Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

χωθαρέθ ; .

, ክትር፡ , ኰታሪት፡ , ኮታሪት፡ , ኵቲራት፡ χωθάρ , χωθαρέθ i.e. כֹּתֶלֶת , כֹּתָרוֹת capitulum^lacolumnae, ; ; – Voc. Ae.:^la ኰታሪት፡ ዘ፡ መደብ።

ኮቶሊካ

(Lud.: ካቶሊካ፡ ) catholicus^la, catholica^la( καθολικός ): ሃይማኖት፡ ኮቶሊካ፡ እንተ፡ ይእቲ፡ ሐዋርያዊት፡ Athan. de Trin.; episcopum Ephesi ያከብርዎ፡ በስም፡ ዐቢይ፡ ዘኮቶሊካ፡ ዘውእቱ፡ ስመ፡ ሊቃናት፡ F.N. 4; Catholicus Orientis, Enc. ( ተንበል፡ ).

Cross-references: also ከቶሊካዊት፡

ከቶሊካዊት

katolikāwit f. general^en, universal^en ወይትለአክ፡ ላዕለ፡ መንበሩ፡ ተልእኮ፡ ከቶሊካዊተ፡ ወኢየዓዱ፡ እምውሳኔ፡ ዘወሰነት፡ ሎቱ፡ ባሕታዊት፡ ጉባኤ፡ እንተ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ዓለም። ‘He was serving on the throne the catholic mission and he did not exceed the limit which was set out for him by the only universal council^en’ 7 § 4 (ed.), 5 § 4 (tr.), also ኮቶሊካ፡

ኮቶሎስ

, ኮጦሎስ፡ viri ( ; Sx. ).

ኮነ

I,1[proprie: erectum stare^la, Ges. thes. p. 665; كَانَ exsistit^la, accidit^la, fuit^la] n. 862 ኮነ፡ ( ; ; al.), ይኩን፡ ( ይኵን፡ passim), Imperat. ኩን፡ ( ኵን፡ )

1)accidere^la, evenire^la, fieri^la( geschehen^de): ዘከመ፡ ኮነ፡ τὸ γεγονός ; ; ደንገፁ፡ በበይነ፡ ዘኮነ፡ ; ; ; ለእመ፡ ከዊነ፡ ኮነ፡ ከመዝ፡ በመዋዕሊክሙ፡ ; ; ኀጢአት፡ ዘይከውን፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ; ; በከመ፡ ነበብኩ፡ ከማሁ፡ ይከውን፡ ; ዘእንበለ፡ ይኩን፡ ; ; ዘእምይእዜ፡ ይከውን፡ ; ዘሀሎ፡ ይኩን፡ ἃ δεῖ γενέσθαι ; እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ኮነት፡ ዛቲ፡ ; ; ዘኮነ፡ τὴν αἰτίαν ; (pro ): ኮነነ፡ በከመ፡ ፈከረ፡ ; በከመ፡ ኢተሐዘብኩ፡ ኮነኒ፡ ; saepe in locutione hac: ወኮነ፡ ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ኀበ፡ አብራም፡ ; ; ; ; ; saepe pro hebr. וַיְהִי vel וְהָיָה , sive ወ፡ sive omisso, ut: ; ; ; ; ; ; ; ወይከውን፡ ይእተ፡ አሚረ፡ al.; ለይኩን፡ ለይኩን፡ fiat! fiat!^la ; ; ; ; ለይኩን፡ በከመ፡ ትቤ፡ .

a)evadere^la, ratum fieri^la, impleri^la, de votis, promissis, vaticiniis, ; ; ዝኵሉ፡ ይከውን፡ ፍጡነ፡ ; በግብር፡ ይከውን፡ ዘነበበ፡ ; ; .

b)absolvi^la, confici^la, ; እምዝ፡ አብእዎሙ፡ ውስተ፡ መቃብሪሆሙ፡ ወትብል፡ ፫ ጸዋት፡ ወትጸርኅ፡ ፱ ጊዜ፡ እስከ፡ ይከውን፡ ({ bis es vorüber ist^de}, sepultura) ;

c)contingere^lai.e. succedere^laalicui (e voto), vel : ወኢኮኖ፡ ሎቱዝ፡ ; ወኢኮኖሙ፡ ;

2)fieri^la( werden^de)

a)exsistere^la, oriri^la, gigni^la ; ; ; ; ; ; ወኮነ፡ ጋእዝ፡ ; ; ; ; ኢይኩን፡ እንከ፡ ፍሬ፡ እምውስቴትኪ፡ ; ; ኵሉ፡ ኮነ፡ እመሬት፡ ; ኢየሱስ፡ ዘኮንከ፡ እምቤተ፡ ይሁዳ፡ Enc. Mar.

b)obtingere^la( zu Theil werden^de) vel : ወኮኑ፡ ሊተ፡ እምኔሃ፡ ፫ ውሉድ፡ ; ኢትከውነክሙ፡ ሰላም፡ ; ; ; ; ; ; ; ; .

c)fieri aliquid^la, converti in aliquid^la( zu etwas werden^de), praedicati (passim ): ብርሃንከ፡ ጽልመተ፡ ኮነከ፡ ; እምከመ፡ ሞተ፡ ሰብእ፡ ይከውን፡ ክፍለ፡ ዕፄ፡ ; እግዚአብሔር፡ ረዳኢየ፡ ኮነኒ፡ ; ; ኮነ፡ ነዳፌ፡ ; ; ; ኮንኪ፡ ብእሲተ፡ ; ; ; ; ; ( ἐστράφη ); ; ቦዐርከ፡ ዘጸላኤ፡ ይከውነከ፡ ( μετατιθέμενος ) ; ( τρεπόμενος ); ዘሌሊት፡ መዓልተ፡ ይከውኖ፡ ; ; ; ; ; crebro in locutione: ወኮነቶ፡ ብእሲቶ፡ ; al.; መንፈቀ፡ ሌሊት፡ ከዊኖ፡ ; ; አቅደመ፡ ስምዐ፡ ከዊነ፡ እስጢፋኖስ፡ Mavâs. 4; ኢትፍቅድ፡ ከዊነ፡ መኰንነ፡ ; ለ፡ praed.: ; ናሁ፡ ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ኮኖሙ፡ ለጽእለት፡ ; vel ውስተ፡ , ut: ይእቲ፡ ኮነት፡ ውስተ፡ ርእሰ፡ ማእዘንት፡ ; ከመ፡ ( fieri instar^laalicujus i.e. ei similem^la), ኮኑ፡ ከመ፡ አእዱገ፡ ገዳም፡ ; ; ኮኑ፡ ከመ፡ ዘኢተፈጥሩ፡ ; ; .

α)aliquis factus est aliquid i.e. accidit ei^laaliquid, expertus est^laaliquid: ኢያእመረት፡ ዘኮነ፡ ምታ፡ ; ; እለ፡ ከመዝ፡ ኮኑ፡ ; ; መንተ፡ ኮንኪ፡ ; ; ; ; ; ; ምንተ፡ ኮንክሙ፡ ይእዜ፡ ; ኮንኩ፡ ከመ፡ n. 863 ; .

β)vertitur^laalicui aliquid in rem, vel ei imputatur tamquam^la: ይከውነከ፡ ጌጋየ፡ ነቢበ፡ ብዙኅ፡ ነገር፡ λογισθήσεται ; ጥበበ፡ ይከውኖ፡ (v. ይትሐሰብ፡ ሎቱ፡ ) ; ; ; ; .

3)esse^la, raro i.q. exsistere^la( dasein^de, vorhanden sein^de), ut: ; እስመ፡ ኢኮኑ፡ ( ደቂቃ፡ ) ὅτι οὐκ εἰσίν (v. ኢሀለዉ፡ ); ; plerumque ad copulandum subjectum et praedicatum, quod ubi nomen ( vel ) est, in poni solet (quamquam passim Nominativus occurrit, ut in locutione ; ኢኮነ፡ ሠናይ፡ ወኢኮነ፡ አዳም፡ ትኩን፡ ታቦተ፡ እግዚአብሔር፡ ኀበ፡ ባዕድ፡ ). Crebro usurpatur, ubi enunciationis copula pronominalis variis de causis non sufficit, ut: ኩን፡ መሓሬ፡ ; ትከውኖ፡ ከመ፡ መጽሄት፡ ዝሕልት፡ ; ይከውኑ፡ ዘአምላክ፡ ; ; እመ፡ ጠቢበ፡ ኮንከ፡ ለርእስከ፡ ጠቢበ፡ ትከውን፡ ለቢጽከ፡ ; ; ምድር፡ ከመ፡ ገነተ፡ ትፍሥሕት፡ ኮነት፡ ; ኢይክል፡ ኵሎ፡ ከዊነ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; በከዊነ፡ ሕዝቡ፡ ቅዱስ፡ ; ; (ubi ignominia te afficiunt, Deum invoca) ወሶቤሃ፡ ይትዌለጥ፡ ኀሳርከ፡ እምከዊነ፡ ኀሳር፡ ኀበ፡ ከዊነ፡ ክብር፡ ; ከመ፡ ኢኮነ፡ ውእቱ፡ ክርስቶስሃ፡ ; ; ; ; ; ; ; አኮኑ፡ ጽልመት፡ ይእቲ፡ ( ዕለት፡ ) ወኢኮነት፡ ብርሃነ፡ ; ተቀብረ፡ በሀገረ፡ ዳዊት፡ ወኢኮነሰ፡ ውስተ፡ መቃብረ፡ ነገሥት፡ ; ; ኢኮነ፡ ከመዝ፡ ; ; ወኮነ፡ አይኅ፡ ላዕለ፡ ምድር፡ አርብዓ፡ ዕለተ፡ ; ; ; ; ; ; ; ዘይከውን፡ is qui futurus est^la ; ዘይመጽእ፡ ወዘይከውን፡ በደኃሪት፡ ; ; .

a)Aliis verbis praemittitur

α) ኮነ፡ Imperfecto verbi, ad significandum Imperfectum Latinorum: ኮነ፡ ይገብር፡ fuit conficiens^lai.e. conficiebat^la ; ; ኮነ፡ ይጐይይ፡ ወትረ፡ ; ኮነ፡ ያወትር፡ ; ኮነ፡ ያመልክ፡

β) ኮነ፡ Perfecto, ad significandum Perfectum vel Plusquamperfectum Latinorum: ኮንኩ፡ ኢነበብኩ፡ ቃለ፡ ጽድቅ፡ ; አስቴር፡ ዘኮነ፡ አክሶይሮስ፡ አውሰባ፡ ; እስከ፡ ፍጻሜሁ፡ ለዘ፡ ኮኑ፡ ወጠኑ፡ al. (maxime in libris ex Arabico translatis).

γ) ይከውን፡ vel ይኩን፡ Imperfecto vel Subjunctivo, ut: ይኩኑ፡ ያምልኩ፡ adoraturi sint^la .

b)est alicui^lares i.e. habet^larem ( einem gehören^de), ለ፡ pers., ut ; ; ; ማእዱ፡ ለከ፡ ትኩን፡ ; ኵሉ፡ ንዋዩ፡ እምድኅረ፡ ምንኵስናሁ፡ ይከውን፡ ለምኔት፡ F.N. 10.

c)esse in rem^lavel rei^la( zu etwas dienen^de, gereichen^de), ለ፡ rei: ; ; ወይከውን፡ ፍሬሁ፡ ለሲሳይ፡ ወቈጽሉ፡ ለፈውስ፡ ; ; (pro ) i.e. alicui^la, ut: ወይኩንከ፡ ለዐጸደ፡ ወይን፡ ; vel rei et (pro ): ወትከውኖ፡ ዕቅፍተ፡ 1 ; አሮን፡ ይኩንከ፡ ነቢየ፡ ; ; ; ኢይከውነከ፡ ምክሐ፡ (v. ለምክሕ፡ ) ; etiam ከመ፡ rei ( pro^la, loco^la): ኩኖ፡ ለእጓለ፡ ማውታ፡ ከመ፡ አቡሁ፡ .

d)versari in^laaliqua re, በ፡ , ut: በሣልሲት፡ ዓመት፡ ይኩን፡ (poenitens) በጾም፡ ወበጸሎት፡ F.M. 5,8; ዘኮነ፡ በሐዊረ፡ ፍኖት፡ F.M. 32,1; ከመ፡ እኩን፡ ቦቱ፡ ἵνα εὑρεθῶ ἐν αὐτῷ .

e)constare^la

α)manere, firmum esse: በቃሉ፡ ይከውን፡ ኵሉ፡ σύγκειται ; ነገር፡ ዘተናገርክሙ፡ ኢይከውን፡ (v. ኢይቀውም፡ ) ἐμμείνῃ .

β)de pretio, : ኮነ፡ ርእሰ፡ አድግ፡ ፶ ሰቅለ፡ ብሩር፡ caput asini erat quinquaginta siclis^la ; n. 864 በ፡ , ut: መስፈርተ፡ ስንዳሌ፡ በሰቅል፡ ትከውን፡ .

f) ዘኮነ፡ vel ዘኮነ፡ ከዊኖ፡ (v. ከዊነ፡ ) quicumque fuerit^la, quicumque^lavel ullus^la( irgendwelcher^de): ዘኮነ፡ ; ዘኮነ፡ ንዋይ፡ πᾶν σκεῦος ; ; ጠዐም፡ እክለ፡ ዘኮነ፡ ; በዘ፡ ኮነ፡ ከዊኖ፡ ὅ τι οὖν ἂν ᾖ ; ዘይቀሥጥ፡ እምቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ዘኮነ፡ ከዊነ፡ Clem. f. 161; ; ወእመሂ፡ በዘኮነ፡ ከዊኖ፡ መግባረ፡ እኩይ፡ (sive quocumque facinore malo) ; ; Clem. f. 133; ; ; እመኒ፡ ገብር፡ አው፡ ሐራዊ፡ አው፡ ነዓዊ፡ ወዘኮነ፡ ከዊኖ፡

4)Significatui esse^lasignificationes quaedam secundariae et speciales admiscentur:

a)est i.e. (factum est quod fieret necesse erat) satis est^la, sufficit^la, ; (pro : alicui^la): ኮነከ፡ አከለከ፡ ἱκανούσθω σοι ; ; ይኩንክሙ፡ ለክሙ፡ ; ይከውነክሙ፡ ( እምይእዜ፡ ) ; Infin. in Nom. vel : ኮነክሙ፡ ዐሪግ፡ ; ኮነክሙ፡ ዐዊዶቶ፡ ; verbi (quae loci interpretatio magis placet, quam est quod^la); ኮንየ፡ (sub ኮን፡ ).

b)fieri potest^la: እፎ፡ ይከውን፡ ነቢብ፡ እምኀበ፡ ዘአልቦ፡ ልሳን፡

c)est alicujus^la, meum^la, tuum^la, decet^laaliquem, vel ለ፡ pers.: ኢኮነ፡ ለክሙ፡ አእምሮ፡ ፍትሕ፡ ; ኢኮነ፡ ለክሙ፡ ታእምሩ፡ መዋዕለ፡ ወአዝማነ፡ ; ኢኮነ፡ ለነ፡ ወለክሙ፡ ዘነሐንጽ፡ ቤተ፡ አምላክነ፡ ; ኢይከውነከ፡ ከመ፡ ትዕጥን፡ .

d)permissum est^la, licet^la( ἔξεστι , ἔστι ): ገብረ፡ ዘኢይከውን፡ ; ; suff. (pro ) vel ለ፡ , ut: ኵሉ፡ ይከውነነ፡ ; እስመ፡ ዝንቱ፡ ኵሉ፡ ኢኮነ፡ ለክርስቲያን፡ ; Infin. sive in , ut: ዘኢይከውን፡ ገቢረ፡ ; ; ; ; ; ; ; sive praemisso ለ፡ , ut: ዘኢይከውኖሙ፡ ለበሊዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; , sive praemisso እምነ፡ (negativo): ; verbi: ኢይከውን፡ ንደዮ፡ ; ; ; ; ; ከመ፡ verbi: ; Rel. Bar.

e)expedit^la, conducit^la: ለከ፡ ይከውነከ፡ ትሕምም፡ ወለቤትከሂ፡ σοὶ συμφέρον ἐστὶ θλιβῆναι ,

ቀታሊ

, ቀታልያን፡ et ቀተልት፡

1)interfector^la, occisor^la, homicida^la, caedis reus^la ; ኢትግበርዋ፡ ቀታሊተ፡ ለምድርክሙ፡ ; ; ; ; ምስለ፡ ቀታሊከ፡ ተሐውር፡ ; ኖሎት፡ ቀታልያን፡ ; ; ; ; ; ; λοιμός ; ቀታሌ፡ ነፍስ፡ ; ; ቀታሌ፡ ነፍሰ፡ ቢጾሙ፡ ; ; ; ; ; ኮነተኒ፡ ቀታሊተ፡ ትእዛዝ፡ ; ቀታሊ፡ ርእሶ፡ ( Selbstmörder^de) ; ቀታሌ፡ እሙ፡ matricida^la ; ቀተልተ፡ አበዊሆሙ፡ parricidae^la ; ቀታልያነ፡ አኃው፡ fratricidae^la .

{

2)mortifer^la, letalis^la, sub በቍል፡

}

ብእሲት

, fem. , nonnisi in , usitatum (pro frequentant አንስት፡ vel አንስትያ፡ ); in Vocativo ብእሲቶ፡ (ut ; ; ; ; ; ) vel ኦብእሲቶ፡ ( ; ; )

1)femina^la, mulier^la, plerumque adulta, sive nupta, sive innupta: ብእሲት፡ ድንግል፡ ; ; ; ; በእደ፡ ብእሲት፡ ἐν χειρὶ θηλείας ; ልህቀ፡ አጥባትኪ፡ ወኮንኪ፡ ብእሲተ፡ ; ብእሲት፡ ሐፃኒት፡ ; ብእሲት፡ ፅንስት፡ ; ብእሲ፡ ወብእሲት፡ ; ; ; ; ; ; ብእሲት፡ ትክት፡ ; ብእሲት፡ ዘማ፡ ; ; ብእሲት፡ ነቢይት፡ ; አሐቲ፡ ብእሲት፡ ; ; ብእሲት፡ መበለት፡ ; ; ; ብእሲተ፡ ኀይል፡ . Passim: unaquaeque^la, quaelibet^laut ; .

2)uxor^la, conjux^la ; ; ; 25; ; ; ብእሲት፡ እንተ፡ ተኀድግ፡ ምታ፡ ; ብእሲተ፡ ሕፅንከ፡ ; ; ; ብእሲትከ፡ ; ; ; ; አውሰበ፡ ብእሲተ፡ ; ነሥአ፡ ብእሲተ፡ ; ; ; ኮነተኒ፡ ብእሲትየ፡ ; ነሣእካሃ፡ ትኩንከ፡ ብእሲተ፡ ; ; ; ኢትንሣእ፡ ብእሲተ፡ ለወልድየ፡ ; ; ; etiam de concubina et de sponsa ; ; ; ብእሲተ፡ አቡከ፡ noverca tua^la ; ; ; crebro nupta^la, marita^laappellatur ብእሲተ፡ ብእሲ፡ ; ; ; ; ; ; vel ብእሲተ፡ ባዕድ፡ ; ; .

ስንእው

pa^lac^lae junctus^la, concors^la, consentiens^la: ጊዜ፡ ( quum^la) ኮነት፡ ሀገርክሙ፡ ሕንጽተ፡ ወሰራዊትክሙ፡ ስንእዋን፡ ወንብረትክሙ፡ ርቱዕ፡ ; ስንእወ፡ ምግባር፡ ምስለ፡ Enc.; ስንእዋኒሁ፡ consentiens cum eo^la

ብሕውስ

ut videtur, herbae inutilis^laspecies: ኮነት፡ ሀገር፡ በድወ፡ ወበቈለ፡ ላዕሌሃ፡ ሦክ፡ ወአሜከላ፡ ወኮነት፡ ብሕውሰ፡ ወምጉሕያ፡ ወኮነት፡ በድወ፡ ወዐፀ፡ [an בָּאְשָׁה ?]

ሕሩም

1)Deo sacratus^la, sacer^la: ሕሩመ፡ ይኩንክሙ፡ ወቅዱሰ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ንዋዩ፡ ( ለዘመንኰሰ፡ ) ኮነት፡ ሕርምተ፡ ለእግዚአብሔር፡ F.N. 10.

2)in specie Deo devotus et anathematizatus^la ; ; ሕሩም፡ ዘሐረሙ፡ ; ; ሀገር፡ ሕርምት፡ (vers. una); ይኩን፡ ቅዉመ፡ ወሕሩመ፡ እምቤተ፡ ክርስቲያን፡

3)illicitus^la, vetitus^la, interdictus^la: ; ሥርወ፡ ሕሩም፡ ; ; ሰስሎ፡ እምነ፡ ሕሩም፡ recedere ab illicito^la ; ገባሬ፡ ሕሩማት፡ ; ዘተከልአ፡ እምተዋስቦ፡ ኀልዮ፡ ከመ፡ ሕርምት፡ ይእቲ፡ F.M. 9; ለ vel ላዕለ፡ pers., ut: ሕሩም፡ ለነ፡ F.M. 32,7; ዝንቱ፡ ሕሩም፡ ላዕለ፡ ምእመናን፡ F.M. 32,7;

4)abstinens^la: ሕሩመ፡ ሥጋ፡ ወወይን፡ Enc.; ከርሠ፡ ድንግል፡ ማርያም፡ ሕርምተ፡ ሩካቤ፡ ወዘርእ፡ ; ኄራን፡ ወሕሩማን፡ ወመስተጋድላን፡ n. 84

ḥərum , ኅሩም፡ ḫərum , ሕሩማን፡ ḥərumān
ኦነፍስ፡ ኦነፍስ፡ ተዘከሪ፡ ተድላሆሙ፡ ለመነኮሳት፡ ኅሩማን፡ ወለደናግል፡ መስተዓግሳን፡ ‘O anima, o anima, ricordati della delizia die monaci penitenti, a die vergini pazienti^it’ 38 (150) l. 20–21 (ed.), 39 (151) l. 24–25 (tr.) (‘Il termine ሕሩማን che in questo caso è stato tradotto con “penitenti”, possiede una gamma abbastanza ampia ed eterogenea di siginficati, come ascetic, persone che rinunciano e si astengono. Può significare anche “consacrati, separate” così come “scomunicati”, cf. 83; 462.’ 38 (150) n. 65)

Grébaut
ሕሩም፡ ḥərum , ሕሩማን፡ ḥərumān «illicitus^la, vetitus^la» ― እርም፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p.

Leslau
ሕሩም ḥərum not permissible^en, illicit^en, forbidden^en, consecrated^en, dedicated^en (to God), devoted^en (to God), anathematized^en, who abstains^en 242b

Cross-references: for ሥርው፡ ሕሩም፡ ሥርው፡

መርሕ

, m. et fem. , አምርሕት፡ (pro quo passim አምሕርት፡ , ut ; Platt)

1)dux^la ὁδηγός ; ; ; ; ; ኤጲስቆጶስ፡ ውእቱ፡ መርሖሙ፡ ለሕዝብ፡ ; ከማሁ፡ አንትሙሂ፡ መርሐ፡ ኩንዎሙ፡ ; ; ; ውስተ፡ ut: እስመ፡ ውእቱ፡ መርሕ፡ ውስተ፡ ጥበብ፡ ; ለ፡ ut: ኮኖ፡ መርሐ፡ ለክሒድ፡ De femina: ኮነት፡ መርሐ፡ Lud. e Vit. Sanct. In specie: παιδαγωγός paedagogus^la ; መርሕ፡ ለኀበ፡ ክርስቶስ፡ ; et μεσίτης : Christus^la መርሓ፡ ለሐዳስ፡ ሥርዐት፡ ; σκοπός .

2)dux^lai.e. rector^la, princeps^la: κυβερνῆται (cfr. ܡܕܰܒܪܳܢܳܐ ) et κωπηλάται ; κυβερνήσεις .

3)index^la(libri): መርሐ፡ ግብረ፡ አናቅጽ፡ index capitum^la

marḥ , ʾamrǝḥt , ʾamḥǝrt

Leslau
መርሕ marḥ ( አምርሕት ; also አምሕርት ) leader^en, guide^en, instructor^en
አምርሕት ʾamrǝḥt of መርሕ marḥ guidance^en 358b

Cross-references: also መራሒ፡ (Grébaut)

መነኮስ

, m. et fem. , መነኮሳት፡ ( gramm.§ 133,a) μοναχός monachus^la, monacha^la: መነኮስ፡ ባሕታዊ፡ anachoreta^laSx. ; መነኮሳት፡ ገዳማውያን፡ eremitae^la ; መነኮሳተ፡ ምኔት፡ monastici^laF.N. 10; 2; ; saepissime in Phlx., Sx. al.; ኮነት፡ መነኮሰ፡ monacha facta est^laVit. S. Baam., quamquam pro fem. multo frequentius መነኮሳይት፡ ( ) usurpatur. Hincdenominantur: manakos , manakosāt , መነኮስት፡ manakost , መነኮሳን፡ manakosān

Grébaut
መነኮስ፡ manakos , መነኮሳት፡ manakosāt «moine^fr» ― መነኵሴ፡ Ms. BNFabb217, fol. 41r.
98

Leslau
መነኮስ manakos ( መነኮስት manakost , መነኮሳን manakosān , መነኮሳት manakosāt ) monk^en
መነኮስ፡ ባሕታዊ manakos bāḥtāwi hermit^en, anachorite^en, ባሕታዊ፡
መነኮስ፡ ገዳማዊ manakos bāḥtāwi hermit^en, anachorite^en, ገዳማዊ፡ 350b

መንክራዊ

miraculosus^la, mirificus^la: ጎርጎርዮስ፡ መንክራዊ፡ ( thaumaturgus^la) ; ቅድስተ፡ ቅዱሳን፡ (templi) ኮነት፡ መንክራዊተ፡ ; ዕንቍ፡ መንክራዊ፡ Lud. e Libr. Myst.

ዐፅ

(etiam ዓፅ፡ scriptum) (proprie: duritas^la, عَسَّ , عَاصَ عَوِيصٌ . Dubitari possit, annon ዐፅ፡ a radice ዐፀወ፡ derivandum sit, sed nullum inveni locum, quo haec conjectura firmetur; nam in loco ወአብያትኒ፡ ዕፅዋተ፡ ዕራቁ፡ ይትኀደጋ፡ ወይትሀጐሉ፡ cod. Laur., sufficit interpretatio vocis ዕፅዋት፡ clausae^lavid. .) sterilitas^la, ariditas^la, deinde terra inculta^laet desolata^la, regio vasta^la, difficilis^laet salebrosa^la: በብሔረ፡ዐፅ፡ ἐν γῇ ἀπείρῳ ; ምድረ፡ በድው፡ ወዐፅ፡ γῆ ἄνυδρος καὶ ἄβατος ; ከመ፡ ኢይኩን፡ ምድር፡ ዐፀ፡ ἔρημος ; ረሰይዋ፡ በድወ፡ ወዐፀ፡ ; ከመ፡ ትከውን፡ ዐፀ፡ ; ; ; ይከውን፡ ዐፀ፡ ዘለዓለም፡ ; ; ; ; ዐፅ፡ ይእቲ፡ እምሰብእ፡ ወእምእንስሳ፡ ; ; ; Did. ; ኮነት፡ በድወ፡ ወዐፀ፡ Macc. f. 13.

ምጕሕያ

( ምጉሕያ፡ ) herba sterilis^la, herba frugibus noxia^la(„quae ubi semel irrepserit vix inde eradicari potest“, Lud.): ሦክ፡ ወምጕሕያ፡ χέρσος καὶ ἄκανθα ; ; ; cum አሜከላ፡ conjunctum, ; ኮነት፡ በድወ፡ ወበቈለ፡ ላዕሌሃ፡ ሦክ፡ ወአሜከላ፡ ወኮነት፡ ብሕውሰ፡ ወምጉሕያ፡ ወኮነት፡ በድወ፡ ወዐፀ፡ (ubi quaeritur annon terra sterilis^lasignificetur). – : ሙግሕያ፡ ምሕጉያ፡ (sic) ዘ፡ ሙጃ። mǝgʷǝḥyā , mǝguḥyā , mugǝḥyā , mǝḥguyā , ምጕህያ፡ mǝgʷǝhyā

Grébaut
ምጕህያ፡ mǝgʷǝhyā «espèce d’herbe graminée, semblable à l’avoine sauvage^fr» ― ሙጃ፡ Ms. BNFabb217, fol. 46v.
113

Leslau
ምጕሕያ፡ mǝgʷǝḥyā , ምጉሕያ፡ mǝguḥyā ( 1146), ሙግሕያ፡ mugǝḥyā , ምሕጉያ፡ mǝḥguyā (Sw. in 1146), ምጕህያ፡ mǝgʷǝhyā () wild grass^en, weed^en 332a

ንቡር

1)sedens^la: ትዜሀር፡ ንቡረከ፡ ውስተ፡ ቤትከ፡ ; ; Org.; ይሰክቡ፡ ንቡረ፡ dormiunt sedentes^laReg. Pach.

2)positus^la, ; ; ; n. 653 ; ; መልዕልተ፡ ኵሉ፡ ሰማያት፡ መንበርከ፡ ንቡር፡ ; ; ሀለዉ፡ ንቡራን፡ መልዕልተ፡ አርእስቲሆሙ፡ .

a)impositus^la: አርዑት፡ ዘንቡር፡ ዲበ፡ መትከፍቶሙ፡ .

b)repositus^la, ; ; ; ; .

c)constitutus^lavel usu receptus^laF.N. 12 ( ቅዳሴ፡ ).

d) ንቡረ፡ እድ፡ cui manus sunt impositae^lai.e. manuum impositione consecratus^lavel ordinatus^la ; V.S. (Praeterea ንቡረ፡ እድ፡ appellatur antistes ecclesiae laicus^la, Axumae, Bruce I p. 521; ; 109, et aliorum oppidorum, 87).

3)manens^la, durans^la: ንቡር፡ ጌጋይክሙ፡ μένει .

a)is qui est^la: እስመ፡ ንቡር፡ ውስተ፡ አፉሆሙ፡ መጥባሕት፡ ; ዘንቡር፡ ውስተ፡ ዝንቱ፡ አንቀጽ፡ id quod est^la(i.e. scriptum legitur^la) in hoc capite^la, F.N. 37.

b)perseverans^la: Maria ኮነት፡ ንብርተ፡ ትሰምዕ፡ ቃለ፡ እግዚእነ፡

a)habitans^la, incolens^la: ንቡራን፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ; .

b)habitatus^la: ;

(Dillmann 2 d)

1) ንቡረ፡ እድ፡ nǝbura ʾǝd

a) head of the Aksum Ṣǝyon Church (see also the comment below) ወሶበ፡ ርእዩ፡ ካህናት፡ ሐዘኑ፡ ፈድፋደ፡ ወነገርዎ፡ ለንቡረ፡ እድ፡ ገብረ፡ ኢየሱስ፡ ‘Quando i sacerdoti videro, si rattristarono moltissimo, e lo dissero al nebura ʾed Gabra ʾIyasus^it’ 90 § 229 (ed.), 55 § 229 (tr.); ወአቃጽንሂ፡ ይሠይም፡ ንቡረ፡ እድ፡ እምደብተራ፡ ‘Le ʾaqāṣen élira le nebura ed en le choisissant parmi les dabtarā^fr’ 9 l. 21–22 (ed.), 9 l. 30–31 (tr.); ወእንዘ፡ ንቡረ፡ እድ፡ ኖብ፡ ‘et pendant que le nebura ed était Nob^fr’ 26 l. 31 (ed.), 30 l. 20 (tr.); ንቡረ፡ እድ፡ አራም፡ ‘le nebura ed Arām^fr’ 53 l. 16 (ed.), 64 l. 10 (tr.); ወሀብኩ፡ አነ፡ ንቡረ፡ እድ፡ አራም፡ እምነ፡ አሹር {it should be እሹር፡ according to the ms. Éthiopien d’Abbadie 225 p. 147} ከመ፡ ትኩነኒ፡ መርሐ፡ በመንግሥተ፡ ሰማያት፡ ፭፡ ዘአድ፡ አስሕትያ፡ ‘Moi, le nebura ed Ara{sic}m, afin que [cela] me conduise au royaume des cieux, j’ai donné, sur le ašur, 5 [champs] de Ad Asḥatyā^fr’ 56 l. 5–7 (ed.), 67 l. 17–19 (tr.) እንዘ፡ ንቡረ፡ እድ፡ ዘአክሱም፡ ፍስሐ፡ ጽዮን፡ ‘pendant que le nebura ed d’Aksoum était Fesḥa Ṣyon^fr’ 26 l. 3–4 (ed.), 29 l. 10–11 (tr.); እንዘ፡ ንቡረ፡ እድ፡ ዘአክሱም፡ ወራቅ፡ መአሰሬ፡ ኖብ፡ ‘pendant que le nebura ed d’Aksoum et le rāq maʾasarē était Nob^fr’ 31 l. 11–12 (ed.), 36 l. 15–16 (tr.); ወንቡረ፡ እድ፡ ዘአክሱም፡ አዝማች፡ ይስሐቅ፡ ‘le nebura ed d’Aksoum, l’azmāč Yesḥaq^fr’ 43 l. 29–30 (ed.), 52 l. 11–12 (tr.); ወካዕበ፡ ሠራዕነ፡ ሎሙ፡ ወሐገግነ፡ ሐዲሰ፡ ሕገ፡ በዘመንነ፡ ዘኢነበረ፡ በቀደምት፡ አበዊነ፡ ነገሥታት፡ ለንቡረ፡ እድ፡ ዘአክሱም፡ ወለሊቀ፡ አክሱም፡ ‘De plus, de notre temps, nous avons édicté et établi pour le nebura ed et pour le chef d’Aksoum une loi nouvelle, qui n’existait pas sous les anciens rois, nos pères^fr’ 74 l. 12–14 (ed.), 88 l. 33–35 (tr.) (‘Propriamente «colui su cui si sono imposte le mani», è in senso specifico la maggioge autorità di ʾAksum (vd. 653; 386; 621), attestata però anche per altre località, per es. nel Liber Axumae, per Madarā Bankʷal (vd. rispettivamente 33 l. 1, 38 l. 13, doc. nr. 31; 38 l. 16, 45 l. 12. doc. nr. 42).’ 55 n. 22)

b) head of an important monastery (see also the comment above) እንዘ፡ ንቡረ፡ እድ፡ ዘበንኰል፡ ተንሥአ፡ መድኅን፡ ‘pendant que le nebura ed de Bankual était Tanseʾa Madḫen^fr’ 45 l. 11–12 (ed.), (tr.); ወእንዘ፡ ንቡረ፡ እድ፡ ዘመደራ፡ አባ፡ ኤፍሬም፡ ‘et pendant que le nebura ed de Madarā était abbā Ēfrēm^fr’ 33 l. 1–2 (ed.), 38 l. 13 (tr.)

Cross-references: for አፈ፡ ንቡረ፡ እድ፡ አፍ፡ (TraCES)

2) ንቡረ፡ እድነት፡ nǝbura ʾǝdǝnnat the function of nǝbura ʾǝd በ፸ወ፪፡ ዓመት፡ ሜጥነ፡ ላቲ፡ ለእምነ፡ ጽዮን፡ ገበዘ፡ አክሱም፡ ኵሎ፡ ሕጋጋቲሃ፡ ወሥርዓታ፡ ወኵሎ፡ ጕልታቲሃ፡ ወሢመተ፡ ንቡረ፡ እድነትሂ፡ ዘእንቲአሃ። ‘L’année 72 après l’abrogation [décrétée] par les rois précédents, nous avons rendu à notre mère Ṣyon, cathédrale d’Aksoum, toutes ses lois et ordonnances, tous ses fiefs et la charge de nebura ed^fr’ 48 l. 27–29 (ed.), 58 l. 19–22 (tr.)

ትክት

(pro ትክትት፡ , fem. ትኩት፡ ) menstrua^la, fluxu mensium laborans^la, ; ; ; ; ( ἀποκαθημένη ); ; ሰከቡ፡ ምስለ፡ ትክት፡ (v. ትካት፡ ) ; ከመ፡ ርኵሰ፡ ትክት፡ (v. ትካት፡ ) ; ኮነት፡ ኢየሩሳሌም፡ ትክተ፡ (v. ትክልተ፡ ) በማእከሎሙ፡ ἐγενήθη εἰς ἀποκαθημένην ; ኀራስ፡ ወትክት፡ ; ,1, al. [Arabes habent كَادَ menstruis laboravit^la, syr. ܟܽܘܕܳܐ menstruum^la].

ላዕለ

frequentissima [e.q. על , ܥܰܠ , عَلَى , amh. ላይ፡ ]; suffixa per ê^lasibi subjungit, ut ላዕሌየ፡ , ላዕሌከ፡ caet. ( gramm.§ 167,3)

1)super^la, supra^la( ἐπὶ et ὑπέρ ), et de statu quietis et de motu in superiorem loci partem: ቆመ፡ ዕዝራ፡ ላዕለ፡ መከየድ፡ ዘዕፅ፡ ; አዕረፈት፡ በረከት፡ ላዕለ፡ ያዕቆብ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ ; ከመ፡ ይኅድር፡ ፍርሀተ፡ ዚአሁ፡ ላዕሌክሙ፡ ; ; ተጽእነ፡ ላዕለ፡ ኪሩቤል፡ ; ሰጥሐ፡ ላዕለ፡ expandere super^la ; ሐጸረ፡ ላዕለ፡ circumsepire super^lai.e. sepimento munire^la ; ተዐየነ፡ ላዕለ፡ obsidere^la ; መጽአ፡ መንፈሰ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌየ፡ ; መንፈሰ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌክሙ፡ ; ; መጽአ፡ ሞት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ነጸረ፡ ላዕለ፡ ; ዘይወግር፡ እብነ፡ ላዕሌሁ፡ ; ዘረወ፡ ላዕለ፡ ; ዘርአ፡ ላዕለ፡ n. 57 ; saepius መጽአ፡ vel በጽሐ፡ ላዕለ፡ supervenit alicui^la, ei accidit^laut ; ; etiam de transeundo super aliquid usurpatur ላዕለ፡ (alias እንተ፡ ላዕለ፡ ) ut ላዕሌየ፡ ኀለፈ፡ መቅሠፍትከ፡ ; . In specie dicitur

a)de vestibus^la, quae alicui superindutae sunt, quas gestat: ; ( ዐጽፍ፡ ዘላዕሌሁ፡ ); .

b)de re gravi, quae oneri^laest super aliquo; ከብደ፡ , ዕፁብ፡ ; ኮነት፡ እዴሁ፡ ላዕለ፡ ኢሎፍሊ፡ ; ትሕዝብተ፡ ሞት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; inde de debito^laet officio^la, quod alicui incumbit: ለእመ፡ ክህደ፡ ተለቃሒ፡ ዘቦ፡ ላዕሌሁ፡ ዕዳ፡ ; ዘሀለወ፡ ላዕሌሁ፡ ልቃሕ፡ qui mutuum debet^la, ; እስመ፡ ላዕሌከ፡ ዝነገር፡ ; ዘላዕሌሁ፡ ማኅተም፡ ἦν ἐπὶ τοῦ δακτυλίου ; ሕሩም፡ et ተሐረመ፡ ; deinde ላዕለ፡ እደ፡ ብእሲ፡ vel ላዕለ፡ nudum significat ejus munere^la, eo duce^la, sub ejus auspiciis^la: ላዕለ፡ እዴሁ፡ δι᾽ αὐτοῦ Platt; (Hierosolyma diruta sunt imperante Vespasiano) ላዕለ፡ እደ፡ ወልዱ፡ ጢጦስ፡ ; ላዕለ፡ ይታመር፡ ἐν χειρὶ Ἰθάμαρ ; ; ላዕለ፡ እምሔው፡ ይትዐቀብ፡ ὑπὸ ἐπιτρόπους ἐστί .

c)de superaddendo ad^laaliquid: ; ; ከመ፡ ኢትንሣእ፡ ብእሲተ፡ ላዕሌሆን፡ .

d)ut in sermone arab., de conditione^la, cui pactum superinstruitur: ወተካየዶ፡ ላዕለዝ፡ et sub hac conditione foedus cum eo fecit^la

e)ex adverso^la, e regione^la(ductum de imminendo super rem) .

f)de imperio in^laalios et de praestantia super^laalios, ut: ነግሠ፡ ላዕለ፡ q.v., ተሠይመ፡ ላዕለ፡ q.v.; ቆመ፡ ላዕለ፡ ; ; አንተ፡ ኩን፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ቤትየ፡ ; ሤሞ፡ ላዕለ፡ 41,33; ; ; ; ; በእንተ፡ ክብረ፡ ቀሲስ፡ ላዕለ፡ ካልኣን፡ de praestantia sacerdotis super alios^la,

g)rarius de objecto sermonis ( de^la): ላዕሌክሙ፡ ተነበየ፡ περὶ ὑμῶν de vobis^la, ; ግሙራ፡ ኢተሰምዐ፡ ነገር፡ ዘከመዝ፡ ላዕለ፡ ሶስና፡ , scilicet ubi sermo de aliquo idem est ac sermo contra aliquem; inde ሠሐቀ፡ et ተሳለቀ፡ ላዕለ፡ q.v. ገብረ፡ ኵነኔ፡ ላዕለ፡ q.v.

h)rarius de causa ( ob^la, propter^la ἐπὶ ): ኢትትላጸዩ፡ ርእሰክሙ፡ ላዕለ፡ ዘሞተ፡ ἐπὶ νεκρῷ ; ; ; .

2)confinii et propinquitatis vim habet ad^la, apud^la, in^la(germ. an^deet bei^de): ላዕለ፡ ባሕር፡ ad mare^la ; አልቦ፡ ሥርወ፡ ላዕሌሁ፡ in eo^la ; እመ፡ ኀባእኮ፡ ላዕሌከ፡ παρὰ σεαυτῷ ; ከመ፡ ኣርኢ፡ ኀይልየ፡ ላዕሌከ፡ ἔν σοι ; ብንያም፡ በከየ፡ ላዕለ፡ ክሣዱ፡ ; saepius ኀደረ፡ ላዕለ፡ ብእሲ፡ ubi Graecus habet ἔν τινι ut ; ; ; ሚላዕሌነ፡ τί πρὸς ἡμᾶς ; ; .

3)de fine, in quem actione intenditur: in^la, ad^la, maxime contra^la, adversus^laet erga^la( Dat. commodi^laet incommodi^la); frequentissimus est his praepositionis usus: እመ፡ መላሕከ፡ መጥባሕተ፡ ላዕለ፡ ዐርክከ፡ ; ይሔልዩ፡ እኩየ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ንብብ፡ ቃለ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ዐርገ፡ ላዕለ፡ አህጉር፡ ; ናሁ፡ አነ፡ ላዕሌከ፡ ; እደዊሁ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ; ; እለ፡ የኀሥሡ፡ ላዕለ፡ እግዚእየ፡ እኪተ፡ ; ቆሙ፡ ላዕሌየ፡ ; praeterea verba አሕሠመ፡ , አስምዐ፡ , ገብረ፡ , አበሰ፡ , ጌገየ፡ , ተምዕዐ፡ , verba dimicandi^laet alia; in bonam partem: ዘንተ፡ ጽድቀ፡ ግበሪ፡ ላዕሌየ፡ ; ያሤኒ፡ ላዕሌኪ፡ ; ግበሩ፡ ምጽዋተ፡ ወምሕረተ፡ ላዕለ፡ ቢጽክሙ፡ ; ይከውን፡ ሣህል፡ ላዕሌሆሙ፡ ; ይጼሊ፡ ላዕሌከ፡ ὑπέρ σου ; ut: n. 58 በእንተ፡ ምንት፡ ገብረ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌነ፡ ዘንተ፡ ἡμῖν ; ከመ፡ ትሠኒ፡ ላዕሌኪ፡ ἵνα εὖ γένηταί σοι ; ኄራነ፡ ኮኑ፡ ላዕሌነ፡ . Dicunt: እኩይ፡ ላዕሌየ፡ mihi displicet^la ; ተኈለቈት፡ ኀጢአት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ peccatum omnibus annumeratum est^la ; ጸሐፈ፡ ላዕለ፡ assignare alicui^la ; . – ላዕለ፡ creberrime componitur cum በ et እንተ፡ et እምነ፡

መምክር

( II,1), fem. መክርት፡ (quamquam etiam n. 201 መምክር፡ de feminis dicitur), መማክርት፡ et መምክራን፡ , suasor^la, consiliarius^la: σύμβουλος , መምክሪሁ፡ ለንጉሥ፡ ; ንጉሥ፡ ወ፮መማክርቲሁ፡ ; apocr.; ; ; ( συμβουλεύοντες ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; እስመ፡ እሙ፡ መምክረ፡ (v. መምክርተ፡ ) ኮነት፡ ከመ፡ ይኅጣእ፡ 2 ; መምክርት፡ ይእቲ፡ ለአእምሮ፡ ምስጢረ፡ እግዚአብሔር፡ μύστις τῆς ἐπιστήμης θεοῦ ; መምክርት፡ ለሠናይት፡ σύμβουλος ἀγαθῶν . – Nonnumquam መማክርት፡ sensu singularis usurpatur, ut . mamkǝr , fem. makǝrt , መምክርት፡ mamkǝrt ; mamākǝrt , mamkǝrān , fem. መምክራት፡ mamkǝrāt

Grébaut
መምክር፡ mamkǝr , መምክራን፡ mamkǝrān «conseiller^fr» ― መካሪ፡ Ms. BNFabb217, fol. 42v.
መምክርት፡ mamkǝrt fem. , መምክራት፡ mamkǝrāt «conseillère^fr» ― መካሪ፡ Ms. BNFabb217, fol. 42v.
102

Leslau
መምክር mamkǝr ( መምክራን mamkǝrān , መማክርት mamākǝrt ) counselor^en, one who gives advice^en, adviser^en 340b

Cross-references: for ሊቀ፡ መማክርት፡ ሊቅ፡ (Grébaut)

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose