Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

usurpatur significandis adverbio et praepositioni circa^la.

1)Vim substantivi integram tenet.

a) ዐውዱ፡ (non ዐውዶ፡ ) ለውእቱ፡ መንበር፡ ፳ወ፬ መናብርት፡ et (circuitus throni i.e.) circa thronum erant … ; የሐንጽ፡ ጥቅመ፡ ዐውድኪ፡ (v. ዐውደኪ፡ ) .

b)post vel n. 1001notam Genitivi: ነጽሪ፡ ዘዐውድኪ፡ vide id quod (circuitus tuus i.e.) circa te est ; እለ፡ ዐውድክሙ፡ οἱ κύκλῳ ὑμῶν ; ; አሕዛብ፡ እለ፡ ዐውድነ፡ ; ; ; ኵሉ፡ ዘዐውዱ፡ (v. ዐውዶ፡ ) ; ፀሩ፡ እለ፡ ዐውዱ፡ ; .

c)post praepositiones: ውስተ፡ ኵሉ፡ ዐውዱ፡ ; ውስተ፡ ዐውድኪ፡ ; ; ; ; ; በዐውዳ፡ ; Platt; ; እንተ፡ ዐውዱ፡ ; ዲቤኪ፡ እንተ፡ ዐውድኪ፡ ; እምነ፡ ዐውዶሙ፡ ; ; ; ; ኮኑ፡ ላዕሌሃ፡ እምዐውዳ፡ .

2)In ዐውደ፡

a)circa^la, ut , quamquam sine pronominibus suffixis rarius usurpatur.

ልሑይ

i.q. ላሕይ፡ , sed rarius usitatum: et libri mss. alii ላሕይ፡ alii ልሑይ፡ praebent; ብእሲ፡ ልሑይ፡ ; ኮኑ፡ ልሑያነ፡ በብርሃን፡ ዐቢይ፡ ( Adam et Eva^la) Abush. lǝḥuy , lāḥǝy

Grébaut
ልሑይ፡ lǝḥuy , ልሑያን፡ lǝḥuyān «venustus^la» ― ያማረ፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 4.
24

Leslau
ልሑይ lǝḥuy pretty^en, handsome^en, brilliant^en 312b

ከመ

, , [ כְּמוֹ , כְּמָא , ܐܰܟܡܳܐ , كَمَا ; gramm.§ 63, a; gramm.§ 64, b],

A)Adv.

I)integrae sententiae praemissum:

1) ከመ፡

a)comparative: ut^la, sicut^la, quemadmodum^la,

α)sive addito correlato ( sic^la, ita^la): ; ; ከመ፡ ይፈቱ፡ ኅጽው፡ – ከማሁ፡ ; ; ; ; ; ; ;

β)sive omisso: ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ምስለ፡ አንስት፡ ; ከመ፡ አመ፡ ንስቲታ፡ ; ; .

γ)in specie: ከመ፡ – ከመዝ፡ quo^la( magis^la) – eo^la(major) .

b)raro in oratione obliqua: quomodo^lavel quam^la, ; ; ነኪር፡ ከመ፡ ተዐቢ፤ ዕፁብ፡ ከመ፡ ታስተባሪ፡ .

c)rarissime in exclamatione: quam!^la .

2) በከመ፡ i.e. በ፡ et ከመ፡ ( καθώς , fere crebrius usitatum, quam ከመ፡ ὡς )

a)comparative: ut^la, sicut^la, quemadmodum^la,

α)addito correlato: ; ; በከመ፡ ብዙኀ፡ ትነብብ፡ ከማሁ፡ ትሰምዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;

γ)in specie: በከመ፡ – ከማሁ፡ quo^lamagis^la– eo^lamagis^la ; .

b)raro: quomodo^la, ut .

3) ዘከመ፡ et ከመ፡ እንተ፡ et እንተ፡ ከመ፡ (i.e. et ከመ፡ )

a)sicut^la, quemadmodum^la: ኵሎ፡ ዘከመ፡ ትቤልኒ፡ እገብር፡ ; ; ኵሉ፡ ዘከመ፡ κατὰ πάντα ὅσα 4 ; ; ; ; ; ; ; ; ዘከመ፡ መሀርኩክሙ፡ ከማሁ፡ ተዓቀቡ፡ ; ከመ፡ እንተ፡ ታስተጋብእ፡ ዶርሆ፡ ; . – Nonnumquam ከመዘ፡ , infra sub B. I. 2. –

b)quomodo^la: ታአምር፡ ዘከመ፡ ገብሩ፡ ; ; ነገርክዎሙ፡ ዘከመ፡ ረድአኒ፡ ; ; ; ; ; ; 1 ; ኵሉ፡ ምክሩ፡ ዘከመ፡ ያጠነቅቅ፡ ኀሪወ፡ ማኅተም፡ ; epexegetice: ; ; ; .

c)De ዘከመ፡ እፎ፡ (et እንተ፡ ከመ፡ እፎ፡ ) እፎ፡

II)Singulis nominibus praemissum Praepositionis vice fungitur (nam rarissimae sunt tales constructiones qualis est እነግረከ፡ ከመ፡ ብእሴ፡ ). Ubi pronomia suffiguntur, forma primaria ከማ፡ recipitur ( gramm.§ 167,2), ut: ከማየ፡ ; ; ከማነ፡ ; n. 827 ከማክሙ፡ ; ከማክን፡ ; ከማከ፡ ; ; ከማሁ፡ ; ; ከማሃ፡ ; ከማሆሙ፡ .

1) ከመ፡

a)ut^la, sicut^la, instar^la, tamquam^la, vel per similis^lavertendum: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; al., post verba comparandi ; መሰለ፡ deriv.; ὅμοιος ሰብእ፡ ዘከማከ፡ ; ; ; ; ; ዘከማሁ፡ ὁ ἴσος αὐτῷ ; ዐባይ፡ ይእቲ፡ ዕለት፡ ወአልቦ፡ ዘከማሃ፡ .

b)raro: circiter^la, (aliâs መጠነ፡ , የአክል፡ ).

2) በከመ፡ secundum^la(de norma et convenientia), juxta^la, pro^la, κατά , ; ; ( በከመ፡ ስሙ፡ ከማሁ፡ እበዲሁ፡ ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; በከመ፡ ቃልክሙ፡ ; ጥበብ፡ በከመ፡ ስማ፡ ይእቲ፡ ; በከመ፡ ክብሩ፡ ያገብኡ፡ ሎቱ፡ ፍትሐ፡ ; ; ; ; .

3) ዘከመ፡ et ከመ፡ እንተ፡ secundum^la, juxta^la, ad^lamodum^la: እመ፡ ብከ፡ ብእሲተ፡ ዘከመ፡ ነፍስከ፡ ; ; ; ; ; ከመ፡ እንተ፡ ወይጠል፡ ; .

B)Compositum cum

I): ከመዘ፡ et ከመ፡ እንተ፡

a)sequente integra sententia: quasi^la, tamquam^lasi^la: ; ወኮነ፡ ከመ፡ ዘአልቦ፡ ዘቦአ፡ et erat quasi nihil intras^las^laet^la ; ; ; ከመ፡ ዘይረድአከ፡ ያቴሕት፡ ርእሶ፡ ታሕተ፡ ሰኰናከ፡ ; ከመ፡ ዘይሥሕቅ፡ ምስሌከ፡ የሐትተከ፡ ; (c. Perf.); እመኒ፡ ሞተ፡ አቡሁ፡ ከመ፡ ዘኢሞተ፡ ; ; ;

b)sequentibus singulis nominibus: tamquam^la, ; አስተርአየ፡ ለነ፡ (Deus) ከመ፡ እንተ፡ ንስር፡ ዐቢይ፡ Rel. Bar.; ረሰይዎ፡ ( ለእብን፡ ) ከመ፡ እንተ፡ ማዕጾ፡ Rel. Bar.; ነሣእኩክሙ፡ ከመዘ፡ ክንፈ፡ ጒዛ፡ (sumsi vos tamquam si essent alae i.e. tamquam super alas) ; ; ከመ፡ ዘሰራቂ፡ (non ዘሰራቄ፡ ) ትዴግኑ፡ (ejus instar qui latro est i.e. tamquam latronem persecut^lau^lari^la) .

2)i.q. ዘከመ፡ sicut^la, quemadmodum^la: ከመ፡ ዘ፡ – ከማሁ፡ ; ይጼልዩ፡ ኀቤሁ፡ ከመዘ፡ ኀበ፡ አማልክት፡ .

II)cum demonstr. ( ዝ፡ ) et suff. III ( ሁ፡ al.) Qua compositione circumscribitur

1)talis^la, tale^la, talia^la,

a)simplice ከመ፡ seq. pronomine.

α) ከማሁ፡ , τοιοῦτος ; ; ; በእንተ፡ ከማሁ፡ διὰ τοῦτο .

β) ከመዝ፡ vel ከመ፡ ዝንቱ፡ ; አኮ፡ ከመዝ፡ ነገሩ፡ ዘከመ፡ ትብል፡ ; ; ; ; ; .

b)plerumque praemisso ,

α) ዘከመዝ፡ talis^la: መጽልእ፡ ዘከመዝ፡ ብእሲ፡ ; ሕዝብ፡ ዘከመዝ፡ ; ; ; ; ; ; passim ዘ፡ vel ዝ፡ secundum genera et numeros variatis: እንተ፡ ከመ፡ ዛቲ፡ ብእሲት፡ γυναῖκα τοιαύτην ; እንተ፡ ከመዝ፡ ; ለእለ፡ ከመዝ፡ τοιούτων ; 1 ; ; ; ለዘከመ፡ እሉ፡ ; ; passim ከመዝ፡ ad omnia genera numerosque relato: ዘከመዝ፡ τοιούτους ; τοιαῦτα ; እንዘቦ፡ ውስቴቶሙ፡ ዘከመዝ፡ አንስት፡ ; ዘከመዝ፡ ተኣምረ፡ ; ዝሙት፡ ዘከመዝ፡ ; οὕτως .

β)at ዘከማሁ፡ aut: similis ei^la( A. II,1, a) aut: qualis^la ; ; ; .

2) n. 828

a) ከመዝ፡ et ከማሁ፡ hoc^lavel eodem modo^la, ita^la, sic^la, pariter^la,

β) ከመዝ፡ et ከማሁ፡ relatum ad antecedentia: ; ከመዝ፡ ወከመዝ፡ ረሰየኒ፡ ; ኢኮነ፡ ከመዝ፡ ; ከመ፡ ከመዝ፡ ውእቱ፡ ; ; ከመዝ፡ ይቤ፡ እግዚአብሔር፡ al.; ; ; ; ; ; ; ; (at Graece: τὸ αὐτό ); ወከማሁ፡ ብእሲትኒ፡ ; ወከማሁ፡ ὁμοίως ; ; ; ; ; ; ; .

γ) ከመዝ፡ et ከማሁ፡ relatum ad sequentia: ከመዝ፡ ; ; ; ; ; ; ከማሁ፡ ; ከመ፡ vel እስከ፡ ut^la( daß ) ; ; ( ከመዝ፡ – እስከ፡ ) .

δ)de አምጣነ፡ – ከማሁ፡ quo magis^la– eo magis^la አምጣነ፡ col. 224; adde በአምጣነ፡ – ከማሁ፡ ; ; de በከመ፡ – ከማሁ፡ quo magis^la– eo magis^lasupra A I 2 a γ .

ε) ምስለ፡ ከመዝ፡ hoc non obstante^la ; ; ምስለ፡ col. 175.

b) ከመዝ፡ tam^la, tantopere^la: ከመዝ፡ ፍጡነ፡ οὕτω ταχέως ; ከመዝኑ፡ አብዳን፡ አንትሙ፡ ; ከመዝ፡ ጠቢብ፡ ; .

c) ከማሁ፡ in responsione: sic^la, (soloecismus videtur).

d)in interrogatione: ከመዝኑ፡ sicne?^lanum ita?^la ; ; ; .

Cross-references: Conj.

I) ከመ፡

1)relativa, quae Objecto (vel Subjecto) de quo agitur indicando vel alii praecedentis sententiae complemento annectendo inservit ( ὅτι , daß ), Indic. Respondet

a)Latinorum (Nom.) Infin., post verba sentiendi et declarandi, al.: ርእየት፡ ከመ፡ ሠናይ፡ ዕፅ፡ ; ርእየ፡ ከመ፡ በዝኀ፡ ; ; ; አእመረ፡ ከመ፡ ተነትገ፡ ማይ፡ ; ; ሰምዐ፡ ከመ፡ ተፄወወ፡ ; ; መኑ፡ አይድዐከ፡ ከመ፡ ዕራቅከ፡ አንተ፡ ; ; ; ይእመኑከ፡ ከመ፡ አስተርአየከ፡ ; ; ; ; ; ; መሐለ፡ ከመ፡ ኢያአምር፡ ; ተዘከር፡ ከመ፡ መሬት፡ ንሕነ፡ ; ትጤይቅ፡ ከመ፡ ; ይመስለኒ፡ ከመ፡ ; ኀለየ፡ ከመ፡ ጸውዖ፡ ; ኢትሰፈዉ፡ ከመ፡ ተሐይዉ፡ ; ; ሐሰወት፡ ከመ፡ ሠሐቀት፡ ; ኮኑ፡ ሰማዕተ፡ ከመ፡ ኢይጸድቁ፡ ; ዝንቱ፡ ትእምርቱ፡ ከመ፡ ይገብር፡ እግዚአብሔር፡ ዘንተ፡ ነገረ፡ ; ከመ፡ ያስተርእዩ፡ ከመ፡ ጾሙ፡ ; ; ተዐውቀት፡ ከመ፡ ፀንሰት፡ ; ተብህለ፡ ከመ፡

α)Passim Subjectum sententiae subjunctae a verbo sententiae principalis tamquam Objectum attrahitur, ut: ሰምዕዎ፡ ከመ፡ ሀሎ፡ ውስተ፡ ቤት፡ ; ; ; ; ; ; ; ( gramm.§ 190).

β)Ubi post verba sentiendi et declarandi ከመ፡ verbi sequitur, e C, I, 3, c illustrandum est.

γ)Sicut ὅτι ( כִּי ܕ أَنْ ), ከመ፡ recitationi verborum alterius ininservit (vel orationi directae praemittitur): ; ; 2 ; ; .

b)quod^la,

α)ad indicandam causam (quamquam minus frequentatum quam እስመ፡ ) post verba affectuum: ይትፌሣሕ፡ ከመ፡ ትጠፍኡ፡ ; አንከሩ፡ ከመ፡ ረድአ፡ ; et alia, ut: አስተዋደየኒ፡ ከመ፡ ቀበርክዎሙ፡ .

β)crebro post እፎ፡ , እፎ፡ ከመ፡ qu^laî^la( est,^la) quod^lai.e. quomodo evenit ut^la እፎ፡

2)consecutiva, ὥστε ut^la, ita ut^la,

a)Indic. ያንኅሎን፡ ለአህጉሪከ፡ ከመ፡ አልቦ፡ ዘይነብር፡ ውስቴቶን፡ ; ; Platt; ; 0829|

b)plerumque verbi: ; መኑ፡ አነ፡ ከመ፡ እሑር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; 1 ; ; ; ; ; ; ; ውኅድ፡ አንቲ፡ ከመ፡ ትኩኒ፡ ; ከመ፡ ያድኅና፡ እግዚአብሔር፡ ለኢየሩሳሌም፡ ; ; ; ; post verba efficiendi, ut: እሬስየከ፡ ከመ፡ ይፃእ፡ ; .

3)finalis, ἵνα , ὅπως , ut^laet ከመ፡ ኢ፡ ne^la, ut ne^la: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ኢ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

a)in specie post verba volendi, jubendi, rogandi, promittendi, sperandi, permittendi, cogendi, al., ut: አዘዘነ፡ ከመ፡ ንግበር፡ ; ይቤ፡ ከመ፡ ይቅትልዎ፡ ; ተከሥተ፡ ሎቱ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ; አደሞ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ; ቦኑ፡ እፈቅድ፡ ከመ፡ ይሙት፡ ; አኀሥሥ፡ ከመ፡ እግበር፡ ; ኀለየ፡ ከመ፡ ይቅትል፡ Asc. ; አስተብቍዕዎ፡ ከመ፡ ይልከፉ፡ ; ይስእሉ፡ ከመ፡ ይኩኖሙ፡ ; መሐለ፡ ከመ፡ የሀባ፡ ; አሰፈወ፡ ከመ፡ ; ; ተካየደ፡ ; ይሴፈዉ፡ ከመ፡ ይሕየዉ፡ ; ትትአመን፡ ከመ፡ ያእቱ፡ ; ; ; ; ኢያብሐ፡ ከመ፡ የአብሱ፡ ; ; ኣጌብሮ፡ ከመ፡ ይስግድ፡ ; ይደሉ፡ ከመ፡ ትስረዩ፡ ; ኢይከውኖ፡ ከመ፡ ይግባእ፡ ; ይኄይሰከ፡ ከመ፡ ይትሀጐል፡ .

b)post verba potentiae et impotentiae ; ; ስእነ፡ ከመ፡ ይሴሲ፡ እሞ፡ ; pavendi: አርመምኩ፡ ፈሪህየ፡ ከመ፡ እንግር፡ ዘእኄሊ፡ ; ኢይደነግፁ፡ ከመ፡ ይፁርፉ፡ ; audendi: F.M. 3,5; ተኀበለ፡ ከመ፡ ይንሣእ፡ F.M. 3,5; incipiendi, repetendi: አኀዘ፡ ከመ፡ ይሕንጽ፡ ; ኢይደግም፡ ከመ፡ እፈኑ፡ .

c)etiam post ea verba, quae alias ከመ፡ cum Indic. postulant, ከመ፡ sequitur, si quidem significatur non quid sit vel fiat, sed quid fieri oporteat: ይእዜ፡ አእመርነ፡ ከመ፡ ንሰብሖ፡ (nobis eum celebrandum esse)^la ; ; ተፈሥሐ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ({er freute sich zu thun}) ; ተኀለየ፡ ውስተ፡ ልብከ፡ ከመ፡ ታሕንጽ፡ ሊተ፡ ቤተ፡ .

d) ከመ፡ ኢ፡ ne^lapost verba timendi, prohibendi: እፈርህ፡ ከመ፡ ኢይምጻእ፡ ; ; ; ; ; ; ; (seq. Indic.); መነንክዎ፡ ከመ፡ ኢይንግሥ፡ ; ከላእክኒ፡ ከመ፡ ኢይባእ፡ ; ; ; ; ኢያበውሑ፡ ከመ፡ ኢይቅረብ፡ M.M. f. 169.

e) ከመ፡ et ከመ፡ ኢ፡ est nota jussivi vel optativi: ; እኁክሙ፡ ከመ፡ ይኩን፡ ቅኑየ፡ ; ከመ፡ ኢታሕዝና፡ ; . – Annotandum est, quod Lud. in 392 affert: „particula haec repetita certitudinem aliquam significare videtur: ከመ፡ ከመ፡ ቀርበ፡ et mox ከመ፡ ከመ፡ በጽሐ፡ quod certo venisset^la“ –

II) እምከመ፡ , rarius ለእምከመ፡ et ለእመ፡ ከመ፡ [e qua forma illud እም፡ non praepositionem እምነ፡ sed conjunctionem conditionalem እመ፡ censendam esse satis elucet] conditionalis et temporalis, frequentatissima,

1)si^la(sed fere ubique inclinans ad significationes quum^la, quando^la, quoties^la, simulac^la), n. 830rarius εἰ , ut ; ; , saepius ἐάν , (seq. Imperf.) ut: እምከመ፡ ታበውእ፡ si^la(i.e. quotiescumque^la) offers^la ; ; ἐὰν μή ; ; sententia nominali ; ; Perf.: እምከመ፡ ገሰስኩ፡ si^latetigero^la ; ; ; ; ; ; ; ; ; እምከመ፡ አንበርዎ፡ ἐὰν θῶσιν ; ; ለእምከመ፡ ant.

2)cum^la, quum^la, quando^la, quotiescumque^la, plerumque ( ὡς δ᾽ ἄν ); ἡνίκα δ᾽ ἄν ; ἐκάθισας – μὴ ἀνοίξῃς ; ; ( ὅταν ); እምከመ፡ እቤሎ፡ ἐν τῷ εἰπεῖν με ; ; ; እምከመ፡ ርእዩከ፡ ἰδόντες σε ; ὁπότε ἐάν ; ὅταν ; ; ; ለእምከመ፡ ንዋየ፡ ረከብከ፡ ἐν χρήμασιν ; ለእመ፡ ከመ፡ (v. ለእምከመ፡ ) ተጸነሰ፡ ἀπό ἐνδείας ; .

3)quamdiu^la, donec^la, Perf., ἡνίκα ἄν ; ;

4)simul ac^la, ubi^lavel ut primum^la: ( ὡς ἄν ); ; ; እምከመ፡ ሰምዑ፡ ἀκούσαντες ; ; ለእምከመ፡ ቦቱ፡ ዘገረሞ፡ ; ἐν τῷ ἀποθανεῖν ; ; ; ; ; ; saepius ubi Graecus καὶ consecutivum habet, ut: እምከመ፡ ሠረቀ፡ ፀሓይ፡ ያየብሶ፡ለሣዕር፡ ἀνέτειλε καὶ ἐξήρανε Jac.1,11; ; ; ; .

በቋዒ

1)utilis^la, frugi^la, de hominibus አኀው፡ በምንዳቤ፡ በቋዕያነ፡ ይከውኑ፡ ; በቋዕያኒሃ፡ ; ኮነ፡ በቋዔ፡ ለኵሉ፡ omnibus utilis factus est^la

2)idoneus^la, de hominibus F.N. 41,5; homines qui sui judicii sunt, ኮኑ፡ በቋዕያነ፡ ከመ፡ ይሥርዑ፡ ንዋዮሙ፡ F.N. 24,3.

3)gratificator^la, largitor^la, benefactor^la, de Deo, qui nominatur በቋዒ፡ ለኵሉ፡ et በቋዔ፡ ተድላ፡ ዘኢይመውት፡ Prec. Mat.; ; de Maria: በእንተ፡ ማርያም፡ ወላዲትከ፡ ( ኢየሱስ፡ ክርስቶስ፡ ) ምሕልላነ፡ ባርክ፤ በእንተ፡ ማርያም፡ ሐፃኒትከ፡ ምሕልላነ፡ ባርክ፤ በእንተ፡ ማርያም፡ በቋዒትከ፡ ምሕልላነ፡ ባርክ፤ Cod. Mus. Brit. LIV,7.

ድሙር

1)mixtus^la, commixtus^la, admixtus^la, de liquidis ; ባሕር፡ ድምርት፡ በእሳት፡ ; እሳት፡ ምስለ፡ ደም፡ ; de aliis: ኀጺን፡ ድሙር፡ ምስለ፡ (v. ውስተ፡ ) ልሕኵት፡ ; ድሙረ፡ ጽጋይ፡ ; de personis: ድሙራንኪ፡ ὁ συμμικτός σου ; ; ኮኑ፡ ቤተ፡ እስራኤል፡ ድሙራነ፡ ኵሎሙ፡ ብርተ፡ ወዐረረ፡ … . n. 1088

2)conjunctus^la,

a)conglutinatus^la, cohaeren^las: ኢኮኑ፡ ድሙራነ፡ ዝንቱ፡ ምስለ፡ ዝንቱ፡ προσκολλώμενοι .

b)contextus^la, concretus^la, continuus^la: ድሙራት፡ ἐξ αὐτοῦ .

c)communis^la: .

d)in arithmetica: summatim computatus^la, additus^la, ወኮነ፡ ኵሉ፡ ድሙር፡ ወመክብቡ፡ … ; ; ; Lud. Comm. hist.p. 30 ;

e) ድሙረ፡ mixte^la, conjunctim^la, Lud.

ተጋኣዚ

( ተገዓዚ፡ ) ( III,3) altercator^la, litigator:^la ተጋኣዝያን፡ (coram judice) F.N. 43,2; ኮኑ፡ ተጋኣዝያነ፡ ምስለ፡ ሐዋርያት፡ (apostolis repugnant vel contradicunt)

ታሕት

pars inferior^la, quod infra est^la.

A)Adverbialiter: infra^la, subter^la, subtus^la, deorsum^la

1)sive in loci ታሕተ፡ ut ; ; ; ; ; ትኔጽሩ፡ ታሕተ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ;

2)sive affixo û^la( gramm.§ 163,2) et praemissis praepositionibus: እም፳ዓም፡ ወታሕቱ፡ ; እምሐቌሁ፡ እስከ፡ ታሕቱ፡ ; ; በታሕቱ፡ . ; በምድር፡ በታሕቱ፡ ; ; ይሬኢ፡ ዘበታሕቱ፡ ; ; በታሕቱ፡ እምነ፡ ቤቴል፡ ; እምታሕቱ፡ ; .

B)Praepositio: sub^la, infra^lasive ታሕተ፡ nudum, sive praefixis በ vel እምነ፡ pronomina suffixa vocali ê^lainterpositâ assumit ( gramm.§ 167,3).

1) ታሕተ፡ Gen.1,7; ታሕተ፡ ዕፅ፡ Gen.18,4; ; ; ; ; ; ጸውዑ፡ ቢጸክሙ፡ ታሕተ፡ ወይንክሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; ታሕተ፡ እደዊሁ፡ ; ኮኑ፡ ታሕተ፡ መትከፍቱ፡ ὑψώθη ὑπὲρ τὸν λαὸν ὑπερωμίαν ;

2) በታሕተ፡ ; ; ; ዕፀ፡ ቄጵሮስ፡ ነዋኅ፡ በታሕተ፡ ደመና፡ ὑψουμένη ἐν νεφέλαις ; ; ; .

3) እምታሕተ፡

a)de iis, qui vel quae fuerunt sub aliqua re et inde removentur ; ; ; 4 .

b)infra^la, sub^la: ; ; ; in specie de iis, qui (quae)

α)subjecti (subjecta) sunt potestati alicujus: ሕዝብ፡ እለ፡ እምታሕቴክሙ፡ ; ; ; እለ፡ እምታሕተ፡ ሥልጣኖሙ፡ ; episcopi እምታሕተ፡ እደዊሆሙ፡ ለሊቃነ፡ ጻጸሳት፡ F.N. 4;

β)ordinem secundum vel inferiorem (proxime infra aliquem) tenent; እከውን፡ ዘእምታሕቴከ፡ ἔσομαί σοι εἰς δεύτερον ; ካህናት፡ እለ፡ እምታሕቴሁ፡ οἱ ἱερεῖς τῆς δευτερῶσεως ; ; ; ዘእምታሕተ፡ ንጉሥ፡ ἑταῖρος τοῦ βασιλέως 3 ; ; ኵሎሙ፡ እለ፡ እምታሕተ፡ እሉ፡ οἱ τούτοις συντασσόμενοι ; 2,21;

አሐዱ

numer., fem. አሐቲ፡ (pro አሐድቲ፡ ), m. አሐደ፡ , fem. አሐተ፡ ( gramm.§ 158); raro , ut: አሐድነ፡ Platt ( አሐደነ፡ rom.), unus^la, una^la, unum^la; ejus character est ፩ ; [ אֱחָד ܚܰܕ أَحَدٌ ; amh. inserta nasali አንድ፡ ] እግዚአብሔር፡ አሐዱ፡ ውእቱ፡ ; ; ውእቱ፡ አሐዱ፡ ውእቱ፡ ባሕቲቱ፡ ; ; አሐዱ፡ ውእቱ፡ ኄር፡ ; ኖላዌ፡ አሐደ፡ ; ; ; ; አሐተ፡ ቃለ፡ ; አሐቲ፡ ነጠብጣበ፡ ማይ፡ ; በአሐቲ፡ ዕለት፡ ; ; ; , al.; ዕሥራ፡ ወአሐተ፡ ዕለተ፡ ; ; ; ዘአሐዱ፡ ቀርኑ፡ monoceros^la ; እምነ፡ , ut: ኩን፡ ከመ፡ አሐዱ፡ እምኔሆሙ፡ ; ; ; ; ; vel እምውስተ፡ ; ; (an etiam per st. ? አሐተ፡ ጸራይቀ፡ ናእት፡ ).

a)passim: primus^la, in numerandis annis, ut: እስከ፡ አሐቲ፡ ዓመተ፡ መንግስቱ፡ ; ; .

b)singuli^la, unusquisque^lavel quisque^la, ፩፩ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; vel ለለ፩፩ vel ለለ፩ ; ; ; vel በበ፩ vel በበ፩፩ ; ; ; .

c)aliquis^la, quidam^la, τίς ; አሐተ፡ ጽድቀ፡ ῥῆμά τι ἀληθινόν ; Tob.2,4; ; ; ; ; ; ; ; ; εἷς አሐተ፡ ዕለተ፡ ; ; ; εἷς τις ; ; ὁ ; ; etiam ubi Graecus nec articulum nec τίς habet ; ; 2 ; .

d)in enunciationibus negativis: ullus^la, quisquam^la, እንበለ፡ ምክንያት፡ አሐዱ፡ Enc.; vel cum negatione: nullus^la, nemo^la ; ; plerumque ወኢአሐዱ፡ ( οὑδὲ εἷς , ne unus quidem^la) ; ; ; ; ; ; ወኢአሐተኒ፡ .

e)idem^la: እምአሐዱ፡ አፍ፡ ἐκ τοῦ αὐτοῦ στόματος ; ; vel unus idemque^la, ut: እለ፡ አሐዱ፡ ቃሎሙ፡ μὴ διλόγους .

f)unus-alter^la, alter-alter^la, alius-alius^la

α) ፩ - ፩ ; ; ; ; ; ; ; ; ይትዌለጥ፡ ፩ እም፩ ; Asc. ; ; አሐቲ፡ እምአሐቲ፡ .

β) ፩ - ካልኡ፡ ; ; ; ; ; ; ; አሐዱ፡ ምስለ፡ ካልኡ፡ ; ሶበ፡ አሐዱ፡ የሐንጽ፡ ወካልኡ፡ ይነሥት፡ ; .

g)unicus^la(alias ዋሕድ፡ ): አሐቲ፡ አነ፡ ለአቡየ፡ ( μία , μονογενής ) ; .

h) ኮኑ፡ አሐደ፡ unus sunt^lavel facti sunt^la ; ; n. 723 ወ፩ይከውን፡ ዘርኦሙ፡ ምስለ፡ ውሉደ፡ ሰብእ፡ .

i)fem. አሐቲ፡ pro neutro usurpatur: unum^la, ከመ፡ ይግበር፡ አሐተ፡ እምእላንቱ፡ ኵሎን፡ ; አሐተ፡ ሰአልኩ፡ .

k) አሐተ፡

α)semel^la, ut: አሐተ፡ ለዓመት፡ ; ; ; .

β)unâ^la, simul^la: SS. Trinitas, ዘአሐተ፡ ይሰገድ፡ (quae simul adoratur),

l)affixo ኔ፡ , አሐተኔ፡ in unum^la, unâ^la, ኔ፡ col. 630.

ሰ

particula inseparabilis suffixa ( gramm.§ 62,1,a; gramm.§ 168,5; gramm.§ 200,2); vim habet restringendi^laet distinguendi^laejus, ad quod pertinet, vocabuli, ita ut ante caetera emineat.

a)Additur iis enucniationis vocabulis, in quae summa orationis vis intenditur ( certe^la, vero^la): ወልድየሰ፡ ሞተ፡ ἀπώλετο τὸ παιδίον ; ; ሕያው፡ ውእቱሰ፡ ὑγιαίνει ; ; ( ክመ፡ – ሰ፡ ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; nonnumquam duobus ejusdem enuntiationis vocabulis annectitur, ut .

b)Respondet graeco μέν ( quidem^la), sive in altero membro sequatur ወ simplex, ut: ቃልሰ፡ ቃለ፡ ያዕቆብ፡ ወእደው፡ ዘዔሳው፡ ; እግዚአብሔር፡ ለዕቡያንሰ፡ ይትቃወሞሙ፡ ወለትሑታን፡ ይሁቦሙ፡ ክብረ፡ ; ; ; ; sive sequatur ወ – ሰ፡ , ut: ሰብእሰ፡ ገጸ፡ ይሬኢ፡ ወእግዚአብሔርሰ፡ ልበ፡ ይሬኢ፡ ; ; ; ; ; ; sive ወ – ኒ፡ , ut: ለአድግሰ፡ አቅምሖ፡ ወለገብርኒ፡ ገሥጾ፡ ; እንዘ፡ ሕይወትሰ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ወፍተኒ፡ እምኀበ፡ ንጉሥ፡ ይነሥእ፡ .

c)Respondet graeco δέ ( autem^la, vero^la, contra^la, sed^la) et oppositionem leviorem gravioremve suugerit; rarius ሰ፡ nudum, ut: ይእዜሰኬ፡ νυνὶ δέ ; ; ; plerumque cum ወ፡ compositum, scilicet: ወ – ሰ፡ , ut: ወአእምሮ፡ ሕግሰ፡ ; ወለእለ፡ ዘእንበለ፡ ልብሰ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወእመሰኬ፡ : nonnumquam fortiore aliqua particula adversativa adjecta, ut: ወባሕቱ፡ ለሊሁሰ፡ ; ; ወእሙንቱሰ፡ ዳእሙ፡ ክልኤሆሙ፡ እለ፡ ድኅኑ፡ ; ኮኑ፡ አበዊሁ፡ ነዳያነ፡ አላ፡ እሙንቱሰ፡ ኮኑ፡ ብዑላነ፡ በምግባረ፡ ሠናይ፡ In specie hoc ወ – ሰ፡ usurpatur,

α)ubi ad causam vel quaestionem novam transitus fit: ወተኣምሪሁሰ፡ ejus signa autem^la(sc. quod attinet) ; ; ;

β)ubi enuntiationi principali alia subjungitur, qua status vel conditio personae vel rei, in principali enuntiatione laudatae, describatur: ተንሥአ፡ መልአከ፡ እግዚአብሔር፡ ይትዓቀፎ፡ ወውእቱሰ፡ ይጼዐን፡ ዲበ፡ እድግቱ፡ ; ; ; ; . – Voci አነ፡ ego^laannexum ሰ፡ cum ea in አንሰ፡ concrescit ( gramm.§ 171, ).

ክርስቲያን

(Sing. non usitatur) Christiani^la ; ኮኑ፡ አበዊሁ፡ ክርስቲያነ፡ – De ንኡስ፡ et ዐቢይ፡ ክርስቲያን፡ vid. ንኡስ፡ et ዐቢይ፡ – Tritissima est vox composita ቤተ፡ ክርስቲያን፡ (domus Christianorum)^la, ቤተ፡ ክርስቲያናት፡ (ut ; ), at plerumque አብያተ፡ ክርስቲያናት፡ , m. et fem. , ecclesia^la

a)aedes, ut: ትኩን፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ ኑኃ፡ መንገለ፡ ምሥራቅ፡ ወክልኤ፡ ሕዋራት፡ ውስተ፡ ገበዋቲሃ፡ በአምሳለ፡ ሐመር፡

b)coetus fidelium: ; ; ; ; ; ; ; ; ; አብያተ፡ ክርስቲያናት፡ በመዋዕሊሁ፡ ርቱዓን፡ ; ከመ፡ ይዕቀብ፡ ቤተ፡ ክርስቲያኖ፡ (sic) ; al.

(Dillmann 1)

a) ዓቢየ፡ ክርስቲያን፡ ʾābiyya krǝstiyān ወበምህሮ፡ ቃለ፡ ሃይማኖትሰ፡ ለምዕመናን፡ ዓቢየ፡ ክርስቲያን፡ ወለንኡሰ፡ ክርስቲያን፡ ‘But regarding the teaching of the word of faith to the faithful — (that is,) the great Christians — and the catechumens^en’ 12 (ed.), 9 (tr.) (‘The term ʾabiyyä krǝstiyan , coined obviously to constrast the committed faithful “who are in the convenant,” with the catechumens, called nǝʾusä krǝstiyan .’ 9 n. 36), ዐቢይ፡

b) ንኡሰ፡ ክርስቲያን፡ nǝʾusa krǝstiyān ወዘይቤሂ፡ ኡሰ፡ ክርስቲያን፡ ይትገኃሡ፡ ከመ፡ ይቁሙ፡ ኡሰ፡ ክርስቲያን፡ እንተ፡ ባሕቲቶሙ፡ ወጺኦሙ፡ አፍአ። And the reason he said, “Let catechumens be removed”, is so that the catechumens may go out, to stand outside by themselves^en 8 (ed.), 6 (tr.), ንኡስ፡

ርግብ

, plerumque fem. , et , አርጋብ፡ [ut videtur, proprie: avis pavida, trepida, 555 ] columba^la, περιστερά , collect. ; ; ኮኑ፡ ከመ፡ ርግብ፡ እለ፡ የሐፅና፡ ውስተ፡ ኰኵሕ፡ ; ርግብ፡ ዘይትሜሀር፡ ሰሪረ፡ ; ; እጕለ፡ ርግብ፡ pulli columbarum^la, pipiones^la ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; masc. n. 317 Laur.; ርግበ፡ ገዳም፡ χελιδὼν ἀγροῦ ; ad blandam mulieris compellationem ; ርግብየ፡ ኅሪት፡ ; ; ; ; አርጋበ፡ መርጡል ʾargāba marṭul ‘colombe della testimonianzaʼ^it (‘L’agiografo us መርጡል፡ un calco del greco martyrion, «testimonianza», 171 . Il termine più ovvio sarebbe stato {} ስምዕ፡ . Secondo il linguaggio della «Terza Regola» di Pacomio, «la colomba» (cf. Mt. 10,16) è una metafora che simboleggia i monaci, cf. 63-69 .ʼ 45 (125) n. 48 , መርጡል፡

ኮነ

I,1[proprie: erectum stare^la, Ges. thes. p. 665; كَانَ exsistit^la, accidit^la, fuit^la] n. 862 ኮነ፡ ( ; ; al.), ይኩን፡ ( ይኵን፡ passim), Imperat. ኩን፡ ( ኵን፡ )

1)accidere^la, evenire^la, fieri^la( geschehen^de): ዘከመ፡ ኮነ፡ τὸ γεγονός ; ; ደንገፁ፡ በበይነ፡ ዘኮነ፡ ; ; ; ለእመ፡ ከዊነ፡ ኮነ፡ ከመዝ፡ በመዋዕሊክሙ፡ ; ; ኀጢአት፡ ዘይከውን፡ ውስተ፡ ምድር፡ ; ; ; በከመ፡ ነበብኩ፡ ከማሁ፡ ይከውን፡ ; ዘእንበለ፡ ይኩን፡ ; ; ዘእምይእዜ፡ ይከውን፡ ; ዘሀሎ፡ ይኩን፡ ἃ δεῖ γενέσθαι ; እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ኮነት፡ ዛቲ፡ ; ; ዘኮነ፡ τὴν αἰτίαν ; (pro ): ኮነነ፡ በከመ፡ ፈከረ፡ ; በከመ፡ ኢተሐዘብኩ፡ ኮነኒ፡ ; saepe in locutione hac: ወኮነ፡ ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ኀበ፡ አብራም፡ ; ; ; ; ; saepe pro hebr. וַיְהִי vel וְהָיָה , sive ወ፡ sive omisso, ut: ; ; ; ; ; ; ; ወይከውን፡ ይእተ፡ አሚረ፡ al.; ለይኩን፡ ለይኩን፡ fiat! fiat!^la ; ; ; ; ለይኩን፡ በከመ፡ ትቤ፡ .

a)evadere^la, ratum fieri^la, impleri^la, de votis, promissis, vaticiniis, ; ; ዝኵሉ፡ ይከውን፡ ፍጡነ፡ ; በግብር፡ ይከውን፡ ዘነበበ፡ ; ; .

b)absolvi^la, confici^la, ; እምዝ፡ አብእዎሙ፡ ውስተ፡ መቃብሪሆሙ፡ ወትብል፡ ፫ ጸዋት፡ ወትጸርኅ፡ ፱ ጊዜ፡ እስከ፡ ይከውን፡ ({ bis es vorüber ist^de}, sepultura) ;

c)contingere^lai.e. succedere^laalicui (e voto), vel : ወኢኮኖ፡ ሎቱዝ፡ ; ወኢኮኖሙ፡ ;

2)fieri^la( werden^de)

a)exsistere^la, oriri^la, gigni^la ; ; ; ; ; ; ወኮነ፡ ጋእዝ፡ ; ; ; ; ኢይኩን፡ እንከ፡ ፍሬ፡ እምውስቴትኪ፡ ; ; ኵሉ፡ ኮነ፡ እመሬት፡ ; ኢየሱስ፡ ዘኮንከ፡ እምቤተ፡ ይሁዳ፡ Enc. Mar.

b)obtingere^la( zu Theil werden^de) vel : ወኮኑ፡ ሊተ፡ እምኔሃ፡ ፫ ውሉድ፡ ; ኢትከውነክሙ፡ ሰላም፡ ; ; ; ; ; ; ; ; .

c)fieri aliquid^la, converti in aliquid^la( zu etwas werden^de), praedicati (passim ): ብርሃንከ፡ ጽልመተ፡ ኮነከ፡ ; እምከመ፡ ሞተ፡ ሰብእ፡ ይከውን፡ ክፍለ፡ ዕፄ፡ ; እግዚአብሔር፡ ረዳኢየ፡ ኮነኒ፡ ; ; ኮነ፡ ነዳፌ፡ ; ; ; ኮንኪ፡ ብእሲተ፡ ; ; ; ; ; ( ἐστράφη ); ; ቦዐርከ፡ ዘጸላኤ፡ ይከውነከ፡ ( μετατιθέμενος ) ; ( τρεπόμενος ); ዘሌሊት፡ መዓልተ፡ ይከውኖ፡ ; ; ; ; ; crebro in locutione: ወኮነቶ፡ ብእሲቶ፡ ; al.; መንፈቀ፡ ሌሊት፡ ከዊኖ፡ ; ; አቅደመ፡ ስምዐ፡ ከዊነ፡ እስጢፋኖስ፡ Mavâs. 4; ኢትፍቅድ፡ ከዊነ፡ መኰንነ፡ ; ለ፡ praed.: ; ናሁ፡ ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ኮኖሙ፡ ለጽእለት፡ ; vel ውስተ፡ , ut: ይእቲ፡ ኮነት፡ ውስተ፡ ርእሰ፡ ማእዘንት፡ ; ከመ፡ ( fieri instar^laalicujus i.e. ei similem^la), ኮኑ፡ ከመ፡ አእዱገ፡ ገዳም፡ ; ; ኮኑ፡ ከመ፡ ዘኢተፈጥሩ፡ ; ; .

α)aliquis factus est aliquid i.e. accidit ei^laaliquid, expertus est^laaliquid: ኢያእመረት፡ ዘኮነ፡ ምታ፡ ; ; እለ፡ ከመዝ፡ ኮኑ፡ ; ; መንተ፡ ኮንኪ፡ ; ; ; ; ; ; ምንተ፡ ኮንክሙ፡ ይእዜ፡ ; ኮንኩ፡ ከመ፡ n. 863 ; .

β)vertitur^laalicui aliquid in rem, vel ei imputatur tamquam^la: ይከውነከ፡ ጌጋየ፡ ነቢበ፡ ብዙኅ፡ ነገር፡ λογισθήσεται ; ጥበበ፡ ይከውኖ፡ (v. ይትሐሰብ፡ ሎቱ፡ ) ; ; ; ; .

3)esse^la, raro i.q. exsistere^la( dasein^de, vorhanden sein^de), ut: ; እስመ፡ ኢኮኑ፡ ( ደቂቃ፡ ) ὅτι οὐκ εἰσίν (v. ኢሀለዉ፡ ); ; plerumque ad copulandum subjectum et praedicatum, quod ubi nomen ( vel ) est, in poni solet (quamquam passim Nominativus occurrit, ut in locutione ; ኢኮነ፡ ሠናይ፡ ወኢኮነ፡ አዳም፡ ትኩን፡ ታቦተ፡ እግዚአብሔር፡ ኀበ፡ ባዕድ፡ ). Crebro usurpatur, ubi enunciationis copula pronominalis variis de causis non sufficit, ut: ኩን፡ መሓሬ፡ ; ትከውኖ፡ ከመ፡ መጽሄት፡ ዝሕልት፡ ; ይከውኑ፡ ዘአምላክ፡ ; ; እመ፡ ጠቢበ፡ ኮንከ፡ ለርእስከ፡ ጠቢበ፡ ትከውን፡ ለቢጽከ፡ ; ; ምድር፡ ከመ፡ ገነተ፡ ትፍሥሕት፡ ኮነት፡ ; ኢይክል፡ ኵሎ፡ ከዊነ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; በከዊነ፡ ሕዝቡ፡ ቅዱስ፡ ; ; (ubi ignominia te afficiunt, Deum invoca) ወሶቤሃ፡ ይትዌለጥ፡ ኀሳርከ፡ እምከዊነ፡ ኀሳር፡ ኀበ፡ ከዊነ፡ ክብር፡ ; ከመ፡ ኢኮነ፡ ውእቱ፡ ክርስቶስሃ፡ ; ; ; ; ; ; ; አኮኑ፡ ጽልመት፡ ይእቲ፡ ( ዕለት፡ ) ወኢኮነት፡ ብርሃነ፡ ; ተቀብረ፡ በሀገረ፡ ዳዊት፡ ወኢኮነሰ፡ ውስተ፡ መቃብረ፡ ነገሥት፡ ; ; ኢኮነ፡ ከመዝ፡ ; ; ወኮነ፡ አይኅ፡ ላዕለ፡ ምድር፡ አርብዓ፡ ዕለተ፡ ; ; ; ; ; ; ; ዘይከውን፡ is qui futurus est^la ; ዘይመጽእ፡ ወዘይከውን፡ በደኃሪት፡ ; ; .

a)Aliis verbis praemittitur

α) ኮነ፡ Imperfecto verbi, ad significandum Imperfectum Latinorum: ኮነ፡ ይገብር፡ fuit conficiens^lai.e. conficiebat^la ; ; ኮነ፡ ይጐይይ፡ ወትረ፡ ; ኮነ፡ ያወትር፡ ; ኮነ፡ ያመልክ፡

β) ኮነ፡ Perfecto, ad significandum Perfectum vel Plusquamperfectum Latinorum: ኮንኩ፡ ኢነበብኩ፡ ቃለ፡ ጽድቅ፡ ; አስቴር፡ ዘኮነ፡ አክሶይሮስ፡ አውሰባ፡ ; እስከ፡ ፍጻሜሁ፡ ለዘ፡ ኮኑ፡ ወጠኑ፡ al. (maxime in libris ex Arabico translatis).

γ) ይከውን፡ vel ይኩን፡ Imperfecto vel Subjunctivo, ut: ይኩኑ፡ ያምልኩ፡ adoraturi sint^la .

b)est alicui^lares i.e. habet^larem ( einem gehören^de), ለ፡ pers., ut ; ; ; ማእዱ፡ ለከ፡ ትኩን፡ ; ኵሉ፡ ንዋዩ፡ እምድኅረ፡ ምንኵስናሁ፡ ይከውን፡ ለምኔት፡ F.N. 10.

c)esse in rem^lavel rei^la( zu etwas dienen^de, gereichen^de), ለ፡ rei: ; ; ወይከውን፡ ፍሬሁ፡ ለሲሳይ፡ ወቈጽሉ፡ ለፈውስ፡ ; ; (pro ) i.e. alicui^la, ut: ወይኩንከ፡ ለዐጸደ፡ ወይን፡ ; vel rei et (pro ): ወትከውኖ፡ ዕቅፍተ፡ 1 ; አሮን፡ ይኩንከ፡ ነቢየ፡ ; ; ; ኢይከውነከ፡ ምክሐ፡ (v. ለምክሕ፡ ) ; etiam ከመ፡ rei ( pro^la, loco^la): ኩኖ፡ ለእጓለ፡ ማውታ፡ ከመ፡ አቡሁ፡ .

d)versari in^laaliqua re, በ፡ , ut: በሣልሲት፡ ዓመት፡ ይኩን፡ (poenitens) በጾም፡ ወበጸሎት፡ F.M. 5,8; ዘኮነ፡ በሐዊረ፡ ፍኖት፡ F.M. 32,1; ከመ፡ እኩን፡ ቦቱ፡ ἵνα εὑρεθῶ ἐν αὐτῷ .

e)constare^la

α)manere, firmum esse: በቃሉ፡ ይከውን፡ ኵሉ፡ σύγκειται ; ነገር፡ ዘተናገርክሙ፡ ኢይከውን፡ (v. ኢይቀውም፡ ) ἐμμείνῃ .

β)de pretio, : ኮነ፡ ርእሰ፡ አድግ፡ ፶ ሰቅለ፡ ብሩር፡ caput asini erat quinquaginta siclis^la ; n. 864 በ፡ , ut: መስፈርተ፡ ስንዳሌ፡ በሰቅል፡ ትከውን፡ .

f) ዘኮነ፡ vel ዘኮነ፡ ከዊኖ፡ (v. ከዊነ፡ ) quicumque fuerit^la, quicumque^lavel ullus^la( irgendwelcher^de): ዘኮነ፡ ; ዘኮነ፡ ንዋይ፡ πᾶν σκεῦος ; ; ጠዐም፡ እክለ፡ ዘኮነ፡ ; በዘ፡ ኮነ፡ ከዊኖ፡ ὅ τι οὖν ἂν ᾖ ; ዘይቀሥጥ፡ እምቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ዘኮነ፡ ከዊነ፡ Clem. f. 161; ; ወእመሂ፡ በዘኮነ፡ ከዊኖ፡ መግባረ፡ እኩይ፡ (sive quocumque facinore malo) ; ; Clem. f. 133; ; ; እመኒ፡ ገብር፡ አው፡ ሐራዊ፡ አው፡ ነዓዊ፡ ወዘኮነ፡ ከዊኖ፡

4)Significatui esse^lasignificationes quaedam secundariae et speciales admiscentur:

a)est i.e. (factum est quod fieret necesse erat) satis est^la, sufficit^la, ; (pro : alicui^la): ኮነከ፡ አከለከ፡ ἱκανούσθω σοι ; ; ይኩንክሙ፡ ለክሙ፡ ; ይከውነክሙ፡ ( እምይእዜ፡ ) ; Infin. in Nom. vel : ኮነክሙ፡ ዐሪግ፡ ; ኮነክሙ፡ ዐዊዶቶ፡ ; verbi (quae loci interpretatio magis placet, quam est quod^la); ኮንየ፡ (sub ኮን፡ ).

b)fieri potest^la: እፎ፡ ይከውን፡ ነቢብ፡ እምኀበ፡ ዘአልቦ፡ ልሳን፡

c)est alicujus^la, meum^la, tuum^la, decet^laaliquem, vel ለ፡ pers.: ኢኮነ፡ ለክሙ፡ አእምሮ፡ ፍትሕ፡ ; ኢኮነ፡ ለክሙ፡ ታእምሩ፡ መዋዕለ፡ ወአዝማነ፡ ; ኢኮነ፡ ለነ፡ ወለክሙ፡ ዘነሐንጽ፡ ቤተ፡ አምላክነ፡ ; ኢይከውነከ፡ ከመ፡ ትዕጥን፡ .

d)permissum est^la, licet^la( ἔξεστι , ἔστι ): ገብረ፡ ዘኢይከውን፡ ; ; suff. (pro ) vel ለ፡ , ut: ኵሉ፡ ይከውነነ፡ ; እስመ፡ ዝንቱ፡ ኵሉ፡ ኢኮነ፡ ለክርስቲያን፡ ; Infin. sive in , ut: ዘኢይከውን፡ ገቢረ፡ ; ; ; ; ; ; ; sive praemisso ለ፡ , ut: ዘኢይከውኖሙ፡ ለበሊዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; , sive praemisso እምነ፡ (negativo): ; verbi: ኢይከውን፡ ንደዮ፡ ; ; ; ; ; ከመ፡ verbi: ; Rel. Bar.

e)expedit^la, conducit^la: ለከ፡ ይከውነከ፡ ትሕምም፡ ወለቤትከሂ፡ σοὶ συμφέρον ἐστὶ θλιβῆναι ,

ኮነ

a)evadere^la, ratum fieri^la, impleri^la, de votis, promissis, vaticiniis, ; ; ዝኵሉ፡ ይከውን፡ ፍጡነ፡ ; በግብር፡ ይከውን፡ ዘነበበ፡ ; ; .

c)contingere^lai.e. succedere^laalicui (e voto), vel : ወኢኮኖ፡ ሎቱዝ፡ ; ወኢኮኖሙ፡ ;

2)fieri^la( werden^de)

b)obtingere^la( zu Theil werden^de) vel : ወኮኑ፡ ሊተ፡ እምኔሃ፡ ፫ ውሉድ፡ ; ኢትከውነክሙ፡ ሰላም፡ ; ; ; ; ; ; ; ; .

a)Aliis verbis praemittitur

γ) ይከውን፡ vel ይኩን፡ Imperfecto vel Subjunctivo, ut: ይኩኑ፡ ያምልኩ፡ adoraturi sint^la .

e)constare^la

α)manere, firmum esse: በቃሉ፡ ይከውን፡ ኵሉ፡ σύγκειται ; ነገር፡ ዘተናገርክሙ፡ ኢይከውን፡ (v. ኢይቀውም፡ ) ἐμμείνῃ .

4)Significatui esse^lasignificationes quaedam secundariae et speciales admiscentur:

b)fieri potest^la: እፎ፡ ይከውን፡ ነቢብ፡ እምኀበ፡ ዘአልቦ፡ ልሳን፡

e)expedit^la, conducit^la: ለከ፡ ይከውነከ፡ ትሕምም፡ ወለቤትከሂ፡ σοὶ συμφέρον ἐστὶ θλιβῆναι ,

ዕሩቅ

1)nudus^la, ; ; ; ; ልብሰ፡ ዕሩቅ፡ ; ዕሩቃን፡ ዘእንበለ፡ ልብስ፡ ; ; ; ዕሩቃን፡ ; ኮንኪ፡ ዕርቅተ፡ ; ዕሩቀ፡ ርእስ፡ capite inoperto^laF.M. 26,8; sacerdos ኢይኩን፡ ዕሩቀ፡ አባል፡ ቅድመ፡ ገጸ፡ መኑሂ፡ F.M. 32,3.

a)( denudatus^la, carens^la, destitutus^la, privatus^la): n. 962 ዐጽም፡ ዕሩቀ፡ ሥጋ፡ ; rei, ut: እንዘ፡ ዕሩቃን፡ ጥበበ፡ (cfr. Asc. ); እምን፡ rei: Adam et Eva ኮኑ፡ ዕሩቃነ፡ እምጸጋ፡ ዘላዕሌሆሙ፡ ; ምድር፡ ዕርቅት፡ እምሰብአ፡ ቀትል፡ (i.e. militibus) ; Paulus Samosatenus statuit Christi naturam humanam ዕሩቀ፡ እመለኮት፡

b)nudus^lai.e. solus^lavel inanis^la: በእንተ፡ ስብሐት፡ ዕሩቅ፡ ;

2)vacuus^la: መሳብክት፡ ዕሩቃት፡ ; ከርሥ፡ ዕርቅት፡ ኢትወልድ፡ ፍትወተ፡ እኪተ፡

ዕሩይ

, fem. ዕሪት፡

1)aequalis^la, par^la, idem^la, ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዕሩየ፡ ግበሩ፡ ሎሙ፡ τὰ αὐτά ; ለ፡ , ut: ዕሩየ፡ ትከውን፡ ለመላእክት፡ ; ምስለ፡ crebro in Chrys. et Cyr.; አእመረ፡ ከመ፡ ውእቱ፡ ዕሩይ፡ ምስለ፡ ኵሎሙ፡ አርድእት፡ F.M. 3,6; Filius ዘዕሩይ፡ ምስለ፡ አብ፡ በመለኮቱ፡ ; ዕሩየ፡ መለኮት፡ coaequalis divinitate^la, Lud.

2) በዕሩይ፡ vel ዕሩየ፡ aequaliter^la, pariter^la, ; ( ከፈለ፡ ); መፍትው፡ ለነ፡ ንመጽውት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ በዕሩይ፡ እንዘ፡ ኢንሌሊ፡ ጽኑሳነ፡ ; ; ዕሩየ፡ ተጸልኡ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ረሲዕኒ፡ ወርስዓኑ፡ ἐν ἴσῳ ; ; ἑξῆς .

3)conciliatus^la, concors^la: ልበ፡ ኵሉ፡ ዕሩይ፡ ብእሲ፡ ምስስ፡ ብእሲ፡ ; ኮኑ፡ ዕሩያነ፡ በልቦሙ፡ ከመ፡ ያፈቅር፡ እኍ፡ እኋሁ፡

ጥራይ ኅጠት

[amh. ጥሬ፡ ; טׇרִי طَرِىٌّ recens^la] crudus^la, incoctus^la, ; ; suff. ( gramm.§ 156): ኮኑ፡ ይበልዑ፡ ኅጠተ፡ ሥርናይ፡ ጥራዮ፡ ; የሐምል፡ ሐምለ፡ ገዳም፡ ወይበልዕ፡ ጥራዮ፡ እምኔሁ፡ , fem. et m. , ኅጠታት፡ ( ; .) granum^la[Lud. hanc vocem a ውኅጠ፡ repetiit, at amharice sonat ቅንጣት፡ ]: ከመ፡ አሐቲ፡ ኅጠተ፡ ኆጻ፡ ( ψῆφος ) ; ኅጠተ፡ ጼው፡ ; ኅጠተ፡ ስናፔ፡ ; ( κόκκος ); ኅጠተ፡ ሥርናይ፡ ; ኮኑ፡ ይበልዑ፡ ኅጠተ፡ ሥርናይ፡ ጥራዮ፡ ; ኅጠት፡ ወዕፄ፡ ዘሀሎ፡ ውስተ፡ ኵስሐ፡ አፍራስ፡ ; ኅጠተ፡ ዘርእ፡ እኩይ፡ ዘተዘርአ፡ ; ; ; f. { ኅጠታት፡ ዘጐል፡ .} ( unus meorum codicum ኅጠት፡ pro ኅዳጥ፡ praebet). ḫǝṭṭat , ሕጠት፡ ḥǝṭṭat , ሕጠታት፡ ḥǝṭṭatāt

Grébaut
ሕጠት፡ ḥǝṭṭat , ሕጠታት፡ ḥǝṭṭatāt «grain^fr» ― ቅንጣት፡ Ms. BNFabb217, fol. 30v.
66

Leslau
ኅጠት፡ ḫǝṭṭat , () ሕጠት፡ ḥǝṭṭat grain^en, seed^en 268b

ተማሠጠ

III,3

1)sibi invicem diripere^la: esurientes^la ኮኑ፡ ይትማሠጡ፡ እምሲሳይ፡ ለእመ፡ ረከቡ፡ ንስቲተ፡ ይመሥጥ፡ አብ፡ እምወልዱ፡ ወወልድኒ፡ እምአቡሁ፡

2)inter se^la(i.e. certatim vel successive) discerpere^lavel diripere^laaliquem (de pluribus dicitur): ; ; መኑ፡ ረሰዮ፡ ለያዕቆብ፡ ከመ፡ ይትማሠጥዎ፡ ; አራዊተ፡ ገዳም፡ ይትማሠጥዎሙ፡ .

tamāśaṭa , ተማሰጠ፡ tamāsaṭa

Grébaut
ተማሰጠ፡ tamāsaṭa III,3 ይትማሰጥ፡ «se saccager^fr, se piller l’un l’autre^fr» ― ተነጣጠቀ፡ Ms. BNFabb217, fol. 39r.
92

Leslau
ተማሠጠ tamāśaṭa reciprocal of መሠጠ maśaṭa ; also seize violently^en, plunder together^en 369a

ተድባብ

( m. ), ተድባባት፡

1)tectum^la: ተሞቅሑ፡ መትሕተ፡ ተድባበ፡ ቤት፡ ὀρόφοις κατακλεισθέντες [coll. amh. ደበደበ፡ tecto tegere domum].

a)operculum^laarcae foederis Israelitarum, aliâs propitiatorium^la: כַּפֹּרֶת in C (Oct. P. ); ἱλαστήριον ; ; ; ; ; ; C; ተድባባት፡ ; መልዕልቴሃ፡ ለታቦት፡ ተድባበ፡ ወርቅ፡ Org.

b)„ uraniscus^la, qualis super mensis sacris in Aethiopum templis extensus cernitur“, Lud.

c)umbraculum^la, umbella^la: ይትዔገሥ፡ ቍረ፡ ክረምት፡ ወሐሩረ፡ ሐጋይ፡ ታሕተ፡ ሰማይ፡ ዘእንበለ፡ ተድባብ፡

a)corona^lavel lorica^la, qua tectum cingitur, στεφάνη .

b)propugnaculum^la, pinna^la, lorica pinnata^la, acroterion^lamoenium, murorum, aedium: ስቅሉ፡ ውስተ፡ ተድባበ፡ አረፍት፡ ἐπὶ τῆς ἐπάλξεως τοῦ τείχους ; ; ቆመ፡ ውስተ፡ ተድባብ፡ (sc. turris) ; እንተ፡ ተድባበ፡ ቅጽር፡ Platt; ; ተድባበ፡ ዴዴ፡ ; ተድባበ፡ ቤተ፡ መቅደስ፡ πτερύγιον ; ተድባበ፡ ባሕርይ፡ ዲበ፡ አረፍተ፡ ወርቅ፡ Org.

c)ut videtur acroterion^lavel rostrum^lanavis: ተምህሩ፡ ይግበሩ፡ ተድባበ፡ አሕማር፡ ወይሴሰዩ፡ እምጻማ፡ እደዊሆሙ፡ ; ርእየ፡ ዲበ፡ ተድባበ፡ ፩ እምአሕማራት፡ ጽሑፍ፡ (sc. nomen) መክሲሞስ፡ ወደማቴዎስ፡ ; ኮኑ፡ ይገብሩ፡ ተድባባተ፡ አሕማራት፡ ወይሴሰዩ፡ በግብረ፡ እደዊሆሙ፡ Sx.

d)coronamentum prominens^la, quo arca foederis cincta erat, κυμάτιον .

e)cancelli^lavel clathri^lafenestrae, δίκτυα . — Voc^la. Ae^la.: ተድባብ፡ ተውሳክ፡ ወታሜርጋብ፡ ዘ፡ ፫ ሂ፡ ድባብ።

ግናሕ

1)vehementia et superbia^la, verba imperiosa^la: በትዕቢተ፡ ፀር፡ ወበግናሕ፡ ἀπονοίαις βαρβαρικαῖς οὐ μετρίως κατωφρυωμένος Cyr. ad ; እስመ፡ ውእቱ፡ አኮ፡ ዘይትናገረክሙ፡ በቃለ፡ ግናሕ፡ ከመ፡ መኰንን፡ ወከመ፡ ሊቅ፡ ዐቢይ፡ οὐκ ἐξ αὐθεντίας ταῦτα λέγων οὐδὲ ὡς ἐν τάξει ἄρχων

2)increpatio imperiosa^la, objurgatio vehementior^la: Galatae ኮኑ፡ ድንዙዛነ፡ እንዘ፡ ይትሜክሑ፡ ወደለዎ፡ ( ለጳውሎስ፡ ) ከመ፡ ይትናገሮሙ፡ በቃለ፡ ግናሕ፡ ዘያሐምም፡ ὅθεν αὐτοῖς ἔδει πληκτικωτέρου λόγου ; ነገርነ፡ በቃለ፡ ግናሕ፡ σφοδρότερον διελέχθημεν – : ገንሐ፡ ጕሕናቱ፡ (sic, ገሀነ፡ ) አግናሒነ፡ እሉ፡ ኵሉ፡ ልዕልና፡ ቃል፡

ኮን

sufficentia^la, ( ኮነ፡ n. 4,a) non usitatur nisi cum , ut: ኮንየ፡ (i.q. ኮነኒ፡ ) sufficit mihi^la, satis habeo^la: ስእነት፡ ብሂለ፡ ኮንየ፡ ; ኢይብሉ፡ ኮንየ፡ ; ኮንየ፡ . – Voc. Ae.: ኮንየ፡ ዘ፡ በቃኝ።

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose