Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

I,1et ዐየለ፡ I,2(quamquam equidem Perf. nonnisi ዔለ፡ inveni), I,1 ይዒል፡ [ عال ( عَيْلٌ ) peragravit^laregionem; pauper^la(proprie: vagus, bonis expulsus) fuit^la] circumerrare^la, per^laerrare^la, oberrare^la, palari^la, vagari^la, pervagari^la, vagum et profugum esse^la, de bestiis ; ; de hominibus (in specie de iis qui domo emigrarunt, ex hominum commercio vel in desertum secesserunt): በውስተ፡ በድው፡ ኀበ፡ n. 1005 ዔልክሙ፡ በበ፡ መራዕይክሙ፡ ; ; ; ; ; እምነ፡ viae ( aberrare^la): ወኢየዐይሉ፡ እምኔሃ፡ ( ለፍኖት፡ ) ; vel ውስተ፡ viae: ኢትኅድገኒ፡ እዒል፡ ውስተ፡ ፍኖት፡ ; loci: ዔልኩ፡ ገዳመ፡ ; እንዘ፡ ይዔይል፡ አድባረ፡ ወአውግረ፡ et ; ውስተ፡ loci: የዐይል፡ (v. ይዔይል፡ ) ውስተ፡ ገዳም፡ ይትረዐይ፡ ; ; ዔሉ፡ ውስተ፡ ገዳም፡ ; የዐይሉ፡ ውስተ፡ አድባር፡ ; ; ; de anachoretis: አበው፡ ቅዱሳን፡ እለ፡ ዔሉ፡ ውስተ፡ አድባር፡ ወበአታት፡ ; Org.; Sx. Enc.; ንዒል፡ ውስተ፡ አድባር፡ ወበአታት፡ ወግበበ፡ ምድር፡ Deg.; de animo: የዐይል፡ እንተ፡ ኵለሄ፡ ; de inanimatis: ከመ፡ ኢይርከብ፡ ቂም፡ መካነ፡ በውስቴትነ፡ አላ፡ ይዒል፡ ውስተመካነ፡ በድው፡ ; : ውስተ፡ ኀልዮ፡ ኀጢአት፡ ከመ፡ ኢይዒል፡ Ssal. Req. – : ዔለ፡ ዘ፡ ዞረ።

ዐየረ

I,2[ עָרָה عَرِيَ nudus fuit^la( ዐርቀ፡ ); nuditas^la( Blöße^de) autem facile transfertur in vitium^laet imbecillitatem^la; quare عَارٌ opprobrium^la, عَيَّرَ opprobrio affecit^la] sive exponere^lai.e. objicere, in discrimen offerre (sicut הֶעֱרָה ), sive probro afficere^lai.e. contemnere, vilem habere animam vel vitam (sicut חֵרֵף , Ges. thes. p. 523): ዘዐየረ፡ ነፍሶ፡ ለሞት፡ ὠνείδισε ψυχὴν αὐτοῦ εἰς θάνατον .

ኤሰ

I,1[i.q. أَيِسَ mollis^la, lenis fuit^la; desperavit^la; يَئِسَ ( יַָשׁ ) desperavit^la; يَأَسٌ phthisis^lamorbus] tabescere^la, liquescere^la: አአይስ፡ በሕማም፡ ውቱረ፡ ἐν ὀδύναις πέφυρμαι ; ነፍስየ፡ ተዐነብዝ፡ ወተአይስ፡ ልብየ፡ σπαράσσεται ἡ καρδία . — ad Jobum: የአይሰከ፡ ዘ፡ ይብእሰከ፡ ; Rad^la. Abb^la.: ዐየሰ፡ ዘ፡ ዘበረ። n. 796

ዐየነ ዐየነ

commode se habere^lavid. sub አየነ፡ n. 1008I,2( )

1)oculos intendere^la, intente contemplari^la: በዕጹብ፡ እመ፡ ዐየነ፡ ንረክብ፡ ምግባረ፡ ዘውስተ፡ ምድር፡ μόλις εἰκάζομεν τὰ ἐπὶ τῆς γῆς ; እለ፡ ዐየኑ፡ ምጽአተ፡ እግዚእ፡ („praeviderunt“ Lud.

e)Libr. Myst.

2)dispicere^la, circumspicere^la(mente): ይዔይኑ፡ ሎሙ፡ ዘይሁብዎሙ፡ ; ; Platt. – At Rad^la. Abb^la.: ዐየነ፡ ዘ፡ ፈየነ፡ („se hâta“ d’ ) et ቀዘነ፡ (cfr. ዐይነ፡ ምድር፡ Isenb. p. 154).

አየነ

dispicere^la ዐየነ፡

ዐየነ

I,2( )

e)Libr. Myst.

ዐየየ ዐየየ አዕየየ

I,1[ عَيَّ haesitavit^lain re, ei perficiendae impar fuit^la, عَيِيَ ignoravit^la, غَوَى erravit^la; עָוָה عَوَى flexit^la, torsit^la] ይዕየይ፡

1)errare^la, aberrare^la: ወየዐይይ፡ እንተ፡ በኵለሄ፡ Lit. Mar. Mss. ( f. 172,1 exhibet የዐይል፡ እንተ፡ ኵለሄ፡ ); anima mea ad cogitandum peccata ከመ፡ ኢትዕየይ፡ Lud. e Ssal. Req. ( ዔለ፡ ).

2)mente errare^la, ignorare^la, non intelligere^la: በአይ፡ ፍና፤ እስመ፡ ዐየይኩ፡ τίνα τρόπον ; συνίημι γὰρ ἥκιστὰ γε , Cyr. ; – (Lud. addit:

3)diversus^la, distinctus fuit^la, at ዕዩይ፡ ).

aequare^la አየየ፡ ʾaʿyaya causative form of ዐየየ ; ወሶበ፡ ገብአ፡ ቅዱስ፡ ኅበ፡ ማኅደሩ፡ ተርእየ፡ ሎቱ፡ ሰይጣን፡ ወይቤሎ፡ አዕየይከኒ፡ ኦብሶይ። ‘Quand le saint retourna à sa demure, Satan se montra à lui et lui dit: «Tu m’as trompé, Bsoy!»^fr’ 22 (306) l. 3-4 (ed.); 23 (307) l.2-4 (tr.)

አየየ

segregari^la, alienari^la ዐየየ፡

ዐያል ዐያል

et ዐያሊ፡ vagus^la, palans^la, errabundus^la: እንዘ፡ ዐያለ፡ የሐውሩ፡ περιπατοῦντες ἐν ταῖς ἀνοδίαις ; ከመ፡ ንህብ፡ ዐያሊት፡ ከማሁ፡ አባ፡ ዮሐንስ፡ ዘዔለ፡ ( ውስተ፡ ገዳም፡ ) Deg.; ዐያሊ፡ errabundus^la et ዐያሊ፡ vagus^la, palans^la, errabundus^la: እንዘ፡ ዐያለ፡ የሐውሩ፡ περιπατοῦντες ἐν ταῖς ἀνοδίαις ; ከመ፡ ንህብ፡ ዐያሊት፡ ከማሁ፡ አባ፡ ዮሐንስ፡ ዘዔለ፡ ( ውስተ፡ ገዳም፡ ) Deg.; ዐያሊ፡ errabundus^la

ዐያል

et ዐያሊ፡ vagus^la, palans^la, errabundus^la: እንዘ፡ ዐያለ፡ የሐውሩ፡ περιπατοῦντες ἐν ταῖς ἀνοδίαις ; ከመ፡ ንህብ፡ ዐያሊት፡ ከማሁ፡ አባ፡ ዮሐንስ፡ ዘዔለ፡ ( ውስተ፡ ገዳም፡ ) Deg.; ዐያሊ፡ errabundus^la

መድሎት

( m. ), መዳልው፡

1)pondus^la

a)quo ponderatur ( pondo^la, libra^la): በመድሎተ፡ ሰቅል፡ ; ; በመድሎት፡ ἐν σταθμῷ ; ; ፴ በመድሎተ፡ ልጥር፡ triginta pondo^la(sc. auri) Enc.

b)quod res ponderata habet: ; ; ወተረክበ፡ መድሎተ፡ ውእቱ፡ አክሊል፡ መክሊተ፡ ; በመድሎት፡ ዘዲድርክሜ፡ ፬ .

c)pretium^la, aestimatio^la: ለሥኑ፡ አልቦ፡ መድሎተ፡ σταθμὸς ; አልባቲ፡ መድሎት፡ ለነፍስ፡ ጠባብ፡ ἀντάλλαγμα .

2) መዳልው፡ libra^la, bilanx^la, trutina^la, statera^la, ; ; ; ; ; ገብረ፡ ነፋሳተ፡ በመዳልው፡ ; ቆምኩ፡ በመዳልወ፡ ጽድቅ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; በመዳልው፡ ἐν σταθμῷ ; ; እለ፡ ይትጌበሩ፡ መዳልወ፡ ( ζυγόν pro ζύθον ); ; ; መዳልወ፡ ዐመፃ፡ et መዳልወ፡ ተምያን፡ ; ; መዳልው፡ ዐቢይ፡ ወንኡስ፡ ; በ፩ መዳልው፡ ; ; እብነ፡ መዳልው፡ ; ዐይነ፡ መዳልው፡ ; ( ዐይን፡ ).

a) ገዳመ፡ አስቄጥስ፡ (desertum Sceticum) ዘበትርጓሜሁ፡ n. 1083 መዳልወ፡ አልባብ፡ (sc. ϣⲓ - ϩⲏⲧ bilanx cordium^la) ; መዳልወ፡ አልባብ፡ ተሰምየት፡ እስከ፡ ዮም፡ ደብሩ፡ (sc. S. Macarii) Enc.

b) መዳልወ፡ ፀሓይ፡ , an horologia solaria?^laKebr. ( አስቆሎባ፡ col. 749).

ማኅተም ዐይን

, plerumque m. , መኃትምት፡ ( መኃትም፡ ) et ማኅተማት፡

1)claustrum^la: እንዘ፡ ኢያርኁ፡ ማኅተመ፡ ድንግልና፡ Lit.; ይወድዮሙ፡ ( ለኃጥኣን፡ ) ውስተ፡ ማኅተመ፡ ረሲዓን፡ (i.e. in infernum) Ssal. Req.

2)sigillum^laet (is, quo imprimitur sigillum) annulus signatorius^la, ; ; l ; ዘኀተምኪ፡ በ፯መኃትምት፡ Rel. Bar.; መሣንቅ፡ በማኅተሞን፡ ; Dan. apocr. 13,14; ዳኅንኑ፡ ማኅተም፡ ; ማኅተመ፡ ጽድቅ፡ ; መኑ፡ ይሠይም፡ ማኅተመ፡ ጥበብ፡ ዲበ፡ ከናፍርየ፡ ; δακτύλιος ; ; ; ምጽዋቱ፡ ለሰብእ፡ ከመ፡ ማኅተም፡ ምስሌሁ፡ σφραγίς ; ; γλύμμα vel ἐκτύπωμα σφραγῖδος ዐይነ፡ ማኅተም፡ ; ; ; አርአያ፡ ማኅተም፡ ; γλύφειν γλύμματα σφραγίδων ኀሪወ፡ ማኅተም፡ .

a)imago impressa^la: መብርሄያት፡ ወማኅተማት፡ C ( אוּרִים וְתֻמִּים )

b)character^la, signum^la, χάραγμα (aliâs ትእምርት፡ );

c)signaculum^la( σφραγίς ) i.e. chrisma inunctum, quo confirmantur baptizati: ማኅተመ፡ እግዚአብሔር፡ ዘውእቱ፡ ቅብአ፡ ሜሮን፡ ቅዱስ፡ F.M. 28,1; et quodvis aliud signaculum^la, quo aliquis obsignatus est, ut: ኢያፍርሁኒ፡ ቀታልያኒሃ፡ ለነፍስ፤ እስመ፡ ማኅተምየ፡ ደምከ፡ ቅዱስ፤ Enc.

3)opus typis expressum^la, ut: ንሕነ፡ ገበርነ፡ ዘንተ፡ ማኅተመ፡ ወኀተምነ፡ መጻሕፍተ፡ f. 76; f. 157.

, fem. et m. , አዕይንት፡ [ עַיִן ܥܻܝܢ ܥܰܝܢܳܐ عَيْنٌ ]

1)oculus^la, ; fem. ; ; ; ; ; ; m. ; ; ; ; ; ; (ad sensum) ; ; ; al.; በፍሡሕ፡ ዐይን፡ ; በሠናይ፡ ዐይን፡ ; ከመ፡ እኩይ፡ ዐይነ፡ ሰብእ፡ ; አዕይንቲሃ፡ ድኩም፡ ; ; ትደዊ፡ አዕይንቲሃ፡ ; ሚጥ፡ ዐይነከ፡ እምነ፡ ብእሲት፡ ሠናይት፡ ; ; ይኔጽራ፡ አዕይንቲሁ፡ ; ተሀይዳ፡ አዕይንቲሁ፡ ; ከደኑ፡ አዕይንቲሆሙ፡ ; ከሠተት፡ አዕይንቲሃ፡ ; ፈትሐ፡ አዕይንቲሃ፡ ; አንሥኡ፡ አዕይንቲሆሙ፡ ; አልዐለ፡ አዕይንቲሁ፡ ; ከብዱ፡ አዕይንቲሁ፡ ; ታነብዕ፡ ዐይንየ፡ ; ተሀውከት፡ ዐይንየ፡ ; ይቀጽብ፡ በዐይን፡ ; ቅድመ፡ አዕይንቲከ፡ .

a) ዐይነ፡ በዐይን፡ oculo ad oculum^la: ይትራአዩ፡ ዐይነ፡ በዐይን፡ ; ; .

b) ለዐይነ፡ sub oculo^laalicujus i.e. coram^laaliquo: ለዐይንከ፡ ; Platt; ; (coll. አዕይንቲከ፡ ለአዕይንቲሁ፡ ይሬእያ፡ ); Enc.

c) ዐይን፡ ሕሙም፡ vel ሐማሚ፡ oculus aeger^lavel invidus^la ; ; eundem sensum habet ያአኪ፡ ላዕሌከ፡ ዐይኖ፡ invidebit tibi^la ; በዐይን፡ እኪት፡ ἀναιδεῖ ὀφθαλμῷ ; ዐይን፡ ዕቡይ፡ oculus superbus^la ; ዕቡየ፡ ዐይን፡ ; ዘይሬእዮሙ፡ ለሕዝብ፡ በዐይን፡ ሕጽጽት፡ qui homines^la(oculo vel obtutu exiguo intuetur i.e.) ut multum infra despectat^laF.N. 5.

d) ሰብአ፡ ዐይን፡ vel (omisso ሰብእ፡ ) ዘዐይን፡ ( ) homo vel homines oculorum i.e.

α)explorator^la, e^laxploratore^las^la, speculator^la, speculator^laes^la, σκοπός , σκοποί , κατάσκοπος , κατάσκοποι , ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; τερατοσκόποι .

β)custos^lavel inspector^la( ἐπίσκοπος ), beneficii testamento legati, F.N. 18.

e)Etiam ዐይን፡ oculus^lavel አዕይንት፡ oculi^la(sicut عَيْنٌ ) dicitur

α)speculator^la, explorator^la ; .

β)insidiator^la, ἐπίβουλος , .

f) ብንተ፡ ዐይን፡ pupilla oculi^la ብንት፡ 0518.

g) ቅጽበተ፡ ዐይን፡ nutus oculi^lai.e. momentum^latemporis ቅጽበተ፡ 0475.

2)Varie transfertur oculus:

a)examen^labilancis (cfr. عَيْنٌ ): ከመ፡ እንተ፡ ታገብእ፡ ዐይነ፡ መዳልው፡ እሙንቱ፡ ὡς ῥοπὴ ζυγοῦ ; .

b)species^lavel imago insculpta^la, sculptura^lasigilli: ዐይነ፡ ማኅተም፡ γλύμμα σφραγῖδος ; ; ; .

c)dubius est sensus vocis ዐይን፡ , ubi Gr. ὤα habet (an circulus^laoculo similis?).

d)in libris ex Arabico translatis ዐይን፡ seq. Gen. significat ipse^laille (sicut عَيْنٌ ), ut: እመ፡ ኢተረክበ፡ ዐይኑ፡ (sc. rei furto ablatae) ያገብእ፡ አምሳሊሁ፡ F.N. 35 aliud exemplum ሕስት፡ col. 891. n. 1007

e) ዐይነ፡ ወርቅ፡ oculus vel species auri i.e. icterus^la( morbus regius^laq.d.), Lud.

3)fons^la, ; ; Deus አቀመ፡ አዕይንቲሁ፡ ለተከዚ፡ et Deg.; fortasse ; : ተመክሮ፡ ዐይነ፡ ተመርሖ፡ ውእቱ፡ – Eodem referendum est ዐይነ፡ ምድር፡ oculus terrae i.e. cavum^laut talpae, mustelae, Lud. Greg. (cfr. etiam Isenberg amh. sub ዐይን፡ ).

ʿayn

Cross-references:

a) for ምኡከ፡ ዐይን፡ ምኡክ፡ (Leslau)

b) for ቀልደደ፡ ዐይን፡ ቀልደድ፡

ዐየነ ዐይን

I,2( )

e)Libr. Myst.

, fem. et m. , አዕይንት፡ [ עַיִן ܥܻܝܢ ܥܰܝܢܳܐ عَيْنٌ ]

a) ዐይነ፡ በዐይን፡ oculo ad oculum^la: ይትራአዩ፡ ዐይነ፡ በዐይን፡ ; ; .

b) ለዐይነ፡ sub oculo^laalicujus i.e. coram^laaliquo: ለዐይንከ፡ ; Platt; ; (coll. አዕይንቲከ፡ ለአዕይንቲሁ፡ ይሬእያ፡ ); Enc.

d) ሰብአ፡ ዐይን፡ vel (omisso ሰብእ፡ ) ዘዐይን፡ ( ) homo vel homines oculorum i.e.

β)custos^lavel inspector^la( ἐπίσκοπος ), beneficii testamento legati, F.N. 18.

e)Etiam ዐይን፡ oculus^lavel አዕይንት፡ oculi^la(sicut عَيْنٌ ) dicitur

α)speculator^la, explorator^la ; .

β)insidiator^la, ἐπίβουλος , .

f) ብንተ፡ ዐይን፡ pupilla oculi^la ብንት፡ 0518.

g) ቅጽበተ፡ ዐይን፡ nutus oculi^lai.e. momentum^latemporis ቅጽበተ፡ 0475.

2)Varie transfertur oculus:

a)examen^labilancis (cfr. عَيْنٌ ): ከመ፡ እንተ፡ ታገብእ፡ ዐይነ፡ መዳልው፡ እሙንቱ፡ ὡς ῥοπὴ ζυγοῦ ; .

b)species^lavel imago insculpta^la, sculptura^lasigilli: ዐይነ፡ ማኅተም፡ γλύμμα σφραγῖδος ; ; ; .

c)dubius est sensus vocis ዐይን፡ , ubi Gr. ὤα habet (an circulus^laoculo similis?).

e) ዐይነ፡ ወርቅ፡ oculus vel species auri i.e. icterus^la( morbus regius^laq.d.), Lud.

ʿayn

Cross-references:

a) for ምኡከ፡ ዐይን፡ ምኡክ፡ (Leslau)

b) for ቀልደደ፡ ዐይን፡ ቀልደድ፡

ተራአየ በ ዐይን

III,3

1)se invicem videre^la, intueri^la, adspicere^la, cognoscere^la ; ንትራአይ፡ ገጸ፡ በገጽ፡ ; ; 2 ; ; የሐውሩኑ፡ ክልኤቱ፡ ኅቡረ፡ ዘእንበለ፡ ይትራአዩ፡ ἐὰν μὴ γνωρίσωσιν ἑαυτούς ; in praef.; : ይትራአዮ፡ (v. ይሬእዮ፡ ) ዐይነ፡ በዐይን፡ .

2)sui invicem rationem habere^la; attendere^larei: ተራአዩ፡ በበይናቲክሙ፡ ; ይትራአዩ፡ ἀτενίσαι .

praepos. insepar. [ בְּ , ܒ , بِ ]; Pron, suff. ብየ፡ (etiam ቢየ፡ ; ; in ; al.), ብነ፡ , ብከ፡ ብኪ፡ ብክሙ፡ ብክን፡ , m. ቦ፡ (ut ) vel ቦቱ፡ , fem. ባ፡ vel ባቲ፡ , m. ቦሙ፡ fem. ቦን፡ vel ቦቶን፡ vel ቦንቱ፡ ( ; ; ; ).

1)de loco,

a)in quo quid est vel esse cogitatur: in^la, በቤተ፡ መቅደስ፡ in templo^la ; በጽጕ፡ in plateis^la ; በሰማያት፡ in coelis^la ; በምድር፡ ; በኵሉ፡ በሓውርት፡ ; በቤተ፡ ሞቅሕ፡ ; መጽአ፡ በፍኖተ፡ ጽድቅ፡ ; በብሔረ፡ ግብጽ፡ ; በሐቅል፡ ; በጌራራ፡ ; ; በመቅፁት፡ ; ይቤ፡ በልቡ፡ ; በመንፈሰ፡ ዚአሁ፡ ; በህየ፡ ; 21; በዝየ፡ ; በአይቴ፡ ; በዳግም፡ secundo loco^la ; በሣልስ፡ tertio loco^la ; አምጽእዎ፡ በዐራቱ፡ ኀቤየ፡ ; ቦቱ፡ ሀለውነ፡ ; .

α)nonnumquam in^lai.e. super^la: በአንሕስት፡ ; ቁም፡ በእገሪከ፡ ; ; ትሰክብ፡ በገቦከ፡ ዘጸጋም፡ .

β)vel per^la: የዐርጉ፡ ወይወርዱ፡ ቦቱ፡ ( ለሰዋስው፡ ) ; ዘይጸወር፡ በአንቀጽ፡ ; ; በስቍረተ፡ መርፍእ፡ ገመለ፡ አኅለፈ፡ Enc.

b)in quem quid movetur vel immittitur, in^la; ወደቁ፡ በገጽየ፡ ; ወሰዱ፡ ለዳዊት፡ ርእሶ፡ በኬብሮን፡ ; ንግሮሙ፡ በእዝኖሙ፡ ; ሞቅሖ፡ በቤተ፡ ሞቅሕ፡ ; .

c)cui quid vicinum vel propinquum est, in^la, ad^la, apud^la, juxta^la( an ): በመንገድ፡ ; በፈለገ፡ ኮቦር፡ ; ; በኆኅት፡ ; በዝ፡ ደብር፡ ; ; ; ንበር፡ በየማንየ፡ ; ; ገጸ፡ በገጽ፡ facie ad faciem^la ; ዐይነ፡ በዐይን፡ ; hincpost verba apprehendendi: አኀዘኒ፡ በድማሕየ፡ ; አጽናዕኩከ፡ በየማንከ፡ ; adjungendi: ይእስሩ፡ በክሣዱ፡ ማሕረፀ፡ ; ይፅምድዎሙ፡ ለአፍራስ፡ በሰረገላ፡ ; adhaerendi ; offendendi ; .

2)de tempore ita ut respondeant

a)in^lavel Ablativus: በካልእ፡ ዓመት፡ ; በውእቱ፡ መዋዕል፡ ; በአይ፡ ሰዓት፡ ; በሣልስት፡ ዕለት፡ ; በይእቲ፡ ሌሊት፡ ; በጽባሕ፡ ; በኵሉ፡ ሰዓት፡ ; በቀዳሚ፡ ; በዝ፡ ጊዜ፡ ; በጊዜሃ፡ ; በደኃሪ፡ ንፍኀተ፡ ቀርን፡ ; n. 479 በበዓሎሙ፡ ለአይሁድ፡ ; በሀልዎ፡ ዚአየ፡ ኀቤክሙ፡ ; በቀዳሚ፡ ንብረቶሙ፡ .

b)per^lavel Accusativus: በኵሉ፡ መዋዕሊሁ፡ ዘሐይወ፡ l ; ; በዝ፡ ኵሉ፡ ኢሀሎኩ፡ በኢየሩሳሌም፡ ; ;

c)intra^la, post^la ; ; በብዙኅ፡ መዋዕል፡ .

d) በሳብዕት፡ septima vice^la ; በሣልስ፡ tertia vice^la ; በምዕር፡ ; .

3)Transfertur ad

a)statum vel conditionem, in quibus quis vel quid versatur aliquidve facit: ይወፅእ፡ እምህየ፡ በሰላም፡ ; አዐቅበከ፡ በኵሉ፡ ፍኖትከ፡ ; በዳኅን፡ ; ይኩን፡ ንብረትነ፡ በኵሉ፡ ጽድቅ፡ ; ሕየው፡ በፍሥሓ፡ ; በኢያእምሮ፡ ; በትፍሥሕት፡ ; ; ; በምንዳቤየ፡ ; አንስት፡ ይንበራ፡ በገቢረ፡ ሠናይ፡ ; በዕረፍት፡ ይሄሉ፡ ; ቦቱ፡ ሑሩ፡ ; ; .

b)res, quibus quis vel quid circumdatur, vestitur, ornatur: ይመጽኡ፡ በአልባሰ፡ አባግዕ፡ ; ; ; ; ንትዐጸፍ፡ በዝንቱ፡ τοῦτο περιβάλωμεν ; ለበጥዎ፡ በወርቅ፡ ; ቀፈልዎ፡ በብሩር፡ ; ይሜግቡ፡ በጽድቅ፡ መንበሮ፡ ; ይኬልለከ፡ በሣህሉ፡ .

c)comitatum et societatem: cum^la, ; ; ; ጾርዎ፡ መላእክት፡ ነፍሶ፡ ወሰረሩ፡ ባቲ፡ እስከ፡ አርያም፡ ; ይረውጹ፡ በመጻሕፍተ፡ ንጉሥ፡ 2 ; ; ከመ፡ ትምጻእ፡ ላዕሌየ፡ በበትር፡ ወበእብን፡ ; ; ; ; ; ባሕር፡ በምልአ፡ ; በፈሪሀ፡ እግዚአብሔር፡ .

α)de cantu et instrumentis musicis, ad^laquorum sonum cantant vel saltant: አኀዙ፡ ይዝፍኑ፡ በማሕሌተ፡ እግዚኦሙ፡ ; ; ; .

β)cum^laalqa re i.e. ea non obstante^la( licet^la): ; ; ; በኵሉ፡ ዝንቱ፡ ; ወበዝኒ፡ ኢፈራህክሙኒ፡ ; ; ; ; .

d)materiam, qua vel e qua quid fit: በእበን፡ ትነድቅ፡ ምሥዋዐ፡ ; ንሕንጽ፡ በእብን፡ ; ሰብአ፡ ፈጠርከ፡ በንስቲት፡ ነጠብጣብ፡

e)instrumentum, quo quis utitur: ope^la, auxilio^lavel Ablativus, የሐውር፡ በክነፈ፡ ነፋስ፡ ; ከመ፡ በሐብል፡ የአኀዝዎ፡ ; ትገብር፡ ባቲ፡ ( ለበትር፡ ) ተኣምረ፡ ; ; ; ቀተልኮ፡ በኲናት፡ ; በበትር፡ ይዘብጥዎ፡ ; ይትዋነዩ፡ በዕንዚራት፡ ; ወገሮሙ፡ በእብን፡ ; ባቲ፡ ንባርኮ፡ ; ይትሜከር፡ በፍትወተ፡ ዚአሁ፡ ; በዘክሮ፡ 2 ; al. innumeris in locis, nam frequentissimus est hic praepositionis usus. In specie nota: ሰትየ፡ በገይብ፡ bibit e poculo^la ; ; በመጥባሕትከ፡ ሕየው፡ gladio tuo vive^lai.e. vitam sustenta^la ; ; ዘመዉ፡ በአንስቲያ፡ ; .

f)auctorem, a^laquo vel per^laquem quid fit: ብየ፡ ነገሥት፡ ይነግሡ፡ ; ከመ፡ ትትዐየሮ፡ ለእግዚአብሔር፡ በሐዋርያቲከ፡ ; ዘቦቱ፡ ይመጽእ፡ መንሱት፡ ; ; ; ; ኵሉ፡ ቦቱ፡ ኮነ፡ ; saepius post verba passiva, ut ; ; ; .

g)causam efficientem: ሞተ፡ በቍር፡ ; ; ይመጽእ፡ ሕልም፡ በብዙኅ፡ መከራ፡ ; ትውዕዩ፡ በእሳት፡ .

h)causam remotiorem: ob^la, propter^la, ; ; ; ያረምሙ፡ በምክረ፡ ዚአየ፡ ; ይትባረክ፡ በዘርእከ፡ ; conjunctum Infin., ut: በኀጢአ፡ ንዋይ፡ ; በፈሪህ፡ quod timent^la al.; n. 480post verba gaudendi: በዝ፡ ትትፈሥሑ፡ ; ; mirandi: አንከረ፡ በሕይወቱ፡ (quod adhuc vivus erat) ; fastidiendi ; ; pudefiendi ; invidendi: ኢትቅናእ፡ በፍናዊሆሙ፡ .

i)pretium, quo quid acquiritur, venditur, fit ( pro^la), ; ; ; ; ; ; ; ; ; ሐነጸ፡ አብያተ፡ ክርስቲያናት፡ በውእቱ፡ ወርቅ፡ ; post verba ulciscendi et remunerandi: እትበቀሎሙ፡ በኀጢአቶሙ፡ ; የዐስየከ፡ ተስናነ፡ በንዋይከ፡ .

k)auctoritatem, qua nixus vel missus quis agit: በትእዛዘ፡ እግዚአብሔር፡ ; በቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ; በስመ፡ እግዚአብሔር፡ ; በመባሕተ፡ መኑ፡ ; በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ይቤ፡ .

l)numen, per^laquod quis jurat vel obsecrat: ( መሐለ፡ ); ( ረገመ፡ ); በደሙ፡ ለአቤል፡ ጻድቅ፡ (obsecro vos) ; ; በእግዚአብሔር፡ ኢትሚጠኒ፡ per Deum! ne me rejicias!^la

m)argumentum, e quo cognoscunt, et normam, ad quam metiuntur, aestimant, comparant: ex^la, secundum^la, pro^la, cum^la, በዝንቱ፡ ናአምር፡ ; ; ; በሕገ፡ ሙሴ፡ κατὰ τὸν νόμον ; በኍልቈ፡ መዋዕል፡ ዘ፡ ; ; በሥምረትከ፡ ; በፍትወተ፡ ልቦሙ፡ ; በእግረ፡ ደቂቅ፡ ነሐውር፡ ; ንግበር፡ ሰብአ፡ በአርአያነ፡ ወበአምሳሊነ፡ ; ኅዳጥ፡ በኍልቍ፡ ; ; በላዕከ፡ እክለ፡ በመዳልው፡ ; ያገምር፡ ፪ በመስፈርተ፡ ዘርእ፡ ; ; ኑኁ፡ ዕሥራ፡ በእመት፡ ; ; ይትሜሰል፡ በሰይጣን፡ ,1; ተዐርዮ፡ በ፡ ; ኀብረ፡ በ፡ Nota etiam: ፭፻ በ፭፻ ርቡዕ፡ (longitudine) quingentos^laad^lavel per^laquingentos^la(latitudine) ; .

n)rationem et modum: ይሰርሕ፡ ሎቱ፡ በጥበብ፡ ወበጽንዕ፡ ; በኵሉ፡ ልብየ፡ ; ; ዘሰአልክሙ፡ በጸሎት፡ ; ; በእፎ፡ ; ; በአይቴ፡ ; ; creberrime substantivis, infinitivis et participiis praefixum adverbia efficit: ኰነነ፡ በዐመፃ፡ ; በግፍዕ፡ ; ጸርኀ፡ በዐቢይ፡ ቃል፡ ; በእግር፡ ; በ፩ አፍ፡ ; በጸጋ፡ ; በጕሕሉት፡ ; በጽድቅ፡ ; በርስት፡ ; በሐሰት፡ ; በፈቃድ፡ ,3; በጽርዕ፡ gracce^la ; በሠናይ፡ ; በንጹሕ፡ ; በሕሡም፡ ; በኅቡእ፡ ; በፍጡን፡ ; በጽሚት፡ , al.

o)denique usurpatur ad objecta, in quibus versatur vel ad quae pertinet ( c) actio, variis verbis subjungenda:

α) ምሁር፡ በ፡ peritus rei^la ; ይጠብቡ፡ በግብሮሙ፡ ; በኪኖሙ፡ ; ሥሉጥ፡ በ፡ ἐξουσίαν ἔχων ἐν ; ተሠርሐ፡ በኵሉ፡ .

β) ርእየ፡ በ፡ adspicere^la ; ነጺሮ፡ በናእሰ፡ መዋዕሊሁ፡ ratione habita juventutis ejus^laF.M. 10,3; ተናገረ፡ በ፡ de^la ; ; ; ; አልቦ፡ ዘአእመረ፡ ቦሙ፡ ( wußte um sie ) 2 .

γ) አምነ፡ vel ተወከለ፡ በ፡ ; ; ; ; ሐሰወ፡ በ፡ ; ክሕደት፡ በእግዚአብሄር፡ ;

δ) ረኵሰ፡ በ፡ ; ; ተቀደሰ፡ በ፡ ; እሴባሕ፡ በ፡ ; ሠምረ፡ በ፡ ; ተዐቅፈ፡ በ፡ .

ε)( contra^la): አሕሠመ፡ በ፡ ; ንግሩ፡ ብየ፡ ; አስማዕኩ፡ ብከ፡ ; ሶበ፡ ተአዘዘ፡ ቦሙ፡ ስነነ፡ አክይስት፡ ; ትትቈናደዩ፡ ብየ፡ ; n. 481 ዘእገብር፡ በፈርዖን፡ ; .

p)de በ፡ penes^lamox sub በ፡ ; . — Permultis aliis praepositionibus et conjunctioni ከመ፡ q.v., praeponi solet በ፡

, fem. et m. , አዕይንት፡ [ עַיִן ܥܻܝܢ ܥܰܝܢܳܐ عَيْنٌ ]

a) ዐይነ፡ በዐይን፡ oculo ad oculum^la: ይትራአዩ፡ ዐይነ፡ በዐይን፡ ; ; .

b) ለዐይነ፡ sub oculo^laalicujus i.e. coram^laaliquo: ለዐይንከ፡ ; Platt; ; (coll. አዕይንቲከ፡ ለአዕይንቲሁ፡ ይሬእያ፡ ); Enc.

d) ሰብአ፡ ዐይን፡ vel (omisso ሰብእ፡ ) ዘዐይን፡ ( ) homo vel homines oculorum i.e.

β)custos^lavel inspector^la( ἐπίσκοπος ), beneficii testamento legati, F.N. 18.

e)Etiam ዐይን፡ oculus^lavel አዕይንት፡ oculi^la(sicut عَيْنٌ ) dicitur

α)speculator^la, explorator^la ; .

β)insidiator^la, ἐπίβουλος , .

f) ብንተ፡ ዐይን፡ pupilla oculi^la ብንት፡ 0518.

g) ቅጽበተ፡ ዐይን፡ nutus oculi^lai.e. momentum^latemporis ቅጽበተ፡ 0475.

2)Varie transfertur oculus:

a)examen^labilancis (cfr. عَيْنٌ ): ከመ፡ እንተ፡ ታገብእ፡ ዐይነ፡ መዳልው፡ እሙንቱ፡ ὡς ῥοπὴ ζυγοῦ ; .

b)species^lavel imago insculpta^la, sculptura^lasigilli: ዐይነ፡ ማኅተም፡ γλύμμα σφραγῖδος ; ; ; .

c)dubius est sensus vocis ዐይን፡ , ubi Gr. ὤα habet (an circulus^laoculo similis?).

e) ዐይነ፡ ወርቅ፡ oculus vel species auri i.e. icterus^la( morbus regius^laq.d.), Lud.

ʿayn

Cross-references:

a) for ምኡከ፡ ዐይን፡ ምኡክ፡ (Leslau)

b) for ቀልደደ፡ ዐይን፡ ቀልደድ፡

ክርም

, etiam ከርም፡ , (i.q. كَرْمٌ uva^la, vitis^la, כֶּרֶם ) vitis^la: አስተጋብኡ፡ ዕፀወ፡ ክርም፡ ወአንደዱ፡ እሳተ፡ (in aliis locis similibus legitur ሐረገ፡ ወይን፡ tamquam materia ignis facile inflammabilis, ut ); locum ዐይነ፡ ከርም፡ , quo Maria Elisabetham gravidam visitatura perrexit, Lud. affert e Ssal. Req.

ዐይን

, fem. et m. , አዕይንት፡ [ עַיִן ܥܻܝܢ ܥܰܝܢܳܐ عَيْنٌ ]

a) ዐይነ፡ በዐይን፡ oculo ad oculum^la: ይትራአዩ፡ ዐይነ፡ በዐይን፡ ; ; .

b) ለዐይነ፡ sub oculo^laalicujus i.e. coram^laaliquo: ለዐይንከ፡ ; Platt; ; (coll. አዕይንቲከ፡ ለአዕይንቲሁ፡ ይሬእያ፡ ); Enc.

d) ሰብአ፡ ዐይን፡ vel (omisso ሰብእ፡ ) ዘዐይን፡ ( ) homo vel homines oculorum i.e.

β)custos^lavel inspector^la( ἐπίσκοπος ), beneficii testamento legati, F.N. 18.

e)Etiam ዐይን፡ oculus^lavel አዕይንት፡ oculi^la(sicut عَيْنٌ ) dicitur

α)speculator^la, explorator^la ; .

β)insidiator^la, ἐπίβουλος , .

f) ብንተ፡ ዐይን፡ pupilla oculi^la ብንት፡ 0518.

g) ቅጽበተ፡ ዐይን፡ nutus oculi^lai.e. momentum^latemporis ቅጽበተ፡ 0475.

2)Varie transfertur oculus:

a)examen^labilancis (cfr. عَيْنٌ ): ከመ፡ እንተ፡ ታገብእ፡ ዐይነ፡ መዳልው፡ እሙንቱ፡ ὡς ῥοπὴ ζυγοῦ ; .

b)species^lavel imago insculpta^la, sculptura^lasigilli: ዐይነ፡ ማኅተም፡ γλύμμα σφραγῖδος ; ; ; .

c)dubius est sensus vocis ዐይን፡ , ubi Gr. ὤα habet (an circulus^laoculo similis?).

e) ዐይነ፡ ወርቅ፡ oculus vel species auri i.e. icterus^la( morbus regius^laq.d.), Lud.

ʿayn

Cross-references:

a) for ምኡከ፡ ዐይን፡ ምኡክ፡ (Leslau)

b) for ቀልደደ፡ ዐይን፡ ቀልደድ፡

ጸንሐ

I,1[quod equidem non cum Ludolfo ad ܨܢܰܥ i.e. صنع ( ጸንዐ፡ ) artificiose conficere^la, sed ad צָנַע צָנַח retulerim (at دنق ጠንቀቀ፡ ); a subsidendo^laenim et se demittendo^lafacile derivatur insidiari^laet exspectare^la] ይጽናሕ፡ ,

1)insidere^laviam, insidiari^la, viae: ጽንሕ፡ (sic) ፍኖተ፡ ወቅትል፡ ነፍሰ፡ ሰብእ፡ ; ጸኒሐ፡ ፍኖት፡ ; ἐνεδρεύειν ; ; ; ; ; : በገዳም፡ ጸንሑኒ፡ ; ; እለ፡ ይጸንሑኒ፡ ἐγκάθετοι .

a)observare^la, speculari^la; : ዐይነ፡ ዘማዊ፡ ይጸንሕ፡ ጽልመተ፡ ; ይጸንሕዋ፡ ይርከብዋ፡ παρετηροῦσαν ; ὑποβλέπεσθαι .

b)occasionem captare^la: ይጸንሕ፡ ἐτήρει καιρόν .

2)exspectare^la, manere^la, ; ; ; ጸንሐ፡ ህየ፡ እስከ፡ የኀልፍ፡ ኤርምያስ፡ Rel. Bar.; ; ; ጽናሕ፡ ንስቲተ፡ ; ; ; ; ይጸንሑ፡ ኀቤየ፡ ; : ጸናሕኩክሙ፡ ; ; እጸንሖ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ; ጽንሐኒ፡ ; ጽንሖሙ፡ ምስለ፡ ተዓይኒከ፡ ; ; vel rei: ጽንሕዋ፡ ለምሕረቱ፡ ; ጽናሕ፡ ፍሬሃ፡ ቡሩከ፡ ; ጸናሕነ፡ ፍትሐ፡ ; ጽንሖ፡ ; ; verbi: ጸንሖሙ፡ ኤልዩስ፡ ያውሥእዎ፡ ለኢዮብ፡ ; ጸናሕክዎ፡ ይፍረይ፡ ; ; ; ( ); ለ፡ rei: ለምንት፡ (v. ምንተ፡ ) ይጸንሕ፡ ኃጥእ፡ ; ( ); እምነ፡ ab^laaliquo: እምትጽናሕ፡ አንተ፡ እምእዴሆሙ፡ ለደቂቅከ፡ (v. ውስተ፡ እዴሆሙ፡ , እዴሆሙ፡ ) ἐμβλέπειν .

a)de rebus, quae aliquem manent, exspectant, ei imminent^la, instant^la, parata sunt^la: እሉ፡ ክልኤቱ፡ ይጸንሑኪ፡ ; ; ; ; ; ለ፡ pers.: n. 1285 ይጸንሕ፡ መቅሠፍት፡ ለእኩያን፡ ἑτοιμάζονται .

b)vacare^laalicui, curandi^laet protegendi^lacausa ( abwarten ): ትጸንሖ፡ ከመ፡ እሙ፡ ὑπαντήσεται αὐτῷ ; ጽንሕኒ፡ ውስተ፡ ሠናይ፡ ወሰውርኒ፡ እሞት፡

c)manere^lai.e. durare^la, ; : alicui^la, መንግሥትከ፡ ይጸንሐከ፡ μένει σοι .

ጽናሕ፡ ṣǝnāḥ part of (personal name) e.g. አምላክ፡ ጽናሕ፡

መልኀ

I,1[ مَلَخَ V evulsit^la; VIII extraxit, evaginavit, evulsit^la; ܡܠܰܓ vulsit, evulsit^la; alteram hujus radicis formam et significationem ባልሐ፡ ; significatum vicinum habet መሐወ፡ q.v.] ይምላኅ፡

1)evellere^la, extraere^la, eruere^la: plantas, radices: ጊዜ፡ ለተኪል፡ ወጊዜ፡ ለመሊኅ፡ ዘተከሉ፡ ; ከመ፡ እምልኃ፡ ምስለ፡ ሥረዊሃ፡ ; ; ; ; ; ምልኁ፡ እምኔክሙ፡ አሥዋከ፡ ረሲዓን፡ ; dentes መሊኀ፡ አጥራስ፡ Sx. ; cornua ; oculos: ዐይነ፡ ዘይሥሕቅ፡ አባሁ፡ ይመልኅዎ፡ ቋዓት፡ እምግቦን፡ ; ; ; sagittam, tela e vulnere: ; ; .

3)evellere^la, eradicare^la, exstirpare^la, ut: incolas e terra: ናሁ፡ አነ፡ እመልኆሙ፡ እምነ፡ ምድሮሙ፡ ; ; ; vitia: እግዚአብሔር፡ ፈቀደ፡ ከመ፡ ይምላኅ፡ እምኔሆሙ፡ ዛተ፡ ልማደ፡ እኪተ፡ F.M. 22,1. – Semel መልኀ፡ reperi, ubi ባልሐ፡ expectaveris: እግዚአብሔር፡ መልኆሙ፡ ( ለእስራኤል፡ ) እምቅኔ፡ መሪር፡ ( በግብጽ፡ ) Syn. (cod. ). – : መልኀ፡ ዘ፡ መዘዘ፡ ; aliud^la: መልኀ፡ ዘ፡ ነቀለ፡ መዘዘሂ።

malḫa

Grébaut
መልኀ፡ malḫa I,1 ይመልኅ፡ , ይምላኅ፡ «dégainer^fr, extraire^fr, tirer dehors^fr, ôter^fr» ― መዘዘ፡ Ms. BNFabb217, fol. 33r.
75

Leslau
መልኀ፡ malḫa (yǝmlāḫ), () መልሐ malḥa tear out^en, pluck out^en, pull out^en, eradicate^en, eliminate^en, take off^en, weed^en, draw^en (a sword), drag forth^en, (, ) throw away^en; note that (, ) ‘scintillate’ seems to be a transferred meaning 343a

ጦዐ ሐማሚ

I,1[significatio prima in contorquendo^lafuisse videtur; ጠወየ፡ ; etiam ቄቀየ፡ a קָוָה ] 1) nimis restrictum^lai.e. parcum esse^la, avare invidere^laalicui aliquid: ሀለወ፡ ዘይብዕል፡ በብዝኀ፡ ጠዊዕ፡ ወእንዘ፡ ይቄቂ፡ ; ; ለ፡ pers.: ለነፍሱ፡ ይጠውዕ፤ ለመኑ፡ ሀለዎ፡ ይጸጊ፡ ; አልቦቱ፡ ዘየአክዮ፡ ለዘይጠውዕ፡ ለነፍሱ፡ (v. በነፍሱ፡ , ነፍሱ፡ ) ; rei: ዐይኑ፡ ለሐማሚ፡ ይጠውዕ፡ እክለ፡ φθονερὸς ἐπ᾽ ἄρτῳ .

2)parce facere^lavel referre^la: ዘጠዊዖ፡ ይዘርዖ፡ ለዝንቱ፡ ከማሁ፡ ይጠውዖ፡ ሎቱኒ፡ ማእረሮ፡ . – : ጠዊዖ፡ ዘ፡ አሳንሶ፡ ወቦ፡ ዘ፡ በንፍገት፡ ; : ጦዐ፡ ዘ፡ ሳሳ።

1)patiens^la, patibilis^la: ኦክርስቶስ፡ በሥጋ፡ ድንግል፡ ሐማሚ፡ qui in corpore Virginis passus es^laCod. Mus. Brit. LIV, 7, f et h; ሐማሚት፡ አርአያ፡ ገብር፡ παθητὴς δούλου μορφή hom. Acacii in ; ነአምን፡ ከመ፡ ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ኢሐማሚ፡ Plerumque

2)aeger^la, invidus^la, malignus^la: ዐይንከኑ፡ ሐማሚ፡ ውእቱ፡ ; ሐማሜ፡ ዐይን፡ ; ዐይኑ፡ ለሐማሚ፡ ይጠውዕ፡ እክለ፡ ὀφθαλμὸς πονηρὸς φθονερὸς ἐπ᾽ ἄρτῳ ; n. 74 ብእሲ፡ ሐማሚ፡ βάσκανος ; ቅንአተ፡ ሐማሚ፡ ; ሐማምያን፡ .

ḥamāmi

Grébaut
ሐማሚ፡ ḥamāmi , ሐማምያን፡ ḥamāmǝyān «malade^fr, envieux^fr» ― የታመመ፡ Ms. BNFabb217, fol. 20v.
ሐማሚት፡ ḥamāmit , ሐማምያት፡ ḥamāmǝyāt «malade^fr, tourmentée par l’envie^fr» ― የታመመች፡ Ms. BNFabb217, fol. 20v.
44

Leslau
ሐማሚ ḥamāmi sick^en, sickly^en, suffering^en 233a

Cross-references: also ሐማሚ፡

ነቈረ

I,1

1)effossum^la, erutum esse^la, de oculo: ዐይኑ፡ ዘየማን፡ ነቍረ፡ ይነቍር፡ ; ዐይንከ፡ እንተ፡ ነቋረት፡ (sic Lud.

e)Vit. S.

2)ut videtur, eluscatum esse^la: ነቈረ፡ ἀνάπηρος τὸν ὀφθαλμό ἐστι , (si quidem lectio sana est).

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose