Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

I,1[cum שָׁגַג שָׁגַה ( שָׁכַה שָׁכַח ሳኰየ፡ ) magis quam cum שִׁחֵת ( سَحَتَ ܫܚܶܛ ሰሐጠ፡ ) convenit; amh. ሳተ፡ ] ይስሐት፡

1)errare^la, aberrare^la, errorem committere^la, falli^la: πλανᾶσθαι ስሕቱ፡ ግብጽ፡ ; ብእሲ፡ ዘዘዚአሁ፡ ሖረ፡ በፍኖቱ፡ ወስሕተ፡ ; ስሕትነ፡ ; ስሕትኩ፡ ; ውስተ፡ ስሒት፡ ; ዘእንበለ፡ እስሐት፡ ; ; ; ይሀይጱ፡ ሥዕርተ፡ ወኢይስሕቱ፡ ; ነቢይ፡ እመ፡ ስሕተ፡ አነ፡ አስሐትክዎ፡ ; ; ; σφάλλεσθαι ; in arithmeticis ; saepius de erroribus haereticorum, ut: ስሕቱ፡ ወይቤሉ፡ ; እምነ፡ viae vel veri ; ስሕትነ፡ እምፍኖተ፡ ጽድቅ፡ ; እመ፡ ስሕተ፡ እምኔሃ፡ ; ኢይስሕቱ፡ (astra) ወኢይፈልሱ፡ እምነ፡ ዐቅሞሙ፡ ; ; ἀστοχεῖν ; ἀθετεῖν n. 330 ; አልቦ፡ ዘይስሕት፡ እምሕገ፡ እግዚአብሔር፡ ; vel viae vel veri: ስሕትዋ፡ ለፍኖተ፡ ጽድቅ፡ ; ይስሕቱ፡ ሠርቀ፡ ወሰንበተ፡ ;

a)in irritum cadere^la, de promisso: ኢይስሕት፡ (var. ኢይወድቅ፡ ) ቃልየ፡ ; አልቦ፡ ዘይስሕት፡ እምዘ፡ ኀለየ፡ እግዚእየ፡ .

b) ስሒት፡ error^la, errores^la: ስሒተዝ፡ ዓለም፡ στοιχεῖα τοῦ κόσμου ; .

2)in errorem induci^la, decipi^la, seduci^la, se pellici pati^la: ይስሕት፡ ἀπαθητήσεται ; ስሒት፡ ἀπάτη ; ; ብዙኃን፡ እለ፡ ስሕቱ፡ በሥነ፡ ብእሲት፡ ; እለ፡ ስሕቱ፡ ብከ፡ ;

3)creberrime sensu ethico: errore labi^la, peccare^la, delinquere^la, offendere^la: ἁμαρτάνειν ; ኵሎሙ፡ ስሕቱ፡ ; ; ; ; ; ἀνομεῖν ይስሕቱ፡ ጊጉያን፡ ; ስሒት፡ ἀνομία ; παράπτωμα ; ; ἀδικεῖν ኵሉ፡ ዘስሕተ፡ ለከ፡ ቢጽከ፡ ; ዘስሕተ፡ ὁ αποστρέφων ; ኢዐለወኒ፡ ወኢይስሕት፡ ብየ፡ σκανδαλίζεσθαι ; ὀλισθαίνω ዘኢስሕተ፡ በቃሉ፡ ; ቦ፡ ዘይስሕት፡ እንዘ፡ ኢይፈቅድ፡ በልቡ፡ ; ዕደው፡ ጠቢባን፡ ለእመ፡ ስሕቱ፡ ἐὰν σκυβαλισθῶσιν ; πταίειν ; ; ; ; .

ሔሰ

I,1 ይሒስ፡ , rarius ሐየሰ፡ I,2( , p.) [huic radice proxime convenit aram. כְּסַס , Imperf. יְכוּס ( 1024), Aph. ܐܟܶܣ reprehendit, redarguit, corripuit^la, כְּסַן ; amh. ከሰሰ፡ accusare^la, incusare^la]

1)vituperare^la, n. 125reprehendere^la: μέμφεσθαι : ኢትሒስ፡ ዘእንበለ፡ ትሕትት፡ ; ሶቤሃ፡ የሐይስ፡ ርእሶ፡ ; ; ; Platt.

2)incusare^la ከመቦ፡ እኁከ፡ ዘይሔይሰከ፡ (Platt: የሐይሰከ፡ ) ἔχει τι κατά σου ; ; .

3)increpare^la, objurgare^la, fremere^la: ይሒስከ፡ እግዚአብሔር፡ ἐπιτιμήσαι σοι ; ὀνειδίζειν ; ከመ፡ ኢይሒስከ፡ ; ኢትሒሰኒ፡ እስመ፡ ኀሠሥኩ፡ አእምር፡ ( μή μοι ὀργισθῇς ) ; ኵሉ፡ ዘስሕተ፡ ለከ፡ ቢጽከ፡ ኢትሒሶ፡ μὴ μηνιάσῃς ; ይኄይስ፡ ትገሥጾ፡ እምትሒስ፡ θυμοῦσθαι ; γογγύζειν .

ḥesa , ኄሰ፡ ḫesa

Grébaut
ሔሰ፡ ḥesa I,1 የሐይስ፡ , ይሒስ፡ «blâmer^fr, censurer^fr, mépriser^fr » ― ነቀፈ፡ Ms. BNFabb217, fol. 28v.
60

Leslau
ḥys ሔሰ ḥesa , () ኄሰ ḫesa (yǝḥis) blame^en, rebuke^en, scold^en, revile^en, have a grievance^en, insult^en, vituperate^en, reprove^en, reprimand^en, accuse^en 251b

ነገፈ

I,1[ נִקַּף decussit^la נֹקֶף decussio^la, נָגַף نَقَفَ percussit^la; in lingua Amh. usitatur አረገፈ፡ to beat out^la, to shake off^la, ] ይንግፍ፡

1)excutere^la, decutere^la, pulverem ; ; ; ; vestem: ነገፍኩ፡ ጽንፈ፡ ልብስየ፡ et ከመዝ፡ ለይንግፎ፡ እግዚአብሔር፡ ለኵሉ፡ ብእሲ፡ ; ; ይንግፍ፡ አልባሲሁ፡ ወጸበለ፡ አሣእነ፡ እገሪሁ፡ F.M. 12,2; manum Platt; ኵሉ፡ ዘቀተሎ፡ ነገፈ፡ እዴሁ፡ ; folia arboris: (quicumque eam praeterit) ይነግፍ፡ ቈጽላ፡ ; vitam .

a): ነገፎሙ፡ ለግብጽ፡ ማእከለ፡ ባሕር፡ ; .

b) ላሐ፡ deponere luctum^la, se consolari^la, consolationem admittere^la, παρακαλεῖσθαι , ; ነጊፎ፡ ላሐ፡ ; ንግፍ፡ ላሐከ፡ ; ; ; omisso ላሐ፡

2)dejicere^la, de arbore cujus folia decidunt: ዕፀ፡ ጠርቤንቶስ፡ እንተ፡ ነገፈት፡ ቈጽላ፡ .

3) nagafa fall^en, ‘cadere^it’ ወይቤላ፡ ለቅንፍዝ፡ ይንግፍ፡ ጸጕርኪ፡ በኀይለ፡ አምላኪየ፡ ወሶበ፡ ይቤ፡ ከመዝ፡ ነገፈ፡ ጸጕራ፡ ወኮነት፡ ዕራቃ። ‘e disse all’istrice: «Ti cadano i peli, per la potenza del mio Dio!» E cuando gli ebbe detto questo gli caddero i peli, e rimase nudo^it’ 303 (ed.) , 106 (tr.) (‘Nuovo significato di ነገፈ፡ nel senso di «cadere» (altrimenti «scuotere», «perdere» (foglie), 65 e 391 .’ 106 n. 35 )

ብጹዕ

1)votus^la: ኵሉ፡ ዘብጹዕ፡ ዘበጽዑ፡ መሃይምናን፡

2)voti compos ( ἐπιτυγχάνων ) i.e. felix^la, fortunatus^la, beatus^la, ብጹዕ፡ ወባዕል፡ ; ; ብጹዐ፡ ረሰይከኒ፡ ; saepe interjectionis vel exclamationis instar: ብፁዕ፡ ብእሲ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ብፅዕት፡ ነፍስ፡ እንተ፡ ትፈርሆ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ; ብፁዓን፡ ንሕነ፡ እስራኤል፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ኢትበሎ፡ ብፁዕ፡ ; ; de ; ; de mortuis ad coelicolarum beatitudinem evectis ; ብፁዕ፡ ጳውሎስ፡ Cyr. de r. fid. f. 33; ቅዱስ፡ ወብፁዕ፡ ሐኑልዮስ፡ ; al.

ጠንቋሊ

, ጠንቋልያን፡ et ጠንቈልት፡ , hariolus^la, fatiloquus^la, divinator^la: ኵሉ፡ ዘተለወ፡ ማሪተ፡ ወጠንቋሌ፡ ; ዘየአምን፡ ነገረ፡ ጠንቋልያን፡ ወመሠርያን፡ F.N. 5,23; አይቴ፡ ሀለዉ፡ ርኩሳን፡ አይቴ፡ ዘማውያን፡ ወጠንቋልያን፡ ; ጠንቈልት፡

ተዓረከ

III,3

1)amicitiam jungere^lavel contrahere^la, amicitiam colere^la, amicitia^lavel familiaritate junctum esse^la, : ኵሉ፡ ዘተዓረኮ፡ (II p. ) ይብል፡ ተዓረኩ፡ አነኒ፡ ባሕቱ፡ ቦዐርከ፡ ለስም፡ በከ፡ ዘይትዓረክ፡ ; እመ፡ ትትዓረክ፡ ዐርከ፡ በመዋዕለ፡ ተጽናስከ፡ ተዓረክ፡ ; ; ዘተዓረኮ፡ ለዕቡይ፡ ይከውን፡ ከማሁ፡ ; ኢትቅበጾ፡ በከመ፡ ይትዓረከከ፡ ; ከመ፡ ይትዓረካሃ፡ ; ; ተዓርኮቶሙ፡ ; ኀበ፡ pers., ut: ተዓረኩ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ;

2)societatem^lavel commercium^lahabere^la, κοινωνεῖν , በአይቴ፡ ይትዓረክ፡ መቅጹት፡ ምስለ፡ ጽህርት፡ ; በአይቴ፡ ይትዓረክ፡ ተኵላ፡ ምስለ፡ በግዕ፡ .

ዘ

et ( gramm.§ 147; gramm.§ 169,5).

A): m. ዘ፡ , fem. እንተ፡ , እለ፡ qui^la, quae^la, quod^la.

1)De constructione hujus pronominis ( gramm.§ 201; § 202).

a)Formae pronominis secundum numeros et genera variantur, ut: ኢየሱስ፡ ዘተብህለ፡ ክርስቶስ፡ ; ምድር፡ እንተ፡ ኢኮነት፡ እንቲአከ፡ ; ; ; አጥባት፡ እለ፡ ኢሐፀና፡ ; ቢጾሙ፡ እለ፡ ውስተ፡ ካልእ፡ ሐመር፡ ; sed ubicumque nomen, ad quod referatur, praemissum est, ዘ፡ simplex (tamquam nota relationis generalis) sufficere potest, ut: አንስትያ፡ ዘኀረዩ፡ (quas) ; አባግዕ፡ ዘአልቦ፡ ኖላዌ፡ ; . (De እንተ፡ qui^lapro ዘ፡ vid. infra sub B,2).

b)Pronomen relativum in Accusativo positum esse, aut e contextu subintelligitur, ut: ቃል፡ ዘይቤሎሙ፡ ; ዐጸደ፡ ወይን፡ ዘወሀቦ፡ ለዮሴፍ፡ ; ; aut pronomine sive verbo sive notae Accusativi suffixo notatur: እብን፡ እንተ፡ መነንዋ፡ ; አሕዛብ፡ እለ፡ አውፅኦሙ፡ ; አምላክነ፡ ዘኪያሁ፡ ተወከልነ፡ . Genitivus pronomine ei nomini, a quo Genitivus pendet, suffixo notatur, ut: አመት፡ እንተ፡ ስማ፡ አጋር፡ ancilla^la(quae nomen ejus i.e.) cujus nomen Agar^la ; ሕዝብ፡ እለ፡ ኢትሰምዕ፡ ነገሮሙ፡ . Praepositiones pronomini relativo

α)vel (sicut in aliis linguis Semiticis) postponuntur eaeque pronomine suffixo (ad idem nomen ad quod refertur relato) munitae: ምድር፡ እንተ፡ ውስቴታ፡ ነበረ፡ terra^la(quae in ea i.e.) in qua habitaverat^la ; ; ; ዘመጻእኪ፡ ኀቤሁ፡ ad quem venisti^la .

β)vel (quamquam rarius) praemittuntur: ወኵሉ፡ ውስተ፡ ዘወድቀ፡ በድኖሙ፡ καὶ πᾶν ἐφ᾽ ὃ ἂν ἐπιπέσῃ ; በኵሉ፡ በዘአመከሮ፡ ; ሰይፍ፡ በዘይቀትለነ፡ ; ; ; ; ; ; ; ጽንዕ፡ በዘ፡ ይትዌከሉ፡ ረሲዓን፡ ; ; ; ; ; .

γ)denique et praemittuntur et suffixo munitae postponuntur: በዘቦቱ፡ ; ; ; ; ; . – Pronomini relativo, ubi ratione modo dicta complementum pronominis suffixi adjectum est, passim ለ፡ praefigitur, quo illud pronomen suff. ad referendum esse significetur: ለእለ፡ ውስቴቶሙ፡ ሀሎከ፡ ἐν οἷς σὺ εἶ ; ወቦ፡ ለዘወሀቦ፡ et erat cui dedit^la ; አልቦ፡ ለዘየኀፍሮ፡ nemo est quem vereatur^la(ne interpreteris: nemo est qui eum vereatur^la)

c)Praepositiones longiores quae secundum legem sub b,β dictam praeponendae erant, pronomini relativo postponere licet: ዘእምነ፡ (pro እምነ፡ ዘ፡ ) ; ; እለ፡ እምኀበ፡ ; እንተ፡ ኀበ፡ ; ዘኀበ፡ ; ; n. 1030 ዘእምአመ፡ .

d)nonnumquam in Accusativo loci et temporis, ponitur: መካን፡ እንተ፡ ὁ τόπος ἐν ᾧ ; ፭ ዓመት፡ ዘ፡ ἐν οἷς ; ; . . ; .

e)Enunciationem relativam ei nomini, cui apposita est, postponere non necesse est sed etiam praemittere licet, ut: ኢትእርዩ፡ ዘወድቀ፡ እክለ፡ . ; ; . Nec raro illud nomen attractione in enunciationem relativam transmittitur: ዛቲ፡ ይእቲ፡ ዳግሚትየ፡ ዘጸሐፍኩ፡ መጽሐፈ፡ (pro መጽሐፍ፡ ) ; ; ; ; ; ; (plura gramm.§ 201).

2)De significatione pronominis.

a), ubi nomen ad quod referatur non memoratum est exponitur

α)is qui^la, ejus qui^la, ei qui^laal.: ብፁዓን፡ እለ፡ ይላሕዉ፡ beati ii qui lugent^la ; ምንተ፡ እረግም፡ ዘእግዚአብሔር፡ ኢረገመ፡ (eum quem) ; ደመ፡ ዘቀተለ፡ (ejus qui) ; ዕሤተ፡ እንተ፡ ገበርኩ፡ ሠናይተ፡ praemium ejus quod feci boni ; ዘእለ፡ eorum qui^la ; ለእለ፡ ይፈቅዱ፡ ይትፈወሱ፡ አሕየዎሙ፡ (eos qui) ; ምስለ፡ እለ፡ ሞቱ፡ (cum iis qui mortui sunt) ; እእሪ፡ እክለ፡ ኀበ፡ እለ፡ ረከብኩ፡ ሞገሰ፡ (apud eos apud quos) .

β)quicumque^la, quisquis^la, ; ; ; ; ; ; ; , al.; ( ዘኮነ፡ col. 864); በዘፈቀድከ፡ ኰንን፡ ኪያየ፡ (quocumque modo volueris) ; et duplicatum ዘዘ፡ . At plerumque ኵሉ፡ ዘ፡ , ut: ኵሉ፡ ዘታሕተ፡ ሰማይ፡ ; ኵልክሙ፡ እለ፡ πάντες ὅσοι ; ; al. crebro.

γ)si quis^la: ዘርኢከ፡ እምውስቴቶሙ፡ ጠቢበ፡ ትልዎ፡ τίς σοφός ; αὐτῷ προσκολλήθητι ; ዘኪያሃ፡ አፍቀረ፡ አፍቀረ፡ ሕይወቶ፡ ; ; .

δ)qualis^la: እመ፡ ትገብር፡ ሠናየ፡ አእምር፡ ለዘ፡ ትገብር፡ τίνι ; ምንዳቤ፡ ዘኢኮነ፡ እምቅድመ፡ ዓለም οἵα ; mos ዘኢኮነ፡ እምቅድመዝ፡ Org.

ε)de ለእለ፡ quot^la, quotcumque^la ለለ፡ col. 25.

b) ዘ፡ crebro pronomine Latinorum neutro exponendum est: አልቦሙ፡ ዘይበልዑ፡ non habebant quod ederent ; ; ; ; al.; rarius እንተ፡ pro neutro usurpatur, ut: አድኅነኒ፡ እምእንተ፡ እፈርህ፡ ῥῦσαί με ἐκ τοῦ φόβου μου apocr.

c) ዘሂ፡ – ዘሂ፡ alius^la– alius^la ; ; ; ናሁ፡ እለሂ፡ – ወእለሃ፡ .

d)de ቦ፡ ዘ፡ vel ቦ፡ እለ፡ quidam^la, et^la ቦዘ፡ – ቦዘ፡ alius – alius^la ቦ፡ col. 481.

e)de አልቦ፡ ዘ፡ nullus^la, nihil^la አልቦ፡ col. 717.

f)de ከመዘ፡ quasi^la, tamquam^laet ዘከመ፡ sicut^la ከመ፡ col. 827.

g) ወዝኒ፡ ዘ፡ ; ; et plerumque ወዘ፡ quod autem ad id attinet quod^la ; ወዘኒ፡ ይቤ፡ ; ; ወዘሰ፡ ነገረ፡ ሞት፡ quod autem ad mortem attinet^la .

B)Conj.

1) ዘ፡

a)quod^la( daß^de)

α)ad complendam et exponendam notionem antea brevius significatam: ምንትኑ፡ ውእቱ፡ ዝንቱ፡ ዘአፍጠንከ፡ ረኪበ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; .

β)post interrogationem, ubi causa interrogationis exponitur: ምንተ፡ ኮንከ፡ ዘተማሕፀንከ፡ በምሥዋዕ፡ τί γέγονέ σοι ὅτι πέφευγας ; ; ; . ; .

γ)eo quod^la: አሕየውኪ፡ ነፍሰኪ፡ ዘአፍጠንኪ፡ ወሪደ፡ σπεύσασα .

δ)post verba impersonalia: ኢአከለክሙኑ፡ ዘረዐይክሙ፡ ; ; ምንተ፡ ይበቊዐነ፡ ዘነሐዩ፡ ; ; ; ደለወኒ፡ ዘአሕመምከኒ፡ ; ይመስለክሙኑ፡ ዘሐሰተ፡ ይብል፡ ; Dan. apocr. 13,6; ; ; n. 1031 ; .

ε)quod^la, quia^la: ነስሐ፡ እግዚአብሔር፡ ዘአንገሦ፡ ; ኣአኵተከ፡ ዘኢረሰይከኒ፡ ; ሴልየ፡ ዘርሕቀ፡ .

ζ)Ubi enunciationis pars quaedam cum negatione emphatice praemissa est, ejus praedicatum ope conjunctionis ዘ፡ adjicere amant: non est quod^la, ut: ኢኮነ፡ እንበይነ፡ ዝሙት፡ ዘእነሥኣ፡ ; አኮ፡ በኅብስት፡ ክመ፡ ዘየሐዩ፡ ሰብእ፡ ; ; ; nec non: አኮ፡ ዘሞተት፡ (non est quod i.e.) nequaquam mortua est^la ; ; et አልቦ፡ ዘትትጋአዙ፡ በፍኖት፡ .

η) ቦ፡ ዘ፡ vel ቦኑ፡ ዘ፡ num est quod?^la ; ; ; ( ቦ፡ col. 482) et አልቦኑ፡ ዘ፡ nonne est quod?^la .

θ) እፎ፡ ዘ፡ quomodo est quod^lasub. እፎ፡ col. 807.

ι) ሕቀ፡ ክመ፡ ዘእም፡ haud multum abfuit quin^la ሕቀ፡ col. 98.

b)cum^la, si^la, ; .

2) እንተ፡ a poëtis pro ዘ፡ usurpatur: quod^la, ut: ሰላም፡ ለከ፡ እንተ፡ ነበርከ፡ ዕቁደ፡ ; ሰላም፡ ለበርኳስስ፡ ከመ፡ ያርኁ፡ ወይዕጹ፤ እንተ፡ አድምዐ፡ ሢመተ፡ ለእግዚአብሔር፡ ውስተ፡ አንቀጹ፡ ; ሰላም፡ ለዩሐንስ፡ ወአቡቂር፤ እንተ፡ ነበሩ፡ ኅቡአ፡ በእለ፡ እስክንድርያ፡ ሀገር፤ ; ሰላም፡ ለአቃርዮስ፡ እንተ፡ ደለዎ፡ ርእይ፤ ; al. creberrime. Sed aliis in locis pro masc. ዘ፡ usurpatum videtur ( Lud. in 363), ut: ሰላም፡ እብል፡ ለብእሲ፡ ምእመን፤ እንተ፡ ይሰመይ፡ ጎልያን፡ ; ( ሰላም፡ ) ለረድአ፡ ጳውሎስ፡ ቲቶ፡ እንተ፡ አፍቀሮ፡ (sc. Paulus) ; al. ( እንተ፡ duarum syllabarum poëta maluit quam ዘ፡ monosyllabum. Si quis እንተ፡ idem quod እንዘ፡ esse putaverit, opponendum videtur, quod nulla ratio conspicua est, cur poëta እንዘ፡ uti noluerit).

3) ዘ፡ cum praepositionibus compositum,

a) በዘ፡

α)cum^la, dum^la: ወለደት፡ሎቱ፡ወልደ፡በዘረሥአ፡ ; ; ; ; quamvis^la .

β)ut^la( quo^la), sive consecutivum sive finale, plerumque : ( ὥστε ); ለምንት፡ ትትናገር፡ በዘ፡ ይሰምዑ፡ ሕዝብ፡ ; በዘ፡ ይረክበክሙ፡ እኩይ፡ τοῦ κακῶς εἶναι ὑμῖν ; ገብሩ፡ በዘ፡ ያምዕዑኒ፡ ; በዘ፡ ይትናዘዙ፡ εἰς παράκλησιν ; ; እሁቦሙ፡ ልበ፡ በዘ፡ ያአምሩኒ፡ τοῦ εἰδέναι ; ; ; ; ; ; ; ; ; rarius , ut .

γ)pro eo quod^la, .

b) እምዘ፡

α)ex quo^la(tempore): እምዘ፡ ተወልደ፡ ; እምዘ፡ ተፄወውነ፡ ; .

β)postquam^la, ( ubi^la, quum^la): እምዘ፡ ጌሠ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; , al.

α) በእንተ፡ ዘ፡ pro eo quod^lavel propterea quod^la ; ; ; .

β) ህየንተ፡ ዘ፡ loco ejus quod^la( cum^la) ;

γ) እንበይነ፡ ዘ፡ ideo quod^la

እለ፡ ʾǝlla associative referring to ‘X and his associates/followers’ መዓልተ፡ ይውዕል፡ እንዘ፡ ይሴአል፡ መጻሕፍተ፡ እምነ፡ ማእምራን፡ እለ፡ አባ፡ ሠርፀ፡ ድንግል፡ ላዕሌሆሙ፡ ሰላም፡ ‘Seine Tage verbrachte er damit, die Gelehrten, wie den Abba Śarṣa-Dengel und andere — das Heil sei über ihnen — nach den Schriften zu befragen^de’ 6 l. 4-6 (ed.) , 6 l. 9-11 (tr.) (‘Äth. ella . Hier nicht als Plural des Relativpronomens zu deuten (+ PN = die Leute des PN; übersetzt »os familiares«) sondern als Pluralmorphem vor Eigennamen mit der Bedeutung »Leute wie z.B. PN und Genossen; vgl. 3 l. 22, 28 (ed.) , 5 l. 27; 6 l. 4 (Ḥamalmāl et ses compagnons«).’ 6 n. 16 )

ዚአየ

, ዚአከ፡ , ዚአሁ፡ al., እንቲአየ፡ , እንቲአከ፡ al., እሊአየ፡ al. sunt tres formae notae Genitivi, cum suffixis , proprie mei^la(ad m. relatum ዚአየ፡ , ad fem. እንቲአየ፡ , ad እሊአየ፡ ), tui^la, sui^lavel ejus^la( gramm.§ 105,b); vice pronominum possessivorum funguntur: meus^la, tuus^la, noster^la, vester^la, suus^lavel ejus^la, eorum^la, nonnumquam proprius^la, et crebro usurpantur, cum ubi Genitivus pronominum personalium postulatur separatus neque alii nomini subjunctus, tum pro , si quidem orationis vis quaedam in pronomen intenta est.

1)Formae dictae plerumque ponuntur nudae,

a)ubi poss. Subjectum ( ; ) vel Praedicatum enunciationis est: ኵሉ፡ ዘታሕተ፡ ሰማይ፡ ዚአየ፡ ውእቱ፡ ; እንተ፡ ኢኮነት፡ እንቲአከ፡ quae non tua est ; ዚአየ፡ ውእቱ፡ አፍላግ፡ ; ; ; ; ; ከመ፡ እሊአከ፡ ንሕነ፡ ; ; ; ; ; .

b)ubi statui constructo vel praepositioni subjunctum est: ኀዲገ፡ ዚአየ፡ τὸ καταλιπεῖν σε ἐμέ ; ; በእበደ፡ ዚአሁ፡ ; ለሊሁ፡ ደረግም፡ ነፍሰ፡ እንቲአሁ፡ ; ; ; ; ; አዐቅብ፡ ነፍሰ፡ እንቲአሁ፡ ; ; ; ; ; Platt; ዐውደ፡ ዚአሁ፡ ; n. 1033 ወኮነ፡ ስብሓቲነ፡ ከመ፡ ዚአሆሙ፡ ; እምዚአየ፡ ἐκ τοῦ ἐμοῦ ; ውስተ፡ ዚአሁ፡ εἰς τὰ ἴδια ; ዐቢይ፡ እምነ፡ ዚአሆሙ፡ μείζων τῆς αὐτῶν ; ለእሊአሁ፡ ; ; .

c)nec non

α)ubi suo nomini ad quod pertinet praemissum est: እንቲአየ፡ ልብ፡ ἐμὴ καρδία ; እንቲአሆሙ፡ ሕይወቶሙ፡ .

β)vel post nomen pronomine suff. praeditum, ubi hoc pronomen emphaseos causa repetendum est: ወዓዲ፡ ነፍሶሂ፡ እንቲአሁ፡ vitam suam sui ipsius ; .

γ)aliâs quoque, ut: በአተ፡ ካዕበት፡ እንቲአሁ፡ (pro በአተ፡ ካዕበት፡ በአተ፡ እንቲአሁ፡ ) .

2)Rarius formae ዚአየ፡ , ዚአከ፡ al. ዘ፡ praemittitur: qui mei^la, tui^laal. est^lai.e. meus^la, tuus^la, ut: ዘዚአየ፡ ምክር፡ ἐμαὶ βουλαί ; እወቅስ፡ ዘዚአየሂ፡ ጽድቅየ፡ ወዘዚአኪሂ፡ ጌጋየኪ፡ ; ዝሰ፡ ኵሉ፡ ዘዚአየ፡ ; ; ; maxime ubi neutro meum^la, tuum^laal. exponendum est, ut: እለ፡ ዘዚአሆሙ፡ ይዘርዑ፡ τὰ ἴδια σπείροντες ; ዘዚአከ፡ τὰ σά ; .

3) ዚአሁ፡ , ዚአሃ፡ al.

a)praemisso ለለ፡ vel ዘዘ፡ vim distributivam nanciscitur: suus cujusque vel cuique^la, varius^la, multimodus^la, varii generis^la, ዘለለ፡ ዚአሁ፡ ሕማሞሙ፡ quorum morbi sui cujusvis^lai.e. varii erant^la ; አልበሶሙ፡ ኀይለ፡ ዘዘዚአሆሙ፡ καθ ʼ ἑαυτούς ; በበአምሳለ፡ ገጹ፡ ያርእየከ፡ ዘዘ፡ ዚአሁ፡ ; ብእሲ፡ ዘዘዚአሁ፡ ሖረ፡ በፍኖቱ፡ ; ; ውስተ፡ መለያልዩ፡ ዘዘዚአሆሙ፡ ; ቃሎሙ፡ ዘዘዚአሆሙ፡ ; ; ; 50; ; ; ዘዘ፡ ዚአነ፡ ; ዘዘዚአክሙ፡ ; ; διάφορος ; ; ; ποικίλος ; ; ; ; ; ዘዘዚአሁ፡ ትምህርት፡ ποικιλτικὴ ἐπιστήμη .

b)praemisso ዘዘ፡ (sc. nota Genitivi duplicata) vim reciprocationis nanciscitur, et cum verbis dirimendi^lajunctum significat: ab invicem^la, alius ab alio^la, ይፈልጦሙ፡ ዘዘዚአሆሙ፡ ; ተፋለጡ፡ ዘዘዚአሆሙ፡ ; አስተራሕቅዎሙ፡ ዘዘዚአሆሙ፡ .

ቈጸረ

vel ቈፀረ፡ I,1[ ܩܛܰܪ קָשַׁר ; amh. ቋጠረ፡ ] ይቍጽር፡

1)constringere^la, colligare^la, nodare^la: ነሥአ፡ ዲናረ፡ ወርቅ፡ ወቈፀረ፡ በጸርቅ፡ ; n. 474 ቈጸርዎ፡ ( ለአዕፅምተ፡ ቅዱስ፡ ) በልብሶሙ፡ ; : ቈፀሩ፡ አማዑቶሙ፡ τὸ στέαρ αὐτῶν συνέκλεισαν .

2)corrugare^la, caperare^lafrontem, austere contrahere^lavultum, tetricum^lavel moestum vultum gerere^la, σκυθρωπάζειν , ኵሉ፡ ዘኀለፈ፡ እንተ፡ ኀቤሃ፡ ይቈጽር፡ ወይትፋጸይ፡ ; ዘይቈጽሩ፡ ገጾሙ፡ (coll. ); ኢትቍጽሩ፡ ገጸክሙ፡ ; እፎ፡ ከመዝ፡ ይቈጽር፡ ገጾ፡ κατηφὴς τῇ ἰδέᾳ Herm. p. 3; ትካዝ፡ ወቈጺረ፡ ገጽ፡ κατήφεια (aliâs ደምኖ፡ ገጽ፡ ).

a)in bonam partem: nectere^lai.e. excogitare^laconsilium, ut: ቈጺረከ፡ ምክረ፡ ዘትገብር፡ አውሥእ፡ ( σύνδησον χαιδείαν καὶ ἀποκρίθητι ) .

b)crebrius in malam partem: nectere dolum^la, insidias^la; struere technam^la, insidiari^la, fraude uti^la: ይቈጽሩ፡ ምክረ፡ ላዕሌሁ፡ ; ; ; ; ለመጋቢ፡ ኢይደልዎ፡ ከመ፡ ይቍጽር፡ ለአመጋቢሁ፡ ውስተ፡ ሠይጥ፡ ወተሣይጦ፡ .

ተስእነ

III,1non fieri posse^la, impossibilem esse^la; Nom. rei vel Infin., et በኀበ፡ pers. vel suff. (sensu Dativi): አልቦ፡ ዘይሰአነከ፡ ; ; ; ; አልቦ፡ ዘተስእኖ፡ ; ; ; ኵሉ፡ ዘኅቡእ፡ ኢይሰአነከ፡ ; ; ; ; ኢይሰአን፡ ንሕለቱ፡ ( ለቅጽር፡ ) ; ኢይሰአን፡ በኀቤከ፡ አድኅኖ፡ ; ; ተስእኖ፡ ነዲቀ፡ ; Polygl.; ተስእነ፡ ተወቅሮቶን፡ n. 378

ውዳሴ

et , ውዳስያት፡ laudatio^la, laus^la, laudes^la, praeconium^la, ( encomium^la): in tit.: ውዳሴ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ኵሉ፡ ዘነገርነ፡ ዝውዳሴ፡ ይውኅድ፡ እምክብርክን፡ ; ; ; ዝክረ፡ ጻድቃን፡ ምስለ፡ ውዳሴ፡ μετ᾽ἐγκωμίων ; ለከ፡ ስብሐት፡ ወውዳሴ፡ ምስለ፡ አቡከ፡ ኄር፡ ወመንፈስ፡ ቅዱስ፡ Mavâs. 21; ፍቅረ፡ ውዳሴ፡ ከንቱ፡ κενοδοξία vanae gloriae cupiditas^la ; ውዳስያት፡ ἐγκώμια ;

ነፍስ ገብረ

, fem. et m. , ነፍሳት፡ anima^la, animus^la

1)halitus^la, spiritus^la: እምጣነ፡ ሕያው፡ አንተ፡ ወሀለወት፡ ነፍስከ፡ πνοή ; ; ; ነፍሱሂ፡ ፍሕም፡ ይእቲ፡ ; ; ; እስከ፡ ነፍስ፡ ደኃሪት፡ usque ad extremum spiritum^la .

2)anima^lai.e. vis vitalis^la, vita^la: ነፍሰ፡ ኵሉ፡ ሕያው፡ ; ሀለወት፡ ነፍሱ፡ ላዕሌሁ፡ ; አልጸቀት፡ ትፃእ፡ ነፍሳ፡ ; ትግባእ፡ ነፍሱ፡ ላዕሌሁ፡ ; ትሕዮ፡ ነፍስየ፡ ; ሐይወት፡ ነፍስከ፡ ; ; ለትሙት፡ ነፍስየ፡ ; ነፍሶሙ፡ መጠዉ፡ reddiderunt animam^lai.e. exspiraverunt^la Enc.; ; መጠወ፡ ነፍሶ፡ በእንተ፡ vel ህየንተ፡ ; የኀሥሥዋ፡ ለነፍሶ፡ ; ቀታሌ፡ ነፍስ፡ ; ; ይቀትሎ፡ ነፍሶ፡ ; ; ; ; ; ዕቀቡ፡ ነፍሰክሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ነፍስ፡ ነባቢት፡ anima rationalis^laLit. Chrys.; እስመ፡ ፪ ነፍሳት፡ ሀለዋ፡ ኀበ፡ ሰብእ፤ አሐቲ፡ መንፈሰ፡ ሕይወት፡ ዘወፅአት፡ እምአፉሁ፡ ለእግዚአብሔር፡ ወኢትትኌለቍ፡ ምስለ፡ ጠባይዕ፡ ወኢትመውትሂ፤ ወአሐቲመ፡ ደመ፡ ነፍስት፡ ይእቲ፡ እምጠባይዕ፡ ወይእቲሰ፡ መዋቲት፡ Org. ( ዐብረ፡ )

a) ዘነፍስ፡ anima praeditum^la, animatum^la, animans^la ዘአልቦ፡ ነፍስ፡ inanimatum^la ; ኵሉ፡ ዘነፍስ፡ πᾶσα σάρξ omnes mortales^la ; ; ; ; ; ; ; .

b) ዘነፍስ፡ ψυχικός animalis^la( rationalis et spiritualis) ; 1 .

c)anima^la(a corpore separata) mortuorum^la, manes^la: ከመ፡ ታዕርፍ፡ ነፍሱ፡ ; ; ትረክቡ፡ ሕይወተ፡ ዘለዓለም፡ ወክፍለ፡ ምስለ፡ ነፍሳተ፡ ጻድቃን፡ በመንግሥተ፡ ሰማያት፡ ; ; ; ; ; ; .

3)animus^la( ψυχή et πνεύμα , etiam καρδία et θυμός ): ; ; ; ; ; ; ; ; ; ኵሉ፡ ነፍስ፡ ይደነግፅ፡ ; ( πνεῦμα ); ( πνεῦμα ); ; ; ; ; ; ; l ( πνεῦμα ); በፍትወተ፡ ነፍሶሙ፡ ; አፍቅሮ፡ እምነፍስከ፡ ; በኵሉ፡ ነፍስከ፡ ; ; ; ; καρδία ; ; ነፍስ፡ ጠባብ፡ ψυχή πεπαιδευμένη ; ነፍስ፡ መስተዓግሥት፡ ψυχή εγκρατής ; ነፍስ፡ እንተ፡ ትፈርሆ፡ ለእግዚአብሔር፡ πνεῦμα φοβούμενων ; ነፍሳተ፡ አራዊት፡ θυμοὶ θηρίων .

4)animans^la: ኵሉ፡ ነፍሰ፡ ሕይወት፡ ; ; ; ነፍሰ፡ ሕያው፡ ; .

a)in specie homo^la, persona^la: ; ; ; ; ነፍስ፡ ሕዝንት፡ ; ነፍስ፡ መዐትም፡ ; ነፍስ፡ እንተ፡ ተኀሥሦ፡ ; ነፍሳቲነ፡ (v. ነፍስትነ፡ ) αἱ ἰδέαι ἡμῶν ; in censu populi: ; ; ; ; ; ኵሉ፡ ነፍሳት፡ ዘአትረፈ፡ ; ወኢአሐቲ፡ ነፍስ፡ ; ፸፻ ነፍስ፡ ὀνόματα .

b)de mancipiis^la: በነፍሰ፡ ሰብእ፡ ; .

c)de mortuo^lavel cadavere^la: ነፍስ፡ እንተ፡ ሞተት፡ ; ; ነፍስ፡ ; ምስለ፡ ነፍሰ፡ ሕፃን፡

d)spiritus^lacoelestes vel daemones^la: ; ነፍሳት፡ ርኩሳት፡ ወአጋንንት፡ ; ; ; እምነፍሰ፡ አጋንንት፡ . n. 708

5)cum : ipse^la(quamquam rarius usitatum), ut: ከመ፡ ኢታውድቅ፡ ነፍሰከ፡ εἰς πτῶσίν σου ; ; ; መጠወ፡ ነፍሶ፡ ለሞት፡ Lit. Chrys.

I,1[ גָּבֵר valuit^la, fortis fuit^la; de prima radicis significatione Ges. thes. p. 261] ይግበር፡

1)actuosum esse^la,

a)laborare^la, ; ; .

b)agere^la ; ; ; Platt; .

2)transit., facere^la,

b)ex^lase producere^lai.e. ferre^lafructum ; ; ; ; ; ; vel exigere^laradices ; ramos, frondes ; jacere^laumbram ገብረ፡ ጽላሎተ፡ .

c)conficere^la, fabricari^la, ut: arcam ; ; ferramenta ; vestes ; ; ; vas ; ; simulacrum ; ; flagellum ; varias n. 1160res -30; ; septum ; hortos et piscinas ; ; foveam ; መዛግብተ፡ ; libros ; al.; እምነ፡ materiae: ; ; ; vel Genitivo: ; ; ; vel : ; ; ; ትገብሮ፡ ( ለወርቅ፡ ) አክሊላተ፡ .

d)parare^la, apparare^la, ut: cibos ; ; ; ; ; ; ; ; ገብረ፡ ወይነ፡ እምፍሬ፡ ; ይገብር፡ ግብነተ፡ ; ማኅደረ፡ ; ; ምርፋቀ፡ ; መካነ፡ ; ቤተ፡ ; viam ; candelas ( ἐξάπτειν ) ; in specie victimam ad immolandum: ; ; ; ; ; ; ; .

e)comparare^la, acquirere^la, ut: ; ኀይለ፡ ; ስመ፡ ; ; ; ቈነማተ፡ , መዛግብተ፡ ; አዕርክተ፡ .

f)instituere^la, peragere^la, convivium, festum ; ; ; ; ; ; ; ; ; ግበር፡ በዓለከ፡ ; ገብረ፡ ተዝካሮ፡ Mavâs.; Enc.; ጉባኤ፡ Enc.; bellum ( gerere^la) ; ; ; ; .

g)exercere^la, subigere^la, ; euphemistice: (aliquem) ;

h)operari^la, opus^lavel negotium facere^la: ; ሰዱሰ፡ ዕለተ፡ ትገብር፡ ግብረ፡ ; ; ; ; ; ይግበር፡ ግብሮ፡ ; ቦኡ፡ ይግበሩ፡ ግብረ፡ በቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; in specie: sacris operari^la, λειτουργεῖν , ; ; ; ; ; , al.

i)efficere^la, ( bewirken , verursachen ): ቍስለ፡ መቅሠፍት፡ ይገብር፡ አምግልተ፡ ; ; ; ; ; ሰላመ፡ ; ; ሀከከ፡ ; መድኀኒተ፡ ; ፍሥሓ፡ ; ማዕሌተ፡ ; vel ከመ፡ : ገብረ፡ ሎሙ፡ ይፍርህዎሙ፡ (v. ከመ፡ ይፍርህዎሙ፡ ) ኵሉ፡ ዘነፍስ፡ ; ; ; vel በዘ፡ .

k)perficere^la, peragere^la, perpetrare^la, ኢገበርከ፡ ሎቱ፡ መዐቶ፡ ; ዘፈቀደ፡ በልቡ፡ ይገብር፡ ; ; ገቢረ፡ ግበር፡ በከመ፡ አዘዝኩ፡ ( ἐπιτελέσεις ) ; (omisso Objecto); ; መንክረ፡ ; ; ዐበይተ፡ ; ; ተኣምረ፡ ; ; ; ; ኀይላተ፡ ; ግብረ፡ ; ; ፈቃዶሙ፡ ; በቀለ፡ ; ; ፍኖተ፡ ; judicium ; ; ንፈቅድ፡ ትግበር፡ ለነ፡ ዘሰአልናከ፡ ; ; .

l)facere^la, agere^la: ; ምንተ፡ እግበር፡ ; ; ዘንተኑ፡ ገከርኪ፡ ; ; ዘእገብር፡ አነ፡ ; ; እምዝ፡ ፈጺሞ፡ እግዚአብሔር፡ ዘንተ፡ ኵሎ፡ ገቢረ፡ ያመጽእ፡ ; ኢትግበር፡ ከመዝ፡ ; ታአምር፡ ዘከመ፡ ገብሩ፡ ; ; ; ; ; ; ሠናየ፡ ገበርከ፡ bene egisti^la ; 1 ; ; እንተ፡ ትኄይስ፡ ገብረ፡ ; etiam , ut: ኢይገብር፡ የሀባ፡ ለካልእ፡ (non faciet ut eam det alii) ; in specie

α)facere^la, exercere^labonum, virtutes: ገብረ፡ ሠናየ፡ ; ; ; ገብረ፡ ጽድቀ፡ ; ; ; ገቢረ፡ ፍትሕ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ገብረ፡ ምጽዋተ፡ ; ; ጸሎተ፡ Enc. n. 1161

β)exsequi^la, observare^lavoluntatem, praecepta alicujus: ; ; ; ; ገብረ፡ ሕገገ፡ ኦሪት፡ ; ; ዘይገብር፡ ፈቃዶ፡ ለአቡየ፡ ; ; ; .

γ)patrare^la, committere^lamalum, peccatum ; ; ; ገቢረ፡ እኩይ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; .

m)facere aliquid alicui^lavel contra aliquem^lai.e. praestare^la, exhibere^la, afficere^la, agere cum^laaliquo, tractare^laaliquem, committere in^laaliquem, ለ፡ , ut: ገቢረ፡ ሠናይ፡ ለጽኑስ፡ ; ምንተ፡ እንከ፡ እግበር፡ ዓዲ፡ ለወይንየ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; በ፡ , ut: በከመ፡ አቍሰሎ፡ ይገብሩ፡ ቦቱ፡ ; ; ; ; ; ; ; ላዕለ፡ ( erga^lavel contra^la): ገብረ፡ ምሕረተ፡ ላዕለ፡ ; ; ; ; Dan. apocr. 1,61; ; ; ; ; ; ; ; ; ዲበ፡ ; ; ; ; ምስለ፡ pers.: ; ; ; ; vel rei: ሕዝበኒ፡ ግበር፡ ዘከመ፡ ፈቀድከ፡ ; ; ; ; ; .

n)facere^lavel reddere^laaliquem vel aliquid, , ut: ጽኑዐ፡ ይገብር፡ መሠረታተ፡ ምድር፡ ; ; ; ; vel et ውስተ፡ .

o)adhibere^la: ይደሉ፡ ከመ፡ ይግበሩ፡ ሎቱ፡ (sc. ለደዌ፡ ) ፈውሳተ፡ ልምሉማተ፡ ; ንሣእ፡ ኵሎ፡ ንዋየ፡ ዘውስቴቶን፡ ወግበር፡ ለሕንጸተ፡ አብያተ፡ ክርስቲያን፡ e

p)nonnumquam substituitur aliis verbis specialioribus, ut: ወይግበሩ፡ ውስተ፡ ማኅቶት፡ ቅብአ፡ (pro ይደዩ፡ ) ; ግበር፡ እዴከ፡ ዲበ፡ ዛቲ፡ ጻሕል፡ ; ; F.M. 14,10 ( ምራቅ፡ col. 898).

nafs
በነፍስ፡ በደም፡ banafs badam , በነፍስ፡ ወበደም፡ banafs wabadam Conti Rossini translates it as ‘for reasons of time’, see below, but his rendering seems incorrect ዝኵሉ፡ ሐደስኩ፡ አነ፡ ልብነ፡ ድንግል፡ ከመ፡ ኢይባእ፡ መኰንን፡ እመሂ፡ አፈ፡ መኰንን፡ እመሂ፡ አንበሳ፡ ወእመሂ፡ ፈረስ፡ እመሂ፡ በነፍስ፡ በደም፡ ወእመሂ፡ በቀደስተይና። ‘J’ai confirmé tout cela; que personne ne puisse y entrer, ni le gouverneur, ni le procureur du gouverneur (afa makuannen), ni le lion ni le cavalier, ni pour raisons temporelles ni sous prétextes ecclésiastiques (?)^fr’ 32 l. 24–26 (ed.), 38 l. 1–4 (tr.); ወአውገዝነ፡ በአፈ፡ ጳጳስነ፡ አባ፡ ማርቆስ፡ ወበአፈ፡ አብ፡ ወወልድ፡ ወመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ወበአፉሃ፡ ለእግዝእትነ፡ ማርያም፡ ከመ፡ ኢይታዓደዎ፡ ትግሬ፡ መኰንን፡ በነፍስ፡ ወበደም፡ ‘Sous peine d’excommunication par la bouche de notre métropolite abbā Mārqos, par la bouche du Père, du Fils et du saint Esprit, et par la bouche de Notre-Dame Marie, nous avons défendu au gouverneur du Tigré de violer ce fief, pour l’âme et pour le sang^fr’ 34 l. 24–27 (ed.), 40 l. 22–26 (tr.)

Leslau
ነፍሰ፡ ሕይወት nafsa ḥǝywat living creature^en, ሕይወት፡ 252b

Cross-references: for መሥዋዕተ፡ ነፍስ፡ መሥዋዕት፡

በልየ

I,1[ בָּלָה , ܒܠܺܝ , بَلِىَ ] ይብሊ፡

1)usu et vetustate atteri^lavel consumi^la, veterascere^la, senio^laconfici^la, consenescere^la, ( putrescere^la, marcescere^la), de vestibus ; ; ; ; ኵልክሙ፡ ከመ፡ ልብስ፡ ትበልዩ፡ ; ; ; ኵሉ፡ ዘነፍስ፡ ይበሊ፡ ከመ፡ ልብስ፡ ; saxo: ኰኵሕ፡ ይበሊ፡ ; plantis: ዝናም፡ ያሠርጽ፡ ዘበልየ፡ ; fructibus ; ossibus ; corpore: ወሀቦ፡ ለሥጋሁ፡ ጸጋ፡ ከመ፡ ኢይብሊ፡ ወለአዕጽምቲሁ፡ ከመ፡ ኢይማስን፡ ; በልየ፡ ሥጋየ፡ ወማእስየ፡ ; de quavis re: ኵሉ፡ ግብር፡ ይበሊ፡ ወየኀልቅ፡ σηπόμενον ἐκλείπει ; specie hominis: ክብርየ፡ ተወለጠ፡ ወበልየ፡ ; hominibus: ; ; በልየ፡ ( እስራኤል፡ ) በብሔረ፡ ነኪር፡ ; : በልየ፡ ነገር፡ እምኔክሙ፡ oratio consenuit^la( et evanuit^la) e vobis^la .

2)inveterascere^la: እለ፡ በልያ፡ በላዕሌሁ፡ ኀጣውኢሁ፡ 2 .

3)antiquari^la, obsolescere^la: .

ተዛወገ

III,3

1)se adjungere^lavel consociare^lavel consociari^laalicui, : ዘይሬዕያ፡ ወይዛወጋ፡ ለሙስና፡ ይጼዕል፡ አባሁ፡ ; ዛቲ፡ መጽሐፍ፡ ታስተፌሥሕ፡ ለዘተዛወጋ፡ ወለዘነበረ፡ ምስሌሃ፡ Fal.; ተዛውጎ፡ consociatio^laLud. ex Enc.

2)consociatum vel consociandum esse alicui i.e.

a)parem^la, aequalem^la, similem esse^la, vel sequi^la: ምስለ፡ , ut: ዛቲ፡ ኀጢአት፡ ትዛወግ፡ ምስለ፡ ዘይክዑ፡ … F.M. 13; : በከየ፡ መሪረ፡ ወእምድኅረ፡ ብካይሂ፡ ገብረ፡ በዘይዛወጎ፡ ለግብር፡ καὶ τὰ ἄλλα τὰ ἑξῆς τοῦ κλαυθμοῦ ποιεῖ ; ሰላም፡ ለአስናንኪ፡ ሐሊበ፡ እጐልት፡ ዘተዛወጋ፡ (sc. albedine)

b)copulari^la, attribuendum esse^la, attribui^la: ኵሉ፡ ዘንገብሮ፡ ይዛወግ፡ ኀቤክሙ፡ ወትምክሕቱ፡ ይትመየጥ፡ ላዕሌክሙ፡ Jsp. p. 330; ዜና፡ አይሁድ፡ ዘይዛወግ፡ ለዮሴፍ፡ ወልደ፡ ኮርዮን፡ Jsp. in tit.

መጽሐፍ

, m. et fem. ; መጻሕፍት፡ መጻሕፍታት፡ , [ مَصْحَفٌ مِصْحَفٌ ]

1)scriptura^la: ዘአንበቦ፡ ለዝ፡ መጽሐፍ፡ ; በውስተ፡ ልሳንየ፡ (Lud. እዝንየ፡ ) አልሖስስ፡ መጽሐፈ፡ (i.e. quid scribam) Enc.

a)litera^la, literae^la: .

b)ars scribendi^la, literatura^la: ይምሀርዎሙ፡ መጽሐፈ፡ ወነገረ፡ ፋርስ፡ ; ; ; ; ; γραμματική ; ኢያአምር፡ መጽሐፈ፡ ; ; አለበዎሙ፡ ለሰብእ፡ መጽሐፈ፡ .

c)scripturae^lavel literarum genus^la: ጸሐፍ፡ ውስቴቱ፡ ( ለጦማር፡ ) መጽሐፈ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ( γραφίδι ).

d) በመጽሐፍ፡ literis^la, per literas^la, scripto^la: ኵሉ፡ ዘአባእከ፡ ወአውፃእከ፡ ወወሀብከ፡ ወነሣእከ፡ በመጽሐፍ፡ ይኩን፡ ; F.N. 27 ( መድኅን፡ ); eos hortatus est በመጽሐፍ፡ ወቃል፡ Enc.

e)inscriptio^la, titulus inscriptus^la: ረከበ፡ መጽሐፈ፡ ዘቈረጹ፡ ቀደምት፡ ውስተ፡ ኰኵሕ፡ ; ἐπιγραφή ; ; ; መጽሐፍ፡ በጽሌ፡ Enc.

2)liber^la, creberrime, ut ; ; ; ; መጽሐፈ፡ ነገረ፡ መዋዕሊሁ፡ ; መጽሐፍ፡ ኅቱም፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; መጽሐፈ፡ ሕያዋን፡ ; ; ; መጽሐፈ፡ ሕይወት፡ ; ; ; ቤተ፡ መጻሕፍት፡ bibliotheca^la n. 1269

a)volumen^la, κεφαλὶς βιβλίου ; መጽሐፍ፡ አሐቲ፡ .

b)libri biblici^la, scriptura sacra^la: ከማሁ፡ ይቤ፡ መጽሐፍ፡ ; ; ; ; ; ; etiam ὁ νόμος lex Mosaica^la(alias መጽሐፈ፡ ኦሪት፡ vel ሕግ፡ ) ; ብሉይ፡ መጽሐፍ፡ γράμμα ; ትምህርተ፡ መጽሐፍ፡ ; መጻሕፍት፡ ; ; ; ; ; ከመ፡ ይስማዕ፡ ቃለ፡ መጻሕፍት፡ እምብሉይ፡ ወእምሐዲስ፡ Clem. f. 193; ቅዱሳት፡ መጻሕፍት፡ ; Cyr. ad Theod. crebro; ; መጻሕፍት፡ ብሉያት፡ ወሐዲሳት፡ ; etiam መጻሕፍት፡ ዘትካት፡ ወሐዲስ፡ ; መጻሕፍተ፡ ምንባብ፡ ; መጻሕፍታት፡

c)literae^la: አብዝኆ፡ መጻሕፍት፡ .

3)epistola^la, literae^la: መጽሐፍ፡ βίβλος vel βιβλίον ; ; ; ; ; ; ἐπιστολή ; ; ; ; ; ; ; etiam መጽሐፈ፡ መልእክት፡ ; ; ; ክርታሰ፡ መጽሐፍክሙ፡ ; መጻሕፍት፡ ἡ ἐπιστολή ; ; ἐπιστολαί ; ; ; ; .

4)scriptum^la, libellus^lacujusvis generis:

a)index^la, catalogus^la, ; ; መጽሐፈ፡ ኍልቍ፡ ; ውስተ፡ መጽሐፈ፡ ቅዱሳኒከ፡ ደምሮን፡

b)syngrapha^la, chirographum^la, tabulae^la: አኅድግ፡ ኵሎ፡ መጽሐፈ፡ ዐመፃ፡ συγγραφήν ; βιβλίον (libellus emtionis)^la ; ; χειρόγραφον ; ; συγγραφή (tabulae nuptiales)^la ; γράμμα (cautio)^la ; ; መጽሐፈ፡ ዕዳ፡ ; ; መጽሐፈ፡ ማኅተት፡ βιβλίον τῆς κτήσεως ; ; ; መጽሐፈ፡ ኪዳን፡ tabula testamenti^la

c) መጽሐፈ፡ መባሕት፡ libellus permissionis^lasub መባሕት፡ col. 524; መጽሐፈ፡ ግዕዛን፡ libellus manumissionis^la ; መጽሐፈ፡ ኅድጋት፡ libellus repudii^la ; ; ; ; ; መጽሐፈ፡ ፍልጣን፡ libellus repudii^la, .

d)tabella^la, πινακίδιον .

e)scheda^la, schedula^la, ; መጽሐፈ፡ ዑፃዌ፡ ; Enc.

5)praescriptum^la, ut videtur, . – : መጽሐፍ፡ ብ፡ ቁጽር፡ ወግሂ፡ ይ።

maṣḥaf , maṣāḥǝft , maṣāḥǝftāt
ወከመ፡ ኢይፍሐቅ፡ ዘንተ፡ ዘተጽሕፈ፡ ኀበ፡ ዝንቱ፡ መጽሐፈ፡ መንግሥት። ‘[De même, j’ai ordonné] de ne pas effacer ce qui a été écrit dans ce Livre du Royaume.^fr’ 42 l. 22–23 (ed.), 50 l. 24–25 (tr.)

Leslau
መጽሐፈ፡ ምንኵስና maṣḥafa mǝnkʷǝsǝnnā Monastic Ritual^en, ምንኵስና፡ 350b

Cross-references:

a) for ሕጹጻን፡ መጻሕፍት፡ ሕጹጽ፡ (Leslau)

b) for በዓለ፡ መጽሐፍ፡ በዓል፡ (TraCES)

ተረክበ

III,1( ተረከበ፡ ; an errore typographi?)

1)acquiri^la, comparari^la, se assequendum praebere^la: እምአይቴ፡ ተረክበት፡ ጥበብ፡ ; ተኀሥሡኒ፡ ወእትረከበክሙ፡ ( me assequendum praebebo vobis^la) ; 2 .

a)acquisitum possideri^la, haberi^la: ወተረክበ፡ ለሰሎሞን፡ ፬፼አፍራስ፡ ἦσαν αὐτῷ ; .

b)mente attingi^la: እግዚአብሔር፡ ዘኢይትረከብ፡ በልቡና፡ Cod. Mus. Brit. XI; Lud. e V.S.

2)inveniri^la, reperiri^la, deprehendi^la ; ; ; ; ; ; ; ; ; ተረክቡ፡ ውስተ፡ ሕዝብ፡ ዐማፅያን፡ ; ኢተረክበ፡ እኩይ፡ ምግባር፡ ላዕሌሃ፡ ; እስከ፡ አመ፡ ተረክበ፡ ጌጋይ፡ በላዕሌከ፡ ; ኢተረክባ፡ ሠናያት፡ ዘከመ፡ አዋልደ፡ ኢዮብ፡ ; ; ; ; ; .

a)deprehendi^la(delinquentem) in re^la ; ለእመ፡ ተረክበ፡ ካህን፡ በሰሪቅ፡ ; .

b)inveniri vel deprehendi (i.e. percipi, videri) vel Nom. praedicati: ; ኖኅ፡ ተረክበ፡ ፍጹመ፡ ጻድቀ፡ ; ; ; ተረክበት፡ ሕጽጽተ፡ ; ; ኵሉ፡ ዘኢይትረከብ፡ ጽሑፍ፡ ; ትትረከብ፡ ፅንስታ፡ ; ; vel እንዘ፡ ; .

c)inveniri vel reperiri i.e. exstare^la, exsistere^la ; ; አልቦ፡ ዘተረክበ፡ ዘከማሃ፡ ; ክልኤሆሙ፡ በኀበ፡ ብእሲ፡ ጻድቅ፡ ይትረከቡ፡ ; በውስተ፡ ሐሰት፡ ዘአይቴ፡ ይትረከብ፡ ጽድቅ፡ ; οὐκ ἔσται ኢይትረከብ፡ ; ;

d) ዘይትረከብ፡ fortuitus^la, in casu positus^la, accidens^laM.M. f. 318 ( ረከበ፡ c).

3)vacare^larei ( IV,1): በተውኔት፡ ዘይትረከብ፡ κύβοις σχολάζων

ኵሉ ከመ

i.e. ኵል፡ III m. ( gramm.§ 157,2) ኵሎ፡ (i.e. ኵለ፡ et ሁ፡ ).

A)Refertur ad res multas, individua multa, et latine redditur omnis^la. Quam ubi significationem habet, secundum genera et numeros variare licet, ut fem. ኵላ፡ , m. ኵሎሙ፡ , fem. ኵሎን፡ , quamquam plerumque ኵሉ፡ sine ulla mutatione nominibus fem. et m. , et , apponitur. Sed ubi omnes^laad II vel I refertur, harum personarum pronomina voci ኵል፡ suffigantur necesse est, ut: ኵልነ፡ , ኵለነ፡ nos^laomnes^la, ኵልክሙ፡ m. , ኵልክን፡ fem. , ኵለክሙ፡ , ኵለክን፡ vos^laomnes^la.

1)omnis^la, omnes^la,

a)(vel subsantive): ከመ፡ ትቅትል፡ ኵለነ፡ ; አበ፡ ኵልነ፡ ; ብዙኀ፡ ንስሕት፡ ኵልነ፡ ; ; ኵልነ፡ ኃጥኣን፡ ንሕነ፡ ; ; ; ኵልክሙ፡ ; ; ; ; ; እመሂ፡ ኵሎሙ፡ ዐለዉከ፡ ; ; ; crebro etiam ኵሉ፡ omnes^la, ut ; ; ; ; ; al., et omnia^la ; ; ; ; ; ; al. n. 815

b)adjectivi instar alii nomini apponitur (plerumque praepositum, rarius postpositum):

α)sive utrumque in : ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ; እነግር፡ ኵሎ፡ ስበሓቲከ፡ ; ኅድግዋ፡ ለኵሉ፡ ርስሐት፡ ; ኵላ፡ እከይ፡ ; ኵሎ፡ ንዋዮሙ፡ ; ኵሉ፡ እኪት፡ እንተ፡ ; አይድዖሙ፡ ዘኵሎ፡ ቃለ፡ ; ኵላ፡ ትእዛዝየ፡ ; ኵሉ፡ ሕዝብ፡ ; ኵሎ፡ አምሳለ፡ .

β)sive utrumque in : ኵሎሙ፡ ኃጥኣን፡ ; ; ; ለኵሎን፡ ኀጣውእ፡ ; .

γ)sive ኵሉ፡ solum in : ኵሎን፡ በረከት፡ ; ኵሎሙ፡ ይእቲ፡ ትውልድ፡ ; ; .

δ)sive ኵሉ፡ solum in (in specie ante nomina inanimatorum et rerum): ኵሉ፡ መዋዕሊሁ፡ ; ኵሉ፡ ቀላያት፡ ; ; ኵሉ፡ ዕፀው፡ ; ; ኵሉ፡ አሕዛብ፡ ; ; ; .

ε)cum adjectivis et pronominibus: ኵሉ፡ ነዋኅ፡ πᾶν ὑψηλόν ; ምስለ፡ ዝንቱ፡ ኵሉ፡ ; ; ነገርዎ፡ ኵሎ፡ እንተ፡ ረከበቶሙ፡ ; ; ; ; al.

2)omnis^lai.e. quivis^la, unusquisque^la, (jeder): ለኵሉ፡ ነፍስ፡ ; ; ኵሉ፡ ዐራት፡ ; ኵሉ፡ ለባዊ፡ ; አተወ፡ ኵሉ፡ ውስተ፡ ርስቱ፡ ; ያስተርኢ፡ ለዐይነ፡ ኵሉ፡ ወያአምር፡ ኵሉ፡ ; ; ; ; ኵሉ፡ ዘሰአለከ፡ ; ; 1 ; ἕκαστος ; ; ; ; etiam ኵሉ፡ ኵሉ፡ omnes^laet^lasinguli^la Enc.

a)ullus^la, quicumque^la ; ; ; Kuf. p. 166, l. 12; cum negandi particula: nullus^la, nihil^la ; ; ; ; ; .

b)omnis^lageneris^la, quilibet^la, varius^la, ; ; ; ; .

3) ኵሉ፡ universum^la, universitas^larerum^la: አምላከ፡ ኵሉ፡ ; እግዚአ፡ ኵሉ፡ Lit.; እንተ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ catholica^la, ut: ቅድስት፡ እንተ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ Cyr. ad ; ; ; ;

B)Refertur ad rem unam, continuam, et latine vertitur: totus^la. Quam ubi significationem habet, nonnisi formas ኵሉ፡ et ኵላ፡ adhibere licet, eaeque nonnisi cum nominibus componuntur. (Ad nomina vel ad personas I et II et I, II, III relata, vox totus^lanomine ኵለንታ፡ exprimitur). Exempla: ውስተ፡ ኵሉ፡ ምድር፡ ; ; ኵሉ፡ ሕዝቦሙ፡ ; ኵሎ፡ በግዖ፡ ; ; ; 1 ; ኵሉ፡ ሥጋሁ፡ ; ኵሉ፡ ሕንጻ፡ ; ኵላ፡ ኢየሩሳሌም፡ ; ; በኵሉ፡ ልብክሙ፡ ; ; ኵላ፡ ሌሊተ፡ ; ; .

Cross-references: Adverbialiter usurpatur

a) ኵሉ፡ prorsus^la: ኵሉ፡ ለምዕር፡ ወግብተ፡ διὰ τάχους ἐξάπινα ; ኵሉ፡ ዘከመ፡ .

b) በኵሉ፡

α)omnino^la, prorsus^la ὅλως .

β)quaqua^la, ubique^la, omnifariam^la: πάντη ; ; በኵሉ፡ ኀበ፡ ubicumque^la ; ; ; ubicumque^la ውስተ፡ ኵሉ፡ ዘ፡ .

, , [ כְּמוֹ , כְּמָא , ܐܰܟܡܳܐ , كَمَا ; gramm.§ 63, a; gramm.§ 64, b],

A)Adv.

I)integrae sententiae praemissum:

1) ከመ፡

a)comparative: ut^la, sicut^la, quemadmodum^la,

α)sive addito correlato ( sic^la, ita^la): ; ; ከመ፡ ይፈቱ፡ ኅጽው፡ – ከማሁ፡ ; ; ; ; ; ; ;

β)sive omisso: ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ምስለ፡ አንስት፡ ; ከመ፡ አመ፡ ንስቲታ፡ ; ; .

γ)in specie: ከመ፡ – ከመዝ፡ quo^la( magis^la) – eo^la(major) .

b)raro in oratione obliqua: quomodo^lavel quam^la, ; ; ነኪር፡ ከመ፡ ተዐቢ፤ ዕፁብ፡ ከመ፡ ታስተባሪ፡ .

c)rarissime in exclamatione: quam!^la .

2) በከመ፡ i.e. በ፡ et ከመ፡ ( καθώς , fere crebrius usitatum, quam ከመ፡ ὡς )

a)comparative: ut^la, sicut^la, quemadmodum^la,

α)addito correlato: ; ; በከመ፡ ብዙኀ፡ ትነብብ፡ ከማሁ፡ ትሰምዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;

γ)in specie: በከመ፡ – ከማሁ፡ quo^lamagis^la– eo^lamagis^la ; .

b)raro: quomodo^la, ut .

3) ዘከመ፡ et ከመ፡ እንተ፡ et እንተ፡ ከመ፡ (i.e. et ከመ፡ )

a)sicut^la, quemadmodum^la: ኵሎ፡ ዘከመ፡ ትቤልኒ፡ እገብር፡ ; ; ኵሉ፡ ዘከመ፡ κατὰ πάντα ὅσα 4 ; ; ; ; ; ; ; ; ዘከመ፡ መሀርኩክሙ፡ ከማሁ፡ ተዓቀቡ፡ ; ከመ፡ እንተ፡ ታስተጋብእ፡ ዶርሆ፡ ; . – Nonnumquam ከመዘ፡ , infra sub B. I. 2. –

b)quomodo^la: ታአምር፡ ዘከመ፡ ገብሩ፡ ; ; ነገርክዎሙ፡ ዘከመ፡ ረድአኒ፡ ; ; ; ; ; ; 1 ; ኵሉ፡ ምክሩ፡ ዘከመ፡ ያጠነቅቅ፡ ኀሪወ፡ ማኅተም፡ ; epexegetice: ; ; ; .

c)De ዘከመ፡ እፎ፡ (et እንተ፡ ከመ፡ እፎ፡ ) እፎ፡

II)Singulis nominibus praemissum Praepositionis vice fungitur (nam rarissimae sunt tales constructiones qualis est እነግረከ፡ ከመ፡ ብእሴ፡ ). Ubi pronomia suffiguntur, forma primaria ከማ፡ recipitur ( gramm.§ 167,2), ut: ከማየ፡ ; ; ከማነ፡ ; n. 827 ከማክሙ፡ ; ከማክን፡ ; ከማከ፡ ; ; ከማሁ፡ ; ; ከማሃ፡ ; ከማሆሙ፡ .

1) ከመ፡

a)ut^la, sicut^la, instar^la, tamquam^la, vel per similis^lavertendum: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; al., post verba comparandi ; መሰለ፡ deriv.; ὅμοιος ሰብእ፡ ዘከማከ፡ ; ; ; ; ; ዘከማሁ፡ ὁ ἴσος αὐτῷ ; ዐባይ፡ ይእቲ፡ ዕለት፡ ወአልቦ፡ ዘከማሃ፡ .

b)raro: circiter^la, (aliâs መጠነ፡ , የአክል፡ ).

2) በከመ፡ secundum^la(de norma et convenientia), juxta^la, pro^la, κατά , ; ; ( በከመ፡ ስሙ፡ ከማሁ፡ እበዲሁ፡ ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; በከመ፡ ቃልክሙ፡ ; ጥበብ፡ በከመ፡ ስማ፡ ይእቲ፡ ; በከመ፡ ክብሩ፡ ያገብኡ፡ ሎቱ፡ ፍትሐ፡ ; ; ; ; .

3) ዘከመ፡ et ከመ፡ እንተ፡ secundum^la, juxta^la, ad^lamodum^la: እመ፡ ብከ፡ ብእሲተ፡ ዘከመ፡ ነፍስከ፡ ; ; ; ; ; ከመ፡ እንተ፡ ወይጠል፡ ; .

B)Compositum cum

I): ከመዘ፡ et ከመ፡ እንተ፡

a)sequente integra sententia: quasi^la, tamquam^lasi^la: ; ወኮነ፡ ከመ፡ ዘአልቦ፡ ዘቦአ፡ et erat quasi nihil intras^las^laet^la ; ; ; ከመ፡ ዘይረድአከ፡ ያቴሕት፡ ርእሶ፡ ታሕተ፡ ሰኰናከ፡ ; ከመ፡ ዘይሥሕቅ፡ ምስሌከ፡ የሐትተከ፡ ; (c. Perf.); እመኒ፡ ሞተ፡ አቡሁ፡ ከመ፡ ዘኢሞተ፡ ; ; ;

b)sequentibus singulis nominibus: tamquam^la, ; አስተርአየ፡ ለነ፡ (Deus) ከመ፡ እንተ፡ ንስር፡ ዐቢይ፡ Rel. Bar.; ረሰይዎ፡ ( ለእብን፡ ) ከመ፡ እንተ፡ ማዕጾ፡ Rel. Bar.; ነሣእኩክሙ፡ ከመዘ፡ ክንፈ፡ ጒዛ፡ (sumsi vos tamquam si essent alae i.e. tamquam super alas) ; ; ከመ፡ ዘሰራቂ፡ (non ዘሰራቄ፡ ) ትዴግኑ፡ (ejus instar qui latro est i.e. tamquam latronem persecut^lau^lari^la) .

2)i.q. ዘከመ፡ sicut^la, quemadmodum^la: ከመ፡ ዘ፡ – ከማሁ፡ ; ይጼልዩ፡ ኀቤሁ፡ ከመዘ፡ ኀበ፡ አማልክት፡ .

II)cum demonstr. ( ዝ፡ ) et suff. III ( ሁ፡ al.) Qua compositione circumscribitur

1)talis^la, tale^la, talia^la,

a)simplice ከመ፡ seq. pronomine.

α) ከማሁ፡ , τοιοῦτος ; ; ; በእንተ፡ ከማሁ፡ διὰ τοῦτο .

β) ከመዝ፡ vel ከመ፡ ዝንቱ፡ ; አኮ፡ ከመዝ፡ ነገሩ፡ ዘከመ፡ ትብል፡ ; ; ; ; ; .

b)plerumque praemisso ,

α) ዘከመዝ፡ talis^la: መጽልእ፡ ዘከመዝ፡ ብእሲ፡ ; ሕዝብ፡ ዘከመዝ፡ ; ; ; ; ; ; passim ዘ፡ vel ዝ፡ secundum genera et numeros variatis: እንተ፡ ከመ፡ ዛቲ፡ ብእሲት፡ γυναῖκα τοιαύτην ; እንተ፡ ከመዝ፡ ; ለእለ፡ ከመዝ፡ τοιούτων ; 1 ; ; ; ለዘከመ፡ እሉ፡ ; ; passim ከመዝ፡ ad omnia genera numerosque relato: ዘከመዝ፡ τοιούτους ; τοιαῦτα ; እንዘቦ፡ ውስቴቶሙ፡ ዘከመዝ፡ አንስት፡ ; ዘከመዝ፡ ተኣምረ፡ ; ዝሙት፡ ዘከመዝ፡ ; οὕτως .

β)at ዘከማሁ፡ aut: similis ei^la( A. II,1, a) aut: qualis^la ; ; ; .

2) n. 828

a) ከመዝ፡ et ከማሁ፡ hoc^lavel eodem modo^la, ita^la, sic^la, pariter^la,

β) ከመዝ፡ et ከማሁ፡ relatum ad antecedentia: ; ከመዝ፡ ወከመዝ፡ ረሰየኒ፡ ; ኢኮነ፡ ከመዝ፡ ; ከመ፡ ከመዝ፡ ውእቱ፡ ; ; ከመዝ፡ ይቤ፡ እግዚአብሔር፡ al.; ; ; ; ; ; ; ; (at Graece: τὸ αὐτό ); ወከማሁ፡ ብእሲትኒ፡ ; ወከማሁ፡ ὁμοίως ; ; ; ; ; ; ; .

γ) ከመዝ፡ et ከማሁ፡ relatum ad sequentia: ከመዝ፡ ; ; ; ; ; ; ከማሁ፡ ; ከመ፡ vel እስከ፡ ut^la( daß ) ; ; ( ከመዝ፡ – እስከ፡ ) .

δ)de አምጣነ፡ – ከማሁ፡ quo magis^la– eo magis^la አምጣነ፡ col. 224; adde በአምጣነ፡ – ከማሁ፡ ; ; de በከመ፡ – ከማሁ፡ quo magis^la– eo magis^lasupra A I 2 a γ .

ε) ምስለ፡ ከመዝ፡ hoc non obstante^la ; ; ምስለ፡ col. 175.

b) ከመዝ፡ tam^la, tantopere^la: ከመዝ፡ ፍጡነ፡ οὕτω ταχέως ; ከመዝኑ፡ አብዳን፡ አንትሙ፡ ; ከመዝ፡ ጠቢብ፡ ; .

c) ከማሁ፡ in responsione: sic^la, (soloecismus videtur).

d)in interrogatione: ከመዝኑ፡ sicne?^lanum ita?^la ; ; ; .

Cross-references: Conj.

I) ከመ፡

1)relativa, quae Objecto (vel Subjecto) de quo agitur indicando vel alii praecedentis sententiae complemento annectendo inservit ( ὅτι , daß ), Indic. Respondet

a)Latinorum (Nom.) Infin., post verba sentiendi et declarandi, al.: ርእየት፡ ከመ፡ ሠናይ፡ ዕፅ፡ ; ርእየ፡ ከመ፡ በዝኀ፡ ; ; ; አእመረ፡ ከመ፡ ተነትገ፡ ማይ፡ ; ; ሰምዐ፡ ከመ፡ ተፄወወ፡ ; ; መኑ፡ አይድዐከ፡ ከመ፡ ዕራቅከ፡ አንተ፡ ; ; ; ይእመኑከ፡ ከመ፡ አስተርአየከ፡ ; ; ; ; ; ; መሐለ፡ ከመ፡ ኢያአምር፡ ; ተዘከር፡ ከመ፡ መሬት፡ ንሕነ፡ ; ትጤይቅ፡ ከመ፡ ; ይመስለኒ፡ ከመ፡ ; ኀለየ፡ ከመ፡ ጸውዖ፡ ; ኢትሰፈዉ፡ ከመ፡ ተሐይዉ፡ ; ; ሐሰወት፡ ከመ፡ ሠሐቀት፡ ; ኮኑ፡ ሰማዕተ፡ ከመ፡ ኢይጸድቁ፡ ; ዝንቱ፡ ትእምርቱ፡ ከመ፡ ይገብር፡ እግዚአብሔር፡ ዘንተ፡ ነገረ፡ ; ከመ፡ ያስተርእዩ፡ ከመ፡ ጾሙ፡ ; ; ተዐውቀት፡ ከመ፡ ፀንሰት፡ ; ተብህለ፡ ከመ፡

α)Passim Subjectum sententiae subjunctae a verbo sententiae principalis tamquam Objectum attrahitur, ut: ሰምዕዎ፡ ከመ፡ ሀሎ፡ ውስተ፡ ቤት፡ ; ; ; ; ; ; ; ( gramm.§ 190).

β)Ubi post verba sentiendi et declarandi ከመ፡ verbi sequitur, e C, I, 3, c illustrandum est.

γ)Sicut ὅτι ( כִּי ܕ أَنْ ), ከመ፡ recitationi verborum alterius ininservit (vel orationi directae praemittitur): ; ; 2 ; ; .

b)quod^la,

α)ad indicandam causam (quamquam minus frequentatum quam እስመ፡ ) post verba affectuum: ይትፌሣሕ፡ ከመ፡ ትጠፍኡ፡ ; አንከሩ፡ ከመ፡ ረድአ፡ ; et alia, ut: አስተዋደየኒ፡ ከመ፡ ቀበርክዎሙ፡ .

β)crebro post እፎ፡ , እፎ፡ ከመ፡ qu^laî^la( est,^la) quod^lai.e. quomodo evenit ut^la እፎ፡

2)consecutiva, ὥστε ut^la, ita ut^la,

a)Indic. ያንኅሎን፡ ለአህጉሪከ፡ ከመ፡ አልቦ፡ ዘይነብር፡ ውስቴቶን፡ ; ; Platt; ; 0829|

b)plerumque verbi: ; መኑ፡ አነ፡ ከመ፡ እሑር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; 1 ; ; ; ; ; ; ; ውኅድ፡ አንቲ፡ ከመ፡ ትኩኒ፡ ; ከመ፡ ያድኅና፡ እግዚአብሔር፡ ለኢየሩሳሌም፡ ; ; ; ; post verba efficiendi, ut: እሬስየከ፡ ከመ፡ ይፃእ፡ ; .

3)finalis, ἵνα , ὅπως , ut^laet ከመ፡ ኢ፡ ne^la, ut ne^la: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ኢ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

a)in specie post verba volendi, jubendi, rogandi, promittendi, sperandi, permittendi, cogendi, al., ut: አዘዘነ፡ ከመ፡ ንግበር፡ ; ይቤ፡ ከመ፡ ይቅትልዎ፡ ; ተከሥተ፡ ሎቱ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ; አደሞ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ; ቦኑ፡ እፈቅድ፡ ከመ፡ ይሙት፡ ; አኀሥሥ፡ ከመ፡ እግበር፡ ; ኀለየ፡ ከመ፡ ይቅትል፡ Asc. ; አስተብቍዕዎ፡ ከመ፡ ይልከፉ፡ ; ይስእሉ፡ ከመ፡ ይኩኖሙ፡ ; መሐለ፡ ከመ፡ የሀባ፡ ; አሰፈወ፡ ከመ፡ ; ; ተካየደ፡ ; ይሴፈዉ፡ ከመ፡ ይሕየዉ፡ ; ትትአመን፡ ከመ፡ ያእቱ፡ ; ; ; ; ኢያብሐ፡ ከመ፡ የአብሱ፡ ; ; ኣጌብሮ፡ ከመ፡ ይስግድ፡ ; ይደሉ፡ ከመ፡ ትስረዩ፡ ; ኢይከውኖ፡ ከመ፡ ይግባእ፡ ; ይኄይሰከ፡ ከመ፡ ይትሀጐል፡ .

b)post verba potentiae et impotentiae ; ; ስእነ፡ ከመ፡ ይሴሲ፡ እሞ፡ ; pavendi: አርመምኩ፡ ፈሪህየ፡ ከመ፡ እንግር፡ ዘእኄሊ፡ ; ኢይደነግፁ፡ ከመ፡ ይፁርፉ፡ ; audendi: F.M. 3,5; ተኀበለ፡ ከመ፡ ይንሣእ፡ F.M. 3,5; incipiendi, repetendi: አኀዘ፡ ከመ፡ ይሕንጽ፡ ; ኢይደግም፡ ከመ፡ እፈኑ፡ .

c)etiam post ea verba, quae alias ከመ፡ cum Indic. postulant, ከመ፡ sequitur, si quidem significatur non quid sit vel fiat, sed quid fieri oporteat: ይእዜ፡ አእመርነ፡ ከመ፡ ንሰብሖ፡ (nobis eum celebrandum esse)^la ; ; ተፈሥሐ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ({er freute sich zu thun}) ; ተኀለየ፡ ውስተ፡ ልብከ፡ ከመ፡ ታሕንጽ፡ ሊተ፡ ቤተ፡ .

d) ከመ፡ ኢ፡ ne^lapost verba timendi, prohibendi: እፈርህ፡ ከመ፡ ኢይምጻእ፡ ; ; ; ; ; ; ; (seq. Indic.); መነንክዎ፡ ከመ፡ ኢይንግሥ፡ ; ከላእክኒ፡ ከመ፡ ኢይባእ፡ ; ; ; ; ኢያበውሑ፡ ከመ፡ ኢይቅረብ፡ M.M. f. 169.

e) ከመ፡ et ከመ፡ ኢ፡ est nota jussivi vel optativi: ; እኁክሙ፡ ከመ፡ ይኩን፡ ቅኑየ፡ ; ከመ፡ ኢታሕዝና፡ ; . – Annotandum est, quod Lud. in 392 affert: „particula haec repetita certitudinem aliquam significare videtur: ከመ፡ ከመ፡ ቀርበ፡ et mox ከመ፡ ከመ፡ በጽሐ፡ quod certo venisset^la“ –

II) እምከመ፡ , rarius ለእምከመ፡ et ለእመ፡ ከመ፡ [e qua forma illud እም፡ non praepositionem እምነ፡ sed conjunctionem conditionalem እመ፡ censendam esse satis elucet] conditionalis et temporalis, frequentatissima,

1)si^la(sed fere ubique inclinans ad significationes quum^la, quando^la, quoties^la, simulac^la), n. 830rarius εἰ , ut ; ; , saepius ἐάν , (seq. Imperf.) ut: እምከመ፡ ታበውእ፡ si^la(i.e. quotiescumque^la) offers^la ; ; ἐὰν μή ; ; sententia nominali ; ; Perf.: እምከመ፡ ገሰስኩ፡ si^latetigero^la ; ; ; ; ; ; ; ; ; እምከመ፡ አንበርዎ፡ ἐὰν θῶσιν ; ; ለእምከመ፡ ant.

2)cum^la, quum^la, quando^la, quotiescumque^la, plerumque ( ὡς δ᾽ ἄν ); ἡνίκα δ᾽ ἄν ; ἐκάθισας – μὴ ἀνοίξῃς ; ; ( ὅταν ); እምከመ፡ እቤሎ፡ ἐν τῷ εἰπεῖν με ; ; ; እምከመ፡ ርእዩከ፡ ἰδόντες σε ; ὁπότε ἐάν ; ὅταν ; ; ; ለእምከመ፡ ንዋየ፡ ረከብከ፡ ἐν χρήμασιν ; ለእመ፡ ከመ፡ (v. ለእምከመ፡ ) ተጸነሰ፡ ἀπό ἐνδείας ; .

3)quamdiu^la, donec^la, Perf., ἡνίκα ἄν ; ;

4)simul ac^la, ubi^lavel ut primum^la: ( ὡς ἄν ); ; ; እምከመ፡ ሰምዑ፡ ἀκούσαντες ; ; ለእምከመ፡ ቦቱ፡ ዘገረሞ፡ ; ἐν τῷ ἀποθανεῖν ; ; ; ; ; ; saepius ubi Graecus καὶ consecutivum habet, ut: እምከመ፡ ሠረቀ፡ ፀሓይ፡ ያየብሶ፡ለሣዕር፡ ἀνέτειλε καὶ ἐξήρανε Jac.1,11; ; ; ; .

ዐውድ

usurpatur significandis adverbio et praepositioni circa^la.

1)Vim substantivi integram tenet.

a) ዐውዱ፡ (non ዐውዶ፡ ) ለውእቱ፡ መንበር፡ ፳ወ፬ መናብርት፡ et (circuitus throni i.e.) circa thronum erant … ; የሐንጽ፡ ጥቅመ፡ ዐውድኪ፡ (v. ዐውደኪ፡ ) .

b)post vel n. 1001notam Genitivi: ነጽሪ፡ ዘዐውድኪ፡ vide id quod (circuitus tuus i.e.) circa te est ; እለ፡ ዐውድክሙ፡ οἱ κύκλῳ ὑμῶν ; ; አሕዛብ፡ እለ፡ ዐውድነ፡ ; ; ; ኵሉ፡ ዘዐውዱ፡ (v. ዐውዶ፡ ) ; ፀሩ፡ እለ፡ ዐውዱ፡ ; .

c)post praepositiones: ውስተ፡ ኵሉ፡ ዐውዱ፡ ; ውስተ፡ ዐውድኪ፡ ; ; ; ; ; በዐውዳ፡ ; Platt; ; እንተ፡ ዐውዱ፡ ; ዲቤኪ፡ እንተ፡ ዐውድኪ፡ ; እምነ፡ ዐውዶሙ፡ ; ; ; ; ኮኑ፡ ላዕሌሃ፡ እምዐውዳ፡ .

2)In ዐውደ፡

a)circa^la, ut , quamquam sine pronominibus suffixis rarius usurpatur.

ጣዖት

, plerumque m. , et , ጣዖታት፡ [ טׇע טׇעוּת טַעֲוָא error^la, idolum^la, طَاغُوتٌ ] error in rebus ad religionem pertinentibus^la, i.e.

a)defectio^laa Deo vero: ጸንዑ፡ በጣዖቶሙ፡ ἀποστροφαῖς .

b)prava superstitio^lavel religio^la: ኵሉ፡ ዘዘከርነ፡ ጣዖት፡ ; ሰብአ፡ ሐራስ፡ ወሥራይ፡ ወሰገል፡ ወጣዖት፡

c): idolum^la, idola^la, ; ጣዖት፡ εἴδωλα ; ; ; ; ; ; ; ; ገብረ፡ ጣዖተ፡ ; እሉ፡ ጣዖት፡ ; ; ; ; βδελύγματα , χειροποίητα ; ; ያነብሩ፡ ጣዖተ፡ ; ἀγάλματα ; ; ἐπιτηδεύματα ; ድኩም፡ ወጽኑስ፡ ጣዖተ፡ ዝዓለም፡ στοιχεῖα ; ጣዖታት፡ ; ቤተ፡ ጣዖታት፡ ; etiam βωμός ( altare idolorum^lavel delubrum^la): ኀበ፡ ይነብር፡ ጣዖትክሙ፡ (v. ጥዖትክሙ፡ in uno libro a me inspecto) ; βωμοί ; .

ṭaʾot

Cross-references:

a) for መምለኬ፡ ጣዖት መምለኪ፡

b) for አምልኮ፡ ጣዖት አምልኮ፡

ሐረመ

I,1[i.q. حَرَمَ prohibuit^la, pec. a communi usu; rem fecit illicitam^la; حَرُمَ illicita fuit res^la; הֶחֱרִים ܐܰܚܪܶܡ أَحْرَمَ anathematizavit^la; amh. ሐረመ፡ et አረመ፡ ; cf. etiam aeth. ሐርተመ፡ ].

1)prohibere a communi usu^la, sacrare^lavel dicare Deo^la: ተሐርምዮሙ፡ (v. ታሐርምዮሙ፡ ) ለእግዚአብሔር፡ ; ኵሉ፡ ዘየሐርሙ፡ ἀφόρισμα ; ; Did. (ed Platt) p. 59.

2)sacra curare^lavel colere^la እለ፡ የሐርሙ፡ (Platt: የሐርምዋ፡ ) ለደብተራ፡ οἱ τῇ σκηνῇ λατρεύοντες .

3)illicitum censere^lavel dicere^la እለ፡ የሐርሙ፡ አውስቦ፡ κωλύοντες γαμεῖν ; n. 83 በእንተ፡ ዘሐረመ፡ አውስቦ፡ Lud. e Syn.; በእንተ፡ ዘየሐርም፡ ንጹሐ፡ (usitatior est stirps II,1).

ḥarama

Grébaut
ሐረመ፡ ḥarama I,1 የሐርም፡ , ይሕርም፡ «illicitum esse censuit^la» ― አረመ፡ , ተወ፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 11
46

Leslau
ሐረመ ḥarama (yǝḥrǝm) forbid^en, prohibit^en, abandon^en, set aside as sacred^en, declare sacred^en, consecrate^en, dedicate to a deity^en, (, ) serve a deity or a sacred thing^en 242a

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose