Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

1)surdus^la, ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; በሃም፡ ወጽሙም፡ ; .

a) እምነ፡ negat.: ; ( በሃም፡ col. 485).

b)inobediens^la, qui audire non vult: ኵሎሙ፡ ጽሙማን፡ ἀνήκοοι .

2)mutus, κωφός ; .

3)durus^la ፅሙም፡ – Voc. Ae.^la: ጽሙም፡ ዘ፡ ደንቈሮ፡ ደንቆሮ።

separ., cujus forma abbreviata et inseparabilis est እም፡ ( gramm.§ 164,3). In libris mss. antiquioribus: እምነ፡ , in recentioribus እም፡ frequentius occurrit. Pro እምነ፡ antiquitus usitatum erat እምኔ፡ ut F. Pronomina suffixa ope vocalis ê^lasibi subjungit, ut እምኔየ፡ , እምኔከ፡ al. ( gramm.§ 167,3), rarissime sine ê^la, ut እምኖሙ፡ . Forma እም፡ si verbo a litera መ፡ incipienti praefigitur, ም non bis sed semel tantum exscribitur, ut እምነ፡ ሞቱ፡ vel እሞቱ፡

1)significat discessum^la, distantiam^la, separationem^laab aliquo: a^la, de^la, ex^la: የኀልቁ፡ ኃጥኣን፡ እምድር፡ ; ; ; ; ; ተዘርዉ፡ ኵሉ፡ ሕዝብ፡ እምኔሁ፡ ; ; አይቴ፡ አሐውር፡ እመንፈስከ፡ n. 192 ; በዐሡር፡ መዋዕል፡ እምኮሬብ፡ ; ኢኮኑ፡ ርሑቃነ፡ እምድር፡ ; . Frequentissimus est hic praepositionis usus post verba absentiae, distantiae, separandi, recedendi, fugiendi, mittendi, removendi, rapiendi, revertendi, mutandi, prohibendi, deficiendi et aberrandi, desistendi, cessandi, exinaniendi, quiescendi, occultandi; huic usui vicinus est usus post verba timendi, cavendi, nec non expergiscendi, convalescendi et medendi, purgandi.

a)praemittitur nominibus loci et spatii, ut significet non tantum directionem, unde aliquid veniat vel fiat, ut እምርሑቅ፡ e longinquo^la ; ; እለ፡ እምቅሩብ፡ οἱ ἐγγίζοντες ; እምላዕሉ፡ ; እምሥራቅ፡ ፀሐይ፡ ወእስከነ፡ ዐረብ፡ al., sed etiam partem vel regionem, a^laqua vel versus^laquam aliquid sit: ; ; እምፀጋሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; etiam praepositiones compositas: እምቅድመ፡ , እምድኅረ፡ , እምታሕተ፡ ; nec non terminum, trans quem sit vel a quo incipiat aliquid: ላዕሉ፡ እምኔሁ፡ ; አፍአ፡ እምጥቅም፡ ἔξωθεν τοῦ τείχους ; ውስጠ፡ እምነ፡ መንጦላዕት፡ ; እምነ፡ – እስከ፡ inde a – usque ad^la ; ; ; .

b)nota locutionem adverbialem: መካን፡ እመካን፡ e loco in locum^la, ut: ዘይትፋለስ፡ ሀገር፡ እምሀገር፡ ( infra a): sed etiam እመካን፡ መካነ፡ e loco in locum^la, ut: መልአ፡ ምድረ፡ ስብሐቲሁ፡ እምወሰን፡ ወሰነ፡ implevit terram gloria tua a finibus ad fines^la Enc.

c)nonnumquam, omisso verbo removendi vel prohibendi, in structuris praegnantibus እምነ፡ eundem significatum habet, qui ei post verba prohibendi convenit; dixeris eum negativum^laet sejunctivum^la: ተፈጽመ፡ አፈ፡ አራዊት፡ እምነቢብ፡ obturatum est os bestiarum^la(prohibitus) a loquendo^lai.e. ute ne loquerentur^la ; ; ተገመንኩ፡ እምኔከ፡ polluta sum tibi^la(interdicta) ; etiam ሐሰ፡ ; ኀደረ፡ ህየ፡ እምዔሳው፡ ወልዱ፡ habitavit ibi, procul a filio suo^la ; ; ; { ; ( በሃም፡ ); ( ፅሩዕ፡ ); F.N. 10,8 ( የዋሂ፡ ).

d)post verba carendi^la, ut አጽምአ፡ ; M.M. f. 36 ጽሙእ፡ ; nec non varia exempla sub ጾመ፡ et ጾም፡ }.

2)significat egressum^lae loco, persona, re: ex^la, ab^la: ፃእ፡ እምነ፡ ምድርከ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; . Frequentissimus est hic usus, potissimum post verba egrediendi, surgendi, germinandi, expellendi, extrahendi, eripiendi, al. Deinde adhibetur denotandis

b)materiae, ex^laqua aliquid fit vel componitur: ; ; ; ; ; .

c)initio^la, a quo aliquid exorditur: Platt; ; ;

d)auctori, a^laquo aliquid factum est: ; ; ; ; verbo passivo: እምኔሁ፡ ተቀጽዑ፡ ዐናብርት፡ ; ; . Memorabile est compistum በእምነ፡ , quod in Cyr. satis frequenter occurrit, alias a me quidem nusquam repertum est: ኵሉ፡ በእምኔሁ፡ ወቦቱ፡ ἐν αὐτῷ καὶ δι᾽ αὐτοῦ ; ኵሉ፡ ቦቱ፡ ወበእምኔሁ፡ ተፈጥረ፡ πάντα δι᾽ αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸν ἔκτισται ; ኵሉ፡ በእምኔሁ፡ ቆመ፡ πάντα ἐν αὐτῷ συνέστηκε ; አብ፡ ይሁብ፡ በረከቶ፡ በእምኔሁ፡ ለወልድ፡ διανέμει ὁ πατὴρ δι᾽ υἱοῦ τὰ ἀγαθά ; al.

f)causae remotiori^la: propter^la, ob^la, prae^la: ; ; ; ; ; ; ; እምዐቢይ፡ ረኃብ፡ ; እምግርማከ፡ ; እምፍርሀት፡ ጐዩ፡ ; ; ; ; ; ; potissimum post verba, quae affectum animi significant, ut: ኀፈረ፡ , አንከረ፡ , ተፈሥሐ፡ al.

g)rarius causae instrumentali^laut ; .

h)normae^lavel causae^la, e qua judicatur, cognoscitur: ; ; ; ; .

i)fonti^la, unde aliquid petitur ; ; ; ; ; ; ; .

k)conditioni^la, in qua tamquam in fundamento nitens aliquis agit: ; .

3)significat partem^laex toto exemtam: ፩ እምኔሆሙ፡ ; መኑ፡ እምክልኤሆሙ፡ ; ክልኤቱ፡ እምኔክሙ፡ ; ; ; .

a)omisso vocabulo numerum definienti, significat: aliquid^la, aliquid^la, aliqua pars^la, ut: ሰይጣን፡ ይወዲ፡ እምኔክሙ፡ ውስተ፡ ሞቅሕ፡ e vobis^laaliquot^la ; 2 ; ; ዘይጸውር፡ እምኵሉ፡ በረከተ፡ ግብጽ፡ gestans^laaliquid e bonis Aegypti^la ; ; ; ; .

b)partitive satis frequentatum est post verba ነሥአ፡ , ወሀበ፡ , ኀርየ፡ , በልዐ፡ , ሰትየ፡ , ተርፈ፡ , አትረፈ፡ , መልአ፡ , ጸግበ፡ et ea quae similem habent significatum.

c)hoc እምነ፡ partitivum etiam aliam praepositionem sibi praemissam tolerat, ut: ይቤ፡ አረጋዊ፡ ለእምጠቢባን፡ uni e sapientibus^la

4)usurpatur comparative^la: prae^la; quam^la; et comparativo et superlativo denotando adhibetur; et cum adjectivis participiisque et cum verbis conjungitur: ዐቢይ፡ እምነ፡ major quam^la ; ; ; ሠናይት፡ እምአንስት፡ pulcherrima mulierum^la ; ; ትጠብብ፡ እምኵሉ፡ አርዌ፡ ; ; ; ያፈቅሮ፡ እምነ፡ diligebat cum magis quam^la ; እምኵሉ፡ ጽድቅ፡ ትመውእ፡ ὑπὲρ πάντα νικᾷ ἡ ἀλήθεια ; ለከ፡ ይበጽሐከ፡ እምነ፡ ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ; ; (20); እምነ፡ ክልኤሆሙ፡ ብእሲት፡ እንተ፡ ሠናይ፡ ልባ፡ -27.

a)post እምነ፡ comparativum alias praepositiones et genitivi notam ( ዘ፡ ), quae secundum enuntiationis structuram rei comparatae praemittendae erant, omittere licet: ; , quamquam etiam retineri possunt: ይኄይስ፡ ነቢር፡ ውስተ፡ ገዳም፡ እምስለ፡ ብእሲት፡ መግእዝት፡ ; ; .

b)hoc eodem እምነ፡ vel እም፡ duae enuntiationes integrae inter se comparari possunt; quod ubi fit, እምነ፡ conjunctionem potius quam praepositionem dixeris (quae idem valet quod እምነ፡ ዘ፡ ): ንደቅ፡ ውስተ፡ እደ፡ እግዚአብሔር፡ እምንደቅ፡ ውስተ፡ እደ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; , al.

5)Transfertur ad tempus^la: inde a^la, ex^la, abhinc^la: ; ; ; ; ; እምትካት፡ ; እምዓለም፡ ; እምይእዜ፡ ; እምቅድመ፡ ዓለም፡ inde ab initio mundi^la ; ; እምኔሁ፡ deinde^la ; ; እምዝ፡ post haec^la, deinde^la, deinceps^la, tunc^la, tum^la ; ; ; ; al. ( ዝ ; አሜሃ፡ , ሶቤሃ፡ ); እምዘ፡ et n. 194 እምአመ፡ ex quo^la(tempore) ; ; ; al. ( ዘ፡ ); ; ( አመ፡ ); እምነ፡ statim post^la ; እምሰሚዐ፡ ቃሉ፡ audita ejus voce^la In specie nota

a) ትውልድ፡ እምትውልድ፡ generatio alia post etiam^la ; ; ዕለተ፡ እምዕለት፡ ; et indecl. ዕለት፡ እምዕለት፡ diem alium post alium^la ; ዓም፡ እምዓም፡ ( supra b; et gramm.§ 163,2).

b)etiam locutionibus adverbialibus in Accusativo positis, ut: ይእተ፡ አሚረ፡ , ይእተ፡ ዕለተ፡ haec praepositio praefigitur: እምይእተ፡ ዕለተ፡ (v. ዕለቲ፡ ዕለት፡ ) ; እምይእተ፡ አሚረ፡ (v. እምይእቲ፡ አሚር፡ ) 30, 25; (cfr. እስከ፡ ; et እምድኅረ፡ ሕቀ፡ ; et ለለ፡ ) – እምነ፡ pronomino relativo ዘ፡ postponere licet, ut: ዘእምነ፡ ; . – እምነ፡ aliis praepositionibus praefigitur, ut: ላዕለ፡ , መልዕልተ፡ , መንገለ፡ , ማእከለ፡ , መትሕተ፡ , ቅድመ፡ , በይነ፡ , ኀበ፡ , ታሕተ፡ , ውስተ፡ , ዐውደ፡ , ዲበ፡ , ድኅረ፡ q.v.; et conjunctionibus, ut: ቅድመ፡ , አመ፡ , , ዘ፡ , ድኅረ፡ q.v.

በሃም

, በሃማን፡ mutus^la, elinguis^la, difficulter loquens^la: ትከውን፡ በሃመ፡ ἀποκωφωθήσῃ ; ኢትከውን፡ እንከ፡ በሃመ፡ ; ἄλαλος ; ; ; ἄλογος ; በሃም፡ ወጽሙም፡ δύσκωφος καὶ κωφός ; κωφὸς ; ; μογιλάλος ; σιωπῶν ; በሃማን፡ ( ላዕላዕ፡ ); እምነ፡ negativo: ኮነ፡ ጽሙመ፡ ወበሃመ፡ እምአውሥኦትክሙ፡ ; በሃም፡ ወጽሙም፡ እምናዝዞትክሙ፡ – : በሃም፡ ስጉም፡ ዘ፡ ድዳ፡

በሃም

ጽሙም

1)surdus^la, ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; በሃም፡ ወጽሙም፡ ; .

a) እምነ፡ negat.: ; ( በሃም፡ col. 485).

b)inobediens^la, qui audire non vult: ኵሎሙ፡ ጽሙማን፡ ἀνήκοοι .

2)mutus, κωφός ; .

3)durus^la ፅሙም፡ – Voc. Ae.^la: ጽሙም፡ ዘ፡ ደንቈሮ፡ ደንቆሮ።

በሃም

አልስሐ

II,1insulsum^la, insipidum reddere^la, infatuare^la, inefficacem^lavel vanum reddere^la: ዘነበበ፡ በከመ፡ ረከበ፡ ያለስሕ፡ ርእሶ፡ ; ያለስሓ፡ ለምክሮሙ፡ ; n. 38 አልስሕ፡ ሕምዝ፡ ዘከዐወ፡ ቀታሊ፡ et ; እግዚአብሔር፡ ያልስሕክሙ፡ ( ኦአጋንንት፡ ) ; (Georgius S.) በሃይማኖተ፡ ዚአሁ፡ አልስሐ፡ ኵሎ፡ መዋቅሕቲሁ፡ Deg. ʾalsǝḥa

Grébaut
አልስሐ፡ ʾalsǝḥa II,1 «rendre insipide^fr, rendre inutile^fr» ― አልጫ፡ አደረገ፡ , ከንቱ፡ አደረገ፡ Ms. BNFabb217, fol. 14r. Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 4.
26

Leslau
አልስሐ ʾalsǝḥa causative 318a

ሃይማኖት

( ܗܰܝܡܳܢܽܘܬܐ ) peregrinae formationis, ab Aramaeis petitum, ab Aethiopibus frequentissime usitatum, , m. et fem. :

1)fides qua creditur^la; fidelitas^la( Glaube , Treue ): ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; . (synon. አሚን፡ , ተአምኖ፡ ), ; ; πίστεις ; ሃይማኖተ፡ ተስፋ፡ πίστις ἐλπίδος ; በ in^la ; እለ፡ አዕረፉ፡ በሃይማኖት፡ በክርስቶስ፡ ; ዘይገብር፡ ሃይማኖተ፡ ποιῶν πίστεις ; ; ; ሃይማኖተ፡ ዕቀብ፡ ምስለ፡ ቢጽከ፡ (de amicitia) ; ; ; ያጸንዑ፡ ሃይማኖቶሙ፡ በቀለም፡ ወበማየ፡ ሕመት፡ ; ብእሲ፡ ዚታአምር፡ ከመ፡ ቦ፡ ሃይማኖተ፡ ( fidelem eum esse^la) ; ሀጕለ፡ ሃይማኖቶ፡ fidem perdidit^la ; ; ; በሃይማኖቶሙ፡ in bonam fidem^la ; .

2)fides quae creditur^la( religio^la, confessio^la); ሃይማኖት፡ ቅድስት፡ ; ሃይማኖት፡ ርትዕት፡ fides orthodoxa^la : ርቱዐ፡ ሃይማኖት፡ orthodoxus^la(saepissime; etiam titulus libri cujusdam dogmatici); ሃይማኖተ፡ አበው፡ fides Patrum^la(titulus libri celeberrimi); ጸሎተ፡ ሃይማኖት፡ symbolum fidei^la ; ሃይማኖተ፡ እስላም፡ Islami religio^la ; ሃይማኖተ፡ ንስጦሮስ፡ confessio Nestorii^laEnc.

hāymānot

Grébaut
ሃይማኖት፡ hāymānot , ሃይማኖታት፡ hāymānotāt présente des significations très différentes : foi chrétienne^fr (au sens général), foi catholique^fr (diophysite); foi monophysite de Dioscore^fr (opposée à la foi catholique), (reject de l’« Epistola dogmatica ad Flavianum» du pape Léon Ier, ጦማረ፡ ልዮን፡ ); religion^fr, croyance^fr, etc. አስተጋብኡ፡ ኵሎ፡ መኳንንተ፡ ወሊቃውንተ፡ ወመምህራነ፡ ወኵሎ፡ ዓበይተ፡ መንግሥት፡ ወመከሩ፡ ከመ፡ ይሕትትዎሙ፡ ወይጠይቅዎሙ፡ ነገረ፡ ሃይማኖት። አሜሃ፡ ተዓውቀ፡ ወተጠየቀ፡ ከመ፡ ኮነ፡ ሰብአ፡ ሮም፡ ወከመ፡ የአምኑ፡ በሃይማኖተ፡ ልዮን፡ ርኩስ፡ ዓላዊ፡ እስከ፡ ተናገሩ፡ በቃሎሙ፡ እንዘ፡ ይብሉ፡ ፪ጠባይዓት፡ ሀለዉ፡ በክርስቶስ። ወእምዝ፡ ተሠጥዉ፡ ወይቤሉ፡ ንጉሥ፡ ወሰብኡ፡ ንሕነሰ፡ ኢንብል፡ ከመዝ፡ ዳእሙ፡ ንቤ፡ አልቦ፡ ምንታዌ፡ በክርስቶስ፡ አምላክ፡ ድኅረ፡ ተዋሕዶተ፡ መለኮት፡ ወትስብዕት፡ እንበለ፡ ቱሳሔ፡ ወኢድማሬ። ወነአምን፡ በሃይማኖተ፡ ቅዱስ፡ ዲዮስቆሮስ፡ ጽዱቀ፡ ንባብ። 8.
ሃይማኖት፡ religion au sens le plus général, christianisme, paganisme, doctrines ésotériques, etc. አስተርእዮተ፡ አቴናውያን፡ ወሃይማኖቶሙ። 143.
ሃይማኖት፡ ርትዕት፡ hāymānot rǝtǝʿt foi orthodoxe^fr (monophysite). ተናገረ፡ [ዮሐንስ፡ ዘሀገረ፡ ብርልስ፡] በእንተ፡ ሥርዓተ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ ወሕገ፡ ሃይማኖት፡ ርትዕት። Ms. BNFet111, fol. 120v. ርቱዕ፡
ሃይማኖት፡ croyance mystagogique^fr. እልመስጦአግያ፡ ወይእቲ፡ ሃይማኖት፡ [እንተ፡] መሐሮሙ፡ እግዚእነ፡ ወመድኃኒነ፡ ኢየሱስ፡ ክርስቶስ፡ ለአርዳኢሁ። 72.
ሃይማኖት፡ መሲሓዊት፡ hāymānot masiḥāwit , ሃይማኖት፡ ኦርቶዶክሳዊት፡ hāymānot ʾortodoksāwit religion chrétienne^fr. አድለወ፡ [መክስንድዮስ፡] ለሃይማኖትነ፡ ወአዘዘ፡ ከመ፡ ያቅልሉ፡ ስደተ፡ እምክርስቲያን። 193; አቀመ፡ [ቈስጠንጢኖስ፡] ሃይማኖተ፡ ኦርቶዶክሳዊት። 197; ኮነ፡ [ቈስጠንጢኖስ፡] ዐቃቤ፡ ሃይማኖት፡ መሲሓዊት፡ ወጐያዪ፡ እምአምልኮ፡ ጣዖት። 197; እሉ፡ ጉባኤ፡ ነኪራን፡ እምሃይማኖት፡ መሲሓዊት። Ms. BNFet110, fol. 3vc; ኢይሔልዩ፡ ኀበ፡ ፍጻሜ፡ ሃይማኖት፡ መሲሓዊት። Ms. BNFet110, fol. 36ra. መሲሓዊ፡ , ኦርቶዶክሳዊ፡
9

Cross-references:

a) for for መሃሬ፡ ሃይማኖት፡ መሃሪ፡ (Grébaut)

b) for ሕጸተ፡ ሃይማኖት፡ ሕጸት፡ (Grébaut)

c) for ሕጹጸ፡ ሃይማኖት፡ ሕጹጽ፡ (Grébaut)

d) for ሰብአ፡ ሃይማኖት፡ ሰብእ፡ (Grébaut)

e) for ነገረ፡ ሃይማኖት፡ ነገር፡ (Grébaut)

f) for ነገር፡ ዘሃይማኖት፡ ነገር፡ (Grébaut)

g) for አክሊለ፡ ሃይማኖት፡ አክሊል፡ (Grébaut)

h) for ድደ፡ ሃይማኖት፡ ድድ፡ (Grébaut)

Leslau
ሃይማኖት hāymānot , ሀይማኖት haymānot belief^en, creed^en, faith^en, religion^en
ሃይማኖት፡ ርትዕት፡ hāymānot rǝtǝʿt orthodox religion^en
ሃይማኖት፡ መሲሓዊት፡ hāymānot masiḥāwit faith of the Unctionists^en; see 20–23
ሃይማኖተ፡ አበው፡ hāymānota ʾabaw the Faith of the Fathers^en, a collection of confessions and testimonies of the Church Fathers concerning their Christian belief; see 82
221a–b
ሃይማኖት፡ መሲሓዊት፡ hāymānot masiḥāwit faith of the Unctionists^en; see Hammerschmidt in 60, 364b

Cross-references:

a) for ሐዲሰ፡ ሃይማኖት፡ ሐዲስ፡ (Leslau)

b) for መዝገበ፡ ሃይማኖት፡ መዝገብ (Leslau)

c) for ርቱዐ፡ ሃይማኖት፡ ርቱዕ፡ (Leslau)

ህላዌ

, m. et fem.

1) τὸ εἶναι , esse^la(i.q. ሀልዎት፡ ): ህላዌ፡ ክህነቱ፡ ለዓለም፡ quod sacerdotium ejus aeternum est^la ; ለእግዚአብሔር፡ አልቦ፡ ጥንት፡ ለህላዌሁ፡ ὁ θεὸς ἄναρχος ; በአምጣነ፡ ህላዌ፡ ፀሐይ፡ በ፩ ኆኅት፡ እም፲ወ፪ ኀዋኅው፡ quamdiu sol in una duodecim portarum commoratur^la ; narrabo^la ዕድሜ፡ ህላዌሆሙ፡ ለኵሎሙ፡ በጵጵስናሆሙ፡ quantum temporis singuli Patriarchae fuerint^la

2)essentia^la, existentia^la, substantia^la, natura^larei vel personae: ማይ፡ ኀብአ፡ ፍጥረተ፡ ህላዌሁ፡ . Apud theologos saepissime occurrit: እምአሜሃ፡ ህላዌሁ፡ ለክርስቶስ፡ ሶበ፡ ተወልደ፡ በሥጋ፡ Christi ab eo inde tempore fuit existentia, quo^lanatus est^la(sicut haeretici docent) ; የአምኑ፡ አልቦ፡ ህላዌ፡ ዘእግዚአብሔር፡ ቃል፡ አላ፡ በከመ፡ ቃልነ፡ ለሰብእ፡ ἀνυπόστατον τὸν ἐκ Θεοῦ εἶναι λόγον φασίν ; Messias dicitur Christus^la በእንተ፡ ሢመቱ፡ ወግብሩ፡ አኮ፡ ዘህላዌ፡ አው፡ ዘገጽ፡ εἰς πραγμάτων δήλωσιν , οὐχ ὑποστάσεων οὔτε προσώπων Saepissime Graecorum φύσει respondet: ኢኮነ፡ ( ክርስቶስ፡ ) እግዚአብሔር፡ በህላዌሁ፡ οὐ φύσει θεὸς ὢν (sed assumptione) ; ህላዌ፡ ቃል፡ ἡ τοῦ λόγου φύσις ; እም፪ ህላዌ፡ ተደመረ፡ ፩ ክርስቶስ፡ e duabus naturis^la( φύσεων ) ; Christus^la በህላዌሁ፡ አምላክ፡ φύσει ὑπάρχων θεός ; ነአምን፡ ከመ፡ ውእቱ፡ ወልደ፡ እግዚአብሔር፡ በመንፈስ፡ ወወልደ፡ በሥጋ፡ ወአኮ፡ በ፪ ህላዌ፡ ፩ ወልድ፡ οὐ δύο φύσεις τὸν n. 7 ἕνα θεόν ; ኢኮነኑ፡ ፪ህላዌ፡ ዘሰብእ፡ ወዘአምላክ፡ ἄρ᾽ οὖν δύο φύσεις εἶεν ἂν θεοῦ καὶ ἀνθρώπου ; Essentia^la, οὐσία est in formula illa tritissima: ኅቡረ፡ ህላዌ፡ ὁμοούσιος consubstantialis^la, coessentialis^la ; al.

3)praesentia^la: በህላዌሆሙ፡ ለፍቁራኒሁ፡ praesentibus amicis ejus^la ; በህላዌየ፡ ; ርሕቀትየ፡ እምህላዌ፡ ንጉሥ፡ discessus meus e praesentia regis^la ; ህላዌ፡ ኵለሄ፡ omnipraesentia^la

4)status^la, conditio^la: ህላዌ፡ ግፍዕ፡ ; ገቢረ፡ ጽድቅ፡ ወኵሉ፡ አዝማን፡ ወበኵሉ፡ ህላዌ፡ ; ህላዌ፡ ብፁዓን፡ status beatorum^la ; ኀበ፡ ህላዌሁ፡ ተመይጠ፡ ልሳኑ፡ ውቁይ፡ ; ኀበ፡ ህላዌሁ፡ አግብኦ፡ ad priorem status reduxit eum^la, – Voc. Ae: ህላዌ፡ ብ፡ መኖርያ፡ አካልሂ።

hǝllawe dwelling^en, abode^en ወበሣልሳይ፡ ዓመት፡ ተንሥአት፡ እምሸሜ፡ ከመ፡ ትትራከብ፡ ምስለ፡ ወልዳ፡ መፍቀሬ፡ እሙ፡ ከመ፡ በጥሊሞስ፡ ወአሜሃ፡ ኮነ፡ ህላዌሁ፡ በምድረ፡ ወጅ። ‘E no terceiro anno levantou-se de Xamé, para se encontrar com seu filho , amigo de sua mãe , como Ptolemeu , porque então assistia na provincia de Vaĵ^pt’ 25 l. 12–15 (ed.), 44 l. 3–5 (tr.)

Grébaut
ህላዌ፡ «essentia^la, substantia^la, existentia^la», ህላዌያት፡ –– አነንዋር፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 1.
ህላዌ፡ personne^fr, hypostase^fr. አብ፡ ወወልድ፡ ወመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ፩ [አምላክ፡] በባሕርዪሁ፡ በዕበዩ፡ ወበክብሩ፡ ወበሥልጣኑ፡ አላ፡ በህላዌ፡ ፫። 4
4

Leslau
ህላዌ hǝllāwe substance^en, essence^en, nature^en, existence^en, hypostasis^en, being^en, state^en, presence^en, position^en, condition^en, (Lt) dwelling^en, residence^en
ኢህላዌ ʾihǝllāwe absence^en
ህላውያት hǝllāwǝyāt ( of hǝllāwe ) elements^en
218a

ህላዌ

, m. et fem.

ህላዌ

, m. et fem.

ህልው

, fem. ህሉት፡

1)qui est^la, existens^la: ፈጠረ፡ ፍጥረተ፡ ይኩን፡ ህልወ፡ ἔκτισεν εἰς τὸ εἶναι τὰ πάντα ; መድኀኒነ፡ ዘህልው፡ እምቅድመ፡ ዓለም፡ ; አምጣነ፡ ነፍስ፡ ህሉት፡ ውስተ፡ ሥጋ፡ ; ; ዘህልው፡ ἃ εἰσί , . Conjunctum cum እምነ፡ significat oriundus a^la: ነአምን፡ በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ከመ፡ ኢኮነ፡ ነኪረ፡ እምህላዌ፡ መለኮት፡ እስመ፡ እምአብ፡ ውእቱ፡ ህልው፡ καὶ γάρ ἐστιν ἐκ πατρὸς φυσικῶς

2)is qui vere est^la, verus^la, durans^la, stabilis^la: ንርአይ፡ ለእመ፡ ነገሩ፡ ህልው፡ εἰ οἱ λόγοι αὐτοῦ ἀληθεῖς ; ; ህልወ፡ ቃለ፡ ἀληθῆ λόγον ; አማን፡ ህልወ፡ እብለክሙ፡ ἐγὼ τὴν ἀλήθειαν λέγω ὑμῖν ; ዐስብ፡ ህልው፡ μισθὸς τῆς ἀληθείας ; πιστόν ; ዝንጓጔ፡ ህልው፡ cavillatio perpetua^la, ; ብዕል፡ ህልው፡ ወዕሴት፡ ዘይነብር፡ ለዓለም፡ Inde ህልወ፡ vel በህልው፡ vere^la, revera^la: አኮ፡ በህልው፡ ወአኮ፡ በጽድቅ፡ et ; ህልወ፡ ኮንኩ፡ ምስሌሆሙ፡

3)qui praesto est^la: እስመ፡ ዕበየ፡ ክሂሎትከ፡ ህልው፡ ኀቤከ፡ ዘልፈ፡ πάρεστί σοι ; qui adest^la: እመሰ፡ ኮንኩ፡ ህልወ፡ እምኢተፈጸመ፡ ሎሙዝ፡ si adfuissem, hoc iis non contigisset^la

4) τὸ δέον ዘህልው፡ 1 Platt ( ሀለወ፡ ).

hǝllǝw , fem. hǝllut

Grébaut
ህልው፡ hǝllǝw le vrai, ce qui est exact^fr ከሠተ፡ ለነ፡ ዓቢየ፡ ወመድምመ፡ ወህልወ። 189.
በህልው፡ réellement^fr, exactement^fr እኩሌ፡ ፀሩ፡ ለእግዚአብሔር፡ ኢየሱስ፡ ክርስቶስ፡ እለ፡ ይመይጥዎሙ፡ በህልው፡ ለእለ፡ አምኑ፡ በአማን፡ ቃል፡ ወበምግባር፡ ዝውእቱ፡ ኢየሱስ፡ ክርስቶስ። 193.
ዘበህልው፡ en ce qui concerne la vérité, l’exactitude^fr (m. à m.: le vrai). ናሁኬ፡ ኢተሐከይነ፡ በዘህልው፡ ስምዖ፡ ለእግዚእነ፡ ኢየሱስ፡ ክርስቶስ፡ ወእግዚእነ፡ ዘከመ፡ ገብረ፡ እንዘ፡ ንሬኢ፡ ሀለውነ፡ ወዘከመ፡ ዘለፈ፡ ሕሊናቲነ፡ በኀቤነ። 193.
3

Leslau
ህልው hǝllǝw (fem.) ህሉት hǝllut existing^en, who exists^en, who lives^en, that lasts^en, lasting^en, constant^en, that is present^en, who originates^en, that is true^en, that is exact^en
በህልው ba-hǝllǝw , ህልወ hǝllǝwa really^en, exactly^en, truly^en 218a

ህልው ህልው

, fem. ህሉት፡

4) τὸ δέον ዘህልው፡ 1 Platt ( ሀለወ፡ ).

, fem. ህሉት፡

4) τὸ δέον ዘህልው፡ 1 Platt ( ሀለወ፡ ).

hǝllǝw , fem. hǝllut

ቀለጰ

I,1et ቀልጰጰ፡ quadril. I [amh. ቀለበ፡ كُلَّابٌ n. 416harpago^laet مِخْلَبٌ aduncus unguis^la, خَلَبَ unguibus arripuit^la, momordit^la; ad significationem fere propius accedit لَقٍفَ arripuit celeriter rem jactam^la; rapide cepit^larem, ut famelicus; II deglutivit^la] hiante ore excipere^la, avide dentibus arripere^la(et deglutire^la): በህየኒ፡ እኤዝዝ፡ ለከይሲ፡ ወይቀለጶሙ፡ (v. ወይቀልጶሙ፡ ) δήξεται ; ( ሎለወ፡ ); ወደይዎሙ፡ ውስተ፡ ግብ፡ ወቀለጵዎሙ፡ ዐናብስት፡ እንበለ፡ ይብጽሑ፡ ውስተ፡ ምድር፡ M.M. f. 146; dracones እለ፡ ይቀልጱ፡ ነፍሳተ፡ – Etiam per በ፡ (amharice) scribitur, si quidem hoc exemplum huc pertinet: (cruce eum tuearis) በዘኢይክሉ፡ ቀልቦቶ፡ መስተቃርናነ፡ ሠናይ፡ – : ቀልጰጰ፡ ሐከየ፡ ነሰከ፡ ብ፡ ነከሰ። qalap̣a

Grébaut
ቀለጰ፡ qalap̣a I,1 ይቀልጵ፡ , ይቅልጵ፡ ore excepit^la (projectum, frustum), dévorer^fr, avaler^fr ― ጐረሰ፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 55.
171

Leslau
ቀለጰ qalap̣a I devour^en, swallow^en, bite^en, gnaw^en, chew^en, sting^en, catch with the mouth something that has been thrown^en, catch with an open mouth^en, () snatch away^en, lacerate^en 429b

በ ዝየ ህየ ህየ

praepos. insepar. [ בְּ , ܒ , بِ ]; Pron, suff. ብየ፡ (etiam ቢየ፡ ; ; in ; al.), ብነ፡ , ብከ፡ ብኪ፡ ብክሙ፡ ብክን፡ , m. ቦ፡ (ut ) vel ቦቱ፡ , fem. ባ፡ vel ባቲ፡ , m. ቦሙ፡ fem. ቦን፡ vel ቦቶን፡ vel ቦንቱ፡ ( ; ; ; ).

1)de loco,

a)in quo quid est vel esse cogitatur: in^la, በቤተ፡ መቅደስ፡ in templo^la ; በጽጕ፡ in plateis^la ; በሰማያት፡ in coelis^la ; በምድር፡ ; በኵሉ፡ በሓውርት፡ ; በቤተ፡ ሞቅሕ፡ ; መጽአ፡ በፍኖተ፡ ጽድቅ፡ ; በብሔረ፡ ግብጽ፡ ; በሐቅል፡ ; በጌራራ፡ ; ; በመቅፁት፡ ; ይቤ፡ በልቡ፡ ; በመንፈሰ፡ ዚአሁ፡ ; በህየ፡ ; 21; በዝየ፡ ; በአይቴ፡ ; በዳግም፡ secundo loco^la ; በሣልስ፡ tertio loco^la ; አምጽእዎ፡ በዐራቱ፡ ኀቤየ፡ ; ቦቱ፡ ሀለውነ፡ ; .

α)nonnumquam in^lai.e. super^la: በአንሕስት፡ ; ቁም፡ በእገሪከ፡ ; ; ትሰክብ፡ በገቦከ፡ ዘጸጋም፡ .

β)vel per^la: የዐርጉ፡ ወይወርዱ፡ ቦቱ፡ ( ለሰዋስው፡ ) ; ዘይጸወር፡ በአንቀጽ፡ ; ; በስቍረተ፡ መርፍእ፡ ገመለ፡ አኅለፈ፡ Enc.

b)in quem quid movetur vel immittitur, in^la; ወደቁ፡ በገጽየ፡ ; ወሰዱ፡ ለዳዊት፡ ርእሶ፡ በኬብሮን፡ ; ንግሮሙ፡ በእዝኖሙ፡ ; ሞቅሖ፡ በቤተ፡ ሞቅሕ፡ ; .

c)cui quid vicinum vel propinquum est, in^la, ad^la, apud^la, juxta^la( an ): በመንገድ፡ ; በፈለገ፡ ኮቦር፡ ; ; በኆኅት፡ ; በዝ፡ ደብር፡ ; ; ; ንበር፡ በየማንየ፡ ; ; ገጸ፡ በገጽ፡ facie ad faciem^la ; ዐይነ፡ በዐይን፡ ; hincpost verba apprehendendi: አኀዘኒ፡ በድማሕየ፡ ; አጽናዕኩከ፡ በየማንከ፡ ; adjungendi: ይእስሩ፡ በክሣዱ፡ ማሕረፀ፡ ; ይፅምድዎሙ፡ ለአፍራስ፡ በሰረገላ፡ ; adhaerendi ; offendendi ; .

2)de tempore ita ut respondeant

a)in^lavel Ablativus: በካልእ፡ ዓመት፡ ; በውእቱ፡ መዋዕል፡ ; በአይ፡ ሰዓት፡ ; በሣልስት፡ ዕለት፡ ; በይእቲ፡ ሌሊት፡ ; በጽባሕ፡ ; በኵሉ፡ ሰዓት፡ ; በቀዳሚ፡ ; በዝ፡ ጊዜ፡ ; በጊዜሃ፡ ; በደኃሪ፡ ንፍኀተ፡ ቀርን፡ ; n. 479 በበዓሎሙ፡ ለአይሁድ፡ ; በሀልዎ፡ ዚአየ፡ ኀቤክሙ፡ ; በቀዳሚ፡ ንብረቶሙ፡ .

b)per^lavel Accusativus: በኵሉ፡ መዋዕሊሁ፡ ዘሐይወ፡ l ; ; በዝ፡ ኵሉ፡ ኢሀሎኩ፡ በኢየሩሳሌም፡ ; ;

c)intra^la, post^la ; ; በብዙኅ፡ መዋዕል፡ .

d) በሳብዕት፡ septima vice^la ; በሣልስ፡ tertia vice^la ; በምዕር፡ ; .

3)Transfertur ad

a)statum vel conditionem, in quibus quis vel quid versatur aliquidve facit: ይወፅእ፡ እምህየ፡ በሰላም፡ ; አዐቅበከ፡ በኵሉ፡ ፍኖትከ፡ ; በዳኅን፡ ; ይኩን፡ ንብረትነ፡ በኵሉ፡ ጽድቅ፡ ; ሕየው፡ በፍሥሓ፡ ; በኢያእምሮ፡ ; በትፍሥሕት፡ ; ; ; በምንዳቤየ፡ ; አንስት፡ ይንበራ፡ በገቢረ፡ ሠናይ፡ ; በዕረፍት፡ ይሄሉ፡ ; ቦቱ፡ ሑሩ፡ ; ; .

b)res, quibus quis vel quid circumdatur, vestitur, ornatur: ይመጽኡ፡ በአልባሰ፡ አባግዕ፡ ; ; ; ; ንትዐጸፍ፡ በዝንቱ፡ τοῦτο περιβάλωμεν ; ለበጥዎ፡ በወርቅ፡ ; ቀፈልዎ፡ በብሩር፡ ; ይሜግቡ፡ በጽድቅ፡ መንበሮ፡ ; ይኬልለከ፡ በሣህሉ፡ .

c)comitatum et societatem: cum^la, ; ; ; ጾርዎ፡ መላእክት፡ ነፍሶ፡ ወሰረሩ፡ ባቲ፡ እስከ፡ አርያም፡ ; ይረውጹ፡ በመጻሕፍተ፡ ንጉሥ፡ 2 ; ; ከመ፡ ትምጻእ፡ ላዕሌየ፡ በበትር፡ ወበእብን፡ ; ; ; ; ; ባሕር፡ በምልአ፡ ; በፈሪሀ፡ እግዚአብሔር፡ .

α)de cantu et instrumentis musicis, ad^laquorum sonum cantant vel saltant: አኀዙ፡ ይዝፍኑ፡ በማሕሌተ፡ እግዚኦሙ፡ ; ; ; .

β)cum^laalqa re i.e. ea non obstante^la( licet^la): ; ; ; በኵሉ፡ ዝንቱ፡ ; ወበዝኒ፡ ኢፈራህክሙኒ፡ ; ; ; ; .

d)materiam, qua vel e qua quid fit: በእበን፡ ትነድቅ፡ ምሥዋዐ፡ ; ንሕንጽ፡ በእብን፡ ; ሰብአ፡ ፈጠርከ፡ በንስቲት፡ ነጠብጣብ፡

e)instrumentum, quo quis utitur: ope^la, auxilio^lavel Ablativus, የሐውር፡ በክነፈ፡ ነፋስ፡ ; ከመ፡ በሐብል፡ የአኀዝዎ፡ ; ትገብር፡ ባቲ፡ ( ለበትር፡ ) ተኣምረ፡ ; ; ; ቀተልኮ፡ በኲናት፡ ; በበትር፡ ይዘብጥዎ፡ ; ይትዋነዩ፡ በዕንዚራት፡ ; ወገሮሙ፡ በእብን፡ ; ባቲ፡ ንባርኮ፡ ; ይትሜከር፡ በፍትወተ፡ ዚአሁ፡ ; በዘክሮ፡ 2 ; al. innumeris in locis, nam frequentissimus est hic praepositionis usus. In specie nota: ሰትየ፡ በገይብ፡ bibit e poculo^la ; ; በመጥባሕትከ፡ ሕየው፡ gladio tuo vive^lai.e. vitam sustenta^la ; ; ዘመዉ፡ በአንስቲያ፡ ; .

f)auctorem, a^laquo vel per^laquem quid fit: ብየ፡ ነገሥት፡ ይነግሡ፡ ; ከመ፡ ትትዐየሮ፡ ለእግዚአብሔር፡ በሐዋርያቲከ፡ ; ዘቦቱ፡ ይመጽእ፡ መንሱት፡ ; ; ; ; ኵሉ፡ ቦቱ፡ ኮነ፡ ; saepius post verba passiva, ut ; ; ; .

g)causam efficientem: ሞተ፡ በቍር፡ ; ; ይመጽእ፡ ሕልም፡ በብዙኅ፡ መከራ፡ ; ትውዕዩ፡ በእሳት፡ .

h)causam remotiorem: ob^la, propter^la, ; ; ; ያረምሙ፡ በምክረ፡ ዚአየ፡ ; ይትባረክ፡ በዘርእከ፡ ; conjunctum Infin., ut: በኀጢአ፡ ንዋይ፡ ; በፈሪህ፡ quod timent^la al.; n. 480post verba gaudendi: በዝ፡ ትትፈሥሑ፡ ; ; mirandi: አንከረ፡ በሕይወቱ፡ (quod adhuc vivus erat) ; fastidiendi ; ; pudefiendi ; invidendi: ኢትቅናእ፡ በፍናዊሆሙ፡ .

i)pretium, quo quid acquiritur, venditur, fit ( pro^la), ; ; ; ; ; ; ; ; ; ሐነጸ፡ አብያተ፡ ክርስቲያናት፡ በውእቱ፡ ወርቅ፡ ; post verba ulciscendi et remunerandi: እትበቀሎሙ፡ በኀጢአቶሙ፡ ; የዐስየከ፡ ተስናነ፡ በንዋይከ፡ .

k)auctoritatem, qua nixus vel missus quis agit: በትእዛዘ፡ እግዚአብሔር፡ ; በቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ; በስመ፡ እግዚአብሔር፡ ; በመባሕተ፡ መኑ፡ ; በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ይቤ፡ .

l)numen, per^laquod quis jurat vel obsecrat: ( መሐለ፡ ); ( ረገመ፡ ); በደሙ፡ ለአቤል፡ ጻድቅ፡ (obsecro vos) ; ; በእግዚአብሔር፡ ኢትሚጠኒ፡ per Deum! ne me rejicias!^la

m)argumentum, e quo cognoscunt, et normam, ad quam metiuntur, aestimant, comparant: ex^la, secundum^la, pro^la, cum^la, በዝንቱ፡ ናአምር፡ ; ; ; በሕገ፡ ሙሴ፡ κατὰ τὸν νόμον ; በኍልቈ፡ መዋዕል፡ ዘ፡ ; ; በሥምረትከ፡ ; በፍትወተ፡ ልቦሙ፡ ; በእግረ፡ ደቂቅ፡ ነሐውር፡ ; ንግበር፡ ሰብአ፡ በአርአያነ፡ ወበአምሳሊነ፡ ; ኅዳጥ፡ በኍልቍ፡ ; ; በላዕከ፡ እክለ፡ በመዳልው፡ ; ያገምር፡ ፪ በመስፈርተ፡ ዘርእ፡ ; ; ኑኁ፡ ዕሥራ፡ በእመት፡ ; ; ይትሜሰል፡ በሰይጣን፡ ,1; ተዐርዮ፡ በ፡ ; ኀብረ፡ በ፡ Nota etiam: ፭፻ በ፭፻ ርቡዕ፡ (longitudine) quingentos^laad^lavel per^laquingentos^la(latitudine) ; .

n)rationem et modum: ይሰርሕ፡ ሎቱ፡ በጥበብ፡ ወበጽንዕ፡ ; በኵሉ፡ ልብየ፡ ; ; ዘሰአልክሙ፡ በጸሎት፡ ; ; በእፎ፡ ; ; በአይቴ፡ ; ; creberrime substantivis, infinitivis et participiis praefixum adverbia efficit: ኰነነ፡ በዐመፃ፡ ; በግፍዕ፡ ; ጸርኀ፡ በዐቢይ፡ ቃል፡ ; በእግር፡ ; በ፩ አፍ፡ ; በጸጋ፡ ; በጕሕሉት፡ ; በጽድቅ፡ ; በርስት፡ ; በሐሰት፡ ; በፈቃድ፡ ,3; በጽርዕ፡ gracce^la ; በሠናይ፡ ; በንጹሕ፡ ; በሕሡም፡ ; በኅቡእ፡ ; በፍጡን፡ ; በጽሚት፡ , al.

o)denique usurpatur ad objecta, in quibus versatur vel ad quae pertinet ( c) actio, variis verbis subjungenda:

α) ምሁር፡ በ፡ peritus rei^la ; ይጠብቡ፡ በግብሮሙ፡ ; በኪኖሙ፡ ; ሥሉጥ፡ በ፡ ἐξουσίαν ἔχων ἐν ; ተሠርሐ፡ በኵሉ፡ .

β) ርእየ፡ በ፡ adspicere^la ; ነጺሮ፡ በናእሰ፡ መዋዕሊሁ፡ ratione habita juventutis ejus^laF.M. 10,3; ተናገረ፡ በ፡ de^la ; ; ; ; አልቦ፡ ዘአእመረ፡ ቦሙ፡ ( wußte um sie ) 2 .

γ) አምነ፡ vel ተወከለ፡ በ፡ ; ; ; ; ሐሰወ፡ በ፡ ; ክሕደት፡ በእግዚአብሄር፡ ;

δ) ረኵሰ፡ በ፡ ; ; ተቀደሰ፡ በ፡ ; እሴባሕ፡ በ፡ ; ሠምረ፡ በ፡ ; ተዐቅፈ፡ በ፡ .

ε)( contra^la): አሕሠመ፡ በ፡ ; ንግሩ፡ ብየ፡ ; አስማዕኩ፡ ብከ፡ ; ሶበ፡ ተአዘዘ፡ ቦሙ፡ ስነነ፡ አክይስት፡ ; ትትቈናደዩ፡ ብየ፡ ; n. 481 ዘእገብር፡ በፈርዖን፡ ; .

p)de በ፡ penes^lamox sub በ፡ ; . — Permultis aliis praepositionibus et conjunctioni ከመ፡ q.v., praeponi solet በ፡

( gramm.§ 160,b)

1) ዝየ፡ nudum

a)hic^la, hoc loco^la: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ምንት፡ አቀመክሙ፡ ዝየ፡ .

2)Praepositiones sibi praemissas fert:

a) በዝየ፡ hic^la, hoc loco^la: ; ; ; ; ; ; ተፈጸመ፡ በዝየ፡ ሲራክ፡ Sir. in subscr.

b) እምዝየ፡ vel እምነ፡ ዝየ፡ hinc^la: ; ; ; ; .

c) እስከ፡ ዝየ፡ usque huc^la: ; ; እስከ፡ ዝየ፡ ኵነኔ፡ ሞአብ፡ (hebr. 48,47); እስከ፡ ዝየ፡ ነገረ፡ ኤርምያስ፡ (sec. text. hebr.).

d) ኀበ፡ ዝየ፡ ad haec^la, in hunc^la(mundum): ኢንኔጽር፡ ኀበ፡ ዝየ፡

3)Opponuntur: ዝየ፡ et ከሐክ፡ hic – illic^la, huc – illuc^la: ; ; ; ; በህየ፡ – በዝየ፡ in illa – in hac (vita^la) ; ; እምዝየ፡ ወእምዝየ፡ hinc illinc^la ; . – ( ለፌ፡ ).

loci, a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b), in libris antiquioris aetatis et impressis et manuscriptis ሂየ፡ exscriptum (ut ; ; ): ibi^la, illic^la; istuc^la, illuc^la, eo^la( ህየ፡ hic^la, huc^la), gramm.§ 160,b: ሤሞ፡ ህየ፡ ; ; ; ንሖር፡ ህየ፡ ; ; et ita sexcenties in variis libris. Componitur cum praepositionibus: በህየ፡ ibi^la, illic^la ; ; ; ; ; (unde በህየ፡ – በዝየ፡ in illa – in hac vita^la{ f.}|; ); እምህየ፡ ( እምነ፡ ህየ፡ ) illinc^la, inde^laet loci ; ; ; ; ; ; , et temporis ; አንተ፡ ህየ፡ per^la, praeter^la, trans eum^la( illum^la) locum: ; ; ; ; ; ; ኀበ፡ ህየ፡ illuc^la, ; et cum pronominibus relativis ኀበ፡ – ህየ፡ quo^la( ኀበ፡ ), ዘ፡ – ህየ፡ quo^la ; እለ፡ – ህየ፡ ad quos^la . Hincoriginem duxit: loci, a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b), in libris antiquioris aetatis et impressis et manuscriptis ሂየ፡ exscriptum (ut ; ; ): ibi^la, illic^la; istuc^la, illuc^la, eo^la( ህየ፡ hic^la, huc^la), gramm.§ 160,b: ሤሞ፡ ህየ፡ ; ; ; ንሖር፡ ህየ፡ ; ; et ita sexcenties in variis libris. Componitur cum praepositionibus: በህየ፡ ibi^la, illic^la ; ; ; ; ; (unde በህየ፡ – በዝየ፡ in illa – in hac vita^la{ f.}|; ); እምህየ፡ ( እምነ፡ ህየ፡ ) illinc^la, inde^laet loci ; ; ; ; ; ; , et temporis ; አንተ፡ ህየ፡ per^la, praeter^la, trans eum^la( illum^la) locum: ; ; ; ; ; ; ኀበ፡ ህየ፡ illuc^la, ; et cum pronominibus relativis ኀበ፡ – ህየ፡ quo^la( ኀበ፡ ), ዘ፡ – ህየ፡ quo^la ; እለ፡ – ህየ፡ ad quos^la . Hincoriginem duxit: hǝyya , hiyya

Grébaut
ህየ፡ ወህየ፡ ici et là^fr. (Voir infra ዝየ፡ ወዝየ፡ .)
ሖረ፡ ካዕበ፡ አቡነ፡ ታዴዎስ፡ ኀበ፡ ባሕር፡ ወቆመ፡ ህየ፡ ወህየ። 33.
8

hǝyya , hiyya

ጥቅበት

et suendi ars^la, sartura^la, assutum^la: በህየ፡ ተምህረ፡ ግብረ፡ እድ፤ ጽሕፈተ፡ ወጥቅበተ፡ ወኵሎ፡ ግብረ፡ ምንኵስና፡ ; .

ከረየ

I,1{ et I,2} [ כָּרָה כְּרָא كَرَا , كَارَ , al.; Ges. thes. p. 671] ይክሪ፡ (raro ይክረይ፡ Lud. ex Hist. VII Puer.; Imperat. ክረይ፡ ), fodere^la,

1)sensu proprio ( graben^de):

a)fodere^la, effodere^la, defodere^la

α)rei in terra occultae quaerendae causa: ut: በህየ፡ ከረየ፡ ; ከረይኩ፡ ወነሣእኩ፡ ; ( ), vel rei, sive: fodiendo invenire^la: ከረዩ፡ ንዋየ፡ ልሕኵት፡ sive fodiendo elicere^la: ይከሪ፡ ለርእሱ፡ እከየ፡ ; ብእሲ፡ መዐትም፡ ይከሪ፡ ጋእዘ፡ .

β)foveam, puteum, sepulcrum al.; ከረየ፡ ምድረ፡ ; ዘይከሪ፡ ግበ፡ ; ; ; ; ; አዕመቀ፡ ከሪየ፡ ግበ፡ ; ከረየ፡ ዐዘቅተ፡ ; ; ; ; ; (omisso ); ከረየ፡ መቃብረ፡ ; ከረይኩ፡ (omisso ) ወቀበርክዎ፡ ; መቃብር፡ ዘከረየ፡ ለርእሱ፡ ; ; ከረየ፡ ምክያደ፡ .

b)perfodere^laparietes, muros al.: ይቤለኒ፡ ክሪ፡ ውስተ፡ አረፍት፡ ወከረይኩ፡ ; : ክሪ፡ አረፍተ፡ ; ይከሪ፡ አብያተ፡ በጽልመት፡ ; ; እለ፡ ይከርዩ፡ አብያተ፡ (fures) ; omisso ( einbrechen^de): ከረየ፡ ወሰረቀ፡ ቤተ፡ ነዳይ፡ ; ; ከሪዮ፡ .

c)pastinare^la, repastinare^la: ኢይከርዮ፡ ; ከረየ፡ ታሕቴሁ፡

d)suffodere^la, diruendi causa .

e)incisiones facere^la: ኢይላሕውዎሙ፡ ወኢይከርዮ፡ ሎሙ፡ ( für sie^de) .

2)fodicare^la( stechen^de),

a)fodere^la, effodere^laoculos { stirps I,2}. n. 841

b): fodere^lai.e. incitare^laaliquem ad lasciviam^la, ferociam^la: ፈሐል፡ ኢይክርየኒ፡ ; በእኪት፡ ዕለት፡ ይከሪ፡ ጽጋብ፡ ; ከረያ፡ ጽጋብ፡ ; . – Voc. Ae.:^la ከረየ፡ ወደኀየ፡ ዘ፡ መሐሰ፡ aliud^la: ከረየ፡ ዘ፡ መሐሰ፤ ደኀየ፡ ዘ፡ አጐደጐደ።

አጽንዐ

II,1

1)durum et firmum reddere^la, indurare^la, obfirmare^la: ዋዕየ፡ ፀሓይ፡ ያየብሳ፡ ለምድር፡ ወለጽቡር፡ ወያጸንዕ፡ መሬታ፡ ; አጽንዑ፡ ገጾሙ፡ እምነ፡ ኰኵሕ፡ ; ; እመ፡ አጽናዕክዎ፡ ለሰማይ፡ ወከላእክዎ፡ አውርዶ፡ ዝናም፡ ; cor alicujus: ; ; ; ; ; ; ; .

a)obstinare^la: አጽንዑ፡ ምክሮሙ፡ κατεκράτησαν ἐν .

b)condensare^la: በዕበዪሁ፡ ያጸንዖን፡ ለደመናት፡ .

2)firmare^la, clavis: በቀኖት፡ አጽንዕዎ፡ ; ; ; paxillos .

a)stabilire^la, solidare^la: አመ፡ ያጸንዕ፡ መንበሮ፡ ላዕለ፡ ነፋሳት፡ ; ; ; ; ; ; ; στρίζειν ; domum ; ; .

b)munire^la, praemunire^la: አጽንዐ፡ ሀገሮ፡ ὠχύρωσε ; ἐστερέωσε .

α)tueri^la, protegere^la: ያጸንዖሙ፡ ὑπερασπιεῖ ; ; ; .

β)tutum reddere^la: እለ፡ ያጸንዑ፡ ብሔረ፡ .

γ)Infin. ዐቂበ፡ , tuto^la, vel firmiter^la, vel bene^lacustodire: አጽንዕ፡ ዐቂበ፡ θὲς ἀσφαλῶς ; ለወለትከ፡ አጽንዓ፡ ዐቂቦታ፡ ; ለወለት፡ አጽንዕ፡ ዐቂቦታ፡ ; vel : ይዕቀቡ፡ ያጽንዑ፡ .

c)firme constringere^la, contrahere^la, concludere^la: አጽኒዓ፡ ወቀኒታ፡ ሐቌሃ፡ ; አጽንዐ፡ እገሪሆሙ፡ ውስተ፡ ጕንድ፡ ; ኢታጽንዕ፡ እዴከ፡ እምነ፡ ውሂቦት፡ ; አጽንዐ፡ እዴሁ፡ („pugnum fecit“ Lud.) ከመ፡ ይጽፋዕ፡ Lit. Epiph.

d)intendere^la: እመታ፡ ታጸንዕ፡ ለፈቲል፡ ; ἐπιστηρίζειν ; David አጽንዐ፡ አውታረ፡ አርጋኖን፡ Lud. ex hom. Jacobi Sar.; ወኢያጸንዕ፡ ገጽየ፡ ላዕሌክሙ፡ ; ; ; ; al.; .

3)firmare^la, confirmare^la, confortare^la, corroborare^la, validum reddere^la, aliquem: ἐνισχύσει ; ; n. 1290 ; ; ; ; ; ; ; ኣጸንዐከ፡ ዲበ፡ (v. ውስተ፡ ) መንኰራኵር፡ ርቱዕ፡ ; ; ; ያጸንዐከ፡ አምላክ፡ ለገቢረ፡ ፈቃዳቲሁ፡ ; ; ; ; ; aliquid: አጽንዓ፡ ለጽድቅ፡ ; ውእቱ፡ ያጸንዐከ፡ ልበከ፡ ; አጽናዕከ፡ ብርከ፡ ጽኑዓን፡ ; ወርቅ፡ ወብሩር፡ ያጸንዑ፡ ሀገረ፡ ; manus alicujus ; ; ኣጸንዖ፡ ለዘርእከ፡ .

a)destinare^laaliquem rei ; alicui aliquid, pers et በ፡ rei .

b)ratum facere^la ; .

c)invalescere facere^la: ያጸንዕ፡ ለዝናም፡ („pluviam graviorem reddit“, Lud. e Lit. Epiph.)

d)robur facere^la ; መኑ፡ ዘአጽንዐ፡ ወገብረ፡ ዘንተ፡ ἐνήργησε .

e)vires contendere^la, vim adhibere^la, omnibus viribus agere^la: አጽንዑ፡ ከመ፡ ኢትብልዑ፡ ደመ፡ ; አጽንዐት፡ ለሐዊር፡ ምስሌሃ፡ κραταιοῦται ; አጽንዕ፡ ተቃትሎ፡ .

4)firmiter prehendere^la, com^laprehendere^la, apprehendere^la, tenere^la(sicut κρατεῖν ), et በ፡ manus: ; አጽናዕኩከ፡ በየማንከ፡ ; : አጽናዕከኒ፡ ; ; omisso : ( κραταιώσει ); rei: ዘያጸንዕ፡ ዕርፎ፡ ; ዘያጸንዓ፡ ( ለጥበብ፡ ) ; ; ; .

a)manu tenere^lavel habere^la: ; ; ; al.

b)amplecti^la, prehensum tenere^la( behalten, festhalten ): ; ; ; አጽናዕክዋ፡ ለሠናይት፡ ; ; አጽንዕ፡ ዘብከ፡ ; ; አጽንዖ፡ ሃይማኖት፡ ;

c)memoria prehendere^laet tenere^la: ተምህረ፡ ኵሎ፡ መጻሕፍተ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ ወአጽንዐ፡ በልቡ፡ ብዙኀ፡ አምኔሁ፡ ; ሶበ፡ ያነብቦ፡ ለመጽሐፍ፡ ፩ ጊዜ፡ ያጸንዖ፡

d)occupare^la, potiri^la: ቀደሙ፡ አጽንዖተ፡ ማያቲሆሙ፡ ; አጽንዑ፡ መንግሥቶሙ፡ ቅዱሳን፡ ; .

e)retinere^la: ; ; ; እመ፡ ውእቱ፡ ፈቀደ፡ ያጸንዕ፡ ወይእኅዝ፡ መንፈሰ፡ .

f)continere^la, cohibere^la, coërcere^la: ዘያጸንዕ፡ አጽናፈ፡ ምድር፡ κατέχων ; ዘአጽንዐ፡ ልቦ፡ κατακρατῶν ; ታጽንዓ፡ ርእሰክን፡ κατασχεθήσεσθε ; .

ʾaṣnǝʿa አጽንዐ፡ መካነ፡ ʾaṣnǝʿa makāna stay^en, remain^en በህየ፡ ወዓልነ፡ ቀበላ፡ ጾም፡ ወአጽናዕነ፡ መካነ፡ በህየ፡ እስከ፡ ራብዕ፡ ሰንበተ፡ ጾም፡ ‘nous y passâmes la vigile du Carême et y prolongeâmes notre séjour jusqu’au quatrième samedi du Carême^fr’ 99 l. 35-36 (ed.) , 113 l. 21-23 (tr.) ; አጽንዐ፡ ምክረ፡ , ወሖሩ፡ መንገለ፡ ዳሞት፡ ኀበ፡ መሃይምናኒሆሙ፡ እስመ፡ ሀለወት፡ አሐቲ፡ ሀገር፡ ዘተሰብከት፡ በሃይማኖተ፡ ዚአሆሙ፡ ወበህየ፡ ገብሩ፡ ምዕራፈ፡ ለስደቶሙ፡ ወንጌላዊት፡ ወአጽንዑ፡ መካነ፡ በህየ። ‘ils allèrent au Dāmot, chez leurs coreligionnaires, car il s’y trouvait une ville où avait répandu leur foi; ils fixèrent là le lieu du repos de leur exil évangélique et y demeurèrent^fr’ 120 l. 31-34 (ed.) , 137 l. 16-18 (tr.) ; make a firm decision^en ወዘንተ፡ ምክረ፡ አጽኒዖ፡ አዝማች፡ ተክሎ፡ ተመይጦ፡ መንገለ፡ ከተማሁ። ‘Ayant fait prévaloir ce conseil, l’azmāč Taklo revint à son campement^fr’ 33 l. 36-34 l. 1(ed.) , 39 l. 19-20 (tr.) , ወኀሊፎ፡ ኅዳጥ፡ መዋዕል፡ እምዘ፡ ተዓየኑ፡ ውስተ፡ ውእቱ፡ አምባ፡ አጽንዑ፡ ምክረ፡ ዓበይተ፡ አይሁድ፡ እለ፡ ተጸወኑ፡ ላዕለ፡ ውእቱ፡ አምባ፡ ዘይሰሙ፡ በራብራ፡ ወጎራብራ፡ ወአኃዊሆሙ። ‘Quelques jours après qu’on avait campé dans cette ambā, les chefs des Juifs qui s’étaient fortifiés sur cette ambā, appelés Barāberā, Gorāberā, et leurs frères , prirent une grande décision^fr’ 104 l. 11-14 (ed.) , 118 l. 23-26 (tr.) , ወአጽንዑ፡ ምክረ፡ ከመ፡ ይትመየጡ፡ ለምክራም፡ ኀበ፡ እምርት፡ ቤተ፡ ምክራም፡ ወቤተ፡ ሀጋይ፡ ዘትሰመይ፡ ጉባኤ። ‘On finit par décider de revenir passer la saison des pluies dans le séjour bien connu de la saison des pluies, le séjour de l’été, qui s’appelle Gubā’ē^fr’ 116 l. 27-29 (ed.) , 132 l. 29-32 (tr.) , ወበህየ፡ መከረ፡ ከመ፡ ይሖር፡ ደኸኖ፡ ለፀቢአ፡ ውእቱ፡ ትርኵ፡ ወአፅንአ፡ ዘንተ፡ ምክረ። ‘c’est là qu’il décida d’aller à Dakhano combattre ces Turcs. Il confirma cette décision^fr’ 130 l. 14-15 (ed.) , 148 l. 7-8 (tr.) , መካን፡

Leslau
አጽንዐ፡ መካነ፡ ʾaṣnǝʿa makāna he remained^en 559a

ተመክዐበ

quadril. III,1

1)duplicari^la, duplo augeri^la: ወይትመክዐብ፡ መዋዕለ፡ ሕይወቱ፡ ; ከመ፡ ኢይትመክዐብ፡ ሀጕልክሙ፡ Chrys. ; F.M. 6,6; በህየ፡ ይትመክዐብ፡ ሎቱ፡ (duplex praemium dabitur) ; ; Mavâs. 61;

2)multiplicari^la: ወተመክዐበ፡ ለከ፡ (semen tuum) ቦዘምእት፡ ወዘስሳ፡ ወዘሠላሳ፡ Lud. e Vit. Joh. Camae. – Voc. Ae.:^la ተመክዐበ፡ ዘ፡ ተራባ።

ህዱእ

: tranquillus^la, quietus^la, compositus^la; in specie: animo sedatus^la, modestus^la, placidus^la: በከመ፡ መንግሥትየ፡ ህዱእ፡ apocr.; ህዱኣን፡ ወዕሩፋን፡ ; ( qui eucharistiae communicat^la) ይኩን፡ ህዱአ፡ አዕይንት፡ ድንጉጸ፡ ልብ፡ F.M. 26,8; ዘኢኮነ፡ ህዱአ፡ በቃሉ፡ ወበምግባሩ፡ ለዘከመዝ፡ ንብረቱ፡ ከንቱ፡ ንስሓሁ፡ ; ከመ፡ በህዱእ፡ ወዕምው፡ ይኩን፡ ንብረትነ፡ Deg.; በህዱእ፡ 1 Platt ( በዕሩፍ፡ rom.). hǝduʾ , ህድእት፡ hǝdʾǝt ; fem. ህዱኣን፡ hǝduʾān , fem. ህዱኣት፡ hǝduʾāt

Grébaut
ህዱእ፡ hǝduʾ , ህዱኣን፡ hǝduʾān «tranquille^fr, tranquillisé^fr » ― ጸጥተኛ፡ Ms. BNFabb217, fol. 11r. Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 2.
ህድእት፡ hǝdʾǝt fem. , ህዱኣት፡ hǝduʾāt «tranquille^fr» ― ጸጥተኛ፡ Ms. BNFabb217, fol. 11r.
በህዱእ፡ ወፅምው፡ bahǝduʾ waḍǝmǝw dans le calme et la tranquillité^fr (langue mystique). ሀብ፡ ምክረ፡ ለመኳንንተ፡ አሕዛብ፡ አግዋርነ፡ በአተነ፡ ወፀአተነ፡ በሰላም፡ ዕቀብ፡ ከመ፡ በህዱእ፡ ወፅምው፡ ሕይወተ፡ እንዘ፡ ነሐዩ፡ በኵሉ፡ አምልኮ፡ ሠናይ፡ በፈሪሀ፡ እግዚአብሔር፡ ወበኂሩት፡ ንትረከብ፡ በክርስቶስ፡ ዘቦቱ፡ ለከ፡ ምስሌሁ፡ ወምስለ፡ ቅዱስ፡ መንፈስ፡ ስብሐት፡ ወእኂዝ፡ ይእዜኒ፡ ወዘልፈኒ፡ ወለዓለመ፡ ዓለም። 12b, ፅምው፡
13–14

Leslau
ህዱእ hǝduʾ calm^en, quiet^en, tranquil^en, placid^en, peaceful^en, relieved^en, calmed down^en 214b

ፅምው ህዱእ

tranquillus^la,

a)rarius de rebus vel locis: ውስተ፡ መካን፡ ግሑሥ፡ ወፅምው፡ ;

b)plerumque de animo: sedatus^la, modestus^la, ἡσύχιος ; የውህ፡ ውእቱ፡ ወፅምው፡ ; ; ፅምው፡ በቃሉ፡ ወራትዕ፡ በልሳኑ፡ Lud. e Syn.; ፅምው፡ በኅሊናሁ፡ Lud. e Vit. Joh. Cam.; ፅምዋን፡ (monachi) Lud. e Vit. Sam.

c) በፅምው፡ in tranquillo^lai.e. tranquille^la, sedate^la, modeste^la: μετὰ ἡσυχίας ; ; ; ንብረቱ፡ ይኩን፡ በፅምው፡ እንዘ፡ ኢያበዝኅ፡ ሠሐቀ፡ ወዘውዐ፡ Clem. f. 239; አላ፡ በፅምው፡ (v. በጸሐምው፡ በጸሕም፡ , cum scholio margin.: በችር፡ ሕባር፡ ) ወበየውሀት፡ ἐπιεικέστερον δὲ καὶ μετὰ ἠπιότητος

d) ፅምወ፡ tranquille^la, sedate^la: presbyteri የቀውሙ፡ ፅምወ፡ Lud. Comm. hist. p. 323; ወባሕቱ፡ ሀለወት፡ ፅምወ፡ Hom. Chrys.

Cross-references: for በህዱእ፡ ወፅምው፡ ህዱእ፡ (Grébaut)

hǝduʾ , ህድእት፡ hǝdʾǝt ; fem. ህዱኣን፡ hǝduʾān , fem. ህዱኣት፡ hǝduʾāt

Leslau
ህዱእ hǝduʾ calm^en, quiet^en, tranquil^en, placid^en, peaceful^en, relieved^en, calmed down^en 214b

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose