዝኀ፡ ሠሐቁ፡ የሐጽጽ፡ ግርማሁ፡

gǝrmā part of (personal name) e.g. ግርማ፡ አስፋ፡ , ግርማ፡ ሰፍር፡

ግሰት

palpatio^la, contrectatio^la, tactio^la, tactus^la: ኢልኩፋን፡ በግሰተ፡ አጻብዕ፡ M.M. f. 52; በግሰተ፡ እድ፡ F.M. 14,1; በግሰተ፡ ከናፍሪሁ፡ ለዳንኤል፡ M.M. f. 92; Org.

ግሰት

ንዝህሉል

et እንዝህሉል፡ dissolutus^la( liederlich , et n. 1034negligens^la, socors^la, et libidinosus^la, prodigus^la, nequam^la): inobediens erat et ተደመረ፡ ምስለ፡ አኀው፡ (monachis) ንዝህሉላን፡ ; ተዐቃቢ፡ ; de sacerdotibus malis, Apoc. Mar. Joh.; filius እመ፡ ኮነ፡ ንዝህሉለ፡ ( unordentlich ) በግብሩ፡ F.N. 24,3; qui rem suam familiarem dissipat ዝንቱ፡ እንዝህሉል፡ ውእቱ፡ በሥርዐቱ፡ ወንዋዩ፡ et in custodiam committendus est ከመ፡ ካዕበ፡ ንዝህሉለ፡ ኢይኩን፡ በሃይማኖቱ፡ F.N. 32.

ግብር ግብር አስተዋሰበ

, m. et fem. , ግበር፡ et ግብራት፡

1)actio^la, efficacia^la, ἐνέργεια .

2)labor^la, operatio^la, opera^la, opus^la( Arbeit^de): ሀቦ፡ ግብሮ፡ በአምጣነ፡ ኀይሉ፡ ; ኢትትማከር፡ ምስለ፡ ሀካይ፡ በእንተ፡ ግብር፡ ; materfamilias ትሁቦን፡ ግብሮን፡ ለአእማቲሃ፡ ; ; ግብረ፡ ሐቅል፡ ; ; ; ስድስተ፡ መዋዕለ፡ ግብር፡ ; ; ; ; ; ጳውሎስ፡ ይሴሰይ፡ እምግብረ፡ እደዊሁ፡ ; ይሴሰዩ፡ በግብረ፡ እደዊሆሙ፡ ; አብሕርት፡ ወአፍላግ፡ ይፌጽሙ፡ ግብሮሙ፡ .

a)negotium^la: ; ኢኮነ፡ ግብረ፡ አሐቲ፡ ዕለት፡ ወኢኮነ፡ ግብረ፡ ሰኑይ፡ ; ኵሉ፡ እለ፡ ይገብሩ፡ ግብረ፡ ንጉሥ፡ ; ብየ፡ ግብር፡ በዘ፡ አሐውር፡ Lud. e Vit. Sam.

b)officium^la, munus^la: አግብኦ፡ ውስተ፡ ግብሩ፡ ; ኢይግበር፡ ሕዝባዊ፡ ግብረ፡ ክህነት፡ ; ግብረ፡ ዲያቆን፡ . p. 314.

c)opus^lavel ministerium sacrum^la: ንዋየ፡ ግበሪሆሙ፡ τὰ σκεύη τῆς λειτουργίας ; ; ; ግበር፡ ; እለ፡ ይገብሩ፡ ግብረ፡ እግዚአብሔር፡ .

d)opificium^la, ars^la: ተምህሮ፡ ግብረ፡ እድ፡ ; ; ; ; ይትሜሀር፡ ግብረ፡ ኀጺን፡ ; እለ፡ ኵሎሙ፡ ይጠብቡ፡ በግብሮሙ፡ ; figuli .

3)opus^la( Werk^de) quod quis producit,

a)Dei, creatura^la, res creata^la: ኵሉ፡ ግብረ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ; ; ; ποίημα ; ; ግብር፡ ዐበይት፡ ; ; ኵሉ፡ ግብራተ፡ ሰማይ፡ ; እስከ፡ ይትገበር፡ ሐዲስ፡ ግብር፡ .

b)hominum, artificium^la, opificium^la: ኮነ፡ ይገብር፡ ግብረ፡ ብርት፡ ወኀጺን፡ ; ግብረ፡ ማእነም፡ ; ግብረ፡ እብን፡ ; ; ግብረ፡ ብርት፡ ; ግብረ፡ ኬንያ፡ ; ; ; πλάσμα figmentum^la ; poëma ; idola ግብረ፡ እደው፡ ; ; ; ; al.

c)quae labore parta est merces^la , vel qui a planta producitur fructus^la: ሐሰት፡ ግብራ፡ ለዘይት፡ .

4)actio^la, factum^la, facinus^la, opus^la, agendi ratio^la, facinora^la, opera^la: ዛቲ፡ ግብር፡ haec actio^la ; ኵሉ፡ ግብሩ፡ ድሩክ፡ ; ; ቀዳሜ፡ ኵሉ፡ ግብር፡ ምክር፡ ; τὸ πραχθέν ; ነኪር፡ ግብሩ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ; ; ግብረ፡ ጽድቅ፡ ; ግብረ፡ ዐመፃ፡ ምግባሮሙ፡ ; ከመ፡ ይግበሩ፡ ግብረ፡ ሠናየ፡ Platt; ዐቢየ፡ ግብረ፡ ፈጸምከ፡ ; ግብረ፡ እደዊሆሙ፡ ; τὰ ἔργα ; ; ; ; ; ; ; ሠናየ፡ ግብረ፡ ገብረት፡ ላዕሌየ፡ .

a)peractio^la: ለግብረ፡ ጌጋይ፡ ወኀጢአት፡ 5.

b)factum^la, oppos. verbo et consilio: ከመ፡ ንግበራ፡ ለዛቲ፡ ምክር፡ ግብረ፡ ; ; በግብር፡ de facto^la, re^la, revera^la(aliâs በአማን፡ ) Chrys. crebro. n. 1164

c)res agenda^lavel gerenda^la, res gesta^la, acta^la: ; ; ; ; ግብረ፡ ልኡካን፡ vel ሐዋርያት፡ inscriptus est liber πράξεις τῶν ἀποστόλων Acta Apostolorum^la; nonnumquam ግብር፡ nudum, ut .

5)res^la: ለዝ፡ ግብር፡ εἰς αὐτὸ τοῦτο ; ኵሉ፡ ግብራ፡ ለገነት፡ መንክር፡ ወመድምም፡ ; ሠለስቱ፡ ግብራት፡ τρία ; ነኪር፡ ግብር፡ ξένον τι Platt; ግብራቲሁ፡ ለዝ፡ ዓለም፡ ; ግብራት፡ ዓለማውያት፡ ;

a)causa^la: በእንተ፡ ሠላስ፡ ግብራት፡ ; Lud. e Mss. Colb.

b)ratio^la, modus^la: ምንት፡ ግብረ፡ ዓመት፡ በዝናማት፡ ; በአይ፡ ግብር፡ Lud.; docuit eum ኵሎ፡ ግብረ፡ ምንኵስና፡ Lud. e Vit. S.; ግብረ፡ አናቅጽ፡ . p. 305 n. 16.

6)necessitas^la: እስመ፡ ግብሩ፡ ውእቱ፡ ከመ፡ ያብእ፡ መሥዋዕተ፡ ; de necessitate corporis, euphemistice: ወረደ፡ እምገመል፡ በእንተ፡ ግብረ፡ ሥጋ፡ Adv.

a) በግብር፡

α)per vim^lavel per necessitatem^la, ; ; ; ; ; በግብር፡ ዘእንበለ፡ ፈቃዱ፡ .

β)necessario^la, omnino^la, utique^la( jedenfalls^de): በግብር፡ ይከውን፡ ዘነበበ፡ ዮናስ፡ πάντως .

b) ግብር፡

α)necessario^lavel ad significandum oportet^la, necesse est^la: ግብር፡ ይመጽእ፡ መንሱት፡ (necessario veniet i.e. necesse est veniat) ; ; ; ;

β)omnino^la, sane^la, πάντως .

7)opus praestandum i.e.

a)tributum^la, vectigal^la τέλος ; φόρος , ከመ፡ የሀቡ፡ ግብረ፡ ; ርኡሰ፡ ግብር፡ ; ይሁብዎ፡ ግብረ፡ በበዓመት፡ .

α)collatio^la, λογία

β)reditus^la: p. 303 n. 10.

b)opera serva^la, angaria^la: እለ፡ ይቀውሙ፡ ላዕለ፡ ግብር፡ ἐργοδιωκτοῦντες .

, m. et fem. , ግበር፡ et ግብራት፡

1)actio^la, efficacia^la, ἐνέργεια .

b)officium^la, munus^la: አግብኦ፡ ውስተ፡ ግብሩ፡ ; ኢይግበር፡ ሕዝባዊ፡ ግብረ፡ ክህነት፡ ; ግብረ፡ ዲያቆን፡ . p. 314.

d)opificium^la, ars^la: ተምህሮ፡ ግብረ፡ እድ፡ ; ; ; ; ይትሜሀር፡ ግብረ፡ ኀጺን፡ ; እለ፡ ኵሎሙ፡ ይጠብቡ፡ በግብሮሙ፡ ; figuli .

3)opus^la( Werk^de) quod quis producit,

c)quae labore parta est merces^la , vel qui a planta producitur fructus^la: ሐሰት፡ ግብራ፡ ለዘይት፡ .

a)peractio^la: ለግብረ፡ ጌጋይ፡ ወኀጢአት፡ 5.

a)causa^la: በእንተ፡ ሠላስ፡ ግብራት፡ ; Lud. e Mss. Colb.

a) በግብር፡

α)per vim^lavel per necessitatem^la, ; ; ; ; ; በግብር፡ ዘእንበለ፡ ፈቃዱ፡ .

β)necessario^la, omnino^la, utique^la( jedenfalls^de): በግብር፡ ይከውን፡ ዘነበበ፡ ዮናስ፡ πάντως .

b) ግብር፡

α)necessario^lavel ad significandum oportet^la, necesse est^la: ግብር፡ ይመጽእ፡ መንሱት፡ (necessario veniet i.e. necesse est veniat) ; ; ; ;

β)omnino^la, sane^la, πάντως .

7)opus praestandum i.e.

a)tributum^la, vectigal^la τέλος ; φόρος , ከመ፡ የሀቡ፡ ግብረ፡ ; ርኡሰ፡ ግብር፡ ; ይሁብዎ፡ ግብረ፡ በበዓመት፡ .

α)collatio^la, λογία

β)reditus^la: p. 303 n. 10.

b)opera serva^la, angaria^la: እለ፡ ይቀውሙ፡ ላዕለ፡ ግብር፡ ἐργοδιωκτοῦντες .

IV,3

1)in matrimonium dare^lasive filium sive filiam, connubio^lavel matrimonio jungere^la, filiam nupt^lau^lam dare^lavel collocare^laalicui, maritare^la (omisso ወለተ፡ ); ; አውሰቡ፡ እምውስተ፡ አዋልዲሆሙ፡ ወአስተዋሰቡ፡ ደቂቆሙ፡ ; ; et ምስለ፡ ; ለብእሲ፡ ጠቢብ፡ አስተዋስባ፡ ; አስተዋሰብዋ፡ ለ፯ ዕደው፡ ; ; አነ፡ ፈቀድኩ፡ ከመ፡ ኣስተዋስብ፡ ወለተከ፡ ለወልደ፡ እስክንድር፡ ; filium sive filiam F.M. 5,2; በግብር፡ (per vim) ያስተዋስብዎ፡ F.M. 6,8; ፈቀዱ፡ አበዊሁ፡ ከመ፡ ያስተዋስብዎ፡ ሎቱ፡ ብእሲተ፡ ; አስተዋሰብዎ፡ ዘእንበለ፡ ፈቃዱ፡ Sx.

2)matrimonium jungere benedictione i.e. benedicere matrimonio^la, de sacerdote, ; Syn.

gǝbr , gǝbar , gǝbrāt

1) (Dillmann 7 a) ግብረ፡ እስላም፡ gǝbra ʾǝslām ‘tax of Muslims’, meaning unknown (see Conti Rossini’s comment below) ነበረ፡ ፮ግብር፡ ፩ቅዴታ፡ ወ፩ጸማጅ፡ ወ፩ግብረ፡ እስላም፡ ‘il y avait 6 impôts: un était le qedētā; un était le ṣamāǧ; un le gebra eslām^fr’ 75 l. 27–28 (ed.), 91 l. 4–5 (tr.) (‘Mot à mot: impôt des Musulmans; je n’en sais pas le véritable caractère, ni s’il s’agit d’un impôt particulier sur les Islamites.’ 92 n. 10), እስላም፡

Leslau
ግብረ፡ ሕማማት፡ gǝbra ḥǝmāmāt the Rite of Passion Week^en see Hammerschmidt in 117, 233a–b, ሕማም፡

Cross-references:

a) for ቤተ፡ ግብር፡ ቤት፡ (TraCES)

b) for ዓቃቤ፡ ንዋየ፡ ግበር፡ ዐቃቢ፡ (TraCES)

gǝbr , gǝbar , gǝbrāt

Leslau
ግብረ፡ ሕማማት፡ gǝbra ḥǝmāmāt the Rite of Passion Week^en see Hammerschmidt in 117, 233a–b, ሕማም፡

Cross-references:

a) for ቤተ፡ ግብር፡ ቤት፡ (TraCES)

b) for ዓቃቤ፡ ንዋየ፡ ግበር፡ ዐቃቢ፡ (TraCES)

ዕጹብ

1)durus^la, asper^la: ግብር፡ ዕጹብ፡ ἔργα σκληρά ; ; ጽኑዕ፡ ወዕጹብ፡ መዐቱ፡ ለእግዚአብሔር፡ ἰσχυρὸν καὶ σκληρόν ; ትእዛዝ፡ ዕጹብ፡ γνώμη ἀναιδής ; de verbis: ; ዕጹብ፡ ዜና፡ ; አውሥኦሙ፡ ቃላተ፡ ዕጹባተ፡ ; ይትናገሩ፡ ዕጹባተ፡ ; de factis: ዕጹባተ፡ ገብረ፡ ; consiliis: እለ፡ መከሩ፡ ዕጹባተ፡ .

a)de homine: immitis^la, austerus^la .

b)de sorte adversa^la: ዕጹብ፡ ይረክበኒ፡ ; .

c)de bestiis: ferus^la, ferox^la, አዘዘ፡ ይእስርዎ፡ ውስተ፡ እገሪሆሙ፡ ለአፍራስ፡ ዕጹባን፡ ዘእንበለ፡ ይትለጐም፡

2)gravis^la,

a)molestus^la, oneri^la: ; ; ክቡድ፡ ወዕጹብ፡ δύσχρηστος ; በኀበ፡ ጠቢብ፡ ዕጹብ፡ አስተሐቅሮ፡ φρόνιμος βαρυνθήσεται ἀτιμίᾳ ; ; ; ዛቲ፡ ዕጽብት፡ σκῶλον τοῦτο ; በግብር፡ ዕጹብ፡ ex necessitate^lavel coactus^laF. 26,5.

b)vehemens^la: ለእመ፡ ዕጹበ፡ ኮነ፡ ሕማሙ፡

c)gravitate impeditus^la: ዘዕጹብ፡ ልሳኑ፡ .

d)de pretio: ዘዕጹብ፡ ሤጡ፡ πολυτελής pretiosus^la ; ; . al.

3)difficilis^la, arduus^la: ; ዕጹበ፡ ሰአልከ፡ ; ; ; ; n. 1021 ዕጹብ፡ ለተናግሮ፡ ; ግብር፡ ዕጽብት፡ ለገቢር፡ ; ዕጹብ፡ ቀሊል፡ ለከ፡ Deg.; አእምሮታ፡ ለዛቲ፡ ዕጽብት፡ ላዕለ፡ ሰብእ፡

4)difficilis intellectu^la, mirandus^la, mirus^la, stupendus^la: ዕጹብ፡ ኀይሉ፡ θαυμαστή ; ; ህየ፡ ዕጹብ፡ ግብሩ፡ ወነኪር፡ ; ገብረ፡ ዕጹበ፡ ላዕሌሆሙ፡ τέρατα ; ዕጹብ፡ ለዐይን፡ ሥነ፡ ጽዕዱቱ፡ ἐκθαυμάσει ; ; ዕጹብ፡ ከመ፡ ያስተባሪ፡ ; ዕጹብ፤ ይመስሎ፡ ዝንቱ፡ ለጦብያ፡ ( mirum^la!^la) ; ያማስን፡ ዕጹባተ፡ θαυμαστὰ διαφθερεῖ .

5)difficultatibus circumventus^la: ዕጹባን፡

a) እምዕጹብ፡ vel በዕጹብ፡ difficulter^la, aegre^la, vix^la: እምዕጹብ፡ μόλις ; ; (seq. እመ፡ ); ; ; Platt; ; ; μόγις ; δυσκόλως ; በዕጹብ፡ ; ; ;

b) ዕጹበ፡ duriter^la, moleste^la: ጻመወ፡ ወተጋደለ፡ ዕጹበ፡ Enc.

ግብር

, m. et fem. , ግበር፡ et ግብራት፡

1)actio^la, efficacia^la, ἐνέργεια .

b)officium^la, munus^la: አግብኦ፡ ውስተ፡ ግብሩ፡ ; ኢይግበር፡ ሕዝባዊ፡ ግብረ፡ ክህነት፡ ; ግብረ፡ ዲያቆን፡ . p. 314.

d)opificium^la, ars^la: ተምህሮ፡ ግብረ፡ እድ፡ ; ; ; ; ይትሜሀር፡ ግብረ፡ ኀጺን፡ ; እለ፡ ኵሎሙ፡ ይጠብቡ፡ በግብሮሙ፡ ; figuli .

3)opus^la( Werk^de) quod quis producit,

c)quae labore parta est merces^la , vel qui a planta producitur fructus^la: ሐሰት፡ ግብራ፡ ለዘይት፡ .

a)peractio^la: ለግብረ፡ ጌጋይ፡ ወኀጢአት፡ 5.

a)causa^la: በእንተ፡ ሠላስ፡ ግብራት፡ ; Lud. e Mss. Colb.

a) በግብር፡

α)per vim^lavel per necessitatem^la, ; ; ; ; ; በግብር፡ ዘእንበለ፡ ፈቃዱ፡ .

β)necessario^la, omnino^la, utique^la( jedenfalls^de): በግብር፡ ይከውን፡ ዘነበበ፡ ዮናስ፡ πάντως .

b) ግብር፡

α)necessario^lavel ad significandum oportet^la, necesse est^la: ግብር፡ ይመጽእ፡ መንሱት፡ (necessario veniet i.e. necesse est veniat) ; ; ; ;

β)omnino^la, sane^la, πάντως .

7)opus praestandum i.e.

a)tributum^la, vectigal^la τέλος ; φόρος , ከመ፡ የሀቡ፡ ግብረ፡ ; ርኡሰ፡ ግብር፡ ; ይሁብዎ፡ ግብረ፡ በበዓመት፡ .

α)collatio^la, λογία

β)reditus^la: p. 303 n. 10.

b)opera serva^la, angaria^la: እለ፡ ይቀውሙ፡ ላዕለ፡ ግብር፡ ἐργοδιωκτοῦντες .

gǝbr , gǝbar , gǝbrāt

Leslau
ግብረ፡ ሕማማት፡ gǝbra ḥǝmāmāt the Rite of Passion Week^en see Hammerschmidt in 117, 233a–b, ሕማም፡

Cross-references:

a) for ቤተ፡ ግብር፡ ቤት፡ (TraCES)

b) for ዓቃቤ፡ ንዋየ፡ ግበር፡ ዐቃቢ፡ (TraCES)

ኮነ

I,1[proprie: erectum stare^la, Ges. thes. p. 665; كَانَ exsistit^la, accidit^la, fuit^la] n. 862 ኮነ፡ ( ; ; al.), ይኩን፡ ( ይኵን፡ passim), Imperat. ኩን፡ ( ኵን፡ )

1)accidere^la, evenire^la, fieri^la( geschehen^de): ዘከመ፡ ኮነ፡ τὸ γεγονός ; ; ደንገፁ፡ በበይነ፡ ዘኮነ፡ ; ; ; ለእመ፡ ከዊነ፡ ኮነ፡ ከመዝ፡ በመዋዕሊክሙ፡ ; ; ኀጢአት፡ ዘይከውን፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ; ; በከመ፡ ነበብኩ፡ ከማሁ፡ ይከውን፡ ; ዘእንበለ፡ ይኩን፡ ; ; ዘእምይእዜ፡ ይከውን፡ ; ዘሀሎ፡ ይኩን፡ ἃ δεῖ γενέσθαι ; እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ኮነት፡ ዛቲ፡ ; ; ዘኮነ፡ τὴν αἰτίαν ; (pro ): ኮነነ፡ በከመ፡ ፈከረ፡ ; በከመ፡ ኢተሐዘብኩ፡ ኮነኒ፡ ; saepe in locutione hac: ወኮነ፡ ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ኀበ፡ አብራም፡ ; ; ; ; ; saepe pro hebr. וַיְהִי vel וְהָיָה , sive ወ፡ sive omisso, ut: ; ; ; ; ; ; ; ወይከውን፡ ይእተ፡ አሚረ፡ al.; ለይኩን፡ ለይኩን፡ fiat! fiat!^la ; ; ; ; ለይኩን፡ በከመ፡ ትቤ፡ .

a)evadere^la, ratum fieri^la, impleri^la, de votis, promissis, vaticiniis, ; ; ዝኵሉ፡ ይከውን፡ ፍጡነ፡ ; በግብር፡ ይከውን፡ ዘነበበ፡ ; ; .

b)absolvi^la, confici^la, ; እምዝ፡ አብእዎሙ፡ ውስተ፡ መቃብሪሆሙ፡ ወትብል፡ ፫ ጸዋት፡ ወትጸርኅ፡ ፱ ጊዜ፡ እስከ፡ ይከውን፡ ({ bis es vorüber ist^de}, sepultura) ;

c)contingere^lai.e. succedere^laalicui (e voto), vel : ወኢኮኖ፡ ሎቱዝ፡ ; ወኢኮኖሙ፡ ;

2)fieri^la( werden^de)

a)exsistere^la, oriri^la, gigni^la ; ; ; ; ; ; ወኮነ፡ ጋእዝ፡ ; ; ; ; ኢይኩን፡ እንከ፡ ፍሬ፡ እምውስቴትኪ፡ ; ; ኵሉ፡ ኮነ፡ እመሬት፡ ; ኢየሱስ፡ ዘኮንከ፡ እምቤተ፡ ይሁዳ፡ Enc. Mar.

b)obtingere^la( zu Theil werden^de) vel : ወኮኑ፡ ሊተ፡ እምኔሃ፡ ፫ ውሉድ፡ ; ኢትከውነክሙ፡ ሰላም፡ ; ; ; ; ; ; ; ; .

c)fieri aliquid^la, converti in aliquid^la( zu etwas werden^de), praedicati (passim ): ብርሃንከ፡ ጽልመተ፡ ኮነከ፡ ; እምከመ፡ ሞተ፡ ሰብእ፡ ይከውን፡ ክፍለ፡ ዕፄ፡ ; እግዚአብሔር፡ ረዳኢየ፡ ኮነኒ፡ ; ; ኮነ፡ ነዳፌ፡ ; ; ; ኮንኪ፡ ብእሲተ፡ ; ; ; ; ; ( ἐστράφη ); ; ቦዐርከ፡ ዘጸላኤ፡ ይከውነከ፡ ( μετατιθέμενος ) ; ( τρεπόμενος ); ዘሌሊት፡ መዓልተ፡ ይከውኖ፡ ; ; ; ; ; crebro in locutione: ወኮነቶ፡ ብእሲቶ፡ ; al.; መንፈቀ፡ ሌሊት፡ ከዊኖ፡ ; ; አቅደመ፡ ስምዐ፡ ከዊነ፡ እስጢፋኖስ፡ Mavâs. 4; ኢትፍቅድ፡ ከዊነ፡ መኰንነ፡ ; ለ፡ praed.: ; ናሁ፡ ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ኮኖሙ፡ ለጽእለት፡ ; vel ውስተ፡ , ut: ይእቲ፡ ኮነት፡ ውስተ፡ ርእሰ፡ ማእዘንት፡ ; ከመ፡ ( fieri instar^laalicujus i.e. ei similem^la), ኮኑ፡ ከመ፡ አእዱገ፡ ገዳም፡ ; ; ኮኑ፡ ከመ፡ ዘኢተፈጥሩ፡ ; ; .

α)aliquis factus est aliquid i.e. accidit ei^laaliquid, expertus est^laaliquid: ኢያእመረት፡ ዘኮነ፡ ምታ፡ ; ; እለ፡ ከመዝ፡ ኮኑ፡ ; ; መንተ፡ ኮንኪ፡ ; ; ; ; ; ; ምንተ፡ ኮንክሙ፡ ይእዜ፡ ; ኮንኩ፡ ከመ፡ n. 863 ; .

β)vertitur^laalicui aliquid in rem, vel ei imputatur tamquam^la: ይከውነከ፡ ጌጋየ፡ ነቢበ፡ ብዙኅ፡ ነገር፡ λογισθήσεται ; ጥበበ፡ ይከውኖ፡ (v. ይትሐሰብ፡ ሎቱ፡ ) ; ; ; ; .

3)esse^la, raro i.q. exsistere^la( dasein^de, vorhanden sein^de), ut: ; እስመ፡ ኢኮኑ፡ ( ደቂቃ፡ ) ὅτι οὐκ εἰσίν (v. ኢሀለዉ፡ ); ; plerumque ad copulandum subjectum et praedicatum, quod ubi nomen ( vel ) est, in poni solet (quamquam passim Nominativus occurrit, ut in locutione ; ኢኮነ፡ ሠናይ፡ ወኢኮነ፡ አዳም፡ ትኩን፡ ታቦተ፡ እግዚአብሔር፡ ኀበ፡ ባዕድ፡ ). Crebro usurpatur, ubi enunciationis copula pronominalis variis de causis non sufficit, ut: ኩን፡ መሓሬ፡ ; ትከውኖ፡ ከመ፡ መጽሄት፡ ዝሕልት፡ ; ይከውኑ፡ ዘአምላክ፡ ; ; እመ፡ ጠቢበ፡ ኮንከ፡ ለርእስከ፡ ጠቢበ፡ ትከውን፡ ለቢጽከ፡ ; ; ምድር፡ ከመ፡ ገነተ፡ ትፍሥሕት፡ ኮነት፡ ; ኢይክል፡ ኵሎ፡ ከዊነ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; በከዊነ፡ ሕዝቡ፡ ቅዱስ፡ ; ; (ubi ignominia te afficiunt, Deum invoca) ወሶቤሃ፡ ይትዌለጥ፡ ኀሳርከ፡ እምከዊነ፡ ኀሳር፡ ኀበ፡ ከዊነ፡ ክብር፡ ; ከመ፡ ኢኮነ፡ ውእቱ፡ ክርስቶስሃ፡ ; ; ; ; ; ; ; አኮኑ፡ ጽልመት፡ ይእቲ፡ ( ዕለት፡ ) ወኢኮነት፡ ብርሃነ፡ ; ተቀብረ፡ በሀገረ፡ ዳዊት፡ ወኢኮነሰ፡ ውስተ፡ መቃብረ፡ ነገሥት፡ ; ; ኢኮነ፡ ከመዝ፡ ; ; ወኮነ፡ አይኅ፡ ላዕለ፡ ምድር፡ አርብዓ፡ ዕለተ፡ ; ; ; ; ; ; ; ዘይከውን፡ is qui futurus est^la ; ዘይመጽእ፡ ወዘይከውን፡ በደኃሪት፡ ; ; .

a)Aliis verbis praemittitur

α) ኮነ፡ Imperfecto verbi, ad significandum Imperfectum Latinorum: ኮነ፡ ይገብር፡ fuit conficiens^lai.e. conficiebat^la ; ; ኮነ፡ ይጐይይ፡ ወትረ፡ ; ኮነ፡ ያወትር፡ ; ኮነ፡ ያመልክ፡

β) ኮነ፡ Perfecto, ad significandum Perfectum vel Plusquamperfectum Latinorum: ኮንኩ፡ ኢነበብኩ፡ ቃለ፡ ጽድቅ፡ ; አስቴር፡ ዘኮነ፡ አክሶይሮስ፡ አውሰባ፡ ; እስከ፡ ፍጻሜሁ፡ ለዘ፡ ኮኑ፡ ወጠኑ፡ al. (maxime in libris ex Arabico translatis).

γ) ይከውን፡ vel ይኩን፡ Imperfecto vel Subjunctivo, ut: ይኩኑ፡ ያምልኩ፡ adoraturi sint^la .

b)est alicui^lares i.e. habet^larem ( einem gehören^de), ለ፡ pers., ut ; ; ; ማእዱ፡ ለከ፡ ትኩን፡ ; ኵሉ፡ ንዋዩ፡ እምድኅረ፡ ምንኵስናሁ፡ ይከውን፡ ለምኔት፡ F.N. 10.

c)esse in rem^lavel rei^la( zu etwas dienen^de, gereichen^de), ለ፡ rei: ; ; ወይከውን፡ ፍሬሁ፡ ለሲሳይ፡ ወቈጽሉ፡ ለፈውስ፡ ; ; (pro ) i.e. alicui^la, ut: ወይኩንከ፡ ለዐጸደ፡ ወይን፡ ; vel rei et (pro ): ወትከውኖ፡ ዕቅፍተ፡ 1 ; አሮን፡ ይኩንከ፡ ነቢየ፡ ; ; ; ኢይከውነከ፡ ምክሐ፡ (v. ለምክሕ፡ ) ; etiam ከመ፡ rei ( pro^la, loco^la): ኩኖ፡ ለእጓለ፡ ማውታ፡ ከመ፡ አቡሁ፡ .

d)versari in^laaliqua re, በ፡ , ut: በሣልሲት፡ ዓመት፡ ይኩን፡ (poenitens) በጾም፡ ወበጸሎት፡ F.M. 5,8; ዘኮነ፡ በሐዊረ፡ ፍኖት፡ F.M. 32,1; ከመ፡ እኩን፡ ቦቱ፡ ἵνα εὑρεθῶ ἐν αὐτῷ .

e)constare^la

α)manere, firmum esse: በቃሉ፡ ይከውን፡ ኵሉ፡ σύγκειται ; ነገር፡ ዘተናገርክሙ፡ ኢይከውን፡ (v. ኢይቀውም፡ ) ἐμμείνῃ .

β)de pretio, : ኮነ፡ ርእሰ፡ አድግ፡ ፶ ሰቅለ፡ ብሩር፡ caput asini erat quinquaginta siclis^la ; n. 864 በ፡ , ut: መስፈርተ፡ ስንዳሌ፡ በሰቅል፡ ትከውን፡ .

f) ዘኮነ፡ vel ዘኮነ፡ ከዊኖ፡ (v. ከዊነ፡ ) quicumque fuerit^la, quicumque^lavel ullus^la( irgendwelcher^de): ዘኮነ፡ ; ዘኮነ፡ ንዋይ፡ πᾶν σκεῦος ; ; ጠዐም፡ እክለ፡ ዘኮነ፡ ; በዘ፡ ኮነ፡ ከዊኖ፡ ὅ τι οὖν ἂν ᾖ ; ዘይቀሥጥ፡ እምቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ዘኮነ፡ ከዊነ፡ Clem. f. 161; ; ወእመሂ፡ በዘኮነ፡ ከዊኖ፡ መግባረ፡ እኩይ፡ (sive quocumque facinore malo) ; ; Clem. f. 133; ; ; እመኒ፡ ገብር፡ አው፡ ሐራዊ፡ አው፡ ነዓዊ፡ ወዘኮነ፡ ከዊኖ፡

4)Significatui esse^lasignificationes quaedam secundariae et speciales admiscentur:

a)est i.e. (factum est quod fieret necesse erat) satis est^la, sufficit^la, ; (pro : alicui^la): ኮነከ፡ አከለከ፡ ἱκανούσθω σοι ; ; ይኩንክሙ፡ ለክሙ፡ ; ይከውነክሙ፡ ( እምይእዜ፡ ) ; Infin. in Nom. vel : ኮነክሙ፡ ዐሪግ፡ ; ኮነክሙ፡ ዐዊዶቶ፡ ; verbi (quae loci interpretatio magis placet, quam est quod^la); ኮንየ፡ (sub ኮን፡ ).

b)fieri potest^la: እፎ፡ ይከውን፡ ነቢብ፡ እምኀበ፡ ዘአልቦ፡ ልሳን፡

c)est alicujus^la, meum^la, tuum^la, decet^laaliquem, vel ለ፡ pers.: ኢኮነ፡ ለክሙ፡ አእምሮ፡ ፍትሕ፡ ; ኢኮነ፡ ለክሙ፡ ታእምሩ፡ መዋዕለ፡ ወአዝማነ፡ ; ኢኮነ፡ ለነ፡ ወለክሙ፡ ዘነሐንጽ፡ ቤተ፡ አምላክነ፡ ; ኢይከውነከ፡ ከመ፡ ትዕጥን፡ .

d)permissum est^la, licet^la( ἔξεστι , ἔστι ): ገብረ፡ ዘኢይከውን፡ ; ; suff. (pro ) vel ለ፡ , ut: ኵሉ፡ ይከውነነ፡ ; እስመ፡ ዝንቱ፡ ኵሉ፡ ኢኮነ፡ ለክርስቲያን፡ ; Infin. sive in , ut: ዘኢይከውን፡ ገቢረ፡ ; ; ; ; ; ; ; sive praemisso ለ፡ , ut: ዘኢይከውኖሙ፡ ለበሊዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; , sive praemisso እምነ፡ (negativo): ; verbi: ኢይከውን፡ ንደዮ፡ ; ; ; ; ; ከመ፡ verbi: ; Rel. Bar.

e)expedit^la, conducit^la: ለከ፡ ይከውነከ፡ ትሕምም፡ ወለቤትከሂ፡ σοὶ συμφέρον ἐστὶ θλιβῆναι ,

ግብር

, m. et fem. , ግበር፡ et ግብራት፡

1)actio^la, efficacia^la, ἐνέργεια .

b)officium^la, munus^la: አግብኦ፡ ውስተ፡ ግብሩ፡ ; ኢይግበር፡ ሕዝባዊ፡ ግብረ፡ ክህነት፡ ; ግብረ፡ ዲያቆን፡ . p. 314.

d)opificium^la, ars^la: ተምህሮ፡ ግብረ፡ እድ፡ ; ; ; ; ይትሜሀር፡ ግብረ፡ ኀጺን፡ ; እለ፡ ኵሎሙ፡ ይጠብቡ፡ በግብሮሙ፡ ; figuli .

3)opus^la( Werk^de) quod quis producit,

c)quae labore parta est merces^la , vel qui a planta producitur fructus^la: ሐሰት፡ ግብራ፡ ለዘይት፡ .

a)peractio^la: ለግብረ፡ ጌጋይ፡ ወኀጢአት፡ 5.

a)causa^la: በእንተ፡ ሠላስ፡ ግብራት፡ ; Lud. e Mss. Colb.

a) በግብር፡

α)per vim^lavel per necessitatem^la, ; ; ; ; ; በግብር፡ ዘእንበለ፡ ፈቃዱ፡ .

β)necessario^la, omnino^la, utique^la( jedenfalls^de): በግብር፡ ይከውን፡ ዘነበበ፡ ዮናስ፡ πάντως .

b) ግብር፡

α)necessario^lavel ad significandum oportet^la, necesse est^la: ግብር፡ ይመጽእ፡ መንሱት፡ (necessario veniet i.e. necesse est veniat) ; ; ; ;

β)omnino^la, sane^la, πάντως .

7)opus praestandum i.e.

a)tributum^la, vectigal^la τέλος ; φόρος , ከመ፡ የሀቡ፡ ግብረ፡ ; ርኡሰ፡ ግብር፡ ; ይሁብዎ፡ ግብረ፡ በበዓመት፡ .

α)collatio^la, λογία

β)reditus^la: p. 303 n. 10.

b)opera serva^la, angaria^la: እለ፡ ይቀውሙ፡ ላዕለ፡ ግብር፡ ἐργοδιωκτοῦντες .

gǝbr , gǝbar , gǝbrāt

Leslau
ግብረ፡ ሕማማት፡ gǝbra ḥǝmāmāt the Rite of Passion Week^en see Hammerschmidt in 117, 233a–b, ሕማም፡

Cross-references:

a) for ቤተ፡ ግብር፡ ቤት፡ (TraCES)

b) for ዓቃቤ፡ ንዋየ፡ ግበር፡ ዐቃቢ፡ (TraCES)

ግብት

accidens improvisum^la, casus subitus^lavel repentinus^la: እመሰ፡ ግብት፡ ውእቱ፡ .

a)temeritas^la: ኀጢአት፡ ዘግብት፡ ( ዘልማድ፡ ) F.M. 2,11; et in Genitivo: temere^lavel recens inventus^la, fortuitus^la, adventicius^la, ut: ዐርከ፡ ግብት፡ ( ዐርክ፡ ዘትካት፡ ) φίλος πρόσφατος ; አምላከ፡ ግብት፡ θεὸς πρόσφατος ; ; ; .

b)Adv. በግብት፡ ( Lud. comm. hist. p. 497 14) et plerumque ግብተ፡

α)subito^la, repente^la, improviso^la, ; ; ; ; ኢይኩነኒ፡ ግብተ፡ ሞት፡ ; ἄφνω ; ; ; ; ἐξαίφνης ; ; ; ; , ἐξάπινα ; ; ; ; ἐξαπίνης ; ἀφνίδιος 1 ; παραχρῆμα ; ἄωρος .

β)nuper^la, recenter^la, προσφάτως ; ; . – : ግብተ፡ ድድቀ፡ ብ፡ ድንቀት።

ግብአት

, fem. et m. ,

1)reditus^la, reditio^la, reversio^la: ሑረት፡ ወግብአት፡ ; ግብአትከ፡ ውስተ፡ ርስትከ፡ ; ; ; ዜና፡ ግብአቱ፡ ለአግሪጳስ፡ ኀበ፡ ሮሜ፡ ; በግብአቱ፡ ἐν τῷ ἀνακάμπτειν αὐτόν ; in temporis: ግብአትየ፡ ἐν τῷ ἐπανέρχεσθαί με .

2)conversio^lapeccatoris, ; ; Lud. e Vit. Pach.

3)proditio^la: በእንተ፡ ግብአቱ፡ ለክርስቶስ፡ in tit.;

gǝbʾat , ግባት፡ gǝbāt

1) royal reception^en ወእምዝ፡ ቦአ፡ ግባት፡ በከመ፡ ሕጉ። ‘Alors il entra à la réception royale, selon sa loi^fr’ 38 l. 14 (ed.), 44 l. 21-22 (tr.)

2) a military inspection conducted when soldiers stand in ranks ( 224 notes that in the example above (4) ግባት፡ ‘è il ricevimento presso il re, ma qui sembra riferirsi direttamente a Sepenhi che vi andò con i soldati in bell’ordine «come porta la regola»’. Alternatively, the word ‘risponde ... ad una specie di rivista, vale a dire quando le truppe sono in fila e in bell’ordine, ma non in ordine di battaglia’.)

መልኀ

I,1[ مَلَخَ V evulsit^la; VIII extraxit, evaginavit, evulsit^la; ܡܠܰܓ vulsit, evulsit^la; alteram hujus radicis formam et significationem ባልሐ፡ ; significatum vicinum habet መሐወ፡ q.v.] ይምላኅ፡

1)evellere^la, extraere^la, eruere^la: plantas, radices: ጊዜ፡ ለተኪል፡ ወጊዜ፡ ለመሊኅ፡ ዘተከሉ፡ ; ከመ፡ እምልኃ፡ ምስለ፡ ሥረዊሃ፡ ; ; ; ; ; ምልኁ፡ እምኔክሙ፡ አሥዋከ፡ ረሲዓን፡ ; dentes መሊኀ፡ አጥራስ፡ Sx. ; cornua ; oculos: ዐይነ፡ ዘይሥሕቅ፡ አባሁ፡ ይመልኅዎ፡ ቋዓት፡ እምግቦን፡ ; ; ; sagittam, tela e vulnere: ; ; .

3)evellere^la, eradicare^la, exstirpare^la, ut: incolas e terra: ናሁ፡ አነ፡ እመልኆሙ፡ እምነ፡ ምድሮሙ፡ ; ; ; vitia: እግዚአብሔር፡ ፈቀደ፡ ከመ፡ ይምላኅ፡ እምኔሆሙ፡ ዛተ፡ ልማደ፡ እኪተ፡ F.M. 22,1. – Semel መልኀ፡ reperi, ubi ባልሐ፡ expectaveris: እግዚአብሔር፡ መልኆሙ፡ ( ለእስራኤል፡ ) እምቅኔ፡ መሪር፡ ( በግብጽ፡ ) Syn. (cod. ). – : መልኀ፡ ዘ፡ መዘዘ፡ ; aliud^la: መልኀ፡ ዘ፡ ነቀለ፡ መዘዘሂ።

malḫa

Grébaut
መልኀ፡ malḫa I,1 ይመልኅ፡ , ይምላኅ፡ «dégainer^fr, extraire^fr, tirer dehors^fr, ôter^fr» ― መዘዘ፡ Ms. BNFabb217, fol. 33r.
75

Leslau
መልኀ፡ malḫa (yǝmlāḫ), () መልሐ malḥa tear out^en, pluck out^en, pull out^en, eradicate^en, eliminate^en, take off^en, weed^en, draw^en (a sword), drag forth^en, (, ) throw away^en; note that (, ) ‘scintillate’ seems to be a transferred meaning 343a

በግዕ

, m. et fem. ( ; ; ; fem. በግዕት፡ vid. infra), et , አባግዕ፡ (passim fem. , ut ; ; ; ) et አባግዕት፡ (Reg. Pach.; ; F.N. 30) [amh. በግ፡ ; in caeteris linguis deest; fortasse onomatopoëtice dictum a balatu, بَغْبَغَةٌ ] ovis^lasine discrimine sexus et annorum, pecus ovillum^la, raro collective ut ; : πρόβατον በግዕ፡ ዘተኀጥአ፡ ; ; በግዕ፡ ጽኑዕ፡ ወበግዕ፡ ድኩም፡ ; ; ; ; ; ; : ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; አባግዕ፡ አትቡዕ፡ κριοὶ προβάτων ; አባግዕ፡ አንስት፡ ; κριός , κριοί aries^la: ; ; ; ; ; ; አባግዐ፡ ጸምር፡ ; ; ἀμνός , ἀμνοί agnus^la: ; ; ; ; ; ἄρνες , ἀρνίον ; ; ; ; ; በግዕ፡ የዋህ፡ ; de hominibus: አባግዐ፡ ሰብእ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; . baggǝʿ

Cross-references: for ማሕስዕ፡ በግዕ ማሕስዕ፡

በግዕት

, fem. , አባግዕ፡ ( በግዕ፡ ), ovis^la, agna^la: በግዕት፡ አንስት፡ ; ; ; ; አሐቲ፡ በግዕት፡ ; F.N. 30; አባግዕ፡ አንስት፡

በግዕ

Cross-references: for ማሕስዕ፡ በግዕ ማሕስዕ፡

ንስቲት

(ut videtur pro ንእስቲት፡ , terminatione it^lae ንእስት፡ formatum)

1)parvitas i.e. adolescentia^la .

2)paulum^la, paululum^la, aliquantulum^la, Christus አሥረቀ፡ ንስቲተ፡ መለኮቶ፡ divinitatem suam paulum effulgere fecit^laLit. Orth.

a)de spatio: ንስቲተ፡ ኀሊፍየ፡ እምኔሆሙ፡ ; .

b)de tempore: ነበረት፡ ንስቲተ፡ ( paulisper^la); ; እምድኅረ፡ ንስቲት፡

c) ንስቲተ፡ ክመ፡ ተረፎሙ፡ ወይዌግሩኒ፡ non multum abest^la, quin^la ; ኀደግዎ፡ እንዘ፡ ንስቲት፡ ኢይሙት፡ ) ንስቲተ፡ paene^la, παρὰ μικρόν . ) በበንስቲት፡ paulatim^la, sensim^la: Platt; ; ኢወሀብኩ፡ በአሐዱ፡ ጊዜ፡ አላ፡ በበ፡ ንስቲት፡ Org.

3)Adjectivi instar nominibus substantivis apponitur

a)paulum^la, exiguum^la: ንስቲት፡ ጥበብ፡ (cfr. ; ).

b)aliquot^la, pauci^la: አምጽእ፡ ንስቲተ፡ በለሰ፡ Rel. Bar.

c)parvus^la, parvulus^la, pusillus^la, exiguus^la, de rebus: ሀገር፡ ንስቲት፡ ; ; ንስቲት፡ መክፈልት፡ μικρὰ μερίς ; ; ; ; ንስቲት፡ መሶብ፡ Enc.; de animalibus: በግዕት፡ ንስቲት፡ ; de hominibus (sc. de pueris et feminis): ሕፃን፡ ንስቲት፡ (v. ንኡስ፡ ); ;

d)de tempore: brevis^la, ከመ፡ የሀቦሙ፡ ዕረፍተ፡ ንስቲተ፡ ; .

በግዕት

, fem. , አባግዕ፡ ( በግዕ፡ ), ovis^la, agna^la: በግዕት፡ አንስት፡ ; ; ; ; አሐቲ፡ በግዕት፡ ; F.N. 30; አባግዕ፡ አንስት፡

ግዕዝ

1)migratio^la

a)excessus^lamentis, ἔκστασις , ግዕዘ፡ ኅሊና፡ ; .

b)conversiones^lacoeli, ግዕዘ፡ ሰማይ፡ τροπαὶ οὐρανοῦ .

c): ii qui emigraverunt^la, secesserunt^la, liberi facti sunt^la. Hoc nomine ግዕዝ፡ populus Aethiopum, qui ex Arabia in Abyssiniam migravit, se ipse appellabat (cfr. አግዓዚ፡ ), I,4; 56 Deinde eodem nomine vocabantur

α)terra Aethiopum^lai.e. Abyssinia, sive ብሔረ፡ ግዕዝ፡ ; sive ግዕዝ፡ simplex, fem. , ut: ሰላም፡ ለከ፡ ቆመ፡ በቀልት፡ ወአርዝ፤ ዘፈረየተከ፡ ግዕዝ፤ ይስሐቅ፡ ጥቡዕ፡ ሰማዕተ፡ አምላክ፡ ዐዚዝ፤ ; እስከ፡ ዮም፡ ትትፌሣሕ፡ ግዕዝ፡ .

β)lingua Aethiopica^la, sive ልሳነ፡ ግዕዝ፡ sive ግዕዝ፡ simplex: ተዐልዋ፡ እምዕብራይስጢ፡ ኀበ፡ ግዕዝ፡ M.M. f. 49; ( ተተርጐመ፡ ).

2)plerumque m. , ግዕዛት፡ ( ; ). Sicut τρόπος vel ἀναστροφή

a)versandi vel agendi ratio^la, vita^la, mores^la, studium^la, sentiendi ratio^la, ingenium^la: በኵሉ፡ ግዕዝከ፡ ἀναστροφή ; ; ; ; ግዕዝኪ፡ τρόπος ; ዝኬ፡ ውእቱ፡ ግዕዞሙ፡ ( τρόπος pro τόπος ) ; βίος ግዕዝ፡ ዘእንበለ፡ ነውር፡ ; ἀγωγή ; ὁδός , ὁδοί , ታአምሩ፡ ግዕዞሙ፡ ለቴማን፡ ወእከዮሙ፡ ለሳባን፡ ; ይፈድዮ፡ ለሰብእ፡ በከመ፡ ግዕዙ፡ ; ዝንቱ፡ ውእቱ፡ ግዕዝኪ፡ እምንእስኪ፡ ; ; ኃጥእ፡ ዘክልኤቱ፡ ግዕዙ፡ ወምክዕቢተ፡ የሐውር፡ τρίβους ; ἡ ἔξοδος καὶ εἴσοδος ; ; ኵሉ፡ ሰብእ፡ ይረክብ፡ ዘከመ፡ ግዕዙ፡ ἔργα ; ἤθη ; ; ; ዘእንበለ፡ ግዕዝ፡ ἀθέμιτος 1 ; ὅρμημα ; διάνοια ; γνῶμαι ግዕዞሙ፡ ለረሲዓን፡ ; እለ፡ የሐውሩ፡ በግዕዞሙ፡ θελήματα ; ἐνθυμήματα ; ኀደጎ፡ በግዕዙ፡ በዘፈቀደ፡ διαβούλιον ; አልብየ፡ ዘከመ፡ ግዕዝየ፡ ἰσόψυχον ; እምልብሰቱ፡ ለሰብእ፡ ወእምሑረቱ፡ ወእምሠሐቁ፡ ይትዐወቅ፡ ግዕዙ፡ τὰ περὶ αὐτοῦ ; ; ለእመ፡ ኢኮነት፡ ከመ፡ ግዕዝከ፡ κατὰ χεῖρά σου ; ጠቢብ፡ በሥነ፡ ግዕዙ፡ ; እምነ፡ ግዕዙ፡ ያሜክርዎ፡ ለሰብእ፡ ; ለንኡስኒ፡ ወለዐቢይኒ፡ አሠኒ፡ ግዕዘከ፡ ወቃለከ፡ ; ኢትወልጥ፡ ግዕዘከ፡ μὴ ἀλλάξῃς σεαυτόν ; ወልድከ፡ ዘኢየሐውር፡ በግዕዝከ፡ ; ዘይቤለከ፡ ዐቢይ፡ ኦሆ፡ በሎ፡ ለግዕዙ፡ ; በግዕዘ፡ ልቦሙ፡ እኩይ፡ ; ; ; ዐርዮ፡ ግዕዝ፡ ὁμόνοια ; ብእሲ፡ ምስለ፡ ብእሲቱ፡ እለ፡ የኀብሩ፡ ግዕዘ፡ ; እምከመ፡ ዐረዩ፡ ግዕዛቲሆሙ፡ ; ውእቱ፡ እምሰብእ፡ ሠናያነ፡ ግዕዝ፡ Etiam pro variis aliis Graecorum vocibus usurpatur:

α) ላሕዎ፡ በከመ፡ ግዕዙ፡ κατὰ τὴν ἀξίαν αὐτοῦ ; κρίσιν .

β) δοκιμή .

γ) συνείδησις (conscientia vitae^lahoneste actae^la): ስምዐ፡ ግዕዝነ፡ ; በሠናይ፡ ግዕዝ፡ ; ; .

b)indoles^la, natura^la, essentia^la, ( Wesen^de) hominis: በኵሉ፡ ግዕዝክሙ፡ καρδίαις ; χάρισμα ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ግዕዘ፡ (Platt ለግዕዘ፡ ) ነፍስቶሙ፡ ይገብሩ፡ οἱ κατὰ σάρκα ὄντες ; ; ; Dei: tres personae ይትወሐዱ፡ ለ፩ ዘውእቱ፡ ግዕዝ፡ Lud. e Mss. Colb.; ግዕዞሙ፡ ዘኢይትፈለጥ፡ Lit. Joh.

c)natura^la, indoles^larerum: ግዕዘ፡ ብሔር፡ ἴχνη ; ; ግዕዞን፡ ለአእባን፡ ; ሰማይ፡ ጥቀ፡ ሠናይት፡ ወብርህት፡ ፈድፋደ፡ በግዕዛ፡ ; ባሕር፡ ወለጠ፡ ግዕዞ፡ (cfr. ግዕዘ፡ ሰማይ፡ supra sub 1, b).

d)ratio^la, modus^la, in : ratione^la, ut: ከመ፡ ኢይትከየድ፡ (I ) ግዕዘ፡ ልስሐተ፡ ጼው፡ ግዱፍ፡ . n. 1189

3)In specie nomine ግዕዝ፡ , quatenus significat nativum^la, usitatum^la, simplex^la, appellantur

a)forma^lavel ordo literarum^laAlphabeti Aethiopici simplex^la, ut ሀ , ለ ( iis formis quae annexis vocalium notulis immutatae sunt, ut ሆ፡ ሂ፡ ሊ፡ al.).

b)primus e tribus canendi modis^la, quibus Abyssini in decantandis hymnis suis liturgicis utuntur ( ዕዝል፡ et አራራይ፡ ), communis^lavel simplex^la: ወእምዝ፡ ትብል፡ ጸሎተ፡ ቅዳሕ፡ ዘእምዳዊት፡ በዜማ፡ ግዕዝ፡ ; ; creberrime, ut: ህየንተ፡ ዕዝል፡ ዘነግህ፡ ግዕዝ፡ al.

በግዕት ሐርጌ ማሕስዕ

, fem. , አባግዕ፡ ( በግዕ፡ ), ovis^la, agna^la: በግዕት፡ አንስት፡ ; ; ; ; አሐቲ፡ በግዕት፡ ; F.N. 30; አባግዕ፡ አንስት፡ , m. , ሐራጊት፡ (nec non አሕሩግ፡ legi in , sed dubito an sit forma bona) mas ovium et caprarum^la, aries et hircus^lavel caper^la. [De etymo nihil certi habeo: nescio an nomen a cornibus inflexis^laductum et ad significandum eum caprum arietemve, cujus cornua jam inflecti coeperunt, adhibitum sit; de quo etymo comparere licuerit أَعْقَصُ , fortasse etiam צָפִיר a ضفر ፀፈረ፡ ] κριός et κριοί ሐርጌ፡ እምውስተ፡ አባግዕ፡ et sine በግዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ሐራጊት፡ ሠናያን፡ (sed in eodem commate etiam አብሓኵ፡ ); χίμαρος et χίμαροι : ሐርጌ፡ እምውስተ፡ አጣሊ፡ ; ; ; ; ; ሐራጊተ፡ ጠሊ፡ , vel sine ጠሊ፡ ; ; ሐራጊት፡ ሥቡሓን፡ ; τράγοι ሐራጊተ፡ ጠሊ፡ . – : ሐርጌ፡ ዘ፡ ጌደር፡ (v. ገልገሉ፡ ); de qua voce Vocabulariorum scholia ad እጐልት፡ et ad ናቃት። et መሐስዕ፡ , , m. et fem. (ut ; ዛቲ፡ ማሕስዕ፡ ), መሓስዕ፡ (sed gramm.§ 48,4 plerumque መሐስዕ፡ ), { መሓስዓት፡ in LV} pullus caprini et ovilli pecoris^la, agnus^la( agna^la), capellus^la( capella^la), hoedus^la[Convenit גְּדִי , ܓܰܕܝܳܐ , גַדְיָא , جَدْيٌ hoedus^la, de quibus consulas Ges. in thes. p. 265; praeterea جَذَعٌ juvencus de brutis et hominibus^la, جَذْعَةٌ hoedus anniculus^la. Haec nomina traxisse videtur non a carpendo et avellendo^lapabulum, sed quia vel a matre^lavel a matris alimento avulsus^la( ablactatus^la) est]. Crebro species adjicitur, ut: ማሕስዐ፡ በግዕ፡ ; መሓስዐ፡ አባግዕ፡ ; ; ; ማሕስዐ፡ ጠሊ፡ ; ; ; ; መሓስዐ፡ አጣሊ፡ ; . In loco , ubi Graecus habet ἀπὸ τῶν ἀρνῶν καὶ τῶν ἐρίφων λήψεσθε , Aethiops simpliciter posuit: ተኅሥኡ፡ ማሕስዐ፡ . Aliis in locis modo ἔριφος , ἐρίφιον ; ; ; ; ; ( አባግዕ፡ ), modo ἀμνός , ἄρνες ; ; hac voce ማሕስዕ፡ redduntur. De aetate pulli variis e locis apparet, non tantum anniculum ( ማሕስዐ፡ ዓመት፡ ) sed etiam lactentem ( በመሥዋዕተ፡ መሐስዐ፡ በግዕ፡ ἐν προσφορᾷ ἀρνὸς γαλαθηνοῦ ; መሐስዐ፡ በግዕ፡ ፩፡ ἄρνα γαλαθηνόν ) hoc nomine appellari. – Voc. Ae.^la: መሐስዕ፡ ዘ፡ የበግዕ፡ ገልገል፡ ; aliud^la: መሐስዕ፡ ዘ፡ ወጠጤ፡ ḥarge , ሐርጊ፡ ḥargi , ḥarāgit , ʾaḥrug , ሐርጊያን፡ ḥargiyān

Grébaut
ሐርጊ፡ ḥargi , Pl. ሐርጊያን፡ ḥargiyān «mas gregis^la» ― ጊደር፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 12.
48

Leslau
ሐርጌ ḥarge ( ሐራጊት ḥarāgit , አሕሩግ፡ ʾaḥrug ), ( 48) ሐርጊ ḥargi ram^en, male of sheep or goats^en, kid^en (of goats) 242a

māḥsǝʾ , maḥasǝʿ , ማሕስእ፡ māḥsǝʾ ; maḥasǝʿ , መሓስእ፡ maḥāsǝʾ ; maḥāsǝʿāt , መሓስዕት፡ maḥāsǝʿt

Grébaut
ማሕስእ፡ māḥsǝʾ , መሓስእ፡ maḥāsǝʾ «agneau^fr, chevreau^fr» ― ወጠጤ፡ Ms. BNFabb217, fol. 34v.
79

Leslau
ማሕስዕ māḥsǝʾ , መሐስዕ maḥasǝʿ ( 95), ( መሓስዓት maḥāsǝʿāt , መሓስዕት maḥāsǝʿt ), ማሕስእ māḥsǝʾ () suckling kid^en, lamb^en, young goat^en
ማሕስዕ፡ ጠሊ māḥsǝʾ ṭali young kid^en, ጠሊ፡
ማሕስዕ፡ በግዕ māḥsǝʾ baggǝʿ suckling lamb^en, calf^en, kid^en, በግዕ፡
337a

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose