interrog. (
gramm.§ 63;
gramm.§ 147,b;
gramm.§ 198,c). Nonnisi ad personas refertur, rarissime ad res, ut መኑ፡ የዐቢ፡ መንግሥተ፡ ሰማያትኑ፡ ወሚመ፡ ገነት፡ (aliter se habet phrasis መኑ፡ ስምከ፡ quam infra). Est gen. masc. et fem. , et ; quamquam nonnumquam praemisso እለ፡ a singulari distinguitur: እለ፡ መኑ፡ እሙንቱ፡ አኀውየ፡ ; ; እለ፡ መኑ፡ እሙንቱ፡ τίνες εἰσίν; Accusativus est መነ፡ , rarius መነሃ፡ ; ; መነሃ፡ እጼውዕ፡ Org.; sed passim etiam መኑ፡ ut ;
1)est interrogativum: quisla, quaela, quila, quae?la መኑ፡ ዝንቱ፡ ; ; ; ; ; ; ; መኑ፡ ይእቲ፡ ዛቲ፡ ; ; አንቲ፡ መኑ፡ አንቲ፡ ; ; መኑ፡ ውእቶሙ፡ እሉ፡ ; መኑ፡ ወመኑ፡ አንትሙ፡ ; መነ፡ ; ; ; ; Gen. notatur aut praemisso nominis statu constr.: ወልደ፡ መኑ፡ ዝንቱ፡ ; በርስተ፡ መኑ፡ እንከ፡ አኀድር፡ ; ; ; ; aut nota Gen. ዘ፡ , እንተ፡ , እለ፡ , ut: ዘመኑ፡ ዝአልባስ፡ ; ; ; ; ; እለ፡ መኑ፡ አንትሙ፡ ; praepositiones praemissas admittit: ለመኑ፡ ; ; ; ; ; ; በመኑ፡ ; ; ; ኀበ፡ መኑ፡ ; ; እምነ፡ መኑ፡ ; እምኀበ፡ መኑ፡ ; በእንተ፡ መኑ፡ ; al. a)uterla, utra?la ; ; ; ; .
b)ad res refertur, ubi in his personarum notio inest: መኑ፡ ስምከ፡ ; ; ; ; ;
c)in interrogationibus obliquis: ; ; ; ; ; ; .
d) መኑ፡ እምነ፡ quis eorum?la ; .
e)nomen sibi appositum cum መኑ፡ haud toleret, lat. quila, qualis?la(vel pronomine adjectivo አይ፡ vel) phrasi መኑ፡ – ዘ፡ circumscribitur: መኑ፡ ( ውእቱ፡ ) ብእሲ፡ ጠቢብ፡ ዘይሌብዎ፡ ለዝንቱ፡ ; ; መኑ፡ ባዕድ፡ ዘ፡ ; ; .
f)intenditur interrogatio formulâ መኑ፡ ውእቱ፡ ዘ፡ quis tandem? quisnam? ubi est qui?la መኑ፡ ውእቱ፡ ዘኢይስሕት፡ በአፉሁ፡ ; ; ; ; ; ; ; .
2)optative usurpatur, vel Imperf.: n. 187 መኑ፡ ይሁበኒ፡ አእምሮ፡ ; ; ; መኑ፡ ይሠይም፡ ዐቃቤ፡ ላዕለ፡ አፉየ፡ ; ; vel እም፡ ( እመ፡ ) Perf., ut: መኑ፡ እምአስተየኒ፡ ; ; ; ; ; ; ; vel simplice .
3)indefinitum fit adjecto ሂ፡ , quare dicas: መኑሂ፡ aliquisla, aliquala( ullusla, quisquamla): ዘይዘብጥ፡ መነሂ፡ ; ; potissimum usitatur in sententiis negativis: ኢ፡ – መኑሂ፡ , አልቦ፡ – መኑሂ፡ nemolaut ; ; ; ; ; ; ; ዘትጸልእ፡ ለሊከ፡ ኢትግበር፡ ለመኑሂ፡ ; et praemisso ወ፡ usurpatur ወኢመኑሂ፡ vel ወኢመኑ፡ et ne unus quidemla, nemo omninola, ut ; ; . Memorabilis est locutio: ወለእመኒ፡ መኑ፡ ኮነ፡ ὅστις ἂν ᾖ (Platt: መኑሂ፡ ዘኮነ፡ ከዊነ፡ ). interrog., ad res relatum (neutr.) quid?la(
gramm.§ 63;
gramm.§ 147,b;
gramm.§ 198,e). Plurali caret; ምንተ፡ , et in interrogatione recta et in obliqua usurpatur. 1)interrogativum: ምንት፡ ውእቱ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ወምንት፡ ባቍዑ፡ ወምንትኑ፡ ሠናይቱ፡ ወምንትኑ፡ እኪቱ፡ ; ምንት፡ እንከ፡ ረባሖሙ፡ ለክልኤሆሙ፡ ; ; ምንትኑ፡ ዛቲ፡ አበሳ፡ ; ; ምንትኑ፡ እላ፡ አህጉር፡ 3 ; ; utrum?la ; ; ; ; ; ምንተ፡ ይመስል፡ ብእሲሁ፡ ; ; statui constr. subjunctum: አሰረ፡ ምንትኑ፡ ዝንቱ፡ . a)Creberrime annexa particula interrogativa ኑ፡ intenditur: ምንትኑ፡ ; ; ; ምንትኑ፡ ዝንቱ፡ ; ; al.
b)saepe de qualitate rerum interrogat: qualisla, quale?la ምንት፡ ሕዝብከ፡ ἐκ ποίου καοῦ εἶ σύ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ( etiam d).
c)crebro de personis praeciatur, sive quia cujusnam generis et rationis sint interrogans nescit: ምንትኑ፡ እሉ፡ ; ; sive quia contemtim loquitur: ምንትኑ፡ ዝንቱ፡ ይብልዎ፡ τίς οὖτος; ; ምንትኑ፡ አንትሙ፡ እለ፡ τίνες ἔστε ὑμεῖς οἵ ; አነ፡ ምንት፡ አነ፡ ; ; ; ; ; ; .
d)quamvis ምንት፡ plurimis in locis substantivi vim teneat (unde locutionem: ምንት፡ ዕፁ፡ በኀበ፡ ረከብክሙ፡ ὑπὸ τί δένδρον; quae est arbor, sub qua … ?la explicabis), tamen (secus ac መኑ፡ ) nomen vel sibi appositum haud aspernatur: ; ; ; ምንተ፡ ብነ፡ ክፍለ፡ ምስለ፡ ዳዊት፡ ; ምንተ፡ ረከብከ፡ ላዕለ፡ ገብርከ፡ አበሳ፡ ;
e)pronomen suffixum, cui sensus Dativi inest, assumit: ምንትከ፡ እሙንቱ፡ እሉ፡ ; ; .
f)cum aliis vocibus interrogativis omisso ወ፡ copulari potest: እፎ፡ ምንተ፡ πῶς ἢ τί; .
g)nota locutionem: ምንተ፡ ኮንከ፡ quid factus eslai.e. quid est tibi?la ; ; ; 1 ; ; et ምንት፡ ብኪ፡ ከመ፡ ትሰተዪ፡ .
h)nota locutionem: quid tibi est mecumlanegotii? ምንት፡ ብከ፡ ምስሌየ፡ ; ; ; ; ; vel ምንት፡ ብየ፡ ምስሌኪ፡ .
i)de ምንት፡ et ምንተ፡ quare? cur?laet de ምንት፡ cum praepp. infra.
2)indefinitum fit addito ኒ፡ , rarius ሂ፡ (rarissime sine ኒ et ሂ፡ , ut ); potissimum in enuntiationibus negativis usitatur: aliquidla, aliquodla; n. 188quodla; quidquamla, ullumla; substantive usurpatur: ; ; ; ; al.; et adjective: ኢታንሥኡ፡ ምንተኒ፡ ጾረ፡ : ኢይትቃወማ፡ ምንትኒ፡ እኩይ፡ ; ምንትኒ፡ ሐሰት፡ ኢ፡ ; ; ; ; , et ipsis personarum nominibus attribuitur, ut: ምንተኒ፡ አንስተ፡ ኢያአምር፡ ; ከመ፡ ኢይንሣእ፡ ምንተኒ፡ ብእሲተ፡ Praefixo ወ፡ , ut: ወኢምንትኒ፡ significat: ne ullum quidemlaut ; ; ; ወአልቦ፡ ወኢምንትኒ፡ ; al.; praeterea ወኢምንት፡ vel ወኢምንትኒ፡ est nihilla, nihil omninola: ; ሰፍሖ፡ ለመስዕ፡ ዲበ፡ ወኢምንት፡ ; ከመ፡ ወኢምንትኒ፡ ክዒወ፡ ደም፡ በኀቤሁ፡ ; ከመ፡ ወኢምንት፡ እሙንቱ፡ ; ; ; ; relatum ad tempus: ከመ፡ ወኢምንትኒ፡ ἐν στιγμῇ χρόνου . Nonnumquam ኢምንተኒ፡ adverbialiter usurpatur: nullo modola ; – Adverbialiter usurpantur a) ምንትኑ፡ vel ምንት፡ quid? quomodo? cur?la ; ; ; ምንትኑመ፡ ; Platt.
b) ምንተ፡ vel ምንተኑ፡ quid? quomodo? cur?la ; ምንተ፡ ወለድከኒ፡ ; ; ; ; እምውስተ፡ ርኩስ፡ ምንተ፡ ይወጽእ፡ ንጹሕ፡ ; ; ; ; ; ; ; Praeterea nota, in locutionibus, quales sunt ምንት፡ አሥሐቃ፡ , ምንት፡ አቀመክሙ፡ quid eam ridere, vos stare fecit?lai.e. cur risit? cur statis?lafrequentissimis, pro nominativo ምንት፡ crebro ምንተ፡ reperiri: cur ridere eam fecit?la(imperson.), ut ; p.
c) ለምንት፡ , ለምንትኑ፡ α)quare? cur? qua de causa?la ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .
β)cui rei? quem in finem?la ; ; ; ለምንትኑ፡ ዝንቱ፡ ወለምንትኑ፡ ዝክቱ፡ ; ; ; .
d) በምንት፡ , በምንትኑ፡ qua in re?la ; qua cum re?la ; qua in relai.e. unde?la በምንት፡ ኣአምር፡ ; qua rela( womitde, wodurchde?) ; ; qua ratione?la ; al. pro vario praepositionis በ፡ usu. Nonnumquam በምንት፡ est ob quid? cur?la ; ; τοιγαροῦν ( በምንትኑመ፡ ) .
e) በእንተ፡ ምንት፡ vel ምንትኑ፡ vel በበይነ፡ ምንት፡ quam ob rem? cur? quare?la ; ; ; ; ; .
f) እስከ፡ ምንት፡ vel ምንትኑ፡ quousque? quamdiu?la ; .
interrog., ad res relatum (neutr.) quid?la(
gramm.§ 63;
gramm.§ 147,b;
gramm.§ 198,e). Plurali caret; ምንተ፡ , et in interrogatione recta et in obliqua usurpatur. 1)interrogativum: ምንት፡ ውእቱ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ወምንት፡ ባቍዑ፡ ወምንትኑ፡ ሠናይቱ፡ ወምንትኑ፡ እኪቱ፡ ; ምንት፡ እንከ፡ ረባሖሙ፡ ለክልኤሆሙ፡ ; ; ምንትኑ፡ ዛቲ፡ አበሳ፡ ; ; ምንትኑ፡ እላ፡ አህጉር፡ 3 ; ; utrum?la ; ; ; ; ; ምንተ፡ ይመስል፡ ብእሲሁ፡ ; ; statui constr. subjunctum: አሰረ፡ ምንትኑ፡ ዝንቱ፡ . a)Creberrime annexa particula interrogativa ኑ፡ intenditur: ምንትኑ፡ ; ; ; ምንትኑ፡ ዝንቱ፡ ; ; al.
b)saepe de qualitate rerum interrogat: qualisla, quale?la ምንት፡ ሕዝብከ፡ ἐκ ποίου καοῦ εἶ σύ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ( etiam d).
c)crebro de personis praeciatur, sive quia cujusnam generis et rationis sint interrogans nescit: ምንትኑ፡ እሉ፡ ; ; sive quia contemtim loquitur: ምንትኑ፡ ዝንቱ፡ ይብልዎ፡ τίς οὖτος; ; ምንትኑ፡ አንትሙ፡ እለ፡ τίνες ἔστε ὑμεῖς οἵ ; አነ፡ ምንት፡ አነ፡ ; ; ; ; ; ; .
d)quamvis ምንት፡ plurimis in locis substantivi vim teneat (unde locutionem: ምንት፡ ዕፁ፡ በኀበ፡ ረከብክሙ፡ ὑπὸ τί δένδρον; quae est arbor, sub qua … ?la explicabis), tamen (secus ac መኑ፡ ) nomen vel sibi appositum haud aspernatur: ; ; ; ምንተ፡ ብነ፡ ክፍለ፡ ምስለ፡ ዳዊት፡ ; ምንተ፡ ረከብከ፡ ላዕለ፡ ገብርከ፡ አበሳ፡ ;
e)pronomen suffixum, cui sensus Dativi inest, assumit: ምንትከ፡ እሙንቱ፡ እሉ፡ ; ; .
f)cum aliis vocibus interrogativis omisso ወ፡ copulari potest: እፎ፡ ምንተ፡ πῶς ἢ τί; .
g)nota locutionem: ምንተ፡ ኮንከ፡ quid factus eslai.e. quid est tibi?la ; ; ; 1 ; ; et ምንት፡ ብኪ፡ ከመ፡ ትሰተዪ፡ .
h)nota locutionem: quid tibi est mecumlanegotii? ምንት፡ ብከ፡ ምስሌየ፡ ; ; ; ; ; vel ምንት፡ ብየ፡ ምስሌኪ፡ .
i)de ምንት፡ et ምንተ፡ quare? cur?laet de ምንት፡ cum praepp. infra.
2)indefinitum fit addito ኒ፡ , rarius ሂ፡ (rarissime sine ኒ et ሂ፡ , ut ); potissimum in enuntiationibus negativis usitatur: aliquidla, aliquodla; n. 188quodla; quidquamla, ullumla; substantive usurpatur: ; ; ; ; al.; et adjective: ኢታንሥኡ፡ ምንተኒ፡ ጾረ፡ : ኢይትቃወማ፡ ምንትኒ፡ እኩይ፡ ; ምንትኒ፡ ሐሰት፡ ኢ፡ ; ; ; ; , et ipsis personarum nominibus attribuitur, ut: ምንተኒ፡ አንስተ፡ ኢያአምር፡ ; ከመ፡ ኢይንሣእ፡ ምንተኒ፡ ብእሲተ፡ Praefixo ወ፡ , ut: ወኢምንትኒ፡ significat: ne ullum quidemlaut ; ; ; ወአልቦ፡ ወኢምንትኒ፡ ; al.; praeterea ወኢምንት፡ vel ወኢምንትኒ፡ est nihilla, nihil omninola: ; ሰፍሖ፡ ለመስዕ፡ ዲበ፡ ወኢምንት፡ ; ከመ፡ ወኢምንትኒ፡ ክዒወ፡ ደም፡ በኀቤሁ፡ ; ከመ፡ ወኢምንት፡ እሙንቱ፡ ; ; ; ; relatum ad tempus: ከመ፡ ወኢምንትኒ፡ ἐν στιγμῇ χρόνου . Nonnumquam ኢምንተኒ፡ adverbialiter usurpatur: nullo modola ; – Adverbialiter usurpantur a) ምንትኑ፡ vel ምንት፡ quid? quomodo? cur?la ; ; ; ምንትኑመ፡ ; Platt.
b) ምንተ፡ vel ምንተኑ፡ quid? quomodo? cur?la ; ምንተ፡ ወለድከኒ፡ ; ; ; ; እምውስተ፡ ርኩስ፡ ምንተ፡ ይወጽእ፡ ንጹሕ፡ ; ; ; ; ; ; ; Praeterea nota, in locutionibus, quales sunt ምንት፡ አሥሐቃ፡ , ምንት፡ አቀመክሙ፡ quid eam ridere, vos stare fecit?lai.e. cur risit? cur statis?lafrequentissimis, pro nominativo ምንት፡ crebro ምንተ፡ reperiri: cur ridere eam fecit?la(imperson.), ut ; p.
c) ለምንት፡ , ለምንትኑ፡ α)quare? cur? qua de causa?la ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .
β)cui rei? quem in finem?la ; ; ; ለምንትኑ፡ ዝንቱ፡ ወለምንትኑ፡ ዝክቱ፡ ; ; ; .
d) በምንት፡ , በምንትኑ፡ qua in re?la ; qua cum re?la ; qua in relai.e. unde?la በምንት፡ ኣአምር፡ ; qua rela( womitde, wodurchde?) ; ; qua ratione?la ; al. pro vario praepositionis በ፡ usu. Nonnumquam በምንት፡ est ob quid? cur?la ; ; τοιγαροῦν ( በምንትኑመ፡ ) .
e) በእንተ፡ ምንት፡ vel ምንትኑ፡ vel በበይነ፡ ምንት፡ quam ob rem? cur? quare?la ; ; ; ; ; .
f) እስከ፡ ምንት፡ vel ምንትኑ፡ quousque? quamdiu?la ; .
interrog. [compositum ex አይ፡ q.v., et ቴ፡
gramm.§ 62,a;
gramm.§ 63,b;
gramm.§ 161,a, sicut أَيْنَ אַיִן ex ailaet nala], quod semel አይተ፡ scriptum inveni in . A)interrog., crebro ኑ፡ et መ፡ annexo auctum, usitatum in interrogationibus directis et indirectis, 1)
a)ubi?la አይቴ፡ አንተ፡ ; አይቴ፡ ሀሎከ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; አይቴኑ፡ መርዔት፡ ; ሰብእ፡ ኢይርአዩክሙ፡ አይቴ፡ አንትሙ፡ ; ; ; ተመሀር፡ አይቴ፡ ውእቱ፡ ጥበብ፡ ወአይቴ፡ ውእቱ፡ ኀይል፡ ; ; ; ; ; ; ; al.; አይቴመ፡ ubinam?la ; አይቴኑመ፡ . α) በአይቴ፡ ubi?la ; ; ; ; ; .
β) ኀበ፡ አይቴ፡ ubi?laut: nemo novit, ኀበ፡ አይቴ፡ ይከውን፡
b)quo?la አይቴ፡ ተሐውር፡ ; አይቴ፡ ይወስዳ፡ ; ; ; ; ; ; . α) ኀበ፡ አይቴ፡ quorsum?laquo?la ኀበ፡ አይቴ፡ (v. እንተ፡ አይቴ፡ ) ናነብሮ፡ ለዋሕድ፡ ὅποι ποτὲ θήσομεν τὸν μονογενῆ ; Cyr. c.
β) እንተ፡ አይቴ፡ quorsum?laquo?la, Cyr. c.
c) እምአይቴ፡ unde?la ; ; እምአይቴኑ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; እምነ፡ አይቴ፡ ; ; ; etiam: እምአይቴ፡ ሀገር፡ አንተ፡ undela(urbis) gentium es?la
d) እስከ፡ አይቴ፡ usque quo?la({bis wohin?}?) .
2) በአይቴ፡ qui? quomodo?la ποῦ ; ; በአይቴ፡ ይትዓረክ፡ መቅጹት፡ ምስለ፡ ጽህርት፡ τί ; ; ; በአይቴ፡ ታአምረኒ፡ πόθεν ; Platt.
B)indef., sive adjecto sive omisso ሂ፡ vel ኒ፡ , uspiamla, quopiamla, usquamla, in sententiis negativis: ኢትፃእ፡ እምህየ፡ ወኢአይቴ፡ ; ወኢበአይቴሂ፡ ; ወኢበአይቴኒ፡ . — : አይቴ፡ ዘ፡ ወዴት። (i.e. allâla) particula adversativa [simili modo composita atque إِلاَّ ,
gramm.§ 168,6] a)plerumque praevia negatione: sedla, ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; al.; post non tantumla አላ፡ – ሂ፡ vel አላ፡ – ኒ፡ sed etiamla ; Platt, vel አላ፡ – ዓዲ፡ , vel አላ፡ ; .
b)sine praevia negatione: sedla, atla, verum enim verola(crebrius ወባሕቱ፡ ) ; ; ; አላ፡ ባሕቱ፡ Cyr. c. ; Lud. ex Hist. VII Puer. partic. neg. [sine dubio composita e ኮ፡ (i.e. כֹּה , כָּה sicla, itala) et አ፡ ( nonla), quod e pleniori quadam forma (ut እን፡ vel አል፡ ) extenuatum videtur; aliam conjecturam habet Ewald Lehrbuch der hebr. Sprache|1855 p. 692], vi gravior est quam ኢ፡ , et ad neganda singula sententiarum verba adhihetur: nonla, nequaquamla, neutiquamla, praemisso ወ፡ necla, nequela: a)in sententiis imperfectis: አንተ፡ ወአኮ፡ አነ፡ ; ሶበ፡ አኮ፡ በእንቲአሁ፡ , ወአኮ፡ ረኃበ፡ እክል፡ ; ; አኮ፡ በቤዛ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .
b)in sententiis nominalibus: ሶበ፡ አኮ፡ እግዚአብሔር፡ ማስሌነ፡ ; ; አኮ፡ ሠናይ፡ ይደቅ፡ ጻድቅ፡ በቅድመ፡ ረሲዓን፡ ; ; ; ; ; ; .
c)in sententiis integris, ubi vis negationis in unum potissimum nomen cadit, frequentatur አኮ፡ — ዘ፡ , nonla(est) quilavel quodla, ut: አኮ፡ እምድር፡ ዘይወፅእ፡ ጻማ፡ nonla(est quodla) e humo nascitur molestiala ; አኮ፡ ሰብእ፡ ዘይዘልፈኒ፡ nonla(est) homola( quila) me convincitla ; ርእዩ፡ ከመ፡ አኮ፡ ለባሕቲትየ፡ ዘጻመውኩ፡ ; አኮ፡ ብዙኃን፡ እለ፡ ያአምርዋ፡ : ; ; ; ኦኮ፡ ሊተ፡ ዘሦዕከ፡ አባግዒከ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .
d) አኮ፡ — ባሕቲቱ፡ vel አኮ፡ ክመ፡ seq. ኒ፡ , vel አላ፡ vel ዓዲ፡ vel ወዓዲ፡ vel ዓዲ፡ — ኒ፡ vel ሂ፡ non tantumla— sed etiamla, ut: አኮ፡ ሰብእ፡ ባሕቲቱ፡ ዘይትቀነይ፡ ሎቱ፡ አራዊተ፡ ገዳምኒ፡ ወእንስሳ፡ caet. ; ; ; (alia exempla habes sub ባሕቲት፡ col. 497).
e) ወእመ፡ አኮ፡ vel ወእመ፡ አኮሰ፡ vel ወእማእኮ ( ሰ ) ፡ α)si vero nonla, sin minusla ; ; .
β)autla, et repetitum autla— autla እመ፡ col. 724.
f) አኮኑ፡ vel አኮሁ፡ nonnela, annon?la አኮኑ፡ ቦቱ፡ ተወከልኩ፡ ; አኮኑ፡ ኀይሉ፡ ያፈርሀክሙ፡ ; ; ; ; ; ; አኮኑ፡ በዕፅ፡ ጥዕመ፡ ማይ፡ ; ; አኮኑ፡ ዛቲ፡ ባቢሎን፡ ; ; ; ; ; አኮኑ፡ ሰማርያ፡ ; አኮሁ፡ አነ፡ ዘኣወልድ፡ ; ; ; ; አኮኑ፡ ነዳያን፡ እሙንቱ፡ ἴσως πτωχοί εἰσι . α)In interrogatione iterata, cujus pars prior responsionem negativam, posterior affirmativam postulat, posteriori praemittitur አኮኑ፡ nonnelae contrario?la( nicht vielmehr?de) i.e. immola, immo verola, quin etiamla: ; ; ; ; ; ኪያየኑ፡ ያምዕዑኒ፡ አኮኑ፡ ለርእሶሙ፡ ; ; n. 782 አኮኑ፡ ፍኖትክሙ፡ ኢኮነ፡ ርቱዐ፡ (nonne i.e.) immo vero via vestra non est rectala ; ; quare passim pro ἀλλά ponitur, ut: አኮኑ፡ ኀጢአትክሙ፡ ይቀውም፡ ;
β)i.q. καὶ γάρ etenimla({— ja doch}) ; .
g)rarius (praedicato praemissum) ad negandam enunciationem integram adhibetur: ዘአኮ፡ ንፈርሆሙ፡ ለደቂቀ፡ እስራኤል፡ ; ; ; ግዕዞሙ፡ ለረሲዓን፡ አኮ፡ አዳም፡ ; .
h)emphaseos causa iteratur: አኮ፡ አኮ፡ በቅብአ፡ ደነስ፡
i) አኮ፡ ኢ፡ affirmat: ; አኮ፡ ኢያእሚረከ፡ οὐκ ἀγνοών Sap.12,10. inseparabilis praefixa [ וְ ܘ , وَ فَ ] 1)copulativa: etla, quela, atquela; copulandis et verbis et sententiis inservit, neque graeco καί , τε tantum sed etiam δέ crebro respondet, ut ; al. a)passim: etla– quidemla, .
b)cumla: ከመ፡ ይሑር፡ ውእቱ፡ ወዕቅብቱ፡ ut iret (is et concubina ejus) cum concubina sua ; .
c)ubi enunciationi principali enunciationes secundariae, quibus status vel conditio alicujus describitur, subjunguntur, usurpatur vel ወ፡ simplex ; ; ; vel ወ – ሰ፡ ; 1 ; ; ; (
gramm.§ 200,1).
d)etiamla, quoquela, potissimum in sententiis negativis ( necla) ; ; ; ; ; ወኢአሐዱ፡ ; ; ; ; ; ወኢመኑ፡ ; ዲበ፡ወኢምንት፡ .
e) ወ – ወ፡ et – etla lin. 1; ; ወኢ፡ – ወኢ፡ nec – necla ; ; ; ; አላ፡ ወ – ኒ፡ sed etiamla ( ተደንገለ፡ ).
f)vella, ἢ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; 19; ሠለስተ፡ ሳሌዳ፡ ወአርባዕተ፡ .
2)consecutiva: et statimla, tumla, utla, igiturla, ዓዲ፡ ሰቡዕ፡ መዋዕል፡ ወኣመጽእ፡ ; n. 881 ከመ፡ ሰማዕከ፡ ሕልመ፡ ወፈከርከ፡ ; ሶበ፡ ይኔጽር፡ ወይሬኢ፡ cum suspiceret (statim) videbatla ; ; ; ; ወአእሚሮሙ፡ ወመጽኡ፡ ; ; ቅረበኒ፡ ወእግስስከ፡ ut te tangamla ; ; ; ; ; ሚመጠነ፡ ትሁቡኒ፡ ወአነ፡ ለክሙ፡ ኣገብኦ፡ ; ኢትግበራ፡ ለእኪት፡ ወኢይርከብከ፡ እኩይ፡ nela ; ወአይድዐኒ፡ dic mihi igiturla ; .
3)adversativa: autemla, sedla, : ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ኢትኩን፡ ነፋቄ፡ ወእመን፡ (Platt: አላ፡ እመን፡ ) . – etiam ሂ፡ , ኒ፡ , ሰ፡ , እመ፡ , አው፡ , ሚመ፡ , ኑ፡ , proprie solitudola, cum affixis pronominibus usurpatur, et circumscribendis adjectivis vel adverbiis aliarum linguarum inservit (sicut לְבַד ܒܰܠܚܽܘܕ وَحْدٌ ;
gramm.§ 157,2;
gramm.§ 163,2). 1)Subjunctis pronominibus suff. omnium personarum (nota formas quasdam anomalas annot.) a)solusla(et unicus, et solitarius); non de personis tantum usurpatur sed etiam de rebus, ut ; ; ; (nihil edebat) ዘእንበለ፡ በቀዳሚት፡ ሰንበት፡ ወበዕለት፡ እሑድ፡ ባሕቲቶሙ፡ ; ወአኮ፡ ለአፅምዖ፡ ባሕቲቱ፡ ; explere potest vicem subjecti: ባሕቲትከኑ፡ መልአክ፡ አንተ፡ σὺ μόνος εἶ ἄρχων ; ; praedicati: ሶበ፡ ይሄልዉ፡ ባሕቲቶሙ፡ ; appositionis (id quod longe frequentissimum est): ኖኅ፡ ባሕቲቱ፡ ; እግዚአብሔር፡ ባሕቲቱ፡ ጻድቅ፡ ; ; አነ፡ ባሕቲትየ፡ ; ; ; ምንተ፡ በጻሕከ፡ ባሕቲትከ፡ ; ; እፎ፡ ነበረት፡ ባሕቲታ፡ ሀገር፡ ; ባሕቲትየ፡ እነብር፡ καταμόνας ; ባሕቲቶሙ፡ ይነብሩ፡ ; ወትተርፍ፡ ባሕቲታ፡ ምድሮሙ፡ በድወ፡ , nonnumquam in , ut: እንዘ፡ ናንሶሱ፡ ባሕቲተነ፡ (v. ባሕቲትነ፡ ) ; ለከ፡ ለባሕቲትከ፡ ; ኪያሁ፡ ባሕቲቶ፡ ; ; cuivis st. constructo subjungere licet: በፈቃደ፡ ባሕቲቱ፡ sua solius voluntatelaF.N. 6; አኮ፡ በእንተ፡ ባሕቲቶሙ፡ ዘእብል፡ (Platt: በእንተ፡ እሉ፡ ባሕቲቶሙ፡ ) ; ; አኮ፡ ለባሕቲትየ፡ ዘጻመውኩ፡ οὐκ ἐμοὶ μόνῳ ; .
b)praefixis praepositionibus α) በ፡ seorsumla, solitariela(secum, sine arbitris): በባሕቲቶሙ፡ καθ᾽ ἑαυτούς ; ሠሐቀት፡ በባሕቲታ፡ ἐν ἑαυτῇ ; n. 497 በባሕቲቶሙ፡ ተስእልዎ፡ quum solila(cum eo) essentla, interrogaruntla ; .
β) እንተ፡ seorsumla, separatimla: አቀሞን፡ እንተ፡ ባሕቲቶን፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; .
c)praemissa negatione አኮ፡ et sequente ዓዲ፡ vel ወዓዲ፡ vel ዓዲ፡ — ኒ፡ , ዓዲ፡ — ሂ፡ non solumla( tantumla, modola) — sed etiamla ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; 1 ; .
2)Subjuncto III. p. m. , ባሕቲቱ፡ (rarius in ut bis): solumla, tantumla, modola, solummodola ; ኢ vel አኮ፡ — ባሕቲቱ፡ — አላ፡ vel አላ፡ — ኒ፡ ; ; ; . — (De significatu ባሕቲት፡ unicalai.e. carissimala, quam Ludolfus affert, vehementer dubito; etenim ለባሕቲትከ፡ non tuaela(animae) carissimaelased tibi solilasignificat; pariter Lud. comm. hist. p. 30 ግበሩ፡ በዓላ፡ ለባሕቲትየ፡ non „ celebrate festum unicaela(carissimae) meaela“ sed „ festum ejus mihi solila“ (sicut ሊተ፡
. p. 30 ) exponendum videtur). particula inseparabilis suffixa, (
gramm.§ 62,1,c;
gramm.§ 168,4); ad rem dictam adjungit aliam eamque ita distinguit, ut eam illi respondere significet: 1)etiam quoquela, et – ipsela, ( vicissimla, seinerseits, hinwiederum): እመ፡ ኀደግሙ፡ ለሰብእ፡ አበሳሆሙ፡ የኀድግ፡ ለክሙኒ፡ አቡክሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; n. 629 ; ; ; ; ; ; ; ; ; 1 ; ; ; ; ወከማሁ፡ ብእሲትኒ፡ ; ተዓረኩ፡ አነኒ፡ ; እስመ፡ እሙንቱኒ፡ ይስእሉ፡ , al. creberrime. a)passim ወ praemissum habet: በከመ፡ በሰማይ፡ ወበምድርኒ፡ ; ወዝኒ፡ ኢይመጽእ፡ ; .
b)nonnumquam: etiamlai.e. adeola: ለነፍስ፡ ርኅብት፡ መሪርኒ፡ ጥዑመ፡ ያስተርእያ፡ ; .
c)post አኮ፡ ባሕቲቱ፡ vel ዳእሙ፡ non solumlacrebro sequitur ዓዲ፡ vel ወዓዲ፡ – ኒ፡ vel አላ፡ – ኒ፡ sed etiamla, ut: ; ; ; Platt.
d) እመኒ፡ vel ወእመኒ፡ etsila, quamvisla, licetla, ; ; , al. ( እመ፡ ).
2) ወ – ኒ፡ etla, autemla( καί , δέ ); res novas adjungit prioribus quodammodo oppositas et respondentes (und – hinwiederum): ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወአንተኒ፡ ; ወይእዜኒ፡ ( וְעָתַּה ) ; al., in specie ubi res singulae inter se quodam vinculo jungendae vel junctae ex ordine enumerantur, ut ; ; ; ; ; ; ; Matth.13,37; Matth.13,38; Matth.13,39; in sententiis negativis ወኢ – ኒ፡ nec, nequela ; ; ; ( ወአልቦ፡ – ኒ፡ ).
3)bis pluriesve repetitum: et – etla, tam – quamla, ut – itala, in sententiis negativis: nec – necla: ኒ፡ – ወ – ኒ፡ ; ; ; ; ; ; በቃልከኒ፡ ወበምግባርከኒ፡ አክብሮ፡ ለአቡከ፡ ; ኀሳርከኒ፡ ወክብርከኒ፡ ; ; ; ; ; pluries repetitum ; ; negative: ; ; etiam ሂ፡ ወ ኒ፡ ; ኒ፡ ወ ሰ፡ . De እመኒ፡ ወእመኒ፡ sive – sivela(ut ; al.) et ወእመኒ፡ sivela( ; al.) እመ፡
4)Interrogativis pronominibus vel adverbiis annexum vim indefinitorum tribuit, ምንት፡ , አይ፡ , ማእዜ፡ , አይቴ።
[ut videtur, primitus Adj. ( gramm.§ 163,2), terminatione îlaformatum ex ዓድ፡ i.e. עוֹד , quod proprie continuationemlaet iterationemlasignificans in Adv. abiit; de radice ejusque significationibus supra ዖደ፡ ] 1)ratione habita temporis praeteriti: adhucla, etiamnumla( etiamtumla), ; ; ; ዓዲ፡ ብየ፡ ነገር፡ ኀቤየ፡ ; n. 1009plerumque cum pronominibus suffixis ad Subjectum enunciationis relatis: ዓዲሆሙ፡ ሕዝብ፡ ይሠረዉ፡ ἔτι ὁ λαὸς κατεφθείρετο ; እንዘ፡ ዓዲነ፡ ሕያዋን፡ ንሕነ፡ ; እደ፡ እግዚአብሔር፡ ዓዲሃ፡ ልዕልት፡ ; ወልድየ፡ ዓዲሁ፡ ደቂቅ፡ ውእቱ፡ ; ዓዲየ፡ ጽኑዕ፡ አነ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; . a)cum particula negativa: adhuc nonla, nondumla, መዋዕል፡ እለ፡ ዓዲ፡ ኢበጽሐ፡ ; ዓዲ፡ ኢኀልቀ፡ ዕድሜሁ፡ ; ; ; ; ; ; ; vel : ዓዲየ፡ ኢነሣእኩ፡ ; ; ; .
b)nonnumquam ዓዲ፡ pronomine (neutr.) suff. ሁ፡ augetur: ዓዲሁ፡ ኢትሌብዉኑ፡ adhuc non intelligitisne? (aliter 15,16 ubi ሁ፡ nota interrog. est); እስከ፡ ዓዲሁ፡ ኢ፡ usque adhuc nonlai.e. nondumla
2)ratione habita temporis futuri: adhucla, porrola, ampliusla, diutiusla: ተዐገሡ፡ ዓዲ፡ ኀሙሰ፡ መዋዕለ፡ ; ተዐገሠኒ፡ ዓዲ፡ ኅዳጠ፡ ; ; ዓዲ፡ ኅዳጥ፡ ወይቈርር፡ ; ዓዲ፡ ኅዳጠ፡ ; ; ዓዲ፡ እስከ፡ ፲ወ፭ ዓመት፡ ትጠፍእ፡ መንግሥት፡ ; እፎ፡ ዓዲ፡ (v. እንከ፡ ) ትቈስሉ፡ ; ዓዲ፡ እረድአከ፡ ; ; ; ; ; ; እንከ፡ ዓዲ፡ . a)cum negatione pro ዓዲ፡ ኢ፡ frequentant ኢ፡ እንከ፡
b)nonnumquam iterumla, rursusla( noch einmal ), ; ; ; ; .
3)de accessione rei alicujus ad aliquid: adhucla, praetereala, insuperla, etiamla: ወወለደት፡ ዓዲ፡ ፱ ደቂቀ፡ ; ይዌስክ፡ ዓዲ፡ ዲቤሁ፡ ; ; ; ; ; Platt; εἶτα ; οὐ μόνον δὲ ἀλλὰ καί ; ፶ ዕደው፡ ወዓዲ፡ አንስት፡ Enc.; crebro ወዓዲ፡ ; ; ; ; ; ; ; F.N. 15. a) ሂ፡ vel ኒ፡ , etiamla, adeola( sogar ): ወዓዲ፡ ኪያሁኒ፡ ይመስለከ፡ ከመ፡ ዘበዲበ፡ ምድር፡ ረከብከ፡ ; ; ; .
b)tamenla( noch immer ): ; ወዓዲ፡ ኢ፡ .
c)imola, imo verola, potiusla( vielmehr ): ኢታጠነቅቁ፡ ፈጽሞ፤ ዓዲ፡ የዐቢ፡ እምኵሉ፡ ዝንቱ፡ ; ; b; አላ፡ ዓዲ፡ ; ዘእንበለ፡ ዓዲ፡ .
d)in specie post non tantumlausitatur ዓዲ፡ sed etiamla, sive ዓዲ፡ simplex, ut ; ; ; ; , sive ዓዲ፡ – ኒ፡ vel ሂ፡ vel ወዓዲ፡ – ኒ፡ ; ; ; ; sive አላ፡ ዓዲ፡ ; ; vel ዳእሙ፡ ዓዲ፡ ( ባሕቲት፡ et ዳእሙ፡ et ክመ፡ ). – : ዓዲ፡ ዘ፡ አሁን።
[ut videtur, primitus Adj. ( gramm.§ 163,2), terminatione îlaformatum ex ዓድ፡ i.e. עוֹד , quod proprie continuationemlaet iterationemlasignificans in Adv. abiit; de radice ejusque significationibus supra ዖደ፡ ] 1)ratione habita temporis praeteriti: adhucla, etiamnumla( etiamtumla), ; ; ; ዓዲ፡ ብየ፡ ነገር፡ ኀቤየ፡ ; n. 1009plerumque cum pronominibus suffixis ad Subjectum enunciationis relatis: ዓዲሆሙ፡ ሕዝብ፡ ይሠረዉ፡ ἔτι ὁ λαὸς κατεφθείρετο ; እንዘ፡ ዓዲነ፡ ሕያዋን፡ ንሕነ፡ ; እደ፡ እግዚአብሔር፡ ዓዲሃ፡ ልዕልት፡ ; ወልድየ፡ ዓዲሁ፡ ደቂቅ፡ ውእቱ፡ ; ዓዲየ፡ ጽኑዕ፡ አነ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; . a)cum particula negativa: adhuc nonla, nondumla, መዋዕል፡ እለ፡ ዓዲ፡ ኢበጽሐ፡ ; ዓዲ፡ ኢኀልቀ፡ ዕድሜሁ፡ ; ; ; ; ; ; ; vel : ዓዲየ፡ ኢነሣእኩ፡ ; ; ; .
b)nonnumquam ዓዲ፡ pronomine (neutr.) suff. ሁ፡ augetur: ዓዲሁ፡ ኢትሌብዉኑ፡ adhuc non intelligitisne? (aliter 15,16 ubi ሁ፡ nota interrog. est); እስከ፡ ዓዲሁ፡ ኢ፡ usque adhuc nonlai.e. nondumla
2)ratione habita temporis futuri: adhucla, porrola, ampliusla, diutiusla: ተዐገሡ፡ ዓዲ፡ ኀሙሰ፡ መዋዕለ፡ ; ተዐገሠኒ፡ ዓዲ፡ ኅዳጠ፡ ; ; ዓዲ፡ ኅዳጥ፡ ወይቈርር፡ ; ዓዲ፡ ኅዳጠ፡ ; ; ዓዲ፡ እስከ፡ ፲ወ፭ ዓመት፡ ትጠፍእ፡ መንግሥት፡ ; እፎ፡ ዓዲ፡ (v. እንከ፡ ) ትቈስሉ፡ ; ዓዲ፡ እረድአከ፡ ; ; ; ; ; ; እንከ፡ ዓዲ፡ . a)cum negatione pro ዓዲ፡ ኢ፡ frequentant ኢ፡ እንከ፡
b)nonnumquam iterumla, rursusla( noch einmal ), ; ; ; ; .
3)de accessione rei alicujus ad aliquid: adhucla, praetereala, insuperla, etiamla: ወወለደት፡ ዓዲ፡ ፱ ደቂቀ፡ ; ይዌስክ፡ ዓዲ፡ ዲቤሁ፡ ; ; ; ; ; Platt; εἶτα ; οὐ μόνον δὲ ἀλλὰ καί ; ፶ ዕደው፡ ወዓዲ፡ አንስት፡ Enc.; crebro ወዓዲ፡ ; ; ; ; ; ; ; F.N. 15. a) ሂ፡ vel ኒ፡ , etiamla, adeola( sogar ): ወዓዲ፡ ኪያሁኒ፡ ይመስለከ፡ ከመ፡ ዘበዲበ፡ ምድር፡ ረከብከ፡ ; ; ; .
b)tamenla( noch immer ): ; ወዓዲ፡ ኢ፡ .
c)imola, imo verola, potiusla( vielmehr ): ኢታጠነቅቁ፡ ፈጽሞ፤ ዓዲ፡ የዐቢ፡ እምኵሉ፡ ዝንቱ፡ ; ; b; አላ፡ ዓዲ፡ ; ዘእንበለ፡ ዓዲ፡ .
d)in specie post non tantumlausitatur ዓዲ፡ sed etiamla, sive ዓዲ፡ simplex, ut ; ; ; ; , sive ዓዲ፡ – ኒ፡ vel ሂ፡ vel ወዓዲ፡ – ኒ፡ ; ; ; ; sive አላ፡ ዓዲ፡ ; ; vel ዳእሙ፡ ዓዲ፡ ( ባሕቲት፡ et ዳእሙ፡ et ክመ፡ ). – : ዓዲ፡ ዘ፡ አሁን።
III p., et , fem. ይእቲ፡ (passim ይኢቲ፡ scriptum, ut in Herm. crebro), m. ውእቶሙ፡ vel እሙንቱ፡ , fem. ውእቶን፡ vel እማንቱ፡ [ הוּא ܗܽܘ هُوَ ;
gramm.§ 65;
gramm.§ 148.], ውእተ፡ , ይእተ፡ (quamquam passim etiam ውእቱ፡ ይእቲ፡ pro ponitur, ut ; ); nonnumquam ውእቱ፡ እሙንቱ፡ etiam pro fem. ponitur (ut: አንቲ፡ ውእቱ፡ ዳግሚት፡ ቀመር፡ ; እሉ፡ ደናግል፡ መኑ፡ እሙንቱ፡ ; አዋልድ፡ ቢጾን፡ እሙንቱ፡ ). 1)
a)isla, eala, idla, ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወውእቱሰ፡ ; ያእምሩከ፡ እሙንቱኒ፡ ከመ፡ አእመርናከ፡ ንሕነ፡ ; እሙንቱ፡ et ውእቶሙ፡ ; ውእቱ፡ ዘይነብር፡ ; ; ለዝላፉ፡ ነበረ፡ ዘውእቱ፡ ἀεὶ μεμένηκεν ὅπερ ἦν ; al. sexcenties.
b)
α)ipsela: የኀድግ፡ ኵሎ፡ ለባዕድ፡ ወይመውት፡ ውእቱ፡ ; ዘሠርዐ፡ መሥገርተ፡ ውእቱ፡ ይሠገር፡ ቦተ፡ ; ; መኑ፡ ዝንቱ፡ ዘምድረ፡ ለብሰ፡ ውእቱሰ፡ ሰማያዊ፡ ውእቱ፡ (qui terram induit quamquam ipse coelestis est) ; ሂ፡ vel ኒ፡ et ipsela ; ; ; .
β)idemla, adjecto መ፡ , ut: ከመ፡ አሐዱ፡ ይትለቦ፡ ወውእቱመ፡ (ut unus intelligatur et idem) ; n. 919 ወውእቱመ፡ እስከ፡ ለዓለም፡ ; ወውእቱመ፡ ውእቱ፡ ; post : ዘውእቱ፡ qui idemlavel idem quila ; .
2)In sententiis nominalibus usurpatur a)pro Subjecto: is estla, ut: ውእቱ፡ ኤልያስ፡ αὐτός ἐστιν Ἠλίας ; ; እመ፡ ተባዕት፡ ውእቱ፡ ; እስመ፡ ነቢይ፡ ውእቱ፡ ; ; ; .
b)pro Praedicato: አነ፡ ውእቱ፡ ἐγώ εἰμι ; ; አነ፡ ይእቲ፡ ወአልቦ፡ እንተ፡ ከማየ፡ ; .
c)pro copula (vel verbo substantivo), sive Subjectum sit persona tertia: ተዓይነ፡ እግዚአብሔር፡ ይእቲ፡ ዛቲ፡ ; ; ; ; ; ; ; እሉ፡ እሙንቱ፡ አማልክቲከ፡ ; እሉ፡ ውእቶሙ፡ ኅሩያን፡ ; ; እሙንቱ፡ ውእቶሙ፡ ለአማስኖ፡ ; ; እንተ፡ ይእቲ፡ ኬብሮን፡ ; ዘውእቶሙ፡ ሴም፡ ወካም፡ ወያፌት፡ ; አይቴ፡ ውእቱ፡ ቅንአትከ፡ ; ቦኑ፡ ውእቱ፡ ገብር፡ ያዕቆብ፡ ; ዝውእቱ፡ ነገር፡ ዘነበበ፡ ; መኑ፡ ውእቱ፡ እግዚእነ፡ ; ; ; ; ውእቱ፡ እኁየ፡ ውእቱ፡ ; ; ; ; sive persona prima vel secunda: አነ፡ ውእቱ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ; ; አንተ፡ ውእቱ፡ ዔሳው፡ ; አንተ፡ ውእቱ፡ ዘትኤዝዝ፡ ; አኮኑ፡ አንትሙ፡ እሙንቱ፡ ትውልደ፡ ሕርቱማን፡ ; አንትሙ፡ ውእቱ፡ ብርሃኑ፡ ለዓለም፡ .
3)
a)isla, illela, hicla; relatum ad ea, quae modo memorata erant: ውስተ፡ እሙንቱ፡ ሰብእ፡ ; እምይእቲ፡ ዐዘቅት፡ ; ውእተ፡ አምኃሁ፡ ; ውእተ፡ አልባሰ፡ ; ነሥኡ፡ ኵሎን፡ ውእቶን፡ አህጉረ፡ ; በውእቶን፡ መዋዕል፡ ; ; ለውእቶሙ፡ አሕዛብ፡ ; ይእቲ፡ ብእሲት፡ ; በይእቲ፡ ሰዓት፡ ; ይእቲ፡ ዕለት፡ ; ይእተ፡ መጽሐፈ፡ ; ; ; .
b)quare creberrime adhibetur pro articulo Graecorum definito ( ὁ ἡ τό ), ut ; ውእተ፡ ላህመ፡ ዘገብረ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ነሣእኩ፡ ውእተ፡ ጽዋዐ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; .
c)passim: idemla, ut: ነበርነ፡ ውስተ፡ ይእቲ፡ ከርሥ፡ ἐν τῇ αὐτῇ κοιλίᾳ ; እምውእቱ፡ ጽቡር፡ ἐκ τοῦ αὐτοῦ πηλοῦ ; በይእቲ፡ ዕለት፡ .
suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3): 1)etiamla, quoquela, itemla( et ipsela); majori vel minori cum emphasi nomen, verbum, sententiam alii adjungit vel subnectit: አነሂ፡ ego quoquela(et ipse) ; ; ወውእቱሂ፡ et is quoquela ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወኢ – ሂ፡ ne – quidemla . Cum እመ፡ conjunctum: እመሂ፡ etiamsila, quamvislaex. gr. ; ( እመ፡ ).
2)etla, –quela( τε ), sive per se , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum ወ conjunctum: ወ – ሂ፡ : ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ ; ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ – ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – itala ; ; ; ; ; ; ; ; idem significat ሂ፡ – ወ፡ ; ሂ፡ ወ – ኒ፡ . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ – ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3): 1)etiamla, quoquela, itemla( et ipsela); majori vel minori cum emphasi nomen, verbum, sententiam alii adjungit vel subnectit: አነሂ፡ ego quoquela(et ipse) ; ; ወውእቱሂ፡ et is quoquela ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወኢ – ሂ፡ ne – quidemla . Cum እመ፡ conjunctum: እመሂ፡ etiamsila, quamvislaex. gr. ; ( እመ፡ ).
2)etla, –quela( τε ), sive per se , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum ወ conjunctum: ወ – ሂ፡ : ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ ; ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ – ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – itala ; ; ; ; ; ; ; ; idem significat ሂ፡ – ወ፡ ; ሂ፡ ወ – ኒ፡ . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ – ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3): 1)etiamla, quoquela, itemla( et ipsela); majori vel minori cum emphasi nomen, verbum, sententiam alii adjungit vel subnectit: አነሂ፡ ego quoquela(et ipse) ; ; ወውእቱሂ፡ et is quoquela ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወኢ – ሂ፡ ne – quidemla . Cum እመ፡ conjunctum: እመሂ፡ etiamsila, quamvislaex. gr. ; ( እመ፡ ).
2)etla, –quela( τε ), sive per se , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum ወ conjunctum: ወ – ሂ፡ : ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ ; ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ – ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – itala ; ; ; ; ; ; ; ; idem significat ሂ፡ – ወ፡ ; ሂ፡ ወ – ኒ፡ . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ – ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3): 1)etiamla, quoquela, itemla( et ipsela); majori vel minori cum emphasi nomen, verbum, sententiam alii adjungit vel subnectit: አነሂ፡ ego quoquela(et ipse) ; ; ወውእቱሂ፡ et is quoquela ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወኢ – ሂ፡ ne – quidemla . Cum እመ፡ conjunctum: እመሂ፡ etiamsila, quamvislaex. gr. ; ( እመ፡ ).
2)etla, –quela( τε ), sive per se , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum ወ conjunctum: ወ – ሂ፡ : ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ ; ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ – ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – itala ; ; ; ; ; ; ; ; idem significat ሂ፡ – ወ፡ ; ሂ፡ ወ – ኒ፡ . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ – ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3): 1)etiamla, quoquela, itemla( et ipsela); majori vel minori cum emphasi nomen, verbum, sententiam alii adjungit vel subnectit: አነሂ፡ ego quoquela(et ipse) ; ; ወውእቱሂ፡ et is quoquela ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወኢ – ሂ፡ ne – quidemla . Cum እመ፡ conjunctum: እመሂ፡ etiamsila, quamvislaex. gr. ; ( እመ፡ ).
2)etla, –quela( τε ), sive per se , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum ወ conjunctum: ወ – ሂ፡ : ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ ; ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ – ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – itala ; ; ; ; ; ; ; ; idem significat ሂ፡ – ወ፡ ; ሂ፡ ወ – ኒ፡ . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ – ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3): 1)etiamla, quoquela, itemla( et ipsela); majori vel minori cum emphasi nomen, verbum, sententiam alii adjungit vel subnectit: አነሂ፡ ego quoquela(et ipse) ; ; ወውእቱሂ፡ et is quoquela ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወኢ – ሂ፡ ne – quidemla . Cum እመ፡ conjunctum: እመሂ፡ etiamsila, quamvislaex. gr. ; ( እመ፡ ).
2)etla, –quela( τε ), sive per se , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum ወ conjunctum: ወ – ሂ፡ : ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ ; ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ – ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – itala ; ; ; ; ; ; ; ; idem significat ሂ፡ – ወ፡ ; ሂ፡ ወ – ኒ፡ . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ – ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3): 1)etiamla, quoquela, itemla( et ipsela); majori vel minori cum emphasi nomen, verbum, sententiam alii adjungit vel subnectit: አነሂ፡ ego quoquela(et ipse) ; ; ወውእቱሂ፡ et is quoquela ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወኢ – ሂ፡ ne – quidemla . Cum እመ፡ conjunctum: እመሂ፡ etiamsila, quamvislaex. gr. ; ( እመ፡ ).
2)etla, –quela( τε ), sive per se , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum ወ conjunctum: ወ – ሂ፡ : ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ ; ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ – ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – itala ; ; ; ; ; ; ; ; idem significat ሂ፡ – ወ፡ ; ሂ፡ ወ – ኒ፡ . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ – ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3): 1)etiamla, quoquela, itemla( et ipsela); majori vel minori cum emphasi nomen, verbum, sententiam alii adjungit vel subnectit: አነሂ፡ ego quoquela(et ipse) ; ; ወውእቱሂ፡ et is quoquela ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወኢ – ሂ፡ ne – quidemla . Cum እመ፡ conjunctum: እመሂ፡ etiamsila, quamvislaex. gr. ; ( እመ፡ ).
2)etla, –quela( τε ), sive per se , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum ወ conjunctum: ወ – ሂ፡ : ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ ; ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ – ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – itala ; ; ; ; ; ; ; ; idem significat ሂ፡ – ወ፡ ; ሂ፡ ወ – ኒ፡ . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ – ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
suff., a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b et gramm.§ 168,1,3): 1)etiamla, quoquela, itemla( et ipsela); majori vel minori cum emphasi nomen, verbum, sententiam alii adjungit vel subnectit: አነሂ፡ ego quoquela(et ipse) ; ; ወውእቱሂ፡ et is quoquela ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወኢ – ሂ፡ ne – quidemla . Cum እመ፡ conjunctum: እመሂ፡ etiamsila, quamvislaex. gr. ; ( እመ፡ ).
2)etla, –quela( τε ), sive per se , sive (id quod longe frequentius occurrit) cum ወ conjunctum: ወ – ሂ፡ : ወለዘሂ፡ ነሥአከ፡ ልብሰከ፡ ; ; in sententiis negativis: necla, nequela. Inde ሂ፡ – ወሂ፡ et – etla, cum – tumla, ut – itala ; ; ; ; ; ; ; ; idem significat ሂ፡ – ወ፡ ; ሂ፡ ወ – ኒ፡ . Cum እመ፡ conjunctum እመሂ፡ – ወእመሂ፡ est: sive – sivela, nec non ወእመሂ፡ per se sivelasignificare potest, እመ፡
3)adverbiis interrogativis, ut አይቴ፡ , maxime autem pronominibus interr. መኑ፡ et ምንት፡ annexum ሂ፡ vim indefinitorum tribuit; መኑ፡ , ምንት፡ , አይቴ፡ al.
hi
Grébaut
ሂ፡ 1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à
መኑ፡ (avec ou sans le
ወ copulatif) :
ኢመኑሂ፡ ,
አልቦ፡ መኑሂ፡ ,
ወኢመኑሂ፡ ,
ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le ወ copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique
ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule
ኒ፡ .
1–2
Leslau
ሂ hi alsoen,
anden,
furtheren,
evenen,
the veryen,
for one’s parten (e.g.
አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to
መኑ mannu ,
ምንት mǝnt ,
አይቴ ʾayte (
መኑሂ mannu-hi ,
ምንትሂ mǝntǝ-hi ,
አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with
እመ- ʾǝmma- in
እመሂ ʾǝmma-hi thoughen,
even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren;
እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in
አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen,
I and heen; or in
-ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in
እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
hi
Grébaut
ሂ፡ 1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à
መኑ፡ (avec ou sans le
ወ copulatif) :
ኢመኑሂ፡ ,
አልቦ፡ መኑሂ፡ ,
ወኢመኑሂ፡ ,
ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le ወ copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique
ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule
ኒ፡ .
1–2
Leslau
ሂ hi alsoen,
anden,
furtheren,
evenen,
the veryen,
for one’s parten (e.g.
አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to
መኑ mannu ,
ምንት mǝnt ,
አይቴ ʾayte (
መኑሂ mannu-hi ,
ምንትሂ mǝntǝ-hi ,
አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with
እመ- ʾǝmma- in
እመሂ ʾǝmma-hi thoughen,
even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren;
እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in
አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen,
I and heen; or in
-ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in
እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
hi
Grébaut
ሂ፡ 1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à
መኑ፡ (avec ou sans le
ወ copulatif) :
ኢመኑሂ፡ ,
አልቦ፡ መኑሂ፡ ,
ወኢመኑሂ፡ ,
ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le ወ copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique
ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule
ኒ፡ .
1–2
Leslau
ሂ hi alsoen,
anden,
furtheren,
evenen,
the veryen,
for one’s parten (e.g.
አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to
መኑ mannu ,
ምንት mǝnt ,
አይቴ ʾayte (
መኑሂ mannu-hi ,
ምንትሂ mǝntǝ-hi ,
አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with
እመ- ʾǝmma- in
እመሂ ʾǝmma-hi thoughen,
even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren;
እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in
አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen,
I and heen; or in
-ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in
እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
hi
Grébaut
ሂ፡ 1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à
መኑ፡ (avec ou sans le
ወ copulatif) :
ኢመኑሂ፡ ,
አልቦ፡ መኑሂ፡ ,
ወኢመኑሂ፡ ,
ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le ወ copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique
ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule
ኒ፡ .
1–2
Leslau
ሂ hi alsoen,
anden,
furtheren,
evenen,
the veryen,
for one’s parten (e.g.
አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to
መኑ mannu ,
ምንት mǝnt ,
አይቴ ʾayte (
መኑሂ mannu-hi ,
ምንትሂ mǝntǝ-hi ,
አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with
እመ- ʾǝmma- in
እመሂ ʾǝmma-hi thoughen,
even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren;
እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in
አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen,
I and heen; or in
-ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in
እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
hi
Grébaut
ሂ፡ 1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à
መኑ፡ (avec ou sans le
ወ copulatif) :
ኢመኑሂ፡ ,
አልቦ፡ መኑሂ፡ ,
ወኢመኑሂ፡ ,
ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le ወ copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique
ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule
ኒ፡ .
1–2
Leslau
ሂ hi alsoen,
anden,
furtheren,
evenen,
the veryen,
for one’s parten (e.g.
አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to
መኑ mannu ,
ምንት mǝnt ,
አይቴ ʾayte (
መኑሂ mannu-hi ,
ምንትሂ mǝntǝ-hi ,
አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with
እመ- ʾǝmma- in
እመሂ ʾǝmma-hi thoughen,
even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren;
እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in
አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen,
I and heen; or in
-ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in
እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
hi
Grébaut
ሂ፡ 1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à
መኑ፡ (avec ou sans le
ወ copulatif) :
ኢመኑሂ፡ ,
አልቦ፡ መኑሂ፡ ,
ወኢመኑሂ፡ ,
ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le ወ copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique
ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule
ኒ፡ .
1–2
Leslau
ሂ hi alsoen,
anden,
furtheren,
evenen,
the veryen,
for one’s parten (e.g.
አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to
መኑ mannu ,
ምንት mǝnt ,
አይቴ ʾayte (
መኑሂ mannu-hi ,
ምንትሂ mǝntǝ-hi ,
አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with
እመ- ʾǝmma- in
እመሂ ʾǝmma-hi thoughen,
even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren;
እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in
አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen,
I and heen; or in
-ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in
እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
hi
Grébaut
ሂ፡ 1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à
መኑ፡ (avec ou sans le
ወ copulatif) :
ኢመኑሂ፡ ,
አልቦ፡ መኑሂ፡ ,
ወኢመኑሂ፡ ,
ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le ወ copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique
ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule
ኒ፡ .
1–2
Leslau
ሂ hi alsoen,
anden,
furtheren,
evenen,
the veryen,
for one’s parten (e.g.
አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to
መኑ mannu ,
ምንት mǝnt ,
አይቴ ʾayte (
መኑሂ mannu-hi ,
ምንትሂ mǝntǝ-hi ,
አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with
እመ- ʾǝmma- in
እመሂ ʾǝmma-hi thoughen,
even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren;
እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in
አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen,
I and heen; or in
-ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in
እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
hi
Grébaut
ሂ፡ 1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à
መኑ፡ (avec ou sans le
ወ copulatif) :
ኢመኑሂ፡ ,
አልቦ፡ መኑሂ፡ ,
ወኢመኑሂ፡ ,
ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le ወ copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique
ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule
ኒ፡ .
1–2
Leslau
ሂ hi alsoen,
anden,
furtheren,
evenen,
the veryen,
for one’s parten (e.g.
አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to
መኑ mannu ,
ምንት mǝnt ,
አይቴ ʾayte (
መኑሂ mannu-hi ,
ምንትሂ mǝntǝ-hi ,
አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with
እመ- ʾǝmma- in
እመሂ ʾǝmma-hi thoughen,
even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren;
እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in
አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen,
I and heen; or in
-ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in
እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a
hi
Grébaut
ሂ፡ 1) Affirmation
a) Mise an relief : tantôt ሂ፡ , tantôt ወ―ሂ፡ .
b) Élément de liaison : ordinairement ወ―ሂ፡ , plus rarement ሂ፡ .
c) Idée de répartition : tantôt ሂ፡ ―ወሂ፡ , tantôt ሂ፡ ―ወ፡ .
d) Notion d’indéfini : s’ajoute aux pronoms interrogatifs መኑ፡ et ምንት፡ ; régulièrement መኑሂ፡ , ምንትሂ፡ , par exception ወመኑሂ፡ , ወምንትሂ፡ .
e) Disjonction: s’ajoute à la conjonction እመ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወእመሂ፡ , tantôt እመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
f) Double interrogation indirecte : s’ajoute à la conjonction ወለእመ፡ du second membre de l’interrogation, tantôt እመ፡ ―ወለእመሂ፡ , tantôt ለመሂ፡ ―ወለእመሂ፡ .
g) Change la conjonction hypothétique እመ፡ en conjonction concessive እመሂ፡ .
2) Négation
a) Mise an relief : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
b) Élément de liaison : ወኢ―ሂ፡ (ordinairement avec le ወ copulatif); ኢ―ሂ፡ (rarement sans cette copule).
c) Idée de répartition : tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢ―ወሂ፡ , tantôt ኢ―ሂ፡ ―ኢወ፡ .
d) Notion d’indéfini : α. S’ajoute à
መኑ፡ (avec ou sans le
ወ copulatif) :
ኢመኑሂ፡ ,
አልቦ፡ መኑሂ፡ ,
ወኢመኑሂ፡ ,
ወአልቦ፡ መኑሂ፡ .
β) S’ajoute rarement à ምንት፡ (avec ou sans le ወ copulatif) : ኢምንትሂ፡ , ወኢምንትሂ፡ .
γ) S’ajoute rarement à ማእዜ፡ , soit ኢማእዜሂ፡ .
δ) S’ajoute assez souvent à አይቴ፡ , soit ኢአይቴሂ፡ .
Cette particule enclictique
ሂ፡ est concurrencée en ses diverses significations par la particule
ኒ፡ .
1–2
Leslau
ሂ hi alsoen,
anden,
furtheren,
evenen,
the veryen,
for one’s parten (e.g.
አነሂ ʾana-hi I, for my parten);
is attached to
መኑ mannu ,
ምንት mǝnt ,
አይቴ ʾayte (
መኑሂ mannu-hi ,
ምንትሂ mǝntǝ-hi ,
አይቴሂ ʾayte-hi ), mostly in negative sentences; it expresses the indefinite ‘no one, nothing, nowhere’;
it is combined with
እመ- ʾǝmma- in
እመሂ ʾǝmma-hi thoughen,
even thoughen;
እመ...ወለእመሂ ʾǝmma…walaʾǝmma-hi either … oren;
እመሂ...ወእመሂ ʾǝmma-hi…waʾǝmma-hi either … oren;
in the meaning ‘and’ it can be repeated, as in
አነሂ፡ወውእቱሂ ʾana-hi wawǝʾǝtu-hi both I and heen,
I and heen; or in
-ሂ...-ኒ -hi…-ni , as in
እሙንቱሂ፡ ወአቡሆሙኒ ʾǝmmuntuhi waʾabuhomuni they as well as their fatheren 213a