Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

[ أَدَآءٌ ; de formatione nominis gramm.§107, β ]

1)res persolvenda^la, debitum^la, aes alienum^la: ; ለመኑ፡ እፈዲ፡ ዕዳ፡ ; ; ትትፈደዩ፡ ዕዳክሙ፡ ; ; አግብአ፡ አኅዘ፡ ዕዳሁ፡ ; እመሂ፡ መጽአኒ፡ ዕዳ፡ si venerit mihi debitum (i.e. exigatur a me) Lud. ex Org.

a)passim cum Genitivo ejus, cui quid debetur: ንቅንዮ፡ ለነዳይ፡ በዕዳነ፡ ; ; ዕዳሁ፡ውእቱ፡ (Platt: ይደልዎ፡ ).

b) በዓለ፡ vel ባዕለ፡ዕዳ፡ creditor^la, δανειστής 4 ; ; ; ; አብዕልተ፡ ዕዳ፡ F. 24,3.

c) ብእሴ፡ ዕዳከ፡ debitor tuus^la, ; vel እለ፡ ይፈድዩ፡ ዕዳ፡

d) ዘይፈዲ፡ ዕዳሁ፡ obaeratus^la .

e) መጽሐፈ፡ ዕዳ፡ libellus debiti^la, chirographum^la: መጽሐፈ፡ ዕዳየ፡ ዘይፈድዩኒ፡ συγγραφή ; χειρόγραφον ; ; Christus ይደመስስ፡ መጽሐፈ፡ ዕዳነ፡ Deg.

2)in libris inferioris aetatis: culpa^la, reatus^la, ut: si quis coactus jurat አልቦ፡ ላዕሌሁ፡ ዕዳ፡ F.M. 22,4; manustupratio onaniae similis est ዳእሙ፡ ይጸንዕ፡ (gravior est) ዕዳሃ፡ ለዛቲ፡ ኀጢአት፡ F.M. 13; ሶበ፡ ኢሰተይክሙ፡ ዝናመ፡ ትምህርት፡ እምኢኮነክሙ፡ ዕዳ፡ ; etiam poena solvenda^la: ይቤሎሙ፡ ናሁ፡ ረሰይኩ፡ ዕዳሃ፡ (mulieris) ላዕሌክሙ፤ ግበሩ፡ ባቲ፡ በከመ፡ ትፈቅዱ፡ ; መጽሐፈ፡ ዕዳ፡ „ epigraphe reatus^la, quae condemnatis affigitur quo causa poenae innotescat“, Lud. Greg.

3)solutio^la, compensatio^la: si quis amiserit rem commodatam, ይደልዎ፡ ዕዳ፡ F.N. 28; F.N. 36.

I,1[ פָּדָה فَدَا soluto pretio redimere^la, quam significationem Aethiopes sub ቤዘወ፡ habent] ይፍዲ፡ (Imperat. ፍደይ፡ exhibet )

1)solvere^la, persolvere^ladebitum: እመ፡ ተሐበይኮ፡ ኀሊ፡ እንከ፡ ዘከመ፡ ትፈዲ፡ ለሊከ፡ ; debiti: ፍድዪ፡ ዕዳኪ፡ ; ; voti: ፍዲ፡ ብፅዓቲከ፡ ; (alicui): ; ; (alicui aliquid): ; ; n. 1379 .

2)reddere^la, restituere^la, vel vel rei: mutuum ; እምዕጹብ፡ መንፈቆ፡ ለእመ፡ ፈደየከ፡ ; ፈድየ፡ (Infin.) ልቃሕ፡ F.N. 27; raptum: ፈደየ፡ ዘሄደ፡ ; in specie compensando^ladamno: ; ; ; ; ; ; ; etiam በ፡ rei, qua damnum restituitur .

3)rependere^la, par pari referre^la, retribuere^la, et rei quae rependitur et rei, pro qua rependitur: መኑ፡ ይፈድዮ፡ ዘለሊሁ፡ ገብረ፡ .

a)remunerari^labenefacta praemiis: ዘይፈዲ፡ ዕሴተ፡ ; ; ; ; ; እፈድየክሙ፡ ህየንተ፡ ዓመት፡ ; .

b)pensare^lamalefacta malis vel poenis: ; ; ; ; ይፈድዮ፡ ለኵሉ፡ በከመ፡ ምግባሩ፡ ; ; ; ; ; ; ; እፈድዮሙ፡ ምግባሮሙ፡ ውስተ፡ ሕፅኖሙ፡ ; ; እፈድየክሙ፡ ፍዳክሙ፡ ዲበ፡ ርእስክሙ፡ ; ; ; ; ይፈድያ፡ ውእቱ፡ ፍዳሃ፡ ; እፈድዮሙ፡ ካዕበተ፡ ዐመፃሆሙ፡ ; ; ; ; etiam ለ፡ pers. ; ; et በ፡ rei, cujus poena sumitur .

4)solvendum habere aliquid i.e. debere^laalicui aliquid, : መጽሐፈ፡ ዕዳየ፡ ዘይፈድዩኒ፡ ; ለመኑ፡ እፈዲ፡ ዕዳ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; : ዘይፈድዩኒ፡ debitores mei^la ; rei: ; ; ዘይፈዲ፡ ዕዳሁ፡ obaeratus^la ; : ዘይፈዲ፡ debitor^la . – : ፈደየ፡ ዘ፡ መለሰ፡

ወይሌ

et interj. [ وَيْلٌ et وَيْلَ , ወይ፡ et አሌ፡ ] casus adversus^la, calamitas^la, infortunium^la, vae!^la ወይሌ፡ በዲበ፡ ወይሌ፡ ; ወይብል፡ መጽሐፉ፡ ላሕ፡ ወብካይ፡ ወወይሌ፡ ; መጽሐፈ፡ ሐሤት፡ ዘኢኮንከ፡ መጽሐፈ፡ ወይሌ፡ Enc.; ኢሳይያስ፡ ነቢይ፡ ይሁቦሙ፡ ወይሌ፡ ለሰካርያን፡ ወይቤ፡ አሌሎሙ፡ F.N. 50; ለመኑ፡ ወይሌ፡ ወለመኑ፡ ሀከክ፡ ; ወይሌ፡ ለ፡ οὐαὶ ἐπί ; ; ወይሌ፡ ላዕለ፡ ናባው፡ – : ብካይ፡ ሰቆቃው፡ ላሕ፡ ወይሌ፡ ዘ፡ ሐዘን፡ ; : ወይለወ፡ ዘ፡ አለቀሰ፡

ሐብረተ

quadril. I (denominatum) i.q. አሕበረ፡ , abstergendo mundare^la, potire^larem, ut color nativus refulgeat: እመ፡ ኢሐብረትዎ፡ ኢይበርህ፡ ; እንተ፡ ኢሐብረትዋ፡ ዛህላ፡ (v. ኢያሕበርዋ፡ ) ; ; ለመኑ፡ ዛቲ፡ ሰይፍ፡ ዘያሐበርትዋ፡ Fal. – : ሐብረተ፡ ዘ፡ ወለወለ።

ዜነወ

quadril. [denominatum videtur ab እንዘ፡ , sicut ٲَذَنَ I et IV certiorem fecit^la]

1)certiorem facere^la, nuntiare^la, annuntiare^la, denuntiare^la, nuntium perferre^la: ἀναγγέλλειν , ἀπαγγέλλειν , : ; ; ; ; ኢትዜንዉነ፡ ; መጻእኩ፡ እዜኑከ፡ ; ዜንውዎሙ፡ ለበሓውርት፡ ; ዘይዜንዎ፡ ; ; ; ; ; ለ፡ pers.: ; ; rei: ዘኒ፡ ኀለፈ፡ ወዘኒ፡ ይመጽእ፡ ውእቱ፡ ይዜኑ፡ ; ዘሰማዕከ፡ ዜኑ፡ ; ለመኑ፡ ዜነውነ፡ ዜና፡ ; መኑ፡ ይዜኑ፡ ዘትካት፡ ; ; ; ; ; : ; ዜንውዩ፡ ዘንተ፡ ነገረኪ፡ ; ; ; ; 2 ; ; et በእንተ፡ rei vel : እለ፡ ኢዜነውዎሙ፡ በእንቲአሁ፡ ; ; ( Platt); interrog.: ይዜንዉከ፡ ወይንግሩከ፡ ምንተ፡ መከረ፡ እግዚአብሔር፡ ; vel ዘከመ፡ ; ( ); ከመ፡ ὅτι ; omisso objecto: ዜንዉ፡ በይሁዳ፡ ; ; ዜንዉ፡ ውስተ፡ … ; ትዜንዉ፡ በመጥቅዕ፡ διαγγελεῖτε σάλπιγγος φωνῇ .

a)laeta nuntiare^la, εὐαγγελίζεσθαι , ዘይዜንዋ፡ ለጽዮን፡ ; ዘይዜኑ፡ ሠናየ፡ ዜና፡ ሰላም፡ ; ይዜንዉ፡ መድኀኒተ፡ ዘእምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ይዜንዉ፡ ሰላመ፡ ; ; .

b)narrare^la, enarrare^la, διηγεῖσθαι , ; ; ; ኢይክል፡ ዜንዎተክሙ፡ በእንተ፡ ስብሐቲሁ፡ .

c)enuntiare^la, indicare^la: ; ዘከመ፡ ዜነዎ፡ ለንጉሥ፡ በእንተ፡ ፪ ኅፅዋኒሁ፡ .

d)praenuntiare^la: n. 1064 ; ዜነዉነ፡ ዜና፡ ነቢያት፡ ከመ፡ ይመጽእ፡ ወልድ፡ Deg.

2)interrogare^la, percontari^la, sciscitari^lade valetudine vel salute alicujus ( a ዜና፡ , Erkundigung einziehen^de), et በበይነ፡ vel በእንተ፡ rei, ut: ዜነውዎ፡ በበይነ፡ ሰላም፡ ; ; vel : 1 ; ወረድነ፡ ንዜንዎሙ፡ ዳኅናሆሙ፡ . – : ዜነወ፡ አይድዐ፡ ዘ፡ ነገረ፡

ጥንፍሕ

vel ጥፍንሕ፡ limis oculis aspiciens^la, strabo^la, ut videtur [coll. شَنَفَ et شَفَنَ ]: ለመኑ፡ ይከውን፡ አዕይንቲሁ፡ በአምሳለ፡ ጥንፍሕ፡ (e ) ; at ጥንፍሕ፡ – ad Syn. habet ጥፍንቁስ፡ ዘ፡ ጭፍን፡

መንሱት

, m. et fem. , መናስው፡

1)tentatio^la(qua homines tentantur), etiam scandalum^la: πειρασμός ; ; ; ; ; ; ; ; ; መናስው፡ Chrys.; M.M. f. 186; ተዐገሡ፡ መናስወ፡ ሰይጣናዊተ፡ ; መናስወ፡ ዓለም፡ Org.; መንሱት፡ πειρατήρια ; σκάνδαλα ; .

2)periculum^la, κίνδυνος , ዘይፈትዋ፡ n. 643 ለመንሱት፡ ባቲ፡ ይመውት፡ ; መንሱት፡ በባሕር፡ ወበየብስ፡ ; ዘመነ፡ መንሱት፡ tempus periculosum^la(navigantibus) Enc.

3)calamitas^la, afflictio^la, angustiae^la(quibus homines tentantur, in specie a Deo iracundo missae, quare crebro respondent) ira Dei^la, poena a Deo immissa^la: ; ἀνάγκαι ; ὁρμή ; plerumque ὁργὴ et θυμός ; ; ; ; እምነ፡ ወይነ፡ መንሱታ፡ ; ዕለተ፡ መንሱት፡ ; ; ; ; ; ; ; ; መንሱተ፡ መዐቱ፡ ; ; ዐቢይ፡ መንሱት፡ ይእቲ፡ ብእሲት፡ ሰካሪት፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; κρίσεις ; እመቦ፡ ዘአንሥአ፡ ላዕሌሁ፡ መንሱተ፡ ከመ፡ ያመንስዎ፡ ( ἀρά ) .

4)animi perturbatio^la, ( passio^la) hominis, πάθος ( ተመንሰወ፡ et ምንስው፡ ).

mansut , manāsǝw

Grébaut
መንሱት፡ mansut , መናስው፡ manāsǝw «tentation^fr, danger^fr, scandale^fr, colère^fr, dépit^fr, tribulation^fr» ― መከራ፡ Ms. BNFabb217, fol. 40v.
97

Leslau
መንሱት mansut ( መናስው manāsǝw ) temptation^en, test^en, trial^en, peril^en, affliction^en, distress^en, calamity^en, offense^en, cause of stumbling^en, divine punishment^en, wrath^en, indignation^en, retribution^en 351b

ብህለ

I,1[amh. ባለ፡ Isenb. grammar p. 136; sine dubio i.q. ܡܰܠܶܠ (cfr. ብዕል፡ et مَالٌ ); Arabice occurrit quidem بَهَلَ sed significat maledixit^la, VIII supplex fuit^lain oratione ( መሐለ፡ ማሕለለ፡ )]; Perf. nonnisi apud scriptores inferioris aevi usitatum est, in Chrys. crebro, ut: ብህለ፡ ካልአ፡ aliud quid dixit^laChrys.; በከመ፡ ብህልከ፡ ut dixisti^la, Chrys.; ዘብህልዎ፡ quod ei dixerunt^lap. 499; vice Perfecti frequentant (abjecto ል፡ ) ይቤ፡ ትቤ፡ ትቤ፡ ትቤሊ፡ እቤ፡ ይቤሉ፡ ይቤላ፡ ትቤሉ፡ ትቤላ፡ ንቤ፡ ; sed ante ል፡ abjectum resumitur: ይቤለኒ፡ እቤሎ፡ caet. ( gramm.§ 92; gramm.§ 152); n. 483Imperf. ይብል፡ ( ትብሊ፡ , ይብሉ፡ caet.); ይበል፡ , Imperat. በል፡ , ብሂል፡ (ut: ከመዝ፡ ብሂሎ፡ ; ); ብሂል፡ (ut: ብሂል፡ ይብሉ፡ ; ; , etiam in ብሂላት፡ verba^laLud.; ብህሎ፡ ( ), ብሂሎት፡ (ut: ኢትክል፡ ብሂሎቶ፡ ; ; ).

1)dicere^la: ውእቱ፡ ይቤ፡ ወኮኑ፡ ; ከመዝ፡ ይቤ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; በል፡ ; በሊ፡ እኅቱ፡ አነ፡ ; ; ; እንዘ፡ ይብል፡ dicens^la ; ; ርኢከኑ፡ ምንተ፡ ይትናገር፡ ዝንቱ፡ ሕዝብ፡ ለብሂል፡ ; plura exempla innumeris in locis obvia non est quod afferamus. C.c. ( alicui^la), ut: ይብለከ፡ ምንተ፡ ትቤ፡ ; በለኒ፡ ኢትፍራህ፡ ; በሎሙ፡ ; ; ; ; ; ሰላም፡ እብል፡ አርያኖስሃ፡ ቀሲስ፡ Enc.; rei: ዘንተ፡ ብሂሎ፡ አርመመ፡ ; ; ለመንት፡ ትብለኒ፡ ዘንተ፡ ነገረ፡ ; .

a)Sequitur

α)plerumque oratio directa, ut ; ; ; ; ኢትበሎ፡ ብፁዕ፡ μὴ μακάριζε αὐτόν ; እለ፡ ይብልዎ፡ ለሠናይ፡ እኩይ፡ (v. እኩየ፡ ) .

β)rarius oratio obliqua, verbi, non tantum ubi quis dicit, se aliquid facere velle vel facturum esse, ut: እንተ፡ ይቤ፡ ይግበር፡ ἣν εἶπε ποιῆσαι ; , sed etiam ubi quis dicit, aliquid esse: መኑ፡ ይብልዎ፡ ይኩን፡ ሰብእ፡ ለወልደ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ .

γ)perraro Infin.: መኑ፡ (v. መነ፡ ) ትብሉኒ፡ ከዊነ፡ quem me dicitis esse?^la .

b)Hoc verbum in extrema oratione, quam quis dicit, collocare licet, ut: እፎ፡ እንከ፡ ትሣሀለኒ፡ ትብሎ፡ ለእግዚአብሔር፡ quomodo igitur Deo^la„^lapropitius mihi esto^la“^ladices?^la 3; ; ; ; ; ; ; ; ; 1 ; ; ; crebro in libris prophetarum (sicut נְאֻם יְהוָֹה ), ut ; .

c)Non de personis tantum praedicatur, sed etiam de libris et literis, et verbis, ubi Latini utuntur dictum^lavel scriptum est^la( in^lalibro, vel verba) haec sunt^la: ወይብል፡ መጽሐፉ፡ ላሕ፡ ወብካይ፡ ወወይሌ፡ ; ከመዝ፡ ትብል፡ መጽሐፉ፡ ; ; ጽሑፍ፡ ዘይብል፡ ; ; 4 ; ከመዝ፡ ይብል፡ ቃለ፡ መጽሐፍ፡ (20),9; ኢታስምዖ፡ ቃለ፡ ዘይብል፡ ረሐቁ፡ እምኔየ፡ አላ፡ አስምዖ፡ ቃለ፡ ዘይብል፡ ኦገብር፡ ኄር፡ ወምእመን፡ ; ita, ubi scriptura sacra allegatur: ከማሁ፡ ይቤ፡ መጽሐፍ፡ ; ; ; ; ; ; በከመ፡ ይቤ፡ ወንጌል፡ ቅዱስ፡

d)Memorabilis est usus Infinitivi ብሂል፡ , ubicumque verba orationis vel singula vocabula aliis exponuntur: እስመ፡ ብሂሎቱ፡ አመ፡ አብኦ፡ ለበኵሩ፡ ውስተ፡ ዓለም፡ዝብሂል፡ አመ፡ ኰነኖ፡ ውስተ፡ ዓለም፡ ብሂል፡ ; ኬፋ፡ ብሂል፡ በነገረ፡ዕብራዊያን፡ ኰኵሕ፡ ብሂል፡ „Cephas“ dicere in lingua Hebraeorum^la(est), „petra“ dicere^lai.e. Cephas significat petram ; ተልሚድ፡ ዝውእቱ፡ ረድእ፡ ብሂል፡ ዘበትርጓሜሁ፡ ; እስመ፡ ጼዴቅ፡ ብሂል፡ ጽድቅ፡ ብሂል፡ ; etiam: ዘ፡ — ብሂል፡ quod — significat^la ; ዝውእቱ፡ ብሂል፡ id est^la , vel ዝብሂል፡ — ውእቱ፡ ; vel ዝብሂል፡ hoc est^la( sive^la) ; vel ብሂል፡ nudum (postpositum), ut: ሰመያ፡ አቤኔዜር፡ እብነ፡ ረድኤት፡ ብሂል፡ nominavit eam Abenezer i.e. lapidem auxilii^la ; ; ; .

2)perraro: loqui^la, ; ኢትብል፡ በትእምርታት፡ ne loquaris e signis^lai.e. ne divines e prodigiis, Lud. e Syn. ( ). n. 484

3)dicere^lai.e. appellare^la, nominare^la, vocare^la, : ወልደ፡ እግዚአብሔር፡ ይብል፡ ርእሶ፡ ; ; ; ; ; ; ለኪ፡ ይደሉ፡ ብሂል፡ እምነ፡ ወብሂለ፡ እግዚእትነ፡ Org.

a) ኦሆ፡ ብሂል፡ obtemperare^la, annuere^la ; ; በእንተ፡ ኦሆ፡ ብሂሎቱ፡ ወትሕትናሁ፡ ob ejus obedientiam et submissionem^la ( ኦሆ፡ ).

b) እንብየ፡ ብሂል፡ nolle^la, abnuere^la, recusare^la ( እንብየ፡ ).

c) ጸጥ፡ ብሂል፡ obmutescere^la, silere^la ; ( ጸጥ፡ ).

d) ባሐ፡ ብሂል፡ ave dicere^la, salvere jubere^la ባሐ፡ .

6)— Alias significationes non est, quod statuamus, quamquam latine nonnumquam vertere licet

a)respondere^laut ; ; .

b)interrogare^laut ; .

c)contra dicere^la, opponere^lavel occurrere^laverbis ut .

d)putare^la, opinari^la, sibi videri^la: ዘይብል፡ ኢአበስኩ፡ ὃς δοκεῖ μὴ ἁμαρτάνειν ; ዘይብል፡ ርእሶ፡ ጠቢብ፡ ( Nr. 3) δόξαντα παρ' αὐτῷ σοφὸν εἶναι .

በል፡ bal 2SgM Imper. ‘come on!, well then!, so then!^en’ 1096a, በሉ፡ ትፍኡ፡ ዘበላዕክሙ፡ ‘Su, sputate quel che avete mangiato^it’ 86 (ed.), 30 (tr.) (‘Su በል፡ in questo senso cf. p. es. 212 and 213 n. 3. ’ 30 n. 156); (‘Uno dei tanti esempi di bal come “orsù”, a non “di”. 213 n. 3.’).

Comparative and etymological data
This seems to be an Amharic expression. በል , በዪ , በሉ are very often used in spoken Amharic.

ኀበ መንገል

; in libris Mss. antiquioribus et impressis nonnumquam ኀቤ፡ (ut: በኀቤ፡ አንቀጽ፡ ; ኀቤአ፡ ; ; gramm.§ 167,3); suff.: ኀቤየ፡ , ኀቤከ፡ ኀቤሁ፡ ኀቤነ፡ al. ( gramm.§ 167,3); significat

A)propinquitatem et contiguitatem: ad^la, apud^la, juxta^la; conjungitur cum nominibus loci, rei, personae: ኀበ፡ ተከዚ፡ παρά τὸν ποταμόν ; ; ; ቆመት፡ ድኅሬሁ፡ ኀበ፡ እገሪሁ፡ ; ; ; ኀበ፡ ዐዘቅት፡ ἐπί τῇ πηγῇ ; ሀሎ፡ ኀበ፡ ኆኅት፡ ; ሀለዉ፡ ኀቤሁ፡ ሰብእ፡ ብዙኃን፡ ; ቆመ፡ አፍአ፡ ኀበ፡ ኆኅት፡ πρὸς τῇ θύρᾳ ; πρὸς τὸ μνημεῖον ; እነብር፡ ኀቤክሙ፡ ; 2 ; ቃል፡ ሀለወ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; እንተ፡ ኀቤየ፡ ἡ πλησίον μου ; ; ነፋኄ፡ ቀርን፡ ኀቤየ፡ ሀሎ፡ ἐχόμενά μου ; .

a)apud^laaliquem i.e. in domo^laejus: ቦቱ፡ ኀቤነ፡ ሣዕረ፡ παρ᾽ ἡμῖν ; ንበር፡ ኀቤሁ፡ οἴχησον μετ᾽ αὐτοῦ ; አኀድር፡ ኀቤክሙ፡ κατοικιῶ ὑμᾶς .

b)in potestate alicujus i.e. penes^la: ኵሎ፡ ዘሀሎ፡ ኀቤሆሙ፡ τὰ ἐν ταῖς χερσίν αὐτῶν ; ብየ፡ ኀቤየ፡ ራብዕተ፡ እዴሃ፡ ለሰቅል፡ ; ; ዝንቱ፡ እምከመ፡ ሀለወ፡ ኀቤክሙ፡ ταῦτα ὑμῖν ὑπάρχοντα ; ኀቤየ፡ ሀሎ፡ መራኁት፡ ἔχω ; ኀቤከ፡ ውእቱ፡ Kuf. p. 136.

c)in animo alicujus i.e. in^la, penes^la: ኢሀለወት፡ ጽድቅ፡ ኀቤነ፡ ἐν ἡμῖν ; ; ; ትእዛዘ፡ ዚአየ፡ ኅባእ፡ኀቤከ፡ παρά σεαυτῷ ; ፈቂደ፡ ገቢረ፡ ሠናይ፡ ሀሎ፡ ኀቤየ፡ παράχειταί μοι .

B)motionem vel directionem ad locum, rem, personam: ad^la, versus^la, in^la, ἐπὶ , πρός al.: አዕይንቲሁ፡ ለእግዚአብሔር፡ ኀበ፡ እለ፡ ይፈርህዎ፡ ; ; ; ; 1 ; ወእምድኅሬሁ፡ ኀበ፡ ምውታን፡ ; ወፅአ፡ ኀበ፡ ኆኅት፡ ; ኣሌዕል፡ እዴየ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ኣቀውም፡ ሥርዐትየ፡ ኀቤሁ፡ ; frequentissime usurpatur post verba eundi: መኑ፡ የሐውር፡ ኀበ፡ ዝንቱ፡ ሕዝብ፡ ; exeundi: ይወጽእ፡ ኀበ፡ ማይ፡ ; ; ; intrandi , ascendendi ; veniendi እመጽእ፡ ኀቤከ፡ ; ; ; ; ; ; ; mittendi ; ; currendi ; ; appropinquandi ; ; tradendi et vendendi (alicui) ; ; ; ferendi ; deponendi et jaciendi ; ; ; fugiendi, se recipiendi ; ( ጕየይ፡ ኀበ፡ ላባ፡ ); revertendi et reducendi ; ; ; attingendi ; inclinandi ; ; monstrandi ( አመረ፡ , መርሐ፡ ); aspiciendi ይኔጽሩ፡ ኀበ፡ ; ; clamandi, rogandi, precandi: ጽራኅ፡ ኀቤየ፡ ; ይስእሉ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ጸሊ፡ ለነ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; querendi, accusandi ; ; transmutandi: ተወለጠ፡ ፍሥሓሆሙ፡ ኀበ፡ ሐዘን፡ ; ወለጡ፡ ግዕዞሙ፡ ኀበ፡ ሥርዐተ፡ መላእክት፡ Org. — De usu vocis ኀበ፡ post ከፈለ፡ vid. ክፈለ፡ — Pronomini relativo postponere licet praepositionem ኀበ፡ , ut: ምድር፡ ዘኀበ፡ ነበርክሙ፡ ; ; ; n. 593 አንቀጽ፡ ዘኀበ፡ ይክዕዉ፡ እዳወ፡ ; ( gramm.§ 202,2). Componitur cum aliis praepositionibus: ለኀበ፡ , quod accuratius, quam ኀበ፡ , directionem in locum, rem, personam notat

1)ad^la, versus^la, in^la ; ባሕታውያን፡ ተመያጥያን፡ ለኀበ፡ ዓለም፡ anachoretae in mundum revertentes^la, ; መርሕ፡ ለኀበ፡ ክርስቶስ፡ παιδαγωγὸς εἰς Χριστόν ; ; ዝንቱ፡ ጾታ፡ ይትከፈል፡ ለኀበ፡ ብዙኅ፡ ክፍል፡ F.M. 23,2.

2)adhibetur designandis rationibus, quae inter res vel personas intercedunt:

a)cum^la, inter^la, erga^la: ከመ፡ ትሑሩ፡ በኂሩት፡ ለኀበ፡ እለ፡ አፍአ፡ εὐσχημόνως πρὸς τοὺς ἔξω ; .

b)in iis quae pertinent ad^la: ለኀበ፡ እግዚአብሔር፡ τὰ πρὸς τὸν θεόν (at ለመንገለ፡ ).

c)in modum^la, tamquam^la, instar^la: አንተ፡ ትከውኖ፡ ሎቱ፡ ለኀበ፡ እግዚአብሔር፡ σὺ δὲ αὐτῷ ἔσῃ τὰ πρὸς τὸν θεόν (at በኀበ፡ ).

d)ad modum^la, normam^la: ተላውያን፡ ለኀበ፡ ቃሉ፡

pars rei conspicua^lavel adversa^la; non usitatur nisi in et st. constr., መንገለ፡ , et praepositionis conjunctionisve vim habet; pronomina suff. per ê^lasibi subjungit ( gramm.§ 166; gramm.§ 167):

A) መነገለ፡

1)versus^la, ad^la, in^la: መንገለ፡ ጽባሕ፡ ; ; ይኔጽር፡ መንገለ፡ ፍኖት፡ ; መንገለ፡ ምድር፡ ; ; ; ; ; ; መንገሌነ፡ ; ይመይጥ፡ እግዚአብሔር፡ ምሕረቶ፡ መንገሌነ፡ ; ; ; ; n. 686aliâs creberrime; ፄወወኒ፡ መንገሌሁ፡ ; feritatem leonum vertit መንገለ፡ የውሀት፡ (in mansuetudinem), Lud.; በቅድሜኪ፡ ወመንገለ፡ ድኅሬኪ፡ Sx. Enc.

2)juxta^la: ኢታቅሞ፡ መንገሌከ፡ ; ; መንገለ፡ ገቦሆሙ፡ .

3)ad^lai.e. quod attinet ad^la( hinsichtlich^de, rücksichtlich^de): መድሎተ፡ ንዋየ፡ ቅድሳት፡ ዘመንገለ፡ ወርቅኒ፡ ወዘመንገለ፡ ብሩር፡ l ; ; ያዕቆብ፡ ጻድቅ፡ መንገለ፡ ሥጋ፡ እኁከ፡ ( dein Bruder dem Fleische nach^de) Cod. Mus. Brit. LIV,7; ዝኒ፡ አኮ፡ ዘመንገለ፡ እግዚአብሔር፡ ዘእነግር፡ κατὰ θεόν ; ዘመንገለ፡ ትስብእቱ፡ , ዘመንገለ፡ መለኮቱ፡ τὸ ἀνθρώπινον , τὸ θεϊκόν

B)Componitur cum aliis praepositionibus

1) በመንገለ፡ (in parte directa ad i.e.) versus^la, juxta^la, praeter^la, ad^la, in^la: በመንገለ፡ ገጽኪ፡ ; በመንገለ፡ የማን፡ ወበመንገለ፡ ፀጋም፡ ; በመንገለ፡ ደወል፡ ; በመንገለ፡ ማእከሉ፡ ; ; .

2) ለመንገለ፡

a)versus^la, ad^la; ለመንገለ፡ መስዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; .

b)ad^lai.e. quod attinet ad^la, ( erga^la, apud^la, de^la): ; ; ንለቡ፡ ለመንገለ፡ ክርስቶስ፡ ( wir wollen einsehen in Bezug auf Christus^de),

3) እምነ፡ መንገለ፡ vel እመንገለ፡ a parte^la, ut: Augustus mandavit, ከመ፡ ይጹሩ፡ ሎቱ፡ (Herodi) እክለ፡ እመንገለ፡ የብስ፡ በአግማል፡ ወእመንገለ፡ ባሕር፡ በአሕማር፡

a)versus^la, ad^lavel a^la: እመንገለ፡ አዜብ፡ κατὰ νότου ; ; ; ; .

b)ratione habita^la, quod attinet ad^la, ( a^la, de^la): እኅትየ፡ ይእቲ፡ እመንገለ፡ አቡየ፡ ; ቅሩባኒሁ፡ ለክርስቶስ፡ እመንገለ፡ ሥጋሁ፡ Chrys. ho. 5; እመንገለ፡ ወንጌልሰ፡ κατὰ μὲν τὸ εὐαγγέλιον ; ኢየሐጽጽ፡ እምኔነ፡ እመንገለ፡ ሃይማኖት፡ F.M. 27,8.

4) እንተ፡ መንገለ፡

a)juxta^la, praeter^la, παρά .

b)versus^la ; ; ; .

c)per regionem i.e. per^la ; .

d)circa regionem i.e. circa^la .

5) ኀበ፡ መንገለ፡ versus^la,

Cross-references: Conj.

a) መንገለ፡ (pro መንገለ፡ ዘ፡ ) quo versus^la, quorsum^la: መንገለ፡ ፈለሱ፡ quo transmigraverunt^la ; መንገለ፡ ተግሕሠ፡ Lud. ex ; መንገለ፡ ትፈቅድ፡ ፍና፡ ; etiam: quocumque in loco^la, ut: መንገለ፡ ተክዕወ፡ (ubicumque effusus est), Lud.

b) እመንገለ፡ ዘ፡ ex adverso ejus quod i.e. secus ac^la, ut: ኣአምር፡ ከመ፡ አንተ፡ አሠነይከ፡ ለነ፡ እመንገለ፡ ዘትኄሊ፡ ከመ፡ አንተ፡ አሕሠምከ፡ ለነ፡

መንገል

A) መነገለ፡

2)juxta^la: ኢታቅሞ፡ መንገሌከ፡ ; ; መንገለ፡ ገቦሆሙ፡ .

B)Componitur cum aliis praepositionibus

2) ለመንገለ፡

a)versus^la, ad^la; ለመንገለ፡ መስዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; .

b)ad^lai.e. quod attinet ad^la, ( erga^la, apud^la, de^la): ; ; ንለቡ፡ ለመንገለ፡ ክርስቶስ፡ ( wir wollen einsehen in Bezug auf Christus^de),

a)versus^la, ad^lavel a^la: እመንገለ፡ አዜብ፡ κατὰ νότου ; ; ; ; .

4) እንተ፡ መንገለ፡

a)juxta^la, praeter^la, παρά .

b)versus^la ; ; ; .

c)per regionem i.e. per^la ; .

d)circa regionem i.e. circa^la .

5) ኀበ፡ መንገለ፡ versus^la,

Cross-references: Conj.

ከፈለ

I,1[amh. ; כָּפַל duplicare^la, bis complicare^la: كِفْلٌ duplum^la, ቀፈለ፡ ] ይክፍል፡

1)dividere^la, partiri^la, rei et partium, ትከፍል፡ ደወለ፡ መሥልስተ፡ τριμεριεῖς ; ክፍልዋ፡ ለምድር፡ ሰብዐተ፡ ክፍለ፡ ; ከፈልዋ፡ ለምድር፡ ፫ መክፈልተ፡ ; ከፈለ፡ ሰራዊቶ፡ ፬ ክፍለ፡ ; ለ፡ partium ; ; vel ኀበ፡ , ut: ይክፍልዋ፡ ለመዓልት፡ ኀበ፡ ፫ መክፈልት፡ F.N. 10,6; ትከፍሎ፡ ለዝንቱ፡ ኀበ፡ ፷፡ Abush., vel በበ፡ , Abush. (crebro).

a)separare^la, arcere^la: ትክፍል፡ ሕዝበ፡ ይዑድዋ፡ ἀφοριεῖς τὸν λαὸν κύκλῳ .

b)distinguere^la: ከመ፡ ይክፍል፡ ማእከለ፡ ቅዱስ፡ ወዘኢኮነ፡ ቅዱሰ፡ διαστέλλειν .

c)dissecare^la: አበሳኬ፡ ውእቱ፡ ከፊል፡ ለ፪ እስመ፡ ፩ ውእቱ፡ ኢየሱስ፡ διατέμνειν Cyr. ad ; እኂዞ፡ መጥባሕተ፡ ለዕድው፡ እንዘ፡ ይከፍሎ፡ (adversarium dissecans) Enc. n. 877

2)dis^lat^laribuere^la, dispertiri^la, διαμερίζειν ; ; ; ይከፍል፡ ምድረ፡ በሤጥ፡ ; ይከፍሎ፡ ለማይ፡ ዘከመ፡ ፈቀደ፡ ; ውስተ፡ loci: አንበሮሙ፡ ወከፈሎሙ፡ ውስተ፡ አህጉር፡ 2 ; ; ማእከለ፡ pers.: ይክፍሉ፡ ማእከለ፡ ክልኤሆሙ፡ ዕሩየ፡ F.N. 41,3; ; ; ; ለ፡ pers.: ከፈለ፡ ኵሎ፡ ዘቦ፡ ጥሪቶ፡ ለክልኤሆሙ፡ ; ; ; : ; ; ; vel ላዕለ፡ pers.: ፈቀድኩ፡ ከመ፡ እክፍላ፡ ( ለመንግሥትየ፡ ) ላዕለ፡ ፫ ውሉድየ፡ ዕሩየ፡ ;

a)tribuere^la, attribuere^la, assignare^laalicui aliquid, : በከመ፡ ከፈሎ፡ ; ; ; መኑ፡ እምከፈለኒ፡ ከመ፡ እኩን፡ ; : ርስትየ፡ ዘከፈልክዎ፡ ለሕዝብየ፡ ; ; .

b)donare^la, largiri^la, rei: ; : ከመ፡ እክፍሎሙ፡ ጥሪተ፡ ለእለ፡ ያአምሩኒ፡ ; ክፍሎ፡ መንፈሰ፡ ጸጋ፡

c)participem facere^laaliquem alicujus, et ምስለ፡ .

3)ut videtur, intransit.: competere^la, contingere^laalicui, : ; ትረስዮሙ፡ ከመ፡ ይክፍሎሙ፡ አክሊሎሙ፡ Lud. ex Lit. Joh.; fortasse etiam .

አስተዋረደ

IV,3e superiore ordine in inferiorem detrudere^laaliquem: qui Melchisedecum Spiritum S. fuisse censent, ያስተዋረድዎ፡ ውስተ፡ አምጣነ፡ ገብር፡ (in gradum servi) ለመንፈስ፡ ቅዱስ፡ Cyr. de

ሥርጽና

, quod nonnisi cum ከዊነ፡ conjunctum occurrit (formatum e ከዊነ፡ ሥሩጽ፡ vel ሠራጺ፡ ) ለመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ለባሕቲቱ፡ ( ይደሉ፡ ) ከዊነ፡ ሥርጽና፡ Spiritui S. soli^la( convenit^la) processionis dignitas^la (cfr. አምላክና፡ ). śǝrṣǝnnā

Leslau
ሥርጽና፡ śǝrṣǝnnā procession^en 535a

መአኀዝ

vel መአኀዝት፡ ( ; sine dubio pro ማእኀዝ፡ collato Subjunctivo stirpis I,1 ይእኀዝ፡ et የአኀዝ፡ ), , መኣኅዝት፡ et መኣኅዝ፡ , nec non መአኀዛት፡ (et መአኅዛት፡ )

1)ansa^lavel uncus^la, quibus quid apprehenditur, quum tollitur, εὐρεῖς መኣኅዝት፡ ; ; .

2)junctura^la, commissura^la, id quo^laduae pluresve res continentur^lasive coagmentantur^la, ( τὰ ἐξεχόμενα ); ( τὰ προςέχοντα ); ecclesiae Lalibelae exstructae sunt sine ጽቡር፡ (maltha) ለመኣኅዝቲሆን፡ , n. 770

3)ornamenta^lailla, calicis speciem referentia, aliaque, quibus scapi vel brachia candelabri sacri quasi inclusa sunt (Einfassungen): መኣኅዝ፡ κρατῆρες ; ; (v. መአኀዝ፡ ); መኣኅዝት፡ (v. መአኀዛት፡ ) ἐνθέμια ; גְּבִיעִים ; text. Hebr. in Cod. C (Oct. P. ); item funda^laseu pala^lagemmarum (Einfassung)

4)fundus occupatus^la, possessio^la: መአኀዘ፡ ሀገር፡ κατάσχεσις πόλεως ; ; መአኀዝተ፡ ሀገር፡ .

5)i.q. ምእኃዝ፡ q.v.

ሰከየ

I,1; ይስኪ፡ (raro ይስከይ፡ , ut in cod. Abbad. XXXV)

1)confugere^lain locum vel ad aliquem: ይሰኪ፡ ህየ፡ ቀታሊ፡ ; ከመ፡ ይስኪ፡ ህየ፡ ; ; ; ; precibus^lavel auxilium petendo adire^laaliquem, ኀበ፡ , ut: ሰከይኩ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ወሰአልክዎ፡ ( ἐνέτυχον ) ; ይሰክዩ፡ ኀቤሁ፡ ; .

2)queri^la; incusare^la; criminari^la, reum facere^la, accusare^la, agere in^laaliquem شَكَا et شَكِى ; ; ; ትትፈደዩ፡ ዕዳክሙ፡ ወትሰክዩ፡ ወትትዋቀሡ፡ ወትትላኰዩ፡ ወትትጋአዙ፡ ; ; ለእመ፡ ሰከዩ፡ ለለ፩እምኔሆሙ፡ si uterque actionem instituit^laF.N. 43; ; ዘይሰኪ፡ actor^laF.N. 43,6; አምጽኦ፡ ሰማዕት፡ ለጥያቄ፡ ላዕለ፡ ዘይሰኪ፡ testes producere actoris est^laF.N. 43,6; ለ፡ vel plerumque ኀበ፡ pers., apud quam queruntur vel actionem instituunt: ; ; ; እመቦ፡ ዘሰከይዎ፡ ኀበ፡ ፈታሒ፡ F.N. 43,9; ሰከያ፡ ( ለወለቱ፡ ) ለመኳንንት፡ ; ሰከዩ፡ ሎቱ፡ ( Augusto^la) ዘገብረ፡ ላዕሌሆሙ፡ ሄሮድስ፡ ; causae vel , quam queruntur vel accusant: ; ; ; ; እለ፡ ይሰክይዎ፡ ejus accusatores^la ; Alexandra ትሰክዩ፡ ለሄሮድስ፡ (Herodem) ; ከመ፡ ይስክይዎ፡ ኀበ፡ ቄሳር፡ ; ዘሰከየ፡ ግብረ፡ ዘኢይትሌበው፡ qui actionem haud perspicuam instituit^laF.N. 43,6; ዘሰከይዎ፡ reus^laF.N. 43,6; vel በእንተ፡ causae, F.N. 43,6; vel በ፡ , ut: ይስክይዎሙ፡ ለአርድእት፡ በዘ፡ ሐሰዉ፡ ἐγκαλείτωσαν αὐτοῖς τὴν ψευδηγορίαν Cyr. c. – : ሰከየ፡ ዘ፡ ተማሕፀነ፡ አጸላሂ፡ ይ።

ጥብዐት

1)fiducia^la, confidentia^la: ተመይጠ፡ ፍርሀቱ፡ መንገለ፡ ጥብዐት፡ Lud. ex Enc.

2)fortitudo^la, constantia^la, perseverantia^la, ; ኣጸንዕ፡ ጥብዐቶሙ፡ ለዐቂበ፡ ሃይማኖት፡ ; ጥብዐተ፡ ኅሊናሁ፡ Enc.; Lud. ex Enc.; etiam in : አይቴኑ፡ ጽንዕከ፡ ወኀይልከ፡ ወጥብዐታቲከ፡ ለሞት፡ (i.e. ለመዊት፡ ) (si quidem lectio sana est).

ጥቡዕ

A)intransit.:

1)libens^la, spontaneus^la, promtus^la, paratus^la: αὐθαίρετοι ; ጥቡዐ፡ sponte^la ; እመ፡ ጥቡዓን፡ አንትሙ፡ εἰ ἔχετε ἑτοίμως ; ትኩን፡ ትቡዐ፡ ከመ፡ ትትልዎ፡ ለእግዚአብሔር፡ ἕτοιμος ; ; ; ለመዊት፡ ጥቡዕ፡ አነ፡ ; ; ; ; ; ለእመ፡ ኮነት፡ ጥብዕተ፡ ለንስሓ፡ ; in malam partem .

2)confidens^la, fidens^la, intrepidus^la, audax^la(in bonam partem): ከመ፡ ትሖር፡ ጥቡዐ፡ በሰላም፡ በኵሉ፡ ፍናዊከ፡ πεποιθώς ; በጥቡዕ፡ ልብ፡ παῤῥησιαζόμενος ; ጸለየት፡ በጥቡዕ፡ ልባ፡ Lud. e Ssal. Req.; ወኢኮነ፡ ጥቡዐ፡ በልቡ፡ δειλός ; ጥቡዐ፡ confidenter^la: ጥቡዐ፡ ትብል፡ .

3)constans^la, firmus^la, perseverans^la: ጥቡዕ፡ ልቡ፡ ለተወክሎ፡ ἐστήρικται ; በነፍስ፡ ጥቡዕ፡ ; ጥቡዓነ፡ ኩኑ፡ ; ንሕነሰ፡ ጥቡዓን፡ ወኢንብል፡ ኦሆ፡ ; ጥቡዐ፡ constanter^la, assidue^la: ሶበ፡ ጸለየ፡ ጥቡዐ፡

4)fortis^la: ብእሲ፡ ጥቡዕ፡ ጥቀ፡ ὑπερμεγέθης (coll. ኢጥቡዕ፡ δειλός ), nisi hoc ጥቡዕ፡ idem quod ትቡዕ፡ censere malueris.

B):

1)libidini^lavel audaciae^laaliorum obnoxius^la, ἐπίχαρμα , ትሬስዮ፡ ጥቡዐ፡ ለጸላኢሁ፡ ; .

2)propositus^la, decretus^la: ክሥት፡ ሊተ፡ ጥቡዓተ፡ ጥበብከ፡ ( decreta^lasapientiae tuae) Lud. e Ssal. Req. – : ጥቡዕ፡ ዘ፡ ጫኻኝ፡ ብርቱሂ፡ ይ፡

አሕረመ

II,1

1)Deo sacrare^la, dicare^la, sacrum constituere^la: ገብሩ፡ ሎሙ፡ ምስለ፡ ወአሕረሙ፡ ሎሙ፡ ዖመ፡ ውስተ፡ ኵሉ፡ አድባር፡ ; አሕረምዎን፡ ( ለመዋዕል፡ ) ለርእሶሙ፡ .

2)Deo devovere^la, prohibere rem velut Deo devotam^la, anathematizare^la ; ; ; ; ; ; .

3)illicitum dicere^la, vetare^la, prohibere^la ; አሕረሙ፡ ለነ፡ አውስቦ፡ ; ኀጢአት፡ ዘአሕረመ፡ እግዚአብሔር፡ F.M. 2,6; ከማሁ፡ ለዕደውኒ፡ አሕረሞሙ፡ እግዚአብሔር፡ ቀሪበ፡ አንስቲያሆሙ፡ በመዋዕለ፡ ትክቶሆን፡ F.M. 10,1; ላዕለ፡ pers. F.N. 24,2; አሕረመ፡ በተዋስቦቶሙ፡ ላዕሌነ፡ nobis connubio cum illis interdixit^laF.M. 5,3; እምስቴ፡ ማይ፡ አሕረምከ፡ ጕርዔከ፡ Enc.; አሕረመ፡ ሕይወቶ፡ እምነጽሮ፡ አንስት፡ Enc.

ʾaḥrama

Grébaut
አሕረመ፡ ʾaḥrama II,1 ያሐርም፡ , ይሕርም፡ «vetuit^la» ― , Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 11.
46

Leslau
አሕረመ ʾaḥrama forbid^en, prohibit as illicit^en, lay a ban^en, consecrate^en, devote^en, cause to be devoted^en, declare as taboo^en, declare illicit^en, anathematize^en 242b

ጊዜ

, m. et fem. , ጊዜያት፡ [adjecta vocali ê^laformatum sicut ዕድሜ፡ , sive etymon cum Ges. in thes. p. 991 a جاز transiit^la, sive a גזז גזה al. secare^la, dividere^la, definire^lapetieris]

1)tempus^la

a)definitum^la, statutum^la, certum^la, καιρός -9; ; ; ; እስከ፡ ተኀልፍ፡ ጊዜሃ፡ ( ለመዐት፡ ) ; ዘእንበለ፡ ይብጻሕ፡ ጊዜሁ፡ ; ቀርበ፡ ጊዜነ፡ ; ; ; መዋዕለ፡ ጊዜሁ፡ ; በዝንቱ፡ ጊዜ፡ በካልእት፡ ዓመት፡ ; ; ጊዜ፡ ዘርእ፡ ለዘሪእ፡ በጽሐ፡ ; ጊዜ፡ ገሚድ፡ ; ; በበ፡ ጊዜ፡ ; ; ; suff. sive sive neutr.: ጊዜሁ፡ tempus ejus i.e. ei definitum: ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

α)diei i.e. hora^la, horae^la, ( vigilia^la): በጊዜ፡ መሥዋዕተ፡ ሰርክ፡ ; ; ጊዜ፡ ምሳሕ፡ ; ; n. 1197 ውእተ፡ ጊዜ፡ αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ; ; ጊዜ፡ ብርሃን፡ , ጊዜ፡ ምሴት፡ ; እስመ፡ ጊዜ፡ ቀትር፡ ውእቱ፡ Rel. Bar.; ; ዘጊዜ፡ ; 3 ; ; ; በጊዜ፡ ጽባሕ፡ ἐν φυλακῇ τῇ ἑωθινῇ ; ; መጽሐፈ፡ ጊዜያት፡ horarium^laCod. Mus. Brit. XXXIV.

β)anni tempus^la, tempus festum^la: ጊዜያቲሆሙ፡ ለአውራኅ፡ ; ኵሉ፡ ጊዜያት፡ ለዓመታት፡ ; ከመ፡ ያእምሩ፡ ጊዜ፡ ዓመታት፡ ; ጊዜ፡ በዓላቲሁ፡ ; .

b)justum^la, idoneum^la, opportunum^la: ኢኮነ፡ ጊዜሁ፡ ለሐኒጸ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; (seq. ከመ፡ ); በጊዜ፡ πρὸς καιρόν ; እስከ፡ ትረክብ፡ ጊዜሁ፡ ; ; ኵሎ፡ በጊዜሁ፡ ወበዐቅሙ፡ ግበር፡ ; በጽሐ፡ ጊዜሁ፡ በዘታነሥእ፡ ርስተከ፡ .

c)tempus^lain genere vel temporis pars^laquaedam: ; ጊዜ፡ ወድድቅ፡ ; ጊዜ፡ ምንዳቤ፡ ; ጊዜ፡ እኩይ፡ ; ጊዜያት፡ ; . በጊዜ፡ ሰዓት፡ ; በጊዜሃ፡ ለይእቲ፡ ዕለት፡ . – Crebro nomini ጊዜ፡ in st.c. posito tota enunciatio subjungitur; latine: tempus quo^la, ut: እስከ፡ ጊዜ፡ ያሰፍጣ፡ καιρὸν τοῦ ἀπατῆσαι αὐτήν ; እምጊዜ፡ የዐርግ፡ ጎሕ፡ ἀπὸ ἀναβάσεως τοῦ ὄρθρου ; ; ያአምሩ፡ ጊዜ፡ ይወጽኡ፡ ወይበውኡ፡ ; በጽሐት፡ ዕለቶሙ፡ ወጊዜ፡ ይትቤቀልዎሙ፡ ; ; ሶበ፡ ኮነ፡ ጊዜ፡ ይዕረብ፡ ፀሓይ፡ ; አይ፡ ጊዜ፡ ሐይወ፡ ( etiam f). –

2)Usurpatur ad exprimenda varia adverbia et particulas:

b) ውእተ፡ ጊዜ፡ vel ይእተ፡ ጊዜ፡ eo tempore^la

β)statim^la, illico^la( ), εὐθέως ; ; al.

c) ጊዜ፡ in et st.c. vice praepositionis temporalis fungitur (pro Abl. Latinorum), ut: ጊዜ፡ ስሱ፡ ሰዓት፡ ; ; .

d) በጊዜሃ፡ horâ ejus i.e. statim^la, illico^la, confestim^la, εὐθύς , εὐθέως ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; παραχρῆμα ; ; ; ; ; παραυτίκα ; አኮ፡ በጊዜሃ፡ οὔπω .

e) ለጊዜሁ፡ vel ለጊዜሃ፡ in praesens^la, in tempus^lavel ad tempus^la, temporarius^la: ለጊዜሁ፡ εἰς τὸ παρόν ; πρὸς καιρόν ( እምድኅሬሁ፡ ) ; ለጊዜሃ፡ πρόσκαιρος ; .

f)Relative usurpatur ( ):

α) ጊዜ፡ vel በጊዜ፡ quo tempore^la, quum^la, quandocumque^la, simulac^la: ጊዜ፡ ጸዋዕከኒ፡ ; ጊዜ፡ ይገብር፡ ὁπότε ; ጊዜ፡ ይሰክብ፡ ; ጊዜ፡ ይወፅኣ፡ ἡνίκα ; ὅταν ; ጊዜ፡ ሠርዐ፡ ሕገ፡ F.M. 8,1; ጊዜ፡ ፈቀደ፡ ; በጊዜ፡ ሰምዐት፡ ; በጊዜ፡ ይትመዓዕ፡ ይከውኖ፡ ድቀቱ፡ ; Platt.

β) እንተ፡ ጊዜ፡ (sec. Lud. etiam አመ፡ ጊዜ፡ ) quo tempore^la, quum^la: እንተ፡ ጊዜ፡ ያዐርፍ፡ ; .

g) በአሐዱ፡ ጊዜ፡ quodam tempore^la, aliquando^la, Lud.

h) ጊዜ፡ – ጊዜ፡ tum – tum^la, modo – modo^la, aliâs – aliâs^la, ; ; quater repetitum ; etiam ጊዜያተ፡ – ጊዜያተ፡ id.,

3)tempus i.e. vicis^la, vices^la: ጊዜ፡ ፫ ሰዓት፡ καιροὺς τρεῖς (ternis horis quotidie) ; በዝ፡ ጊዜ፡ hac in re^la, hac in vice^la ; ; ካልአ፡ ጊዜ፡ alio tempore^la, iterum^la Platt; ፬ ጊዜያተ፡ quater^la ; n. 1198 ከመዝ፡ ገብረ፡ ሠለስተ፡ ጊዜ፡ ter^la ; ; ይትነፋሕ፡ ቀርን፡ ፫ ጊዜ፡ ; ፭ ጊዜያተ፡ quinquies^la ; ፵ ጊዜ፡ ; በዙኀ፡ ጊዜ፡ ; ብዙኀ፡ ጊዜያተ፡ saepenumero^laF.M. 24,1; ; በ፩ ጊዜ፡ una vice^la, semel^la ; አየ፡ ጊዜ፡ ወስፍነ፡ ጊዜ፡ quando et quoties?^la ; በጊዜ፡ እምጊዜያት፡ aliquando^la (ex Arabismo).

gize

Grébaut
ጊዜ፡ ሕማማት፡ gize ḥǝmāmāt La Semaine Sainte^fr, ሕማም፡ (Grébaut)
45

ሜጠ

I,1[ مَاطَ ( مَيْطٌ ) deflexit, declinavit, recessit, repulit^la, nec non מוּט , נוּט , נָטָה , ܡܛܳܐ huc referenda sunt] ይሚጥ፡

1)vertere^la(circumagere, flectere) ; ; ; .

a)avertere^la, ( declinare^la, deflectere^la) ; ይመይጥ፡ ዐይኖ፡ ; ; ሜጣከ፡ አንስት፡ ሕሊናከ፡ ; rei et እምነ፡ , ut: ሜጠ፡ አዕይንቲሁ፡ እምነ፡ ; ; ; ኢትሚጥ፡ እዝነከ፡ እምነ፡ ስእለትየ፡ ; ; ኢትሚጥ፡ ገጸከ፡ እምኔየ፡ ; ; ; ; ; ; et እምነ፡ (avertere, avocare, abalienare): ሜጥዎሙ፡ ለድኩማን፡ እምፍኖተ፡ ጽድቅ፡ ; ይመይጦ፡ ለሰብእ፡ እምኀጢአት፡ .

b)advertere^la, convertere^la( obvertere^la, admovere^la): ሜጡ፡ ዘባኖሙ፡ ኀቤየ፡ ; ሜጥኩ፡ ገጽየ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ሚጥ፡ ሎቱ፡ ካልእታሂ፡ ; እመይጦሙ፡ መንገሌየ፡ ; ሚጠነ፡ ኀቤከ፡ ወንትመየጥ፡ ; episcopi^la ይሚጥዎሙ፡ ውስተ፡ ንስሓ፡ ለእለ፡ አበሱ፡ ; ሚጥ፡ ልበ፡ ነገሥት፡ ለአሠንዮ፡ .

2)revertere^la

a)reducere^la: ; ይመይጥ፡ ፄዋ፡ ሕዝብየ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ሜጠኒ፡ ውስተ፡ ዛቲ፡ ምድር፡ በሰላም፡ ; እመይጥዎሙ፡ ውስተ፡ አሕዛብ፡ ; ; ለመይጦ፡ ነፍስ፡ ; ; እግዚአብሔር፡ ይገብር፡ ሚጦተ፡ ክረምት፡ ; sensu ethico: ; ; ; .

b)reflectere^la, repellere^la(in fugam convertere) ; ; 4 .

c)reddere^la, retribuere^la: ሚጥ፡ ሎሙ፡ ጽእለቶሙ፡ ላዕለ፡ ርእሶሙ፡ .

3)convertere^la, transformare^la, transmutare^la: ዘሜጦ፡ ለማይ፡ ወረሰዮ፡ ጼዋ፡ ; ሥሓቀክሙ፡ ሚጥዎ፡ ውስተ፡ ላሕ፡ ; ; ኀበ፡ in rem M.M. f. 61; ሚጦ፡ ለዝንቱ፡ ኅብስት፡ ከመ፡ ይኩን፡ ሥጋከ፡ .

a)mutare^la: ይመይጥ፡ ልቦ፡ ; ( ); .

b)pervertere^la, n. 215in deterius mutare^la ; ሰይጣን፡ ሜጠ፡ ሕሊናሁ፡ Lud. e Vit. Dan.

c)revocare^la, irritum facere^laconsilium, mandatum aut suum aut alius: ከመ፡ እሚጥ፡ ኪዳንየ፡ ( διασκεδάσαι ); ( μετατιθέναι ); ኢትሚጥ፡ ብፅዐቲከ፡ ( δευτεροῦν ) ; እመሂ፡ መከርክሙ፡ ምክረ፡ ይመይጥ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; διαλλάσσειν ; ; ; ሜጥከ፡ መቅሠፍተከ፡ ; ; ሜጡ፡ ቃለ፡ ንጉሥ፡ ( ἀλλοιοῦν i.e. migrare^la) .

4)flectere^lajus ( ἐκκλίνειν ); ኢትሚጥ፡ ፍትሐ፡ ; ; ; ሜጡ፡ ፍትሐ፡ የዋሓን፡ .

meṭa

Grébaut
ሜጠ፡ meṭa I,1 ይመይጥ፡ , ይሚጥ፡ «tourner^fr, retourner^fr (actif), faire revenir^fr, convertir^fr» ― መለሰ፡ Ms. BNFabb217, fol. 46r.
112

Leslau
myṭ ሜጠ፡ meṭa (yǝmiṭ) turn^en, turn aside^en (tr., intr.), turn away^en, turn back^en, divert^en, avert^en, convert^en, transform^en, alter^en, change^en, restore^en, return^en, repel^en, frustrate^en, revoke^en, refute^en, pervert^en, deliver up^en, recall^en 377a

ለመደ

I,1[amh. ; hebr. לָמַד didicit^la; de لَمَدَ et ܥܡܰܕ Ges. thes. p. 756]. ይልመድ፡ assuetum^la, consuetum^la, solitum^la, familiarem esse^la: ; Platt (quamquam hoc sensu II,1magis usitatum est); : ዘኢትለምዱ፡ ይበጽሐክሙ፡ ; ደም፡ ዘይለምዳ፡ አንስት፡ (menstrua) ; { ለመደ፡ ብሕትውና፡ assuevit vitae solitariae }; እሙንቱ፡ ይለምዱ፡ ቤቶ፡ frequentabant domum ejus^la( familiares ejus erant^la) ; Enc.; maxime ; ልሳኖሙ፡ ለመደ፡ ተናግሮ፡ ሐሰተ፡ ; ቀቲለ፡ ለመዱ፡ ; ከመ፡ ኢይልመዱ፡ (dediscant) ዐሪፈ፡ ; ; እስመ፡ ኢለመዱ፡ አፍራሲሁ፡ ተፃብኦ፡ ምስለ፡ መስተጽእናነ፡ ነጌያት፡ ; et ከመ፡ seq. : ኢለመደ፡ ከመ፡ ይፃእ፡ እምበአቱ፡ (e spelunca sua) lamada

Grébaut
ለመደ፡ lamada I,1 ይለምድ፡ , ይልምድ፡ «s’accoutumer^fr, s’habituer^fr, être apprivoisé^fr» ― ለመደ፡ Ms. BNFabb217, fol. 13v. Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 4.
25

Leslau
ለመደ፡ lamada (yǝlmad, yǝlmǝd) be accustomed to^en, be familiar with^en, be used to^en, be trained^en, learn^en 315a

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose