(forma e ልሂቅ፡ contracta, gramm.§ 47) ( fem. ሊቅት፡ , ), ሊቃን፡ ( fem. ሊቃት፡ Lud. e , ubi mei libri mss. ሊቃናት፡ exhibent), et ሊቃናት፡ , ልሂቃናት፡ ( gramm.§ 133,a), et ሊቃውንት፡ (a ሊቃን፡ derivatum, gramm.§ 140,a) 1)provectusla, senior aetatela; potissimum in ሊቃውንት፡ (rarius ሊቃናት፡ ) haec significatio occurrit ; ; ; ; ; ; ; ; al.; ሊቃናት፡ ወመሐዛት፡ . – Vulgaris notio hujus formae contractae est
2)senior dignitate et munerela, primorisla, princepsla, presbyterla, magisterla, unus e magistratu.la
a)frequentissime de senioribuslavel magistratu Israelitarumla, ut ሊቃነ፡ ሕዝብ፡ ; ; ; ; plerumque in forma ሊቃናት፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; sed etiam in forma ሊቃውንት፡ 1 ; ; ; ; ; ; ትኩን፡ ሊቀ፡ በውስተ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; . Pro fem. ἄρχουσαι legitur ሊቃናት፡ .
b)passim graecam vocem πρέσβεις ( legatosla) interpretes Aeth. ሊቃውንት፡ verterunt, ut .
c)de senioribus i.e. presbyterislaaliisque praepositis ecclesiaelaChristianae ; ; ; ; pro fem. ; ( ልሂቃናት፡ rom.); ሊቃውንተ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ primateslaecclesiaela(archipresbyteri, episcopi et superiores)
d)de magistrislavel doctoribuslaJudaeorum Christianorumve ; ; ; ; ሊቃነ፡ ኦሪት፡ νομοδιδάσκαλοι ; ሊቃውንት፡ διδάσκαλοι ; ሊቃናት፡ p.; .
e)de principelaseu praepositolain qualibet arte, dignitate vel vitae genere (respondet graecum ἀρχι -) ut ሊቀ፡ ሐመር፡ ναύκληρος ; ሊቀ፡ ሐራ፡ ; ሊቀ፡ መላእክት፡ archangelusla , ሊቃነ፡ መላእክት፡ ; ሊቀ፡ ምኔት፡ (sive አበ፡ ምኔት፡ ) abbas monasteriila ; ሊቀ፡ መዘርት፡ et ሊቀ፡ ቀዳሕያን፡ ( ἀρχιοινοχόος ), ሊቀ፡ ሠራዊት፡ ἀρχιστρατηγός (sive መልአከ፡ ሠራዊት፡ ) ; ሊቀ፡ መበስላን፡ ἀρχιμάγειρος ; ሊቀ፡ ኀባዝያን፡ ἀρχισιτοποιός ; ሊቀ፡ ኅፅዋን፡ ἀρχιευνοῦχος ; ; ሊቀ፡ ካህናት፡ ἀρχιερεύς ; ሊቀ፡ ኬነት፡ ( ἀρχιτέκτων ) ; ሊቀ፡ ዐቀብተ፡ ሞቅሕ፡ ; ( ἀρχιδεσμοφύλαξ ); ሊቃነ፡ ገባር፡ ( ἐπιστάται τῶν ἔργων ) ; ሊቀ፡ ገዛእት፡ ἀρχιτρίκλινος ; ; ሊቀ፡ ጳጳሳት፡ patriarchala(ecclesiae); ሊቀ፡ ዲያቆናት፡ archidiaconusla.
3)In regno Abyssiniae socii supremi rei publicae consilii et primores regni hoc nomine vocabantur ( Isenb. amh. sub ሊቅ፡ et sub አለቃ፡ ); in ecclesia ሊቅ፡ (amh. አለቃ፡ ) in specie inspectorem ecclesiasticorumla, oeconomum ecclesiaelasignificat (Lud. ; ; ; 263). – Voc. Ae.: ቃውም፡ ሊቅ፡ ብ፡ አለቃ፡
g(ǝ)rā
leften
Cross-references:
● for መጨኔ፡ ዘግራ፡
መጨኔ፡ ● for ግራ፡
ቢትወደድ
ቢትወደድ፡ ● for ግራ፡
አዛዥ፡
አዛዥ፡ ● for ግራ፡
ጔታ፡
ጌታ፡
Comparative and etymological data
from Amharic ግራ፡
g(ǝ)rā
blātennā
ውስጥ፡ ብላቴና፡
wǝsṭ blātennā ,
ውሥጥ፡ ብላቴና፡
wǝśṭ blātennā
(title) kind of page
ወሞተ፡ አባ፡ ዕዝራ፡ ውሥጥ፡ ብላቴና፤ ወጊዮርጊስ ጌራ፡ ጔታ፡ ‘
Es starben Abbā ʿEzrā , der Weśṭ-Belātennā (Vosteher der Pagen des
inneren Hofbezirks), der Gerā-Gʷetā Giyorgisde’
17 l.
14–15 (ed.),
15 l. 17–19 (tr.)
;
ወሶበ፡ ገብሩ፡ ከተማ፡ በደብረ፡ ወርቅ፡ ቦኡ፡ ኀበ፡ ሐመልማል፡ አዛዦች፡ ወጨዋ፡
ከዊኖሙ፡ ብዙኃነ፡ ሰብአ፡ አፍራስ፡ ወሰብአ፡ እግር፡ ወውስጥ፡ ብላቴኖች፡ ወእለ፡ ከማሆሙ፡ ብዙኃን፡ ኵሎሙ፡ ቦኡ፡ ሎቱ፡
በበ፡ ጾታሆሙ። ‘
Lorsqu’ils posèrent leur campement à Dabra Warq, les azāž et les Č̣awā,
qui se composaient de nombreux cavaliers et de nombreux fantassins, allèrent
se soumettre à Ḥamalmāl; les wesṭ belāttenā et les autres comme eux, en
grand nombre, allèrent se soumettre à lui, chacun selon son rangfr’
6 l. 10–14 (ed.),
8 l.
26–31 (tr.);
ውስጥ፡ ብላቴና፡ ወቦ፡ ባዕድ፡
ዘይመስሎ፡ ለዝንቱ፡ ደምነ፡ ላዕለ፡ ውሉድነ፡ ወላዕለ፡ ርእስነ፡ ይቤሉ፡ ‘
le wesṭ blāttēna et d’autres semblables disaient : “Que notre sang soit
sur nos enfants et sour nous-mêmes!”fr’
72
l. 8–11 (ed.),
86 l. 26–27
(tr.),
ውስጥ፡
Cross-references:
● also ብላቴን፡ ጌታ፡ under ጌታ፡ ● also የውስጥ፡ ብላቴን፡ ጌታ፡ under ጌታ፡
blātennā
ውስጥ፡ ብላቴና፡
wǝsṭ blātennā ,
ውሥጥ፡ ብላቴና፡
wǝśṭ blātennā
(title) kind of page
ወሞተ፡ አባ፡ ዕዝራ፡ ውሥጥ፡ ብላቴና፤ ወጊዮርጊስ ጌራ፡ ጔታ፡ ‘
Es starben Abbā ʿEzrā , der Weśṭ-Belātennā (Vosteher der Pagen des
inneren Hofbezirks), der Gerā-Gʷetā Giyorgisde’
17 l.
14–15 (ed.),
15 l. 17–19 (tr.)
;
ወሶበ፡ ገብሩ፡ ከተማ፡ በደብረ፡ ወርቅ፡ ቦኡ፡ ኀበ፡ ሐመልማል፡ አዛዦች፡ ወጨዋ፡
ከዊኖሙ፡ ብዙኃነ፡ ሰብአ፡ አፍራስ፡ ወሰብአ፡ እግር፡ ወውስጥ፡ ብላቴኖች፡ ወእለ፡ ከማሆሙ፡ ብዙኃን፡ ኵሎሙ፡ ቦኡ፡ ሎቱ፡
በበ፡ ጾታሆሙ። ‘
Lorsqu’ils posèrent leur campement à Dabra Warq, les azāž et les Č̣awā,
qui se composaient de nombreux cavaliers et de nombreux fantassins, allèrent
se soumettre à Ḥamalmāl; les wesṭ belāttenā et les autres comme eux, en
grand nombre, allèrent se soumettre à lui, chacun selon son rangfr’
6 l. 10–14 (ed.),
8 l.
26–31 (tr.);
ውስጥ፡ ብላቴና፡ ወቦ፡ ባዕድ፡
ዘይመስሎ፡ ለዝንቱ፡ ደምነ፡ ላዕለ፡ ውሉድነ፡ ወላዕለ፡ ርእስነ፡ ይቤሉ፡ ‘
le wesṭ blāttēna et d’autres semblables disaient : “Que notre sang soit
sur nos enfants et sour nous-mêmes!”fr’
72
l. 8–11 (ed.),
86 l. 26–27
(tr.),
ውስጥ፡
Cross-references:
● also ብላቴን፡ ጌታ፡ under ጌታ፡ ● also የውስጥ፡ ብላቴን፡ ጌታ፡ under ጌታ፡
liq ,
liqān ; fem.
liqǝt ,
liqāt ;
liqānāt ,
lǝhiqānāt ,
liqāwǝnt ,
liqān
Compounds
(
Dillmann 2)
ሊቀ፡ liq ,
ሊቃነ፡ liqāna head ofen,
chief ofen a) ሊቀ፡ መራኅት፡ liqa marāḫt (title) probably refers to the ‘
leading church cantoren’
ሊቀ፡ መራኅት፡ ዘሚካኤል፡ ‘
le liqa marāḫt, Zamikāʾēlfr’
32 l. 2–3 (ed.),
37 l. 9 (tr.),
መራኅት፡
Cross-references:
also ቀኝ፡ ጌታ፡ and ግራ፡ ጌታ፡ under ጌታ፡
b) ሊቀ፡ ማኅበር፡ liqa maḫbar (title)
community chiefen ወእንዘ፡ ይነብሩ፡ ህየ፡ ለአኩ፡ ኀበ፡ ሊቀ፡ ማኅበር፡ አኃው፡ እለ፡ አግዓዞሙ፡ ንጉሥ፡ ውስተ፡ ምስኳዐ፡ ምሕያከ፡ መላእክት ‘
While they were living there, the brothers whom the king had exiled to mǝskwaʿa mǝḥyakä mälaʾǝkt sent a message to the head of the Communityen’
78 (ed.),
56 (tr.);
ወሊቀ፡ ማኅበር፡ ሆሴዕ፡ ‘
le chef de la communauté, Hosēʿ;fr’
28 l. 27 (ed.),
33 l. 5 (tr.),
ማኅበር፡
c) ሊቀ፡ ምኔት፡ liqa mǝnet (title)
ሊቀ፡ ምኔት፡ ደብረ፡ ሊባኖስ፡ እሞን፡ ለምኔታተ፡ ኢትዮጵያ፡ ‘
the chief of the monastery of Däbrä Libanos — mother of the monastries of Ethiopiaen’
59 § 109 (ed.),
34 § 109 (tr.),
ምኔት፡
Leslau
ሊቀ፡ ምኔት፡ liqa mǝnet abbot of a monasteryen 351b
d) ሊቀ፡ ማእምራን፡ liqa māʾmǝrān (title)
head of the learneden ወሊቀ፡ ማእምራን፡ መክፈልተ፡ ጊዮርጊስ፡ ‘
le chef des docteurs , Makfalta Giyorgisfr’
37 l. 9 (ed.),
43 l. 33–34 (tr.);
ወአርአዮ፡ ዘውስተ፡ ሕሊናሁ፡ ለ፩፡ ሊቅ፡ ሊቀ፡ ማእምራነ፡ ተዓይኒሁ፡ ዘያፈቅሮ፡ እምኵሎሙ፡ ሊቃውንቲሁ፡ ‘
He revealed his internal thought to a learned man, chief of learned men of his courten’
30–31 § 99 (ed.),
54 § 99 (tr.) (‘
ሊቀ፡ ማእምራን፡ in some cases they are said to be
ካህናተ፡ ደብተራ፡ kahǝnatä däbtära are the priests of the royal church who followed the king in all his movements both in peacetime and in war. They enjoyed privilege in front of the king and acquired many kinds of court provisions. Cf.
249;
302;
I, VI (tr.); Getatchew Haile 2005, 27.’),
ማእምር፡
e) ሊቀ፡ ማእስራ፡ liqa māʾsǝrā (title) meaning unknown
ወሞተ፡ ማዕቀበ፡ እግዚእ፤ ወሊቀ፡ ማእስራ፡ ተክለ፡ ሥሉስ፡ ‘
Es fielen Māʿqaba-Egziʾ, der Liqa-Māʾsa{sic}rā Takla-Śǝllusde’
15 l. 8–9 (ed.),
14 l. 22–23 (tr.),
ማእስራ፡
f) ሊቀ፡ መኳስ፡ liqa makʷās ,
ሊቀ፡ መንኳስ፡ liqa mankʷās (title) ‘officer responsible for testing horses and mules reserved for the personal service to the king’
102 ወቀይሰ፡ ገበዝ፡ ወሊቀ፡ ዲያቆናት፡ ይቀውሙ፡ ጸዊሮሙ፡ ታቦተ፡ ሕግ፤ ወአውፋሪ፡ ምስለ፡ ፈረስ፡ ወሊቀ፡ ምኳስ፡ ምስለ፡ በቅል። ‘
und der Propst und Archidiakon stehen dabei, die Gesetzeslade tragend, und der Aufârî mit dem Pferd, und der Lîqa Makuâs mit dem Mauleselde’
18b l. 2–5 (ed.), 74 l. 18, 75 l. 1–2 (tr.);
ወአመ፡ ፳ወ፯፡ ለሚያዝያ፡ ሞቱ፡ ፪ሆሙ፡ ኅቡረ፡ ደጅ፡ አዛዥ፡ ሐዋርያ፡ ክሶስ፡ መደባይ፡ ወሊቀ፡ መኳስ፡ ገብርኤል። ‘
Le 27 de miyâzyâ moururent ensemble l’Azâdj Ḥaouâryâ-Kësos … et le Liqa-Makuâsa Gabrëèlfr’
45 l. 25–27 (ed.), 153 l. 22–24 (tr.);
ሊቀ፡ መንኳስ፡ ኃይሉ፡ ‘
le liqa mankuās Ḫāylufr’
53 l. 16–17 (ed.),
64 l. 11 (tr.),
መኳስ፡
g) ሊቀ፡ መጣኒ፡ liqa maṭṭāni ,
ሊቀ፡ መጻኒ፡ liqa maṣṣāni ሊቀ፡ መጻኔ፡ liqa maṣṣāne (title) supreme judge who exercises appellate jurisdiction
115a; ‘
chief stewarden’
357b ቀሚሰሂ፡ ፀዓዳ፡ ኢይለብሱ፡ ዘእንበለ፡ ቀላሚ፡ ወኳፍሬ፡ ወሾቍጤ። እመሂ፡ አዛዝያን፡ ወእመሂ፡ ጌቶች፡ እመሂ፡ ሊቀ፡ መጣኒ፡ ምስለ፡ እሊአሁ፡ ዣን፡ ማስ{sic}ሮች፡ ወኢቃቄታች፡ ምስለ፡ እሊአሁ፡ ዣን፡ ሐጸና። ‘
Ils ne portaient pas la tunique blanche, mais le Qalâmi, le Kuâfrê et le Shôquetê, et cette tenue était obligatoire aussi bien pour les Azâzĕyân que pour les Gêtôtj, le Liqa Matâni et ses gens, les Jân Mâsrôtj, le Iqâqêtâtj et ses gens et le Jân Haçanâ*fr’
33 l. 4–7 (ed.), 33 l. 4–8 (tr.);
ወሊቀ፡ መጻኒ፡ ሰርጊስ፡ ‘
le liqa maṣāni, Sargisfr’
31 l. 31 (ed.),
37 l. 5–6 (tr.);
ሊቀ፡ መጻኔ፡ ግርማ፡ ዣን፡ ‘
le liqa maṣānē, Germā Žānfr’
34 l. 23 (ed.),
40 l. 21 (tr.);
እንዘ፡ ለዓቄታት፡ ብሉሌ፡ ወሊቀ፡ መጣኒ፡ ግርማ፡ ዣን፡ ‘
pendant que le laʿāqētāt était Belulē, et le liqa maṭāni, Germā Žānfr’
38 l. 10–11 (ed.),
45 l. 4–5 (tr.),
መጣኒ፡
h) ሊቀ፡ አበው፡ liqa ʾabaw lit. ‘head of the fathers’ precise meaning unknown
ለቀሰ፡ ገበዝ፡ ወለራቅማሰራ፡ ለአፈ፡ ንቡረ፡ እድ፡ ወለመጋቢ፡ ለሊቀ፡ አበው፡ ወለሊቀ፡ ዲያቆናት፡ ይኩን ጥብጣቤሆሙ፡ በበ ፲ ወ ፪፡ let the whipping of the qäsä gäbäz, raqmasära, afä nǝburä ǝd, the mäggabi, the liqä abäw and the liqä diyaqonat be 12 eachen 84 (ed.),
58 (tr.),
አብ፡
i) ሊቀ፡ አክሱም፡ liqa ʾAksum lit.
head of Aksumen high-ranking priest of equal position to the nǝbura ʾǝd
ወሊቀ፡ አክሱም፡ አባ፡ ስምዖን፡ ‘
le chef d’Aksoum, abbā Semʿonfr’
37 l. 14 (ed.),
44 l. 2 (tr.);
ወካዕበ፡ በዘመኖሙ፡ ንጉሥ፡ ዘርዓ፡ ያዕቆብ፡ ሠርዑ፡ ወአስተዓረዩ፡ ሊቀ፡ አክሱም፡ ምስለ፡ ንቡረ፡ እድ፡ እንዘ፡ ያስተዋሕድዎሙ፡ በመንበረ፡ ክብር፡ በየማን፡ ወበጸጋም፡ ‘
Encore, de son temps, le roi Zarʾa Yāʿqob lança une ordonnance pour rendre le chef (liq) d’Aksoum égal au nebura ed, en les déclarant égaux sur un trône d’honneur, l’un à droite at l’autre à gauche.fr’
73 l. 4–7 (ed.),
87 l. 26–29 (tr.),
አክሱም፡ ,
ንቡረ፡ እድ፡
j) ሊቀ፡ አዕሩግ፡ liqa ʾaʿrug head of the eldersen ወስሞሙሂ፡ ለአዕሩግ፡ ሸለቃ፡ ወልደ፡ ገብርኤል፡ ወልደ፡ አቤቶ፡ ተስፋ፡ እስመ፡ ሊቀ፡ እዕሩግ፡ ውእቱ፤ ‘
les noms des vieillards sont: le šalaqā Walda Gabreʾēl, fils de l’abēto Tasfā (car il était le chef des vieillards);fr’
86 l. 17–19 (ed.),
103 l. 12–13 (tr.),
አረጋዊ፡
k) ሊቀ፡ ካህናት፡ liqa kāhǝnāt (title) high-ranking priest in charge of supervising monks and secular clergy
;
ወሊቀ፡ ካህናት፡ ‘
au chef des prêtresfr’
40 l. 7 (ed.),
47 l. 18 (tr.);
ወከመ፡ ኢይጥልሙ፡ ዘንተ፡ ነገረ፡ ሀለዉ፡ ተወጊዞሙ፡ በቃለ፡ ቀሲስ፡ ሊቀ፡ ካህናት፡ አባ፡ አቡቂር። ‘
Pour empêcher qu’on altère cette chose, on a eu défense, sous peine d’excommunication par la voix du prêtre, chef des prêtres, abbā Abuqirfr’
44 l. 23–25 (ed.),
53 l. 21–23 (tr.);
በመምህርነ፡ አባ፡ ገብረ፡ ማርያም፡ ሊቀ፡ ካህናት፡ ወገበዝሂ፡ ዘአክሱም፡ ቄስ፡ ገበዝ፡ ዘአማኑኤል፡ ‘
[Ceci] du temps de notre maître abbā Gabra Māryām, chef des prêtres, et du qēsa gabaz d’Aksoum ZaʾAmānuʾēl,fr’
56 l. 1–2 (ed.),
67 l. 11–13 (tr.);
በእንተዝ፡ አክበርዋ፡ ወአልዓልዋ፡በበ፡ ዘመኖሙ። ወለሊቀ፡ ካህናቲሃኒ፡ አክበርዎ፡ እምኵሎሙ፡ ዓበይተ፡ ቤተ፡ መንግሥት። ወመሳፍንት፡ ወመኳንንት። ‘
Pour cette raison, [les anciens rois,] de leur temps, l’honorèrent et l’exaltèrent; ils donnèrent au chef de ses prêtres une dignité supérieure à [celle de] tous les autres grands de la Cour, des princes et des gouverneurs;fr’
72 l. 28–29, 73 l. 1 (ed.),
87 l. 17–20 (tr.),
ካህን፡
Leslau
ሊቀ፡ ካህናት liqa kāhǝnāt archpriesten,
high priesten 317a
l) ሊቀ፡ ደብር፡ liqa dabr (title)
head of a monasteryen ከመ፡ ኢይቅረብዎ፡ ሥዩማን፡ ወእመሂ፡ ሥዩመ፡ ትግሬ፡ ወእመሂ፡ አፈ፡ መኰንን፡ እንበለ፡ ማኅበር፡ ወእንበለ፡ ደቂቅየ፡ ወሊቀ፡ ደብር፡ አለቃ፡ ወልደ፡ አቢብ። ‘
[J’ai ordonné que] personne d’entre les chefs, ni le chef du Tegrē, ni e procureur du gouverneur, n’entre dans [ces pays-là,] à l’exception de la communauté, de mes enfants et du chef du couvent, l’alaqā Walda Abibfr’
60 l. 11–13 (ed.),
72 l. 7–10 (tr.),
ደብር፡
n) ሊቀ፡ ዲያቆናት፡ liqa diaqonāt (title)
head of the deaconsen ለቀሰ፡ ገበዝ፡ ወለራቅማሰራ፡ ለአፈ፡ ንቡረ፡ እድ፡ ወለመጋቢ፡ ለሊቀ፡ አበው፡ ወለሊቀ፡ ዲያቆናት፡ ይኩን ጥብጣቤሆሙ፡ በበ ፲ ወ ፪፡ let the whipping of the qäsä gäbäz, raqmasära, afä nǝburä ǝd, the mäggabi, the liqä abäw and the liqä diyaqonat be 12 eachen 84 (ed.),
58 (tr.);
ወሊቀ፡ ዲያቆናት፡ በስእለት፡ ‘
le chef des diacres, Baseʾelatfr’
37 l. 15–16 (ed.),
44 l. 4 (tr.),
ዲያቆን፡
o) ሊቀ፡ ጳጳሳት፡ liqa p̣āp̣āsāt (title)
patriarchen,
metropolitanen ዘተሰመይኩ፡ በጸጋሁ፡ ለእግዚአብሔር፡ ሊቀ፡ ጳጳሳት፡ ዘሀገር፡ ክብርት፡ እለ፡ እስክንድርያ፡ ወሀገረ፡ ምስር፡ ወትዕይንቱ፡ ለእግዚአብሔር፡ ኢየሩሳሌም፡ ወአህጉረ፡ ኢትዮጵያ። ‘
[de celui] qui a été nommé, par la grâce du Seigneur, patriarche de la sainte ville d’Alexandrie, du pays d’Égypte, de Jérusalem, demeure du Seigneur, et des pays d’Ethiopiefr’
83 l. 9–12 (ed.),
99 l. 29–31 (tr.),
ጳጳስ፡
Leslau
ሊቀ፡ ጳጳሳት liqa p̣āp̣p̣āsāt patriarchen,
archbishopen 317a
Cross-references:
for ሊቀ፡ ጳጳሳት፡ or ሊቀ፡ ጳጳስ፡ also ጳጳስ፡ (Dillmann)
Grébaut
ሊቅ፡ liq «
caputla,
princepsla,
doctorla»
ሊቃን፡ liqān ,
ሊቃውንት፡ liqāwǝnt Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 3.
ሊቅ፡ liq premier élément de noimbreux mots composés, tels les suivants :
ሊቀ፡ ሐራ፡ liqa ḥarā chef d’arméefr ፊቃሮስ፡ ወልደ፡ ንያ፡ መልአከ፡ ሰርዌ፡ ዝውእቱ፡ ሊቀ፡ ሐራ። 45,
ሐራ፡
ሊቀ፡ ሐራ፡ ለአፍራስ፡ liqa ḥarā laʾafrās chef de la cavaleriefr ደለክም፡ ወልደ፡ ማትሬም፡ ሊቀ፡ ሐራ፡ ለአፍራስ። 45,
ሐራ፡ ,
ፈረስ፡
ሊቀ፡ ሐራ፡ ለአጋር፡ liqa ḥarā laʾagār chef de l’infanteriefr አደርዮስ፡ ወልደ፡ ኔድሮስ፡ ሊቀ፡ ሐራ፡ ለአጋር። 45,
ሐራ፡ ,
አጋር፡
ሊቀ፡ መማክርት፡ liqa mamākǝrt chef des conseillersfr ፈነወ፡ ላእካነ፡ በጕጕዓ፡ ከመ፡ ያምጽእዎ፡ ለመላከ፡ ኃይሉ፡ ዝውእቱ፡ ሊቀ፡ መማክርቲሁ። 80,
መምክር፡
ሊቀ፡ ሰራዊት፡ liqa sarāwit généralissimefr እምዝ፡ ኮነ፡ ድልቅልቅ፡ ወሠምሩ፡ ላዕለ፡ አራዎስ፡ ወረሰይዎ፡ ንጉሠ፡ ወውእቱ፡ ኮነ፡ ሊቀ፡ ሠራዊት። 185.
ሊቀ፡ ቀዳማዊ፡ liqa qadāmāwi préfet augustalfr (Égypte)
ቴዎድሮስ፡ ሊቀ፡ ቀዳማዊ፡ ዘሀገረ፡ ምስር። 131.
ሊቀ፡ ነቢያት፡ liqa nabiyāt chef des prophètesfr ሙሴ፡ ሊቀ፡ ነቢያት። 76;
እምቤተ፡ አሮን፡ ዘተቀብአ፡ ለተክህኖ፡ በእደ፡ ሙሴ፡ ሊቀ፡ ነቢያት። 76;
ዘርእየኪ፡ ሙሴ፡ ሊቀ፡ ነቢያት። 76.
ሊቀ፡ ነፍስ፡ liqa nafs directeur spirituelfr ሊቀ፡ ነፍስኒ፡ አግዓዚ፡ ዘይሜህር፡ ትምህርተ፡ ሐዋርያት፡ ቅዱሳን፡ ወነቢያት፡ ክቡራን። Ms.
BNFet110, fol. 20ra.
ሊቀ፡ ካህናት፡ liqa kāhǝnāt archiprêtrefr አዛርያስ፡ ወልደ፡ ሳዶቅ፡ ካህን፡ ዝውእቱ፡ ሊቀ፡ ካህናት። 44;
እዌድሰኪ፡ ኦወለተ፡ አሮን፡ ሊቀ፡ ካህናት፡ እመንገለ፡ ሐና፡ እምኪ። 166.
ሊቀ፡ ዲያቆናት፡ liqa diyāqonāt archidiacrefr ኤልያስ፡ ወልደ፡ ኦርኒ፡ ሊቀ፡ ዲያቆናት፡ ወአቡሁሰ፡ ለኦርኒ፡ ሊቀ፡ ዲያቆናት። 44;
በጽሐ፡ ካዕበ፡ ሊቀ፡ ዲያቆናት፡ ከመ፡ ይቁም፡ ውስተ፡ መካነ፡ ጽዕለት፡ ወኃጢአ፡ ክብር። Ms.
BNFet110, fol. 39rc–va.
ሊቀ፡ ገባር፡ liqa gabār surveillant des corvéesfr ካርሚ፡ ወልደ፡ ሐፃንያስ፡ ሊቀ፡ ገባር፡ ዘቤተ፡ ንጉሥ። 44.
ሊቀ፡ ገነውት፡ liqa gannawt chef des prêtres païensfr ወእንዘ፡ ሀለዉ፡ ውስቴታ፡ ለዕበዶሙ፡ ይቤ፡ ቄሳርስ፡ ሊቀ፡ ገነውቱ፡ ለአንቲሂጳጦስ፡ ስሑታን፡ ወርኁቃን፡ እምነ፡ አማልክቲነ፡ ይሙቱ። 167.
ሊቀ፡ መጽብእት፡ liqa maṣbǝʾt général en cheffr ኢሚ፡ ወልደ፡ መታትያስ፡ ሊቀ፡ መጽብእት። 45.
ሊቀ፡ ፈያት፡ liqa fayāt chef de brigandsfr ሶበ፡ ሰገደ፡ ርእየ፡ ሊቀ፡ ፈያት፡ ከመ፡ አሐቲ፡ እግዝእት፡ ወረደት፡ እምሰማይ፡ በዐቢይ፡ ክብር። 162, note 3.
ሊቅት፡ liqǝt «
magistrala,
abbatissala» Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 3.
18–20
ሊቀ፡ ሕፅዋን፡ liqa ḥǝḍǝwān chef des eunuquesfr Texte et référence:
አድርያኖስኒ፡ ኮነ፡ ሊቀ፡ ሕፅዋን። Adrien devint le chef des eunuquesfr 252,
ኅጽው፡
ሊቀ፡ ደብተራ፡ liqa dabtarā le premier (le doyen) des chanoinesfr. Se recontre fréquemment dans lex textes ecclésiastiques.
446
Leslau
ሊቅ liq (
ሊቃን፡ liqān ,
ሊቃናት፡ liqānāt ,
ሊቃውንት፡ liqāwǝnt )
chiefen,
senioren,
old manen,
ageden,
elderen,
masteren,
magistrateen,
learned manen,
presbyteren
ሊቀ፡ ካህናት liqa kāhǝnāt archpriesten,
high priesten
ሊቀ፡ ጳጳሳት liqa p̣āp̣p̣āsāt patriarchen,
archbishopen
ሊቀ፡ መላእክት፡ liqa malāʾǝkt archangelen
ሊቀ፡ ነፍስ፡ liqa nafs (
19)
spiritual leaderen
ሊቀ፡ ሐመር፡ liqa ḥamar captain of a shipen
ሊቀ፡ ሐራ፡ liqa ḥarā chief of the armyen,
ሐራ፡
ሰብዓ፡ ሊቃናት sabʿā liqānāt Septuaginten lit. ‘seventy learned men’
317a
qǝre meaning unknown
Cross-references:
for ቅሬ፡
ጌታ፡
ጌታ፡
qaññ ,
ቀኒዕ፡
qaniʿ ,
ቀኝዕ፡
qañǝʿ ,
ቀይንዕ፡
qaynǝʿ ,
ተይንዕ፡
taynǝʿ
righten
Cross-references:
● for መጨኔ፡ ዘቀኝ፡
መጨኔ፡ ● for ቀኝ፡
ቢትወደድ፡
ቢትወደድ፡ ● for ቀኝ፡
አዛዥ፡
አዛዥ፡ ● for ቀኝ፡
ጌታ፡
ጌታ፡ ● for ኅዱግ፡ ራስ፡
በቀኝ፡
ኅዱግ፡ (TraCES) ● for ኅዱግ፡ ራስ፡ በግራ፡
ኅዱግ፡ (TraCES)
Comparative and etymological data
from Amharic ቀኝ
qaññ
b(ǝ)lāttā ,
በላታ፡
balāttā
84a
(title) ‘a certain rank
in the service of Abyssinian Princes, answering, perhaps, to our colonel’
84a (According to
331–332 it is an abbreviated
form of blāttangetā, under
ጌታ፡ ;
314 repeats d’Abbadie’s explanation, and
adds ‘provider, administrator (not of the royal house)’). In the example
53
l. 15 (ed.), ‘blāttā’ is mentioned next to ‘blāttangetā’
which indicates that ‘blāttā’ is rather a separate title.)
ምስክርሂ፡ ብላታ፡ ወልደ፡ ሳሙኤል፡ ብላተንጌታ፡ ወልደ፡ ጊዮርጊስ፡ ‘
Les témoins ont été : le belāttā Walda Sāmuʾēl, le belāttangētā Walda
Giyorgisfr’
53
l. 15–16 (ed.),
64 l. 9–10
(tr.);
ዝጕልት፡ ማይ፡ ጼዓ፡ ለብላታ፡
ፍሡሕ፡ ‘
Ce fief de Māy Ṣēʿā appartient au belāttā Fessuḥfr’
55
l. 12 (ed.),
66 l. 20
(tr.);
በእደ፡ ፍታው፡ የተሰሩ፡ እጨጌ፡ ብላታ፡
ገብረ፡ ሕይወት፡ ደ[ብተራ]፡ ምናሴ፡ ደ[ብተራ]፡ ጐሹ፡ ደ[ብተራ]፡ ገብረ፡ እግዚእ። ‘
Dans Eddā Fetāw, ont été nommés: l’eč̣č̣agē, le belāttā Gabra Ḥeywat, le
dabtarā Menāsē, le dabtarā Guašu, le dabtarā Gabra Madḫen.fr’
61
l. 15–17 (ed.),
73 l. 24–26
(tr.)
daggāf
meaning unknown,
probably derived from the Amharic verb
ደገፈ፡
daggafa ‘support’
Cross-references:
for ደጋፍ፡ ጌታ፡
ጌታ፡
mari one who leads
Cross-references:
for መሪ፡ ጌታ፡
ጌታ፡
Comparative and etymological data
from Amharic መሪ
mari
‘one who leads’