Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

[c. terminatione Dualis ( gramm.§ 131) formatum e ክልእ፡ i.e. כֶּלֶא , proprie: seclusio^la, sejunctio^la, separatio^la, deinde res^laseparata^la, unde כִּלְאַיִם duae^lares^ladiversae^la, Ges. thes. p. 684; كِلَا كِلْتَا ambo^la]

1), femininis, rarius masculinis junctum ( gramm.§ 158): duo^la, duae^la; ejus character est ፪ , usurpatur absolute: ክልኤ፡ ይሄልዉ፡ ; ; ; et aliis nominibus appositum: ክልኤ፡ አንስት፡ ; ; ክልኤ፡ እጐላት፡ ; ; ክልኤ፡ ደቂቅ፡ ; ክልኤ፡ ባሕታዊያን፡ ; ክልኤ፡ ዘይት፡ ; ክልኤ፡ አብትር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

a)par^la( jugum^la): ክልኤ፡ አእዱግ፡ .

b) ለክልኤ፡ bifariam^la, dis-^la, ut: ተወሠረ፡ ለክልኤ፡ ; .

c)passim respondet: duplex^la, δισσός , ut: በክልኤ፡ ልብ፡ ἐν καρδίᾳ δισσῇ ; መላፄ፡ በሊኅ፡ ዘክልኤ፡ አፉሁ፡ (cujus ora duo i.e.) δίστομος ; ዘክልኤ፡ ልቡ፡ δίψυχος ; episcopus ኢይኩን፡ ዘክልኤ፡ ልቡ፡ ወዘክልኤ፡ ልሳኑ፡ ; ድንግልናኪ፡ ክልኤ፡ ዘውሣጤ፡ ወ ( ዘ ) አፍአ፡ Enc.

2)ambo^la, uterque^la,

a) ክልኤ፡ አጥባትኪ፡ ; ; ምስለ፡ ክልኤ፡ አዋልዲሃ፡ ; ክልኤ፡ ድቂቆ፡ .

α): ክልኤሆሙ፡ ἀμφότεροι ; ወፅኣ፡ ክልኤሆን፡ ኅቡረ፡ ; ; ; ; ክልኤነ፡ 1 ; ; de rebus; ክልኤሆሙ፡ እምውስተ፡ አፍ፡ ይወጽኡ፡ ; ; ; ; ይእዜ፡ ይመጽኡ፡ እሉ፡ ክልኤሆሙ፡ ላዕሌኪ፡ .

β)aliis nominibus appositum; ክልኤሆሙ፡ ደቂቁ፡ ; ክልኤሆን፡ እራሓተ፡ እደዊሁ፡ 1 ; ; ; ; . – Pro ክልኤሆሙ፡ passim reperitur ክልኤዎሙ፡ , ut n. 821

ገጽ

, fere ubique m. , et , ገጻት፡ [etymon non liquet; quaeritur annon cum ܚܙܳܐ חָזָה componendum sit, quamquam etiam ea, quae Arabum lexicographi de غَضَاضٌ notant, respiciendum videtur]

1)facies^la, bestiarum ; ; ; hominum, angelorum, Dei: ; ; ; ; ይከድኑ፡ ገጾሙ፡ ; እምኵሉ፡ ገጽ፡ ; ; ገጽ፡ et ገጻት፡ ; ከመ፡ ኣስሕቶ፡ በገጽየ፡ ; ከደነኒ፡ ኀፍረት፡ ገጽየ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; 2 ; ; ; n. 1209 ወድቀት፡ በገጻ፡ ; ; ; ሰገደ፡ በገጹ፡ ; ይወድቁ፡ በገጻቲሆሙ፡ ; ይትኀፀቡ፡ ገጻቲሆሙ፡ ወእገሪሆሙ፡

a)vultus^la: ; ; ; ግሩመ፡ ገጽ፡ ; ልቡ፡ ለሰብእ፡ ይዌልጦ፡ ገጾ፡ ; ይመይጥ፡ ገጾ፡ ; እምገጹ፡ ይትዐወቅ፡ ጠቢብ፡ ; ; በገጽ፡ ንጹሕ፡ ; ገጽ፡ ብሩህ፡ ; ዘይገብር፡ ምጽዋተ፡ እንዘ፡ ይበርህ፡ ገጹ፡ ; ብርሃነ፡ ገጽከ፡ ; ወድቀ፡ ገጽከ፡ ; ወድቀ፡ ገጽየ፡ በገዓር፡ ; ኢትወድቅ፡ ገጽከ፡ ; ; .

b)oculi^la, aspectus^la, conspectus^la: ይሢም፡ ገጾ፡ ኀቤከ፡ ; ኢያጸንዕ፡ ገጽየ፡ ላዕሌክሙ፡ ; ; ; ሜጠ፡ ገጸ፡ እምነ፡ ; ; ; ; ኀቤየ፡ ገብአ፡ ገጾሙ፡ ; ኣቀውም፡ ገጽየ፡ ላዕለ፡ ብእሲ፡ ; ; ገጸ፡ እግዚአብሔር፡ ኀበ፡ እለ፡ ይገብሩ፡ እኩየ፡ ; ; እፎ፡ ኣሌዕል፡ ገጽየ፡ ቅድመ፡ ኢዮአብ፡ ; አትሐታ፡ ገጾን፡ ; ለጊዜ፡ ገጽከ፡ ; ; ; ለርእየ፡ ገጽ፡ .

α)coram^la, sive: በገጸ፡ ኵሎን፡ ; sive: ውስተ፡ ገጹ፡ ለሰብእ፡ , sive ቅድመ፡ vel በቅድመ፡ ገጸ፡ ጲላጦስ፡ ; ; ; al.

β) ቅድመ፡ ገጸ፡ … ante^la ; .

γ) እምነ፡ ገጸ፡ (ex Hebraismo i.q. מִפְּנֵי ) vel እምቅድመ፡ ገጸ፡ sive e conspectu^la ; ; ; ; vel procul a conspectu^la ; ; sive ab^la ; ; እምገጸ፡ እዴከ፡ ; sive a parte^la vel ante^la ; sive prae^la, ob^la, propter^la: እምገጸ፡ ዐመፃ፡ ; እምገጸ፡ እሳት፡ .

c)species^la, forma^la, aspectus^la, hominis, ut: ሜጠ፡ ገጾ፡ ; ὄψις ; ገጸ፡ ዘማ፡ ኮንኪ፡ ; ለገጽ፡ ; rerum: ; ; ; እምነ፡ ከንቱ፡ ዘአልቦቱ፡ ገጸ፡ ἐξ ἀμόρφου ὕλης ; species^lavero: በገጸ፡ ጽድቅ፡ sub specie veri ( አገጸወ፡ ); etiam species^lai.e. res visa^la: ὄψις .

α)effigies^la, imago^la: ዘውእቱ፡ ገጹ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; Christus est ገጹ፡ ወአርአያሁ፡ ለእግዚአብሔር፡ χαρακτὴρ καὶ ἀπαύγασμα τῆς ὑποστάσεως αὐτοῦ

β)species^lavel facies^laalicujus respicienda^lavel reverenda^la: ዘያከብር፡ ገጸ፡ ልሂቅ፡ ; ; ይትቄበሎ፡ ለገጽየ፡ ; in malam partem: ኢትኩን፡ ለገጸ፡ ሰብእ፡ ሃይማኖትክሙ፡ ; ፍርሀተ፡ ገጽ፡ (i. fere q. ነሢአ፡ ገጽ፡ ) F.N. 43,3; ነሢአ፡ ገጽ፡ faciem^lavel personam^laalicujus admittere^lai.e. respicere^la, rationem habere^laalicujus, ( temere^la) favere^laalicui, partium^lastudio duci^la: ; ኢትንሣእ፡ ገጸ፡ በፍትሕ፡ ; al. ( ነሥአ፡ ), vel አድልዎ፡ ለገጽ፡ ; አልቦ፡ ነሢአ፡ ገጽ፡ ወአልቦ፡ አድልዎ፡ ለገጽ፡ al. ( አድለወ፡ ).

γ)respectus^laqui habetur alicujus, gratia^lavel auctoritas^laqua quis valet apud aliquem: ወሀበኒ፡ እግዚአብሔር፡ ገጸ፡ ወሞገሰ፡ ቅድመ፡ … χάριν καὶ μορφήν ; ገጸ፡ ብነ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ παῤῥησίαν ; 1 ; ከመ፡ ንርከብ፡ ገጸ፡ ; 1 .

2)facies^laalicujus i.e.

a)is ipse^la, aliquis praesens^la: ገጽከ፡ የሐውር፡ ምስሌሆሙ፡ ; እሬኢ፡ ገጸከ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; አነ፡ በገጽ፡ ; ኢያአምሩኒ፡ በገጽየ፡ non norunt me de facie^la ; n. 1210 ለገጽ፡ 1 ; ዘእንበለ፡ ኀፍረት፡ ትቤሎ፡ በገጽ፡ ; ገጸ፡ በገጽ፡ facie ad faciem^la, de facie^la ; ; ; ; ; ; ; ; መልአከ፡ ገጽ፡ angelus faciei^la(qui coram Deo ipso stat) ;

b)persona^la: መድኀኔ፡ ገጽየ፡ ; ; ; ; እምተግሣጸ፡ ገጽከ፡ ይትሀጐሉ፡ ; አርአያ፡ ገጹ፡ ὑποστάσεως ; ገጸ፡ እገሌ፡ F.N. 27 ( ተድኅነ፡ ); አኮ፡ ፍልጣን፡ በገጻት፡ አላ፡ በሀብታት፡ ; አስተርአየ፡ በመዋዕሊሁ፡ (sc. Dionysii Patriarchae Alx.) ገጻት፡ ብዙኃት፡ በእንተ፡ ሃይማኖት፡ (ut Thnetopsychitae, Origenistae, Sabelliani al.)

α)de angelis: ; ገጻት፡ ; እለ፡ ቅዉማን፡ ገጻት፡

β)persona Christi (e duabus naturis unita): በገጸ፡ ክርስቶስ፡ ἐν προσώπῳ Χριστοῦ Cyr. ad ; ፩ ገጸ፡ ነአምኖ፡ ለእግዚእነ፡ ኢያሱስ፡ ክርስቶስ፡ ἐν ἑνὶ προσώπῳ νοούμενον τὸν Κύριον ἡμῶν πιστεύομεν ; falluntur qui docent ከመ፡ ሰብእ፡ ፍሉጥ፡ ውእቱ፡ ክርስቶስ፡ ወኀደረ፡ ላዕሌሁ፡ እግዚአብሔር፡ ቃል፡ ወቦቱ፡ ድማሬ፡ ባሕቲታ፡ ለገጸ፡ ሰብእ፡ በኀበ፡ ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ μόνην ἔχων τὴν ἐν προσώποις ἕνωσιν πρὸς τὸν ἐκ τοῦ θεοῦ λόγον Cyr. de r. fid. f. 54.

γ)personae SS. Trinitatis: ፪ ገጽ፡ በበአካሎሙ፡ δύο πρόσωπα διῃρημένα κατὰ τὴν ὑπόστασιν ; ገጻተ፡ ሥላሴ፡ Sx. Patr. Enc.; al.

3)Facies^larei i.q.

a)superficies^la: ; ; ; ; ; al.; ; .

b)forma^la, species^la

c)pars anterior^la, .

α)acies^laferri .

β) እምገጸ፡ … ex adverso^la, ut: ነፋስ፡ እምገጾሙ፡ ውእቱ፡ ἐναντίος ; vel እንተ፡ ገጸ፡ , ut: እንተ፡ ገጸ፡ አረፍት፡ አፍአ፡ .

d)ratio^la, modus^la, respectus^la( Hinsicht^de, Rücksicht^de, Gesichtspunkt^de): በምንትኒ፡ ገጽ፡ ዘኮነ፡ ( in irgend welcher Rücksicht oder Weise^de) ; በዝንቱ፡ ገጽ፡ ; በእንተ፡ ገጻተ፡ ተዋስቦ፡ ወውእቱ፡ ፲ወ፩ ገጽ፡ ; በቍዔታ፡ ለምጽዋት፡ በብዙኅ፡ ገጻት፡ .

e)latus^la, pars^la( Richtung^de, Seite^de): ክልኤሆሙ፡ ገጻት፡ 24 in C text. hebr.; እምገጸ፡ ላዕሉ፡ ; -23; ውስተ፡ ገጸ፡ አፍአ፡ ; መንገለ፡ ገጽ፡ ዘአፍአ፡ ; እምገጸ፡ ደቡብ፡ ; μέρος ; እምአርባዕቱ፡ ገጹ፡ ; እንተ፡ ካልእ፡ ገጽ፡ ἀλλαχόθεν ; ወሖረ፡ እንተ፡ ካልእ፡ ገጽ፡ ; ፬ ገጸ፡ ምድር፡ quatuor plagae mundi^la, Lud.; et st.c. ገጸ፡ i.q. versus^la: ; .

f)locus^la, τόπος ; ; በውስተ፡ ብዙኅ፡ ገጽ፡ πολλαχόθεν (sc. hoc elucet) ; በብዙኅ፡ ገጽ፡ πολλαχοῦ ; በብዙኅ፡ ገጸ፡ መካን፡ multis in locis ; locus libri vel scripti, Lud. Comm. hist. p. 502 Nr.|37.

g)pars^la( Teil^de), μέρος ; እም፩ ገጽ፡ ex^la( una^la) parte^la ; ; ; በበ፡ ገጹ፡ per singulas ejus partes ; ፈጻሚተ፡ ገድል፡ ዘበበገጹ፡ – : ገጽ፡ ዘ፡ ግምባር፡

gaṣṣ

Leslau
አመጽለወ፡ ገጾ ʾamaṣlawa gaṣṣo he had a sad countenance^en, አመጽለወ፡ 370a
አሠነየ፡ ገጾ፡ ʾaśannaya gaṣṣo he was friendly^en, አሠነየ፡ 531b

Cross-references: for መስተቃትላነ፡ ገጽ፡ መስተቃትል፡ (TraCES)

እስኪት

, fem. et m. , አሰክት፡ (sec. Lud. አሳክት፡ ?), fortasse proprie: pensile^la[ אֶשֶׁךְ ܐܶܫܟܳܐ testiculi^la] i.e. pudenda^laviri, scrotum^la, testiculi^la,^latesticulus^la, penis^la: ደቂቀ፡ ፋርስ፡ እለ፡ መጠነ፡ ነፍስተ፡ አድግ፡ ነፍስቶሙ፡ ወከመ፡ እስኪት፡ ፈረስ፡ እስኪቶሙ፡ αἰδοῖα ; ዘአሐቲ፡ እስኪቱ፡ μονόρχις ; ክልኤሆን፡ አሰክቲሁ፡ ; ዘሞተ፡ እስኪቱ፡ በሥራይ፡ M. F.; ሠጠቁ፡ መላእክት፡ እስኪቶ፡ ለማር፡ ኤልያስ፡ ሊቀ፡ ምኔተ፡ መነኮሳይያት፡ ሶበ፡ ኮነ፡ ምስሌሁ፡ በህየ፡ ፍትወት፡ ; ለእለ፡ ይዜምዉ፡ በእንስሳ፡ ይትመተር፡ እስኪቶሙ፡ F.M. 7,5; F.N. 48; መተሩ፡ እስኪቶ፡ Sx. Enc.; ; ; ( ሕንብርት፡ col. 108); ብእሲ፡ ዘይፌኑ፡ እስኪቶ፡ ውስተ፡ መንደቅ፡ አው፡ ውስተ፡ ምድር፡ አው፡ ኀበ፡ ስቍረት፡ አው፡ ውስተ፡ እዴሁ፡ ወይወጽእ፡ እምኔሁ፡ ፍትወት፡ (de onania). – : ምትፋይ፡ ንትፋይ፡ ዘ፡ እስኪት፡

ክልኤ

a)par^la( jugum^la): ክልኤ፡ አእዱግ፡ .

b) ለክልኤ፡ bifariam^la, dis-^la, ut: ተወሠረ፡ ለክልኤ፡ ; .

2)ambo^la, uterque^la,

a) ክልኤ፡ አጥባትኪ፡ ; ; ምስለ፡ ክልኤ፡ አዋልዲሃ፡ ; ክልኤ፡ ድቂቆ፡ .

ክልኤቱ

m. (raro fem. ut ), ክልኤቲ፡ fem. , ክልኤተ፡ ( gramm.§ 158), duo^la, duae^la, : ; ; ; ; ክልኤቱ፡ እምኔክሙ፡ ; ; ክልኤተ፡ አውራኅ፡ ; appositum aliis nominibus: ደቂቁ፡ ክልኤቱ፡ ; ወካልኣን፡ ከልኤቱ፡ ዕደው፡ ; ; ; ; ክልኤቲ፡ አነስት፡ ; ክልኤቲ፡ ኀጣውእ፡ ; ክልኤተ፡ አባግዐ፡ ; ; ክልኤተ፡ ዕደወ፡ ; ዐሠርተ፡ ወክልኤተ፡ አሕዛበ፡ ; ; ; ክልኤቱ፡ እሙንቱ፡ እለ፡ ያመጽእዋ፡ ለኀጢአት፡ δύο εἴδη ; እሉ፡ ክልኤቱ፡ ይጸንሑኪ፡ δύο ταῦτα ; ውስተ፡ መዝሙር፡ ዘክልኤቱ፡ in^lapsalmo^lasecundo^la .

a)repetitum vel praefixo በበ፡ , ለለ፡ , bini^la: ክልኤተ፡ ክልኤተ፡ ; ; በበክልኤቱ፡ ; ; .

b)passim respondet: duplex^la, anceps^la, bipartitus^la: ኵሉ፡ በበ፡ ክልኤቱ፡ አሐዱ፡ አሐዱ፡ በበዚአሁ፡ ; ዘክልኤቱ፡ ቃሉ፡ δίγλωσσος ; ; ; ኃጥእ፡ ዘክልኤቱ፡ ግዕዙ፡ ; በክልኤቱ፡ ልብ፡ ; ወእንተ፡ ክልኤቲ፡ ውእቱ፡ ; ተሠጠ፡ ወክልኤተ፡ ኮነ፡ . – [Amh. ሁለት፡ ].

ክልኤቱ

a)repetitum vel praefixo በበ፡ , ለለ፡ , bini^la: ክልኤተ፡ ክልኤተ፡ ; ; በበክልኤቱ፡ ; ; .

ነገር

, m. , rarius fem. , ነገራት፡ (verba, dicta, res) et አንጋር፡ (linguae), sermo^la,

1)ratio loquendi i.e. lingua^la, dialectus^la, locutio^la( Sprache ): ይነብባ፡ በነገረ፡ ከነዓን፡ ; ; ; ; ; ; ነገረ፡ ፋርስ፡ ; ; እለ፡ ካልእ፡ ነገሮሙ፡ ἀλλόφωνοι ; ደቂቆሙ፡ ነገረ፡ አዛጦን፡ ይትናገሩ፡ ወኢያአምሩ፡ ነገረ፡ ይሁዳ፡ ; ; ; ; ዘይሜህሮ፡ ለዖፍ፡ ነገረ፡ ሰብእ፡ ; διάλεχτος ; λαλιά ; አንጋር፡ Org.; በአንጋረ፡ ኵሉ፡ በሓውርት፡ M.M. f. 329.

2)id quod quis loquitur ( Rede^de),

a)oratio^la, verba^la, etiam verbum^la( ῥῆμα , quatenus est effatum^la, sententia^la): ; ; ; ; ሶበ፡ ሰማዕኩ፡ ዘንተ፡ ነገረ፡ ,6; ; n. 691 አንብብ፡ ዘነገረ፡ ; ነገረ፡ ኪዳን፡ ; ; ነገረ፡ መጽሐፍ፡ λόγοι βιβλίου ; ; ; φθόγγος ; በኵሉ፡ ነገረ፡ ጥበብ፡ ; ነገረ፡ ማሕሌት፡ ; ነገረ፡ ኀፍረት፡ αἰσχρολογία ; ነገረ፡ ስላቅ፡ ; ኢታውጽእ፡ ነገረ፡ ዘሰማዕከ፡ ; ; ውስተ፡ ነገረ፡ ባዕድ፡ ኢትባእ፡ ; ማኅለቅቱ፡ ለነገር፡ συντέλεια λόγων ; ; ; ; ; ; ; ; ; ነገረ፡ ሕይወት፡ ; ( ); ; ነገረ፡ መንግሥተ፡ ሰማያት፡ ; በነገር፡ ( በኀይል፡ ወበመንፈስ፡ ) ; ; ነገር፡ ሠናይት፡ λόγοι καλοί ; እስከ፡ እስእሎ፡ ለእግዚአብሔር፡ አሐተ፡ ነገረ፡ Rel. Bar.; ነገራት፡ ; ; ነገራት፡ እኩያት፡ ; ; .

α)mandatum^la ; ኮነ፡ ነገር፡ በቤተ፡ ንጉሥ፡ ከመ፡ ይትበቀል፡ .

β)effata^la, mandata^la, promissa^la, vaticinia divina^la: ነገር፡ ዘበእንተ፡ ሞአብ፡ ; ; ; al.; ነገራተ፡ ሕይወት፡ λόγια ζῶντα ; ነገራተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ካህናት፡ ይዕቀቡ፡ ነገራተ፡ እግዚአብሔር፡

b)relatio^la, enarratio^la, sermocinatio^la, interpretatio^la: ጸሐፍ፡ ኵሎ፡ ነገረ፡ ፍጥረት፡ ; መጽሐፈ፡ ነገሩ፡ ለጦቢት፡ ; ; ; ἐξήγησις ; ኵሎ፡ ነገረ፡ መጽሐፍ፡ πᾶσαν διήγησιν θείαν ; ኢታስትት፡ ነገረ፡ ጠቢባን፡ ; ; ; ; ; ; በቀዳሚ፡ ነገርየ፡ ἐν τῇ πρώτῃ μου ἀπολογίᾳ 2 .

c)meditatio^la(sicut secum loqui^lai.e. meditari^la): ነገረ፡ ሌሊት፡ μελέτη νυκτερινή .

d)loquela^la, garritus^la: ነገሩ፡ ለዘብዙኀ፡ ይምሕል፡ λαλιά πολυόρκου ; ; ነገረ፡ ከንቱ፡ ματαιολογία vaniloquentia^la ; ብዝኀ፡ ነገር፡ πολυλογία multiloquium^la ; ነገር፡ ብዙኅ፡ ( አብዛኂ፡ et መብዝኂ፡ ); ብዙኀ፡ ነገር፡ loquax^lap. 32

e)confabulatio^la, colloquium^la, nec non id de quo confabulantur^la: በብዙኅ፡ ነገር፡ πολλῇ ὁμιλίᾳ ; ; ኵሉ፡ ነገሩ፡ ተያፍን፡ ወብዑራ፡ .

f)fabula^la, dicterium^la, proverbium^la, id quod in ore vulgi est^la: ( παραβολαί ); ረሰይከኒ፡ ነገረ፡ ለአሕዛብ፡ ἔθου με θρύλλημα ἐν ἔθνεσι ; διήγημα ; ኮንክሙ፡ ነገረ፡ ለልሳን፡ ἀνέβητε λάλημα γλώσσῇ Η ez. 36,3; ; παραβολή ; ነገረ፡ እገብራ፡ ለመድኀኒትከ፡ ἀχουστὴν ποιήσω τὴν σωτηρίαν σου .

g)rumor^la, fama^la ; ; ; ; ; ; እኩየ፡ ነገረ፡ ሰምዓ፡ .

3)id de quo sermo est,

a)res^la, ; ; ; ለእመሰ፡ ከመዝ፡ ውእቱ፡ ዝንቱ፡ ነገር፡ εἰ οὕτως ἐστί ; ; ; ; ; ክልኤተ፡ ነገረ፡ ; በእንተ፡ ሠላስ፡ ነገር፡ ; ; ኅጡእኬ፡ አንተ፡ አሐተ፡ ነገረ፡ unum tibi deest^la ; ትእምርተ፡ ነገር፡ Lud. Comm. hist. p. 48 ; ወዘሰ፡ ነገረ፡ ሞት፡ quod autem mortem attinet^la ; በእንተ፡ ነገረ፡ ጣዖት፡ እኤዝዘክሙ፡ ( de rebus ad idola pertinentibus^la) ; በእንተ፡ ነገረ፡ ዐባር፡ ; creberrime in Jsp. et in aliis libris ex Arabico translatis; ከመዝ፡ ነገራቲሁ፡ ita res ejus se habebant^laLud. e Libr. Myst.

b)res gesta^la, factum^la: ምንትኑ፡ ነገሩ፡ ዘኮነ፡ τί τὸ γεγονὸς ῥῆμα ; ; ; ; ; ; ; 3 .

c)causa^la(forensis) ; .

d)aliquid^la: n. 692 ; ; ; .

(Dillmann 3 a) ነገረ፡ ጕልት፡ matter(s) concerning the fief ንጽሕፍ፡ እንከ፡ ነገረ፡ ጕልት፡ ዘጐለተ፡ ንጉሥነ፡ ጊጋር፡ ወራእስሂ፡ ጕጕሣ፡ ወደጅ፡ አዝማችነሂ፡ ሰብአ፡ ጋድስ፡ ‘Nous allons donc écrire l’affaire des fiefs donnés par notre roi Gigār, étant rās le rās Gugsā et étant notre daǧ azmāč Sebagadis^fr’ 55 l. 16–17 (ed.), 67 l. 2–3 (tr.); ንጽሕፍ፡ እንከ፡ ነገረ፡ ጕልት፡ ዘጕንድጕንዲ። ‘Nous allons donc écrire les fiefs de Guendeguendi^fr’ 62 l. 27 (ed.), 75 l. 10 (tr.); ንጽሕፍ፡ እንከ፡ ነገረ፡ ጕልት፡ ዘቃልቃል፡ ለአቶ፡ ገፊ፡ ወድ፡ አቤቶ፡ ገብሩ፡ ጕራ፤ ‘Nous allons écrire le document du fief de Qālqāl, appartenant à l’ato Gafi, fils de l’abēto Gabru Guerā^fr’ 66 l. 3–5 (ed.), 79 l. 16–17 (tr.), ጕልት፡

Grébaut
ነገረ፡ ሃይማኖት፡ nagara hāymānot profession de foi^fr. Voir texte cité plus haut de 8. ሃይማኖት፡
ነገር፡ ዘሃይማኖት፡ nagar zahāymānot controverse concernant la foi^fr. አመ፡ ፴ለጥምቀት፡ ነገረ፡ ጉባኤ፡ በእንተ፡ ነገር፡ ዘሃይማኖት፡ እስመ፡ ተገዓዙ፡ ሰብአ፡ ደብረ፡ ሊባኖስ፡ ዘቤተ፡ አቡነ፡ ተክለ፡ ሃይማኖት፡ ምስለ፡ ሰብአ፡ ቤተ፡ አቡነ፡ ኤዎስጣቴዎስ። 63; ይቤሎሙ፡ ኵሉ፡ ነገር፡ ዘሃይማኖት፡ ዘትትገዓዙ፡ ቦቱ፡ አንትሙ። 63. ሃይማኖት፡
10

Leslau
ነገረ፡ መሀደምት nagara mahaddamt fictitious story^en, መሀደምት 215a

Cross-references: for አርእስተ፡ ነገር ርእስ፡

ሰአለ

(etiam ስእለ፡ Lud.) I,1[ שָׁאַל ܫܶܐܠ سَأَلَ ] ይስአል፡ , rogare^la

1)rarius: interrogare^la, percontari^la: ይስእልዎሙ፡ ለአማልክት፡ ; ሖረት፡ ትስአል፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; .

2)plerumque: petere^la, rogare^la, poscere^la, postulare^la, expetere^la( αἰτεῖν , δεῖσθαι , ἀξιοῦν , ἐρωτᾶν , ζητεῖν ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; rei: አልቦ፡ ዘይስእል፡ ዳኅናኪ፡ ; ሰአል፡ ዘትፈቅድ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; nec non cum ኀበ፡ , በኀበ፡ , እምኀበ፡ , እምነ፡ pers., ut: ይስእሉ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ሲሳዮሙ፡ ; ; ; ኢትስአል፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ መንግሥተ፡ ; ; ; ; ክልኤተ፡ ነገረ፡ እስእል፡ እምኀቤከ፡ ; ; ; እስእል፡ እምኔክሙ፡ ስእለተ፡ ; ; ከመ፡ et ; ; vel sine ከመ፡ , ut: እፎ፡ ትስእሎ፡ ይስረይ፡ ለከ፡ ; ; በእንተ፡ rei ; ; ለ፡ pers. ( alicui^la) ; ሰአል፡ ለከ፡ ትእምርተ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; . In specie

a)precibus orare^lavel in vocare^la: ; በጸሎት፡ ወበስኢል፡ ; ; (c. ኀበ፡ ); ; ; ሰአሊ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ἐπικάλεσαι τὸν Κύριον ; ; { በ፡ rei, quam quis precatur a Deo: ( ንብረት፡ )}.

b)intercedere^la, deprecari^la, ለ፡ vel በእንተ፡ pers.: ስኢል፡ ለኃጥኣን፡ ኀበ፡ ልዑል፡ ; ; ሰአሉ፡ ለነ፡ ስርየተ፡ ኀጢአት፡ እምኀበ፡ አብ፡ ; ሰአል፡ ወጸሊ፡ በእንቲአነ፡ ; ; .

3)mendicare^la, non tantum ምጽዋተ፡ , ut ; ሕይወቱ፡ ለነዳይ፡ n. 376 ስኢለ፡ ምጽዋት፡ ; ; sed etiam , ut: እንዘ፡ ይስእሉ፡ ወያስተፍዕሙ፡ ; ይገብእ፡ ውስተ፡ ስኢል፡ ἐπιδεὴς γίγνεται ; ኢታፍቅራ፡ ለስኢል፡ ( mendicatio^la) ; ; ; (mendicando adire aliquem): ዘይስእለከ፡ ἐπιδεής . – ( ሰአሉ፡ ለዘይፀውግ፡ καταγιγνώσκουσι τοῦ ἀσεβοῦς , etiamsi cum Ludolfo ተሰአሉ፡ emendaveris, et inquirite in improbos^laverteris, vix sensum tolerabilem praebebit. Videtur lectio corrupta: in codice C አዕሉ፡ et in Abbadiano CXVII አዕሱ፡ legitur, de qua lectione ዐለወ፡ ). – Voc. Ae.: ሰአለ፡ ተንበለ፡ አስተበቍዐ፡ ዘ፡ ለመነ።

ክልኤቱ

a)repetitum vel praefixo በበ፡ , ለለ፡ , bini^la: ክልኤተ፡ ክልኤተ፡ ; ; በበክልኤቱ፡ ; ; .

ክልኤቱ

a)repetitum vel praefixo በበ፡ , ለለ፡ , bini^la: ክልኤተ፡ ክልኤተ፡ ; ; በበክልኤቱ፡ ; ; .

ክልኤቱ

a)repetitum vel praefixo በበ፡ , ለለ፡ , bini^la: ክልኤተ፡ ክልኤተ፡ ; ; በበክልኤቱ፡ ; ; .

ክልኤቱ

a)repetitum vel praefixo በበ፡ , ለለ፡ , bini^la: ክልኤተ፡ ክልኤተ፡ ; ; በበክልኤቱ፡ ; ; .

ቀንዲል

candela^la قَنْدِيلٌ ( m. ), ቀንዲላት፡ et ቀናዲል፡ lucerna^la, lampas^la; ለእመ፡ ኀልቀ፡ ቅብአ፡ ዘይት፡ እምቀንዲል፡ ; ቀንዲላት፡ ; ቀናዲል፡ ; ክልኤቱ፡ ቀናዲል፡ I Sal. Mar.; Lud. com. hist. p. 303, n. 11. – Librum መጽሐፈ፡ ቀንዲል፡ inscriptum in 210. qandil , ቀንዴል፡ qandel , qandilāt , qanādil , lamp^en ቀንዴል፡ ፪ ‘2 lucerne^it’ 43 VI l. 31 (ed.), 36 l. 32 (tr.); ወሰዋስው፡ ፪[፡] ወቀንዲል፡ ፩[፡] ‘2 scale, 4 lucerne,^it’ 64 l. 14 (ed.), 53 l. 21 (tr.)

Leslau
ቀንዲል qandil ቀንዲላት qandilāt , ቀናዲል qanādil lamp^en, sanctuary lamp^en, lantern^en, extreme unction^en; ( መጽሐፈ፡ ቀንዲል maṣḥafa qandil ‘Ritual for the unction of the sick, prayers for extreme unction’); see Hammerschmidt in 260. 434a)

ጥብ

, m. et fem. , አጥባት፡

1)mamma^la, uber^la: ተሐፀንኩ፡ በጥብ፡ ; መሠጡ፡ እጓለ፡ ማውታ፡ እምውስተ፡ ጥብ፡ ; ; ጥብ፡ የማናዊ፡ ; ኀደገ፡ ጥበ፡ ; አኅደግዎ፡ ጥበ፡ እሙ፡ ; ; ; ; ( sub ጠበወ፡ ); Enc.; አጥባት፡ ; ; ; ልህቀ፡ አጥባትኪ፡ ; ወድቀ፡ አጥባቲሆን፡ ; ንኡስ፡ አጥባትኪ፡ ; n. 1231 ኅፍጣ፡ አጥባቲክን፡ ; ; አጥባት፡ ይቡሳት፡ (v. ይቡስ፡ ) ; ; ; .

a): ምሕረትየ፡ ወአጥባትየ፡ (v. አጥባዕትየ፡ ) ኪያከ፡ ይባርክ፡

b)epistomium^lavel mammilla^lavasis: ክልኤቱ፡ አጥባት፡ τῶν δύο μυξωτήρων .

2)papilla^lapectoris; Jacobus ሄጰ፡ ጥቦ፡ ፀጋማዌ፡ – (In Mss. passim አጥባዕት፡ pro አጥባት፡ scriptum legitur, ut Kuf. p. 94; M.M. f. 31). – : አጥባት፡ ዘ፡ ጡቶች።

አስተናሥአ

IV,3

a)attollere^la, extollere^laaliquem supra alium: ያሌዕሎ፡ እግዚአብሔር፡ ለፀሩ፡ ላዕሌሁ፡ ወጸላእቶ፡ ያስተናሥእ፡ vers. alt.

b)sublevare^laaliquem: ረድኤቱ፡ ወአስተናሥኦቱ፡ ለእግዚአብሔር፡ F.M. 3,6.

c)facere ut^laaliquis se extollat^lasupra alios vel superbiat^la: ተውኔትከ፡ አስተናሥአከ፡ ( תִּפְלַצְתְּךָ הִשִּׁיא אֹתָךְ ) .

d)restituere^la, stabilire^la, .

a)se extollere^lasuper alios, superbire^la: አስተናሣእከ፡

b)supra eminere^la: ክልኤቱ፡ አጥባት፡ ዘይሰውጥ፡ ወዘያስተናሥእ፡ በመሳውር፡ ዘወርቅ፡ τῶν δύο μυξωτήων – χρυσᾶς .

3)excitare^la, incitare^la, suscitare^la, instigare^la,

a)in bonam partem: episcopus suo exemplo ይስሕቦሙ፡ ለአርድእቲሁ፡ ወያስተናሥኦሙ፡ ከመ፡ ይኩኑ፡ ተመሳልያነ፡ በምግባራቲሁ፡ F.N. 5; ዝንቱ፡ ግብር፡ አስተናሥኣ፡ ለይእቲ፡ ብእሲት፡

b)in malam: , ut: አስተናሥአ፡ ላዕሌሁ፡ መኳንንተ፡ ; አስተናሥእዎ፡ ልቦ፡ τηρήσατε τὴν ἐπίνοιαν αὐτοῦ ; ለንዋይ፡ ጾሩ፡ ክቡድ፡ ወትካዙ፡ ፈድፋደ፡ ያስተናሥእ፡ ኅሊና፡ ወየሀውክ፡ ; rei: ያስተናሥእ፡ ጽልአ፡ ለተፈልጦ፡ እምኔሃ፡ F.M. 12,2; ዘያስተናሥእ፡ ሀከከ፡ ወጽልአ፡ ማእከለ፡ ሰብእ፡ F.M. 23,7.

እልፍ

et numer., plerumque m. , አእላፍ፡ , አእላፋት፡ [ אֶלֶף ܐܳܠܶܦ أَلْفٌ ]; rem numeratam plerumque appositione sibi conjungit.

1)mille^la, numerus millenarius^la, χίλιοι , χιλίας , sed hoc sensu vocabulum non usurpatur, nisi ubi indefinite loquuntur: እስከ፡ እልፍ፡ ትውልድ፡ ; ; አሐዱ፡ እምእልፍ፡ ; ; እልፍ፡ መዛግብተ፡ ወርቅ፡ ዐበይት፡ ; እለ፡ ይውሕዱ፡ የአክሉ፡ እልፈ፡ ; አእላፍ፡ ወርቅ፡ ወብሩር፡ ; χιλιάδες አእላፍ፡ ; ; ; ; (ubi interpres χιλίων pro χειλέων legit); ; ; ; አእላፈ፡ አእላፋት፡ ; ርኡሳነ፡ አእላፋት፡ χιλίαρχοι ; ; አርእስተ፡ እልፍ፡ 1 ; ; ; መላእክተ፡ አእላፍ፡ ወአምኣት፡ 1.

2)ubi numeros accuratius definiunt: decem millia^la, myrias^la; ejus character est ፼፡ ; ; ; ክልኤቱ፡ እልፍ፡ ወኀምሳ፡ ምእት፡ ; ሠለስቱ፡ እልፍ፡ ብእሲ፡ ; ቀተለ፡ እልፈ፡ ብእሴ፡ ; ; ; ዐሠርቱ፡ ወክልኤቱ፡ እልፍ፡ ; ስሳ፡ እልፍ፡ አጋር፡ ; ስሳ፡ እልፍ፡ (v. አእላፍ፡ ) አጋራን፡ ; ሠላስ፡ እልፍ፡ Enc.; ይቀትል፡ ብዙኀ፡ አእላፈ፡ ; ; ; ; መጽአ፡ በአእላፍ፡ ኀይሎሙ፡ ; ; ; አእላፍ፡ (v. አእላፈ፡ ) አባግዕ፡ Dan. apocr. 3,16; ይበርህ፡ እምአእላፈ፡ አእላፍ፡ ፀሓይ፡ ; ; ; ; ; .

ክልኤቱ

a)repetitum vel praefixo በበ፡ , ለለ፡ , bini^la: ክልኤተ፡ ክልኤተ፡ ; ; በበክልኤቱ፡ ; ; .

ክልኤቱ እምነ

a)repetitum vel praefixo በበ፡ , ለለ፡ , bini^la: ክልኤተ፡ ክልኤተ፡ ; ; በበክልኤቱ፡ ; ; .

separ., cujus forma abbreviata et inseparabilis est እም፡ ( gramm.§ 164,3). In libris mss. antiquioribus: እምነ፡ , in recentioribus እም፡ frequentius occurrit. Pro እምነ፡ antiquitus usitatum erat እምኔ፡ ut F. Pronomina suffixa ope vocalis ê^lasibi subjungit, ut እምኔየ፡ , እምኔከ፡ al. ( gramm.§ 167,3), rarissime sine ê^la, ut እምኖሙ፡ . Forma እም፡ si verbo a litera መ፡ incipienti praefigitur, ም non bis sed semel tantum exscribitur, ut እምነ፡ ሞቱ፡ vel እሞቱ፡

1)significat discessum^la, distantiam^la, separationem^laab aliquo: a^la, de^la, ex^la: የኀልቁ፡ ኃጥኣን፡ እምድር፡ ; ; ; ; ; ተዘርዉ፡ ኵሉ፡ ሕዝብ፡ እምኔሁ፡ ; ; አይቴ፡ አሐውር፡ እመንፈስከ፡ n. 192 ; በዐሡር፡ መዋዕል፡ እምኮሬብ፡ ; ኢኮኑ፡ ርሑቃነ፡ እምድር፡ ; . Frequentissimus est hic praepositionis usus post verba absentiae, distantiae, separandi, recedendi, fugiendi, mittendi, removendi, rapiendi, revertendi, mutandi, prohibendi, deficiendi et aberrandi, desistendi, cessandi, exinaniendi, quiescendi, occultandi; huic usui vicinus est usus post verba timendi, cavendi, nec non expergiscendi, convalescendi et medendi, purgandi.

a)praemittitur nominibus loci et spatii, ut significet non tantum directionem, unde aliquid veniat vel fiat, ut እምርሑቅ፡ e longinquo^la ; ; እለ፡ እምቅሩብ፡ οἱ ἐγγίζοντες ; እምላዕሉ፡ ; እምሥራቅ፡ ፀሐይ፡ ወእስከነ፡ ዐረብ፡ al., sed etiam partem vel regionem, a^laqua vel versus^laquam aliquid sit: ; ; እምፀጋሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; etiam praepositiones compositas: እምቅድመ፡ , እምድኅረ፡ , እምታሕተ፡ ; nec non terminum, trans quem sit vel a quo incipiat aliquid: ላዕሉ፡ እምኔሁ፡ ; አፍአ፡ እምጥቅም፡ ἔξωθεν τοῦ τείχους ; ውስጠ፡ እምነ፡ መንጦላዕት፡ ; እምነ፡ – እስከ፡ inde a – usque ad^la ; ; ; .

b)nota locutionem adverbialem: መካን፡ እመካን፡ e loco in locum^la, ut: ዘይትፋለስ፡ ሀገር፡ እምሀገር፡ ( infra a): sed etiam እመካን፡ መካነ፡ e loco in locum^la, ut: መልአ፡ ምድረ፡ ስብሐቲሁ፡ እምወሰን፡ ወሰነ፡ implevit terram gloria tua a finibus ad fines^la Enc.

c)nonnumquam, omisso verbo removendi vel prohibendi, in structuris praegnantibus እምነ፡ eundem significatum habet, qui ei post verba prohibendi convenit; dixeris eum negativum^laet sejunctivum^la: ተፈጽመ፡ አፈ፡ አራዊት፡ እምነቢብ፡ obturatum est os bestiarum^la(prohibitus) a loquendo^lai.e. ute ne loquerentur^la ; ; ተገመንኩ፡ እምኔከ፡ polluta sum tibi^la(interdicta) ; etiam ሐሰ፡ ; ኀደረ፡ ህየ፡ እምዔሳው፡ ወልዱ፡ habitavit ibi, procul a filio suo^la ; ; ; { ; ( በሃም፡ ); ( ፅሩዕ፡ ); F.N. 10,8 ( የዋሂ፡ ).

d)post verba carendi^la, ut አጽምአ፡ ; M.M. f. 36 ጽሙእ፡ ; nec non varia exempla sub ጾመ፡ et ጾም፡ }.

2)significat egressum^lae loco, persona, re: ex^la, ab^la: ፃእ፡ እምነ፡ ምድርከ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; . Frequentissimus est hic usus, potissimum post verba egrediendi, surgendi, germinandi, expellendi, extrahendi, eripiendi, al. Deinde adhibetur denotandis

b)materiae, ex^laqua aliquid fit vel componitur: ; ; ; ; ; .

c)initio^la, a quo aliquid exorditur: Platt; ; ;

d)auctori, a^laquo aliquid factum est: ; ; ; ; verbo passivo: እምኔሁ፡ ተቀጽዑ፡ ዐናብርት፡ ; ; . Memorabile est compistum በእምነ፡ , quod in Cyr. satis frequenter occurrit, alias a me quidem nusquam repertum est: ኵሉ፡ በእምኔሁ፡ ወቦቱ፡ ἐν αὐτῷ καὶ δι᾽ αὐτοῦ ; ኵሉ፡ ቦቱ፡ ወበእምኔሁ፡ ተፈጥረ፡ πάντα δι᾽ αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸν ἔκτισται ; ኵሉ፡ በእምኔሁ፡ ቆመ፡ πάντα ἐν αὐτῷ συνέστηκε ; አብ፡ ይሁብ፡ በረከቶ፡ በእምኔሁ፡ ለወልድ፡ διανέμει ὁ πατὴρ δι᾽ υἱοῦ τὰ ἀγαθά ; al.

f)causae remotiori^la: propter^la, ob^la, prae^la: ; ; ; ; ; ; ; እምዐቢይ፡ ረኃብ፡ ; እምግርማከ፡ ; እምፍርሀት፡ ጐዩ፡ ; ; ; ; ; ; potissimum post verba, quae affectum animi significant, ut: ኀፈረ፡ , አንከረ፡ , ተፈሥሐ፡ al.

g)rarius causae instrumentali^laut ; .

h)normae^lavel causae^la, e qua judicatur, cognoscitur: ; ; ; ; .

i)fonti^la, unde aliquid petitur ; ; ; ; ; ; ; .

k)conditioni^la, in qua tamquam in fundamento nitens aliquis agit: ; .

3)significat partem^laex toto exemtam: ፩ እምኔሆሙ፡ ; መኑ፡ እምክልኤሆሙ፡ ; ክልኤቱ፡ እምኔክሙ፡ ; ; ; .

a)omisso vocabulo numerum definienti, significat: aliquid^la, aliquid^la, aliqua pars^la, ut: ሰይጣን፡ ይወዲ፡ እምኔክሙ፡ ውስተ፡ ሞቅሕ፡ e vobis^laaliquot^la ; 2 ; ; ዘይጸውር፡ እምኵሉ፡ በረከተ፡ ግብጽ፡ gestans^laaliquid e bonis Aegypti^la ; ; ; ; .

b)partitive satis frequentatum est post verba ነሥአ፡ , ወሀበ፡ , ኀርየ፡ , በልዐ፡ , ሰትየ፡ , ተርፈ፡ , አትረፈ፡ , መልአ፡ , ጸግበ፡ et ea quae similem habent significatum.

c)hoc እምነ፡ partitivum etiam aliam praepositionem sibi praemissam tolerat, ut: ይቤ፡ አረጋዊ፡ ለእምጠቢባን፡ uni e sapientibus^la

4)usurpatur comparative^la: prae^la; quam^la; et comparativo et superlativo denotando adhibetur; et cum adjectivis participiisque et cum verbis conjungitur: ዐቢይ፡ እምነ፡ major quam^la ; ; ; ሠናይት፡ እምአንስት፡ pulcherrima mulierum^la ; ; ትጠብብ፡ እምኵሉ፡ አርዌ፡ ; ; ; ያፈቅሮ፡ እምነ፡ diligebat cum magis quam^la ; እምኵሉ፡ ጽድቅ፡ ትመውእ፡ ὑπὲρ πάντα νικᾷ ἡ ἀλήθεια ; ለከ፡ ይበጽሐከ፡ እምነ፡ ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ; ; (20); እምነ፡ ክልኤሆሙ፡ ብእሲት፡ እንተ፡ ሠናይ፡ ልባ፡ -27.

a)post እምነ፡ comparativum alias praepositiones et genitivi notam ( ዘ፡ ), quae secundum enuntiationis structuram rei comparatae praemittendae erant, omittere licet: ; , quamquam etiam retineri possunt: ይኄይስ፡ ነቢር፡ ውስተ፡ ገዳም፡ እምስለ፡ ብእሲት፡ መግእዝት፡ ; ; .

b)hoc eodem እምነ፡ vel እም፡ duae enuntiationes integrae inter se comparari possunt; quod ubi fit, እምነ፡ conjunctionem potius quam praepositionem dixeris (quae idem valet quod እምነ፡ ዘ፡ ): ንደቅ፡ ውስተ፡ እደ፡ እግዚአብሔር፡ እምንደቅ፡ ውስተ፡ እደ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; , al.

5)Transfertur ad tempus^la: inde a^la, ex^la, abhinc^la: ; ; ; ; ; እምትካት፡ ; እምዓለም፡ ; እምይእዜ፡ ; እምቅድመ፡ ዓለም፡ inde ab initio mundi^la ; ; እምኔሁ፡ deinde^la ; ; እምዝ፡ post haec^la, deinde^la, deinceps^la, tunc^la, tum^la ; ; ; ; al. ( ዝ ; አሜሃ፡ , ሶቤሃ፡ ); እምዘ፡ et n. 194 እምአመ፡ ex quo^la(tempore) ; ; ; al. ( ዘ፡ ); ; ( አመ፡ ); እምነ፡ statim post^la ; እምሰሚዐ፡ ቃሉ፡ audita ejus voce^la In specie nota

a) ትውልድ፡ እምትውልድ፡ generatio alia post etiam^la ; ; ዕለተ፡ እምዕለት፡ ; et indecl. ዕለት፡ እምዕለት፡ diem alium post alium^la ; ዓም፡ እምዓም፡ ( supra b; et gramm.§ 163,2).

b)etiam locutionibus adverbialibus in Accusativo positis, ut: ይእተ፡ አሚረ፡ , ይእተ፡ ዕለተ፡ haec praepositio praefigitur: እምይእተ፡ ዕለተ፡ (v. ዕለቲ፡ ዕለት፡ ) ; እምይእተ፡ አሚረ፡ (v. እምይእቲ፡ አሚር፡ ) 30, 25; (cfr. እስከ፡ ; et እምድኅረ፡ ሕቀ፡ ; et ለለ፡ ) – እምነ፡ pronomino relativo ዘ፡ postponere licet, ut: ዘእምነ፡ ; . – እምነ፡ aliis praepositionibus praefigitur, ut: ላዕለ፡ , መልዕልተ፡ , መንገለ፡ , ማእከለ፡ , መትሕተ፡ , ቅድመ፡ , በይነ፡ , ኀበ፡ , ታሕተ፡ , ውስተ፡ , ዐውደ፡ , ዲበ፡ , ድኅረ፡ q.v.; et conjunctionibus, ut: ቅድመ፡ , አመ፡ , , ዘ፡ , ድኅረ፡ q.v.

ሀለወ

I,2(rarius per ሐ et ኀ ) Imperf. ይሄሉ፡ , የሀሉ፡ , ሀሊው፡ ( ), ሀልዎ፡ et ሀልዎቶ፡ ; in Perf. 3 masc. praeter formam ሀለወ፡ etiam forma contracta ሀሎ፡ usitatissima est ( gramm.p. 142 2), nec non in 3 fem. ሀሎት፡ efferri et scribi potest ( ). Sed erravit J. Ludolfus, cum inter formas ሀሎ፡ et ሀለወ፡ significationis discrimen interesse censeret (in 1 et 2), nam omnibus fere in locis, ubi ሀለወ፡ vel ሀሎ፡ occurrit, diversi libri mss. utramque formam promiscue usurpatam exhibent. [Radicem ሀለወ፡ comparandam propono cum arab. حَالَ ( حَول ) et substantivo حَالٌ ; eodem modo literae radic. secundae et tertiae ordo permutatus est inter ኀለወ፡ et خال ( خَول ), ኀለየ፡ et خال ( خَيْل ), al. Sed quamvis prima radicis significatio in vertendo, mutando, circumagendo^lasit, tamen miro quodam genii linguae innati lusu verbo notio existendi^laaddicta est, alteri autem verbo ኮነ፡ , cujus notio prima a stando^lapetita est, significatio oriendi, fiendi, accidendi^lacontigit. Amh. sonat አለ፡ ]. Significat:

1)esse^la, existere^la. Neque tamen ad praedicatum cum subjecto copulandum adhiberi solet, sed existentiam subjecti nudam ponit, aut absolute, aut tamquam in aliquo loco, statu, tempore, actione versantis: ሀሎ፡ ፩ ብእሲ፡ ; . ኢትፍቱ፡ ሀልዎ፡ ምስሌሆሙ፡ . ሀሎኩ፡ ውስተ፡ ባቢሎን፡ ; በአምጣነ፡ ሀለውኩ፡ ; ኢትፍራህ፤ ሀሎኩ፡ ምስሌከ፡ ; n. 4 ; ; እግዚኦ፡ ሀሎከ፡ ማእከሌነ፡ ; ይከውኑ፡ ከመ፡ ዘኢሀለዉ፡ ; ውስተ፡ እዴሆሙ፡ ሀለወት፡ ሠናይቶሙ፡ ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ ዲበ፡ ምድር፡ .

a)Creberrime ipsum Perf. ሀለወ፡ notionem temporis praesentis suggerit: አንበሳ፡ ሀሎ፡ ውስተ፡ ፍኖት፡ λέων ἐν ταῖς ὁδοῖς ; አይቴ፡ ሀሎ፡ ubi est?^la ; ; ; ; አነ፡ ውእቱ፡ ዘሀሎ፡ ἐγώ εἰμι ὁ ὤν ; ሀለወ፡ ወኢሀለወ፡ ἦν καὶ οὐκ ἔστι ; sed haud minus frequenter ሀለወ፡ tempore praeterito vertendum est: ጸሐፍ፡ ኵሎ፡ ነገረ፡ ዘሀሎ፡ ውስተ፡ ክርታስ፡ ; ሀሎኩ፡ አነ፡ ኀበ፡ ፈለግ፡ ; ; ; ; ; . Imperfectum tempus futurum significat: ወለዓለምኒ፡ ትሄሉ፡ ; ; ; ; ; sed etiam de tempore praesenti usurpatur: ዘሀሎ፡ ወይሄሉ፡ ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν ; ; የኀልፍ፡ ከመ፡ ጽላሎት፡ ወኢይሄሉ፡ እንከ፡ . De enuntiationibus conditionalibus conferre licet exempla ; ; ; ኀበ፡ ሀሎ፡ ደመና፡ ህየ፡ ሀሎ፡ መንፈስ፡ ; et al.

b)Construi potest cum loci: ሀለዉ፡ ሐቅለ፡ erant in agro^la ; ; ; ; 2 ; እንዘ፡ ሀሎ፡ ዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ . .

c)Nonnunquam ope verbi ሀለወ፡ praedicatum subjecto copulatur; quod si fit, praedicatum in ponere licet ( gramm.p. 346): ለዘ፡ ሀለወ፡ ድልወ፡ ei, qui paratus fuerit^la ; ; sed notio existendi huic verbo tam firmiter inhaeret ut praedicatum appositionis instar saepius in Nomt. ponatur: ሀለወ፡ ድፉን፡ ; ; ወእሙንቱሂ፡ ሀለዉ፡ ቅዉማን፡ al.

d)Aethiopes verbum ሀለወ፡ cum Imperfecto alius verbi componunt, ut durationem actionis denotent, sive in tempus praeteritum incidat: ሀሎኩ፡ እሰክብ፡ dormiebam^la ; ; ; ; ; ; ; ; ; sive in Praesens: ሀሎ፡ ይነብር፡ በየማነ፡ እግዚአብሔር፡ , vel praesens instans: ይመጽእ፡ ሀሎ፡ venturus est^la ; ትሠጠም፡ ሀለወት፡ ; ሀለወት፡ ትወልድ፡ ; sive in futurum አንተ፡ ሀለወት፡ ትትፌጸም፡ ; Platt; ዘይከውን፡ ሀሎ፡ . Simili modo cum alius verbi Infinitivo verbali coniungitur, eodem sensu: ሀሉ፡ ተወኪለከ፡ ἴσθι πεποιθώς et al.; nec non እንዘ፡ Imperf. sequi potest: በኵሉ፡ መዋዕለ፡ ሕይወትየ፡ ሀለውኩ፡ እንዘ፡ እዜከሮ፡ ለእግዚአብሔር፡

e)Opponitur ዘሀሎ፡ id quod est^lai.e. praesens^laei quod venturum vel futurum est ( ዘይመጽእ፡ , ዘይሄሉ፡ , ዘይከውን፡ ) ; ( τὰ ἐνεστῶτα ) , quamquam aliis in locis ዘሀሎ፡ id, quod factum est^la τὸ γεγονός , significat, .

f)Theologis et philosophis ሀልዎ፡ et ሀልዎት፡ est existentia^la, essentia^la, ut እግዚአብሔር፡ አምጻኤ፡ ኵሉ፡ ዓለም፡ እምኀበ፡ ኢሀልዎ፡ ኀበ፡ ሀልዎ፡ Deus qui totum mundum^la ἐκ τοῦ μὴ εἶναι εἰς τὸ εἶναι perducit^laFal. f. 83; እግዚአብሔር፡ ለሰብእ፡ እምሀልዎ፡ አግብኦ፡ ውስተ፡ ሞት፡ ; Hippocrates et Galenus docent: ነፍስሰ፡ ኢትሄሉ፡ ዘእንበለ፡ ዳእሙ፡ በሀልዎተ፡ ሥጋ፡ ወተኀልፍ፡ በኅልፈታ፡ ሀልዎታት፡ entia^la( τὰ γεγονότα ) saepissime in Chrys., ut

2)instare^la, futurum esse^la: ክልኤቱ፡ ዓመት፡ ኀለፈ፡ ዘረኃብ፡ ወዓዲ፡ ሀሎ፡ ኀምስቱ፡ ዓመት፡ ; . Construi solet cum , verbi, ut conveniat Graeco μέλλειν Infin. n. 5( gramm.p. 138): እለ፡ ሀለዎሙ፡ ይእመኑ፡ ቦቱ፡ οἱ μέλλοντες πιστεύειν ἐπ᾽ αὐτῷ ; ; ; ; ; ; vel simplici Futuro Graeco: ; ; ; ; . Haud raro ሀልዎ፡ post verbi collocatur; ያእምርዎ፡ ሀለዎሙ፡ ; ; ; . Sed multis aliis in locis haec phrasis Graeco δεῖ seq. Infin., Latino oportet^la, necesse est^larespondet, quippe cum ሀለወ፡ cum conjunctum significare possit convenit ei, ut^lavel oportet^la( infra ). Ita legitur: ሀለወክሙ፡ ትትወለዱ፡ δεῖ ὑμᾶς γεννηθῆναι ; ; ; ; . Etiam ከመ፡ subjunctivo praeponere licet: ሀለወኒ፡ ከመ፡ እዜንዎን፡ Rarius libri et mss. et impressi in hac phrasi pro verbi Imperf. praebent: ሀለዎ፡ ይትሌዐል፡ Caeterum non modo ሀለወ፡ cum , sed etiam verbum ሀለወ፡ personaliter flexum, Subjunctivo praepositum, idem significare potest: ዘሀለወ፡ ይኩን፡ ; ; ; ሀሎነ፡ ኵልነ፡ ንብጻሕ፡ ; Polygl., ሀለውነ፡ ንሕምም፡ { : Weninger, Verbalsystem^lap. 271, n. 430}.

3)exstare^la, reperiri^la, esse^la: እስመ፡ ሀሎ፡ ዘያሐምም፡ ἔστι γὰρ ὁ ταπεινῶν ; ሀለወ፡ ዘይብዕል፡ በብዝኀ፡ ጠዊዕ፡ ; ; ; ; ; ; ልሂቅኒ፡ ወአእሩግኒ፡ በኀቤነ፡ ሀለወ፡ ; ; ; ; ; ኢሀሎኑ፡ ህየ፡ ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ ; ኢሀለወት፡ ኀበ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ οὐχ εὑρέθη ; ; ኵሉ፡ ዝንቱ፡ ኢሀለወ፡ ኀበ፡ ጻድቃን፡ haec omnia apud justos non reperiuntur^la( accidunt^la) ; ሀሎ፡ ኀቤከ፡ πάρεστί σοι , subest tibi^la, .

4)durare^la, manere^la, vivere^la, esse^la: ዘይሄሉ፡ ለዓለም፡ μένων εἰς αἰῶνα ; ; ዘሀለወ፡ ዘልፈ፡ 1 ; ወአንተሰ፡ ትሄሉ፡ σὺ δὲ διαμένεις ; አብያተ፡ ጻድቃን፡ ይሄልዉ፡ οἶκοι δικαίων παραμένουσι ; ; ሕሊና፡ ልብከ፡ ኢይሄሉ፡ ; ኢይሄሉ፡ በመሐላሁ፡ jusjurandum non servat^la ; ሀልዎትከ፡ በዝ፡ ἀντέχεσθαι ἐν τούτῳ ; ሀልዉ፡ በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ; ኢትሄሉ፡ ለዓለም፡ οὐ κατοικηθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα ; ; ; perdurare^la ; opponitur ተሀጕለ፡ ; nonnunquam synonymum est verbo ሐይወ፡ ut ወቦ፡ እለሂ፡ ሀለዉ፡ እስከ፡ ይእዜ፡ ; እመ፡ ሀሎኩ፡ ትሬኢ፡ ወእመ፡ ሐየውከ፡ ታአምሮ፡ , nec non ይሄሉ፡ በተስፋ፡ κατασκηνώσει ἐπ᾽ ἐλπίδι .

5)versari in aliqua re^la: ውስተ፡ መስሎ፡ ነገር፡ ኢይሄልዉ፡ ; እንዘ፡ ሀለወት፡ ውስተ፡ ማሕምመ፡ ወሊድ፡ ; ኢሳይያስ፡ ሀሎ፡ በራእየ፡ እግዚእ፡ .

6)se habere^la(de valetudine, conditione, caet.), quo sensu ኮነ፡ usitatius est: ከመ፡ ይስማዕ፡ ዜናሃ፡ ዘከመ፡ ሀለወት፡ ; ናአምር፡ ዘከመ፡ ሀለዉ፡ πῶς ἔχουσι ; እፎ፡ ሀሎከ፡ quomodo vales?^laLud.

7)adesse^la, praesentem esse^la: ኢሀሎ፡ ምትየ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ πάρεστι ; ; ; ; ለእመ፡ ኢሀሎኩ፡ ἀπὼν ; ; ሀልዎ፡ በሥጋ፡ παρουσία τοῦ σώματος ; ; ; ; ; በሀልዎተ፡ ሰብእ፡ coram hominibus^la ; ኵልነ፡ እለ፡ ሀሎነ፡ ዝየ፡ omnes qui adsumus^la ; ለኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ omnibus, qui aderant^la

8)Ubi subjunctum habet, ሀለወ፡ pariter ac ኮነ፡ significare potest: convenit ei^la, decet eum^la, cadit in eum^la, ut እመቦ፡ ዘስሕተ፡ ውስተ፡ ዘከመዝ፡ ግብር፡ ሀለዎ፡ n. 6 ንስሓ፡ ፫ ዓመት፡ ፍጹም፡ poenitentia triennii integri ei injungenda est^la b. Ita saepissime cum Subjunctivo verbi construitur, supra Etiam sine pronomine subjuncto eundem sensum habet : ዘኢሀሎ፡ τὰ μὴ δέοντα (Platt: ዘኢህልው፡ ).

Cross-references: also ሀልዎ፡ (TraCES)

ክልኤቱ

a)repetitum vel praefixo በበ፡ , ለለ፡ , bini^la: ክልኤተ፡ ክልኤተ፡ ; ; በበክልኤቱ፡ ; ; .

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose