Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

I,1, rarius I,2, I,1 ይኵሲ፡ [referendum videtur ad familiam radicum חָצָה , קָצָה כָּסַח al., late propagatam]

I)intransit. saucium esse^la: ሉቃስ፡ ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ ወንጌላዊ፡ ፈውስ፡ ለቍስለ፡ ልብየ፡ እስመ፡ ትኰሲ፡ (sc. ልብየ፡ ) በእንተ፡ ብሂለ፡ ቃል፡ ወመጽአ፡ መልአክ፡ ዘይጼንዖ፡ (quia de hoc verbo – – comprehendendo anxius est animus), M.M. f. 99. II) transit.:

1)dividere^la, discindere^la: ንከፍሎ፡ ወንኰስዮ፡ ለአማኑኤል፡ እምህሃዌሁ፡ ዘውእቱ፡ ሕይወት፡ ἐκ τοῦ κατὰ φύσιν εἶναι ζωὴν ἐκπέμψομεν τὸν Ἐμμανουήλ , Cyr. ad

2):

a)rescindere^la, dissolvere^la, diluere^la, tollere^lasententiam: እለሰ፡ ይብሉ፡ አኮ፡ ቃል፡ ዘኮነ፡ ሥጋ፡ ወኢተወልደ፡ በሥጋ፡ እምብእሲት፡ ይኰስይዋ፡ ለአሚን፡ ἀναιροῦσι τὴν οἰκονομίαν Cyr. c. ; እለ፡ ይመክሩ፡ ኰስየ፡ ልደቱ፡ τὸ ἀναιρεῖν πειρᾶσθαι τὴν τοῦ λόγου γέννησιν Cyr. c. ; እለ፡ ይፈቅዱ፡ ይኰስይዋ፡ ( I,2) ለትንሣኤ፡ τοῖς ἀναιρεῖν ἐθέλουσι τὴν ἀνάστασιν Cyr. c. ; Cyr. c. ; ኰሰይካ፡ ለሃይማኖት፡ ἀνατρέψαι τὴν πίστιν hom. Rhegini in ; እኅቱ፡ በኀይለ፡ ሥራይ፡ እንተ፡ ፍጥረታት፡ ትኰሲ፡ (i.e. vi incantationis vim naturarum irritam facit^la) Enc. ( Acta hujus diei).

b)refellere^la, refutare^la, vitii arguere^laaliquem, : በብዙኅ፡ ይኰስዮሙ፡ ቃላተ፡ ዘቅዱሳት፡ መጻሕፍት፡ Cyr. ad ; ለ፡ pers.: ዝሰ፡ ነገር፡ ብሂሎቱ፡ (talia verba dicere) ኢኮነ፡ ሠናየ፡ አላ፡ ባሕቱ፡ ይኰሲ፡ ለእለ፡ የአምኑ፡ ከመዝ፡ (sed tantum diluit iis, qui ita credunt, fidem eorum, i.e. eos refellit) Cyr. ad ; እስመ፡ ይኰሲ፡ ሎቱ፡ ልደቶ፡ Cyr. c. – Voc. Ae.:^la ይኰሲ፡ ዘ፡ ይከፍል፡ ወቦ፡ ዘ፡ ያቀልል፡ ; Voc. ad Cyr.: ይኰሲ፡ ዘ፡ ይከፍል፡ ይጠፍእሂ፡ ይትበሀል፤ ኰሰይነ፡ ዘ፡ ዘለፍነ፤ ይኰስይዎ፡ ዘ፡ ያቀልልዎ።

እለ፡ እስክንድርያ

vel እለእስክንድርያ፡ vel እለስክንድርያ፡ Alexandria urbs (praefixa praepositione, እ prius abjici solet, ut ዘለእስክንድርያ፡ ).

እለስክንድሮስ

እለ፡ እለስክንድሮስ፡

እለ፡ እስክንድሮስ እለ፡ እስክንድሮስ

vel እለስክንድሮስ፡ vel እለስክንድሮስ፡ Alexander (Ptrr. Al. XIX; Ptrr. Al. XLIII). vel እለስክንድሮስ፡ vel እለስክንድሮስ፡ Alexander (Ptrr. Al. XIX; Ptrr. Al. XLIII).

ነፍጥ

1)naphtha^la: ዐይን፡ ዘታነቅዕ፡ ነፍጠ፡ ; ወነፍጥኒ፡ ይወፅእ፡ ላዕለ፡ ገጸ፡ ማይ፡ ; ;

2)bombarda^la, sclopetum^la(cfr. نَفَّاطٌ ), crebro in libris hist. Amh. Aeth., ut: Lusitani ነደፍዎ፡ ለግራኝ፡ በነፍጥ፡ Chron. Ax. — etiam ሞግእ፡

nafṭ rifle^en ‘espingarda^pt’ እለኒ፡ ያአምሩ፡ ገቢረ፡ ነፍጥ፡ ይትጌበሩ፡ ዘእንበለ፡ ዕረፍት፡ ‘e os que sabiam fazer espingardas, trabalharam sem descanço^pt’ 33 l. 23-24 (ed.); 50 l. 43, 51 l. 1 (tr.)

Leslau
ነፍጥ nafṭ naphtha^en, rifle^en 390a

እለ፡ እስክንድርያ

vel እለእስክንድርያ፡ vel እለስክንድርያ፡ Alexandria urbs (praefixa praepositione, እ prius abjici solet, ut ዘለእስክንድርያ፡ ).

ዝኩ

et ዝክቱ፡ demonstr. ille^la, iste^la( gramm.§ 146,1,b). Compositum est ex ዝ፡ et ኩ፡ , quare nonnumquam particula brevissima ሰ፡ inter ዝ፡ et ኩ፡ inseritur, ut: ዳኅንኑ፡ n. 1057 ዝሰኩ፡ አቡክሙ፡ ; ዝሰኩ፡ ዘምስሌከ፡ Deg. –

1)Ejus formae sunt

α) ዝኩ፡ m. , raro fem. ( ; ዝኩ፡ አንስት፡ ^b); ዝኰ፡ ( Platt; Platt; Platt; ; ; var; var; ; ; var; ; ), vel ዝኩ፡ ( ; ; ; ); fem. እንትኩ፡ ( ; ; እንትኩ፡ ራእይ፡ እንተ፡ ርእየ፡ ); እንትኩ፡ vel እንትኰ፡ vel እንተኩ፡ .

β) እልኩ፡ ( ; ; ; ; ; ; ).

α) ዝኵቱ፡ et plerumque ዝክቱ፡ m. ( ; ; ; ; al. crebro), ዝኵተ፡ vel ዝክተ፡ ( ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዝኵተ፡ Org.); fem. እንታክቲ፡ ; ; ; 1 ; ; ; ; ; ; ), እንታክተ፡ nondum reperi.

β) እልኵቱ፡ vel እልክቱ፡ ( ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; al.; እለኵቱ፡ ); እልክተ፡ ( ; ); fem. etiam እላክቱ፡ .

2)Usurpatur

a)ad demonstranda remotiora: ille^la, iste^la, ἐκεῖνος , ut: እንታክቲ፡ ምድር፡ ; በእንታክቲ፡ ዕለት፡ ; ; ; አብትረ፡ እልኩ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዝኩ፡ ዘ፡ .

α)opponuntur ዝ፡ vel ዝንቱ፡ hic^la, alter^laet ዝኩ፡ vel ዝክቱ፡ ille^la, alter^la, ut: ለእሉ፡ መንገለ፡ እልክቱ፡ ; ; ^b,25; ; ; ; ; ; ; ; ; ; vel እልክቱ፡ – እሉ፡ ; rarius ዝክቱ፡ – ዝክቱ፡ ἡ μὲν – ἑτέρα δέ ; ዝኵቱ፡ – ውእቱ፡ iste^la– ille^la

β)ille^lai.e. futurus^la, venturus^la: አንተኩ፡ τὴν μέλλουσαν ; ; ; .

γ)contemtim: ; ; .

b)ad demonstrandam personam vel rem modo memoratam et notam: is^la, ut: ህየንተ፡ ደመ፡ ዝክቱ፡ ἀντὶ τοῦ αἵματος αὐτοῦ ; ኵሎሙ፡ እልክቱሰ፡ ; ዝኩ፡ ዘ፡ is qui^la ; ; ዝኩ፡ ዘይለብስ፡ ; ; ; ; እልክቱ፡ እለ፡ ፡ ; quare creberrime articulo Graecorum definito ὁ ἡ τό respondet: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ለዝኩ፡ ዘመጽአ፡ τὸν ἥκοντα ; ; ; , al. sexcenties.

c)Pro neutro Latinorum accipitur: ; አላ፡ ባሕቱ፡ ጠይቅ፡ ዝክተ፡ ዘይብሉ፡ Cyr. c. ; ; ; .

ዘ መኑ መኑ ዘ ዘ ታሕተ ህየ

nota Genitivi ( gramm.§ 145; § 186).

1)Sicut ዘ፡ , ita notam Genitivi ዘ፡ secundum genera et numeros eorum a quibus pendet nominum variare licet, m. ዘ፡ , fem. እንተ፡ , እለ፡ , ut: ዕፀ፡ በለን፡ እንተ፡ ላሕ፡ ; ; መኃትው፡ እለ፡ ወርቅ፡ ; ; at plerumque ዘ፡ post nomina utriusque generis et numeri usurpatur.

2)Ejus usus potissimus hic est:

a)ubi nomen regens statum constructum non admittit, ut: ማርያ፡ እንተ፡ ያዕቆብ፡ Maria Jacobi ; ; ዘመኑ፡ አንተ፡ cujus es tu? ; vel duos Genitivos sibi subjunctos habet (quorum alter statu constr., alter nota ዘ፡ significatur), ut: ብእሲትከ፡ እንተ፡ ንእስከ፡ uxor n. 1032tua juventutis tuae ; አዋልዲኪ፡ እለ፡ ሐቅል፡ ; ; ; ; ; ; ; ኦዘክርስቶስ፡ አፍቅሮተ፡ ሰብእ፡ Deg.; vel Genitivus alia voce interjecta a suo nomine sejunctus est, ut: በዕለት፡ ዐባይ፡ እንተ፡ ኵነኔ፡ ; ; vel ad nomen statui constr. subjunctum aliud additur, ut: መራኁተ፡ ሞት፡ ወዘሲኦል፡ ; ; አብያቲከ፡ ወዘዐበይትከ፡ ; ; ; ; ; .

b)ubi nomen cui Genitivus subjunctus est vel reticere vel non repetere libet: ይከውኑ፡ ኵሎሙ፡ ዘአምላክ፡ omnes erunt ; ; ; ; ; ላህም፡ ለእመ፡ ወግዐ፡ ዘካልኡ፡ (i.e. bovem alius^la) ; ቃል፡ ቃለ፡ ያዕቆብ፡ ወእደው፡ እለ፡ ዔሳው፡ ; ; ; .

3)Praeterea de significatione voculae ዘ፡ notanda sunt haec:

a)Usurpatur de materia, e qua quid factum est

α)ex^la: ምሕራማቲኪ፡ ገብሩ፡ ዘቀርነ፡ ነጌ፡ ἐξ ; ግበር፡ ለከ፡ ታቦተ፡ እንተ፡ ዕፅ፡ ἐκ ξύλων ; annot.; .

β)substantivis materiae praepositum adjectiva materiae efficit: ጽላት፡ እለ፡ እብን፡ ; ዘዕፅ፡ ; ዘብሩር፡ ; ዘጸጕረ፡ ገመል፡ ; al.

b)Crebro (sicut ذو ) simul vim pronominis demonstrativi in se continet: is qui est^laalicujus i.e. pertinens ad^laaliquem vel aliquid, praeditus^la, possidens^la.

α) ለክሙ፡ ለእለ፡ ብሔረ፡ ሮሜ፡ ; በእንተ፡ እለ፡ ጌዴዎን፡ ; እምነ፡ እለ፡ ሳኦል፡ ex hominibus^lai.e. servis Sauli^la ; እለ፡ ኢዩ፡ ; ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ቤቱ፡ ; ምስለ፡ እለ፡ አዛርያ፡ Dan. apocr. 3,25; ዕደው፡ እለ፡ ዳታን፡ ወአቤሮን፡ ; አኮ፡ ክመ፡ ዘበለስ፡ ዘትገብሩ፡ τὸ τῆς συκῆς ; ; .

β) ዘለምጽ፡ lepra praeditus^lavel affectus^lai.e. leprosus ; ; ዘጋኔን፡ ; ; ዘሢበት፡ ; ዘሕብር፡ ; ዘጽድቅ፡ ; እለ፡ ዐመፃ፡ ; ዘሥጋ፡ ; ; ዘነፍስ፡ ; ; ዘመንፈስ፡ ; ; ; al.

4)Nota Genitivi ዘ፡ ubi duplicatur, ዘዘ፡ , vim distributivam nanciscitur, ut ; plura exempla ዚአሁ፡

interrog. ( gramm.§ 63; gramm.§ 147,b; gramm.§ 198,c). Nonnisi ad personas refertur, rarissime ad res, ut መኑ፡ የዐቢ፡ መንግሥተ፡ ሰማያትኑ፡ ወሚመ፡ ገነት፡ (aliter se habet phrasis መኑ፡ ስምከ፡ quam infra). Est gen. masc. et fem. , et ; quamquam nonnumquam praemisso እለ፡ a singulari distinguitur: እለ፡ መኑ፡ እሙንቱ፡ አኀውየ፡ ; ; እለ፡ መኑ፡ እሙንቱ፡ τίνες εἰσίν; Accusativus est መነ፡ , rarius መነሃ፡ ; ; መነሃ፡ እጼውዕ፡ Org.; sed passim etiam መኑ፡ ut ;

1)est interrogativum: quis^la, quae^la, qui^la, quae?^la መኑ፡ ዝንቱ፡ ; ; ; ; ; ; ; መኑ፡ ይእቲ፡ ዛቲ፡ ; ; አንቲ፡ መኑ፡ አንቲ፡ ; ; መኑ፡ ውእቶሙ፡ እሉ፡ ; መኑ፡ ወመኑ፡ አንትሙ፡ ; መነ፡ ; ; ; ; Gen. notatur aut praemisso nominis statu constr.: ወልደ፡ መኑ፡ ዝንቱ፡ ; በርስተ፡ መኑ፡ እንከ፡ አኀድር፡ ; ; ; ; aut nota Gen. ዘ፡ , እንተ፡ , እለ፡ , ut: ዘመኑ፡ ዝአልባስ፡ ; ; ; ; ; እለ፡ መኑ፡ አንትሙ፡ ; praepositiones praemissas admittit: ለመኑ፡ ; ; ; ; ; ; በመኑ፡ ; ; ; ኀበ፡ መኑ፡ ; ; እምነ፡ መኑ፡ ; እምኀበ፡ መኑ፡ ; በእንተ፡ መኑ፡ ; al.

a)uter^la, utra?^la ; ; ; ; .

b)ad res refertur, ubi in his personarum notio inest: መኑ፡ ስምከ፡ ; ; ; ; ;

c)in interrogationibus obliquis: ; ; ; ; ; ; .

d) መኑ፡ እምነ፡ quis eorum?^la ; .

e)nomen sibi appositum cum መኑ፡ haud toleret, lat. qui^la, qualis?^la(vel pronomine adjectivo አይ፡ vel) phrasi መኑ፡ – ዘ፡ circumscribitur: መኑ፡ ( ውእቱ፡ ) ብእሲ፡ ጠቢብ፡ ዘይሌብዎ፡ ለዝንቱ፡ ; ; መኑ፡ ባዕድ፡ ዘ፡ ; ; .

f)intenditur interrogatio formulâ መኑ፡ ውእቱ፡ ዘ፡ quis tandem? quisnam? ubi est qui?^la መኑ፡ ውእቱ፡ ዘኢይስሕት፡ በአፉሁ፡ ; ; ; ; ; ; ; .

2)optative usurpatur, vel Imperf.: n. 187 መኑ፡ ይሁበኒ፡ አእምሮ፡ ; ; ; መኑ፡ ይሠይም፡ ዐቃቤ፡ ላዕለ፡ አፉየ፡ ; ; vel እም፡ ( እመ፡ ) Perf., ut: መኑ፡ እምአስተየኒ፡ ; ; ; ; ; ; ; vel simplice .

3)indefinitum fit adjecto ሂ፡ , quare dicas: መኑሂ፡ aliquis^la, aliqua^la( ullus^la, quisquam^la): ዘይዘብጥ፡ መነሂ፡ ; ; potissimum usitatur in sententiis negativis: ኢ፡ – መኑሂ፡ , አልቦ፡ – መኑሂ፡ nemo^laut ; ; ; ; ; ; ; ዘትጸልእ፡ ለሊከ፡ ኢትግበር፡ ለመኑሂ፡ ; et praemisso ወ፡ usurpatur ወኢመኑሂ፡ vel ወኢመኑ፡ et ne unus quidem^la, nemo omnino^la, ut ; ; . Memorabilis est locutio: ወለእመኒ፡ መኑ፡ ኮነ፡ ὅστις ἂν ᾖ (Platt: መኑሂ፡ ዘኮነ፡ ከዊነ፡ ).

a)uter^la, utra?^la ; ; ; ; .

b)ad res refertur, ubi in his personarum notio inest: መኑ፡ ስምከ፡ ; ; ; ; ;

c)in interrogationibus obliquis: ; ; ; ; ; ; .

d) መኑ፡ እምነ፡ quis eorum?^la ; .

f)intenditur interrogatio formulâ መኑ፡ ውእቱ፡ ዘ፡ quis tandem? quisnam? ubi est qui?^la መኑ፡ ውእቱ፡ ዘኢይስሕት፡ በአፉሁ፡ ; ; ; ; ; ; ; .

et ( gramm.§ 147; gramm.§ 169,5).

A): m. ዘ፡ , fem. እንተ፡ , እለ፡ qui^la, quae^la, quod^la.

1)De constructione hujus pronominis ( gramm.§ 201; § 202).

a)Formae pronominis secundum numeros et genera variantur, ut: ኢየሱስ፡ ዘተብህለ፡ ክርስቶስ፡ ; ምድር፡ እንተ፡ ኢኮነት፡ እንቲአከ፡ ; ; ; አጥባት፡ እለ፡ ኢሐፀና፡ ; ቢጾሙ፡ እለ፡ ውስተ፡ ካልእ፡ ሐመር፡ ; sed ubicumque nomen, ad quod referatur, praemissum est, ዘ፡ simplex (tamquam nota relationis generalis) sufficere potest, ut: አንስትያ፡ ዘኀረዩ፡ (quas) ; አባግዕ፡ ዘአልቦ፡ ኖላዌ፡ ; . (De እንተ፡ qui^lapro ዘ፡ vid. infra sub B,2).

b)Pronomen relativum in Accusativo positum esse, aut e contextu subintelligitur, ut: ቃል፡ ዘይቤሎሙ፡ ; ዐጸደ፡ ወይን፡ ዘወሀቦ፡ ለዮሴፍ፡ ; ; aut pronomine sive verbo sive notae Accusativi suffixo notatur: እብን፡ እንተ፡ መነንዋ፡ ; አሕዛብ፡ እለ፡ አውፅኦሙ፡ ; አምላክነ፡ ዘኪያሁ፡ ተወከልነ፡ . Genitivus pronomine ei nomini, a quo Genitivus pendet, suffixo notatur, ut: አመት፡ እንተ፡ ስማ፡ አጋር፡ ancilla^la(quae nomen ejus i.e.) cujus nomen Agar^la ; ሕዝብ፡ እለ፡ ኢትሰምዕ፡ ነገሮሙ፡ . Praepositiones pronomini relativo

α)vel (sicut in aliis linguis Semiticis) postponuntur eaeque pronomine suffixo (ad idem nomen ad quod refertur relato) munitae: ምድር፡ እንተ፡ ውስቴታ፡ ነበረ፡ terra^la(quae in ea i.e.) in qua habitaverat^la ; ; ; ዘመጻእኪ፡ ኀቤሁ፡ ad quem venisti^la .

β)vel (quamquam rarius) praemittuntur: ወኵሉ፡ ውስተ፡ ዘወድቀ፡ በድኖሙ፡ καὶ πᾶν ἐφ᾽ ὃ ἂν ἐπιπέσῃ ; በኵሉ፡ በዘአመከሮ፡ ; ሰይፍ፡ በዘይቀትለነ፡ ; ; ; ; ; ; ; ጽንዕ፡ በዘ፡ ይትዌከሉ፡ ረሲዓን፡ ; ; ; ; ; .

γ)denique et praemittuntur et suffixo munitae postponuntur: በዘቦቱ፡ ; ; ; ; ; . – Pronomini relativo, ubi ratione modo dicta complementum pronominis suffixi adjectum est, passim ለ፡ praefigitur, quo illud pronomen suff. ad referendum esse significetur: ለእለ፡ ውስቴቶሙ፡ ሀሎከ፡ ἐν οἷς σὺ εἶ ; ወቦ፡ ለዘወሀቦ፡ et erat cui dedit^la ; አልቦ፡ ለዘየኀፍሮ፡ nemo est quem vereatur^la(ne interpreteris: nemo est qui eum vereatur^la)

c)Praepositiones longiores quae secundum legem sub b,β dictam praeponendae erant, pronomini relativo postponere licet: ዘእምነ፡ (pro እምነ፡ ዘ፡ ) ; ; እለ፡ እምኀበ፡ ; እንተ፡ ኀበ፡ ; ዘኀበ፡ ; ; n. 1030 ዘእምአመ፡ .

d)nonnumquam in Accusativo loci et temporis, ponitur: መካን፡ እንተ፡ ὁ τόπος ἐν ᾧ ; ፭ ዓመት፡ ዘ፡ ἐν οἷς ; ; . . ; .

e)Enunciationem relativam ei nomini, cui apposita est, postponere non necesse est sed etiam praemittere licet, ut: ኢትእርዩ፡ ዘወድቀ፡ እክለ፡ . ; ; . Nec raro illud nomen attractione in enunciationem relativam transmittitur: ዛቲ፡ ይእቲ፡ ዳግሚትየ፡ ዘጸሐፍኩ፡ መጽሐፈ፡ (pro መጽሐፍ፡ ) ; ; ; ; ; ; (plura gramm.§ 201).

2)De significatione pronominis.

a), ubi nomen ad quod referatur non memoratum est exponitur

α)is qui^la, ejus qui^la, ei qui^laal.: ብፁዓን፡ እለ፡ ይላሕዉ፡ beati ii qui lugent^la ; ምንተ፡ እረግም፡ ዘእግዚአብሔር፡ ኢረገመ፡ (eum quem) ; ደመ፡ ዘቀተለ፡ (ejus qui) ; ዕሤተ፡ እንተ፡ ገበርኩ፡ ሠናይተ፡ praemium ejus quod feci boni ; ዘእለ፡ eorum qui^la ; ለእለ፡ ይፈቅዱ፡ ይትፈወሱ፡ አሕየዎሙ፡ (eos qui) ; ምስለ፡ እለ፡ ሞቱ፡ (cum iis qui mortui sunt) ; እእሪ፡ እክለ፡ ኀበ፡ እለ፡ ረከብኩ፡ ሞገሰ፡ (apud eos apud quos) .

β)quicumque^la, quisquis^la, ; ; ; ; ; ; ; , al.; ( ዘኮነ፡ col. 864); በዘፈቀድከ፡ ኰንን፡ ኪያየ፡ (quocumque modo volueris) ; et duplicatum ዘዘ፡ . At plerumque ኵሉ፡ ዘ፡ , ut: ኵሉ፡ ዘታሕተ፡ ሰማይ፡ ; ኵልክሙ፡ እለ፡ πάντες ὅσοι ; ; al. crebro.

γ)si quis^la: ዘርኢከ፡ እምውስቴቶሙ፡ ጠቢበ፡ ትልዎ፡ τίς σοφός ; αὐτῷ προσκολλήθητι ; ዘኪያሃ፡ አፍቀረ፡ አፍቀረ፡ ሕይወቶ፡ ; ; .

δ)qualis^la: እመ፡ ትገብር፡ ሠናየ፡ አእምር፡ ለዘ፡ ትገብር፡ τίνι ; ምንዳቤ፡ ዘኢኮነ፡ እምቅድመ፡ ዓለም οἵα ; mos ዘኢኮነ፡ እምቅድመዝ፡ Org.

ε)de ለእለ፡ quot^la, quotcumque^la ለለ፡ col. 25.

b) ዘ፡ crebro pronomine Latinorum neutro exponendum est: አልቦሙ፡ ዘይበልዑ፡ non habebant quod ederent ; ; ; ; al.; rarius እንተ፡ pro neutro usurpatur, ut: አድኅነኒ፡ እምእንተ፡ እፈርህ፡ ῥῦσαί με ἐκ τοῦ φόβου μου apocr.

c) ዘሂ፡ – ዘሂ፡ alius^la– alius^la ; ; ; ናሁ፡ እለሂ፡ – ወእለሃ፡ .

d)de ቦ፡ ዘ፡ vel ቦ፡ እለ፡ quidam^la, et^la ቦዘ፡ – ቦዘ፡ alius – alius^la ቦ፡ col. 481.

e)de አልቦ፡ ዘ፡ nullus^la, nihil^la አልቦ፡ col. 717.

f)de ከመዘ፡ quasi^la, tamquam^laet ዘከመ፡ sicut^la ከመ፡ col. 827.

g) ወዝኒ፡ ዘ፡ ; ; et plerumque ወዘ፡ quod autem ad id attinet quod^la ; ወዘኒ፡ ይቤ፡ ; ; ወዘሰ፡ ነገረ፡ ሞት፡ quod autem ad mortem attinet^la .

B)Conj.

1) ዘ፡

a)quod^la( daß^de)

α)ad complendam et exponendam notionem antea brevius significatam: ምንትኑ፡ ውእቱ፡ ዝንቱ፡ ዘአፍጠንከ፡ ረኪበ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; .

β)post interrogationem, ubi causa interrogationis exponitur: ምንተ፡ ኮንከ፡ ዘተማሕፀንከ፡ በምሥዋዕ፡ τί γέγονέ σοι ὅτι πέφευγας ; ; ; . ; .

γ)eo quod^la: አሕየውኪ፡ ነፍሰኪ፡ ዘአፍጠንኪ፡ ወሪደ፡ σπεύσασα .

δ)post verba impersonalia: ኢአከለክሙኑ፡ ዘረዐይክሙ፡ ; ; ምንተ፡ ይበቊዐነ፡ ዘነሐዩ፡ ; ; ; ደለወኒ፡ ዘአሕመምከኒ፡ ; ይመስለክሙኑ፡ ዘሐሰተ፡ ይብል፡ ; Dan. apocr. 13,6; ; ; n. 1031 ; .

ε)quod^la, quia^la: ነስሐ፡ እግዚአብሔር፡ ዘአንገሦ፡ ; ኣአኵተከ፡ ዘኢረሰይከኒ፡ ; ሴልየ፡ ዘርሕቀ፡ .

ζ)Ubi enunciationis pars quaedam cum negatione emphatice praemissa est, ejus praedicatum ope conjunctionis ዘ፡ adjicere amant: non est quod^la, ut: ኢኮነ፡ እንበይነ፡ ዝሙት፡ ዘእነሥኣ፡ ; አኮ፡ በኅብስት፡ ክመ፡ ዘየሐዩ፡ ሰብእ፡ ; ; ; nec non: አኮ፡ ዘሞተት፡ (non est quod i.e.) nequaquam mortua est^la ; ; et አልቦ፡ ዘትትጋአዙ፡ በፍኖት፡ .

η) ቦ፡ ዘ፡ vel ቦኑ፡ ዘ፡ num est quod?^la ; ; ; ( ቦ፡ col. 482) et አልቦኑ፡ ዘ፡ nonne est quod?^la .

θ) እፎ፡ ዘ፡ quomodo est quod^lasub. እፎ፡ col. 807.

ι) ሕቀ፡ ክመ፡ ዘእም፡ haud multum abfuit quin^la ሕቀ፡ col. 98.

b)cum^la, si^la, ; .

2) እንተ፡ a poëtis pro ዘ፡ usurpatur: quod^la, ut: ሰላም፡ ለከ፡ እንተ፡ ነበርከ፡ ዕቁደ፡ ; ሰላም፡ ለበርኳስስ፡ ከመ፡ ያርኁ፡ ወይዕጹ፤ እንተ፡ አድምዐ፡ ሢመተ፡ ለእግዚአብሔር፡ ውስተ፡ አንቀጹ፡ ; ሰላም፡ ለዩሐንስ፡ ወአቡቂር፤ እንተ፡ ነበሩ፡ ኅቡአ፡ በእለ፡ እስክንድርያ፡ ሀገር፤ ; ሰላም፡ ለአቃርዮስ፡ እንተ፡ ደለዎ፡ ርእይ፤ ; al. creberrime. Sed aliis in locis pro masc. ዘ፡ usurpatum videtur ( Lud. in 363), ut: ሰላም፡ እብል፡ ለብእሲ፡ ምእመን፤ እንተ፡ ይሰመይ፡ ጎልያን፡ ; ( ሰላም፡ ) ለረድአ፡ ጳውሎስ፡ ቲቶ፡ እንተ፡ አፍቀሮ፡ (sc. Paulus) ; al. ( እንተ፡ duarum syllabarum poëta maluit quam ዘ፡ monosyllabum. Si quis እንተ፡ idem quod እንዘ፡ esse putaverit, opponendum videtur, quod nulla ratio conspicua est, cur poëta እንዘ፡ uti noluerit).

3) ዘ፡ cum praepositionibus compositum,

a) በዘ፡

α)cum^la, dum^la: ወለደት፡ሎቱ፡ወልደ፡በዘረሥአ፡ ; ; ; ; quamvis^la .

β)ut^la( quo^la), sive consecutivum sive finale, plerumque : ( ὥστε ); ለምንት፡ ትትናገር፡ በዘ፡ ይሰምዑ፡ ሕዝብ፡ ; በዘ፡ ይረክበክሙ፡ እኩይ፡ τοῦ κακῶς εἶναι ὑμῖν ; ገብሩ፡ በዘ፡ ያምዕዑኒ፡ ; በዘ፡ ይትናዘዙ፡ εἰς παράκλησιν ; ; እሁቦሙ፡ ልበ፡ በዘ፡ ያአምሩኒ፡ τοῦ εἰδέναι ; ; ; ; ; ; ; ; ; rarius , ut .

γ)pro eo quod^la, .

b) እምዘ፡

α)ex quo^la(tempore): እምዘ፡ ተወልደ፡ ; እምዘ፡ ተፄወውነ፡ ; .

β)postquam^la, ( ubi^la, quum^la): እምዘ፡ ጌሠ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; , al.

α) በእንተ፡ ዘ፡ pro eo quod^lavel propterea quod^la ; ; ; .

β) ህየንተ፡ ዘ፡ loco ejus quod^la( cum^la) ;

γ) እንበይነ፡ ዘ፡ ideo quod^la

et ( gramm.§ 147; gramm.§ 169,5).

A): m. ዘ፡ , fem. እንተ፡ , እለ፡ qui^la, quae^la, quod^la.

1)De constructione hujus pronominis ( gramm.§ 201; § 202).

d)nonnumquam in Accusativo loci et temporis, ponitur: መካን፡ እንተ፡ ὁ τόπος ἐν ᾧ ; ፭ ዓመት፡ ዘ፡ ἐν οἷς ; ; . . ; .

2)De significatione pronominis.

a), ubi nomen ad quod referatur non memoratum est exponitur

ε)de ለእለ፡ quot^la, quotcumque^la ለለ፡ col. 25.

c) ዘሂ፡ – ዘሂ፡ alius^la– alius^la ; ; ; ናሁ፡ እለሂ፡ – ወእለሃ፡ .

d)de ቦ፡ ዘ፡ vel ቦ፡ እለ፡ quidam^la, et^la ቦዘ፡ – ቦዘ፡ alius – alius^la ቦ፡ col. 481.

e)de አልቦ፡ ዘ፡ nullus^la, nihil^la አልቦ፡ col. 717.

f)de ከመዘ፡ quasi^la, tamquam^laet ዘከመ፡ sicut^la ከመ፡ col. 827.

g) ወዝኒ፡ ዘ፡ ; ; et plerumque ወዘ፡ quod autem ad id attinet quod^la ; ወዘኒ፡ ይቤ፡ ; ; ወዘሰ፡ ነገረ፡ ሞት፡ quod autem ad mortem attinet^la .

B)Conj.

1) ዘ፡

a)quod^la( daß^de)

α)ad complendam et exponendam notionem antea brevius significatam: ምንትኑ፡ ውእቱ፡ ዝንቱ፡ ዘአፍጠንከ፡ ረኪበ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; .

β)post interrogationem, ubi causa interrogationis exponitur: ምንተ፡ ኮንከ፡ ዘተማሕፀንከ፡ በምሥዋዕ፡ τί γέγονέ σοι ὅτι πέφευγας ; ; ; . ; .

γ)eo quod^la: አሕየውኪ፡ ነፍሰኪ፡ ዘአፍጠንኪ፡ ወሪደ፡ σπεύσασα .

ε)quod^la, quia^la: ነስሐ፡ እግዚአብሔር፡ ዘአንገሦ፡ ; ኣአኵተከ፡ ዘኢረሰይከኒ፡ ; ሴልየ፡ ዘርሕቀ፡ .

η) ቦ፡ ዘ፡ vel ቦኑ፡ ዘ፡ num est quod?^la ; ; ; ( ቦ፡ col. 482) et አልቦኑ፡ ዘ፡ nonne est quod?^la .

θ) እፎ፡ ዘ፡ quomodo est quod^lasub. እፎ፡ col. 807.

ι) ሕቀ፡ ክመ፡ ዘእም፡ haud multum abfuit quin^la ሕቀ፡ col. 98.

b)cum^la, si^la, ; .

3) ዘ፡ cum praepositionibus compositum,

a) በዘ፡

α)cum^la, dum^la: ወለደት፡ሎቱ፡ወልደ፡በዘረሥአ፡ ; ; ; ; quamvis^la .

γ)pro eo quod^la, .

b) እምዘ፡

α)ex quo^la(tempore): እምዘ፡ ተወልደ፡ ; እምዘ፡ ተፄወውነ፡ ; .

β)postquam^la, ( ubi^la, quum^la): እምዘ፡ ጌሠ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; , al.

α) በእንተ፡ ዘ፡ pro eo quod^lavel propterea quod^la ; ; ; .

β) ህየንተ፡ ዘ፡ loco ejus quod^la( cum^la) ;

γ) እንበይነ፡ ዘ፡ ideo quod^la

loci, a radice pronominali propagatum ( gramm.§ 62,1,b), in libris antiquioris aetatis et impressis et manuscriptis ሂየ፡ exscriptum (ut ; ; ): ibi^la, illic^la; istuc^la, illuc^la, eo^la( ህየ፡ hic^la, huc^la), gramm.§ 160,b: ሤሞ፡ ህየ፡ ; ; ; ንሖር፡ ህየ፡ ; ; et ita sexcenties in variis libris. Componitur cum praepositionibus: በህየ፡ ibi^la, illic^la ; ; ; ; ; (unde በህየ፡ – በዝየ፡ in illa – in hac vita^la{ f.}|; ); እምህየ፡ ( እምነ፡ ህየ፡ ) illinc^la, inde^laet loci ; ; ; ; ; ; , et temporis ; አንተ፡ ህየ፡ per^la, praeter^la, trans eum^la( illum^la) locum: ; ; ; ; ; ; ኀበ፡ ህየ፡ illuc^la, ; et cum pronominibus relativis ኀበ፡ – ህየ፡ quo^la( ኀበ፡ ), ዘ፡ – ህየ፡ quo^la ; እለ፡ – ህየ፡ ad quos^la . Hincoriginem duxit: za

Cross-references: for the usage of ዘ in front of the names of feasts ሆሳዕና፡ (Grébaut)

እለ፡ ʾǝlla associative referring to ‘X and his associates/followers’ መዓልተ፡ ይውዕል፡ እንዘ፡ ይሴአል፡ መጻሕፍተ፡ እምነ፡ ማእምራን፡ እለ፡ አባ፡ ሠርፀ፡ ድንግል፡ ላዕሌሆሙ፡ ሰላም፡ ‘Seine Tage verbrachte er damit, die Gelehrten, wie den Abba Śarṣa-Dengel und andere — das Heil sei über ihnen — nach den Schriften zu befragen^de’ 6 l. 4-6 (ed.) , 6 l. 9-11 (tr.) (‘Äth. ella . Hier nicht als Plural des Relativpronomens zu deuten (+ PN = die Leute des PN; übersetzt »os familiares«) sondern als Pluralmorphem vor Eigennamen mit der Bedeutung »Leute wie z.B. PN und Genossen; vgl. 3 l. 22, 28 (ed.) , 5 l. 27; 6 l. 4 (Ḥamalmāl et ses compagnons«).’ 6 n. 16 ) እለ፡ ʾǝlla associative referring to ‘X and his associates/followers’ መዓልተ፡ ይውዕል፡ እንዘ፡ ይሴአል፡ መጻሕፍተ፡ እምነ፡ ማእምራን፡ እለ፡ አባ፡ ሠርፀ፡ ድንግል፡ ላዕሌሆሙ፡ ሰላም፡ ‘Seine Tage verbrachte er damit, die Gelehrten, wie den Abba Śarṣa-Dengel und andere — das Heil sei über ihnen — nach den Schriften zu befragen^de’ 6 l. 4-6 (ed.) , 6 l. 9-11 (tr.) (‘Äth. ella . Hier nicht als Plural des Relativpronomens zu deuten (+ PN = die Leute des PN; übersetzt »os familiares«) sondern als Pluralmorphem vor Eigennamen mit der Bedeutung »Leute wie z.B. PN und Genossen; vgl. 3 l. 22, 28 (ed.) , 5 l. 27; 6 l. 4 (Ḥamalmāl et ses compagnons«).’ 6 n. 16 ) tāḥta , ታሕት፡ B

1) subject^en, subordinate^en ወአዘዘት፡ ለኵሉ፡ መኳንንቲሃ፡ እለ፡ እምታሕቴሃ፡ und gebot allen ihren untergebenen Würdenträgern^de 15a l. 9 (ed.), 13 (transl.) ; ከመ፡ ናምልካ፡ ኪያሃ፡ ንሕነ፡ ወእለ፡ እምታሕቴነ፡ damit wir sie göttlich verehren, wir, unsere Untertanen^de 55b l. 12, (ed.) 44 (transl.)

Leslau
below^en, under^en, beneath^en underneath^en; with suffix pronouns the base is ታሕቴ tāḥte- 572b

hǝyya , hiyya

Grébaut
ህየ፡ ወህየ፡ ici et là^fr. (Voir infra ዝየ፡ ወዝየ፡ .)
ሖረ፡ ካዕበ፡ አቡነ፡ ታዴዎስ፡ ኀበ፡ ባሕር፡ ወቆመ፡ ህየ፡ ወህየ። 33.
8

ፈቃድ

, m. et fem. , ፈቃዳት፡

1)appetitus^la, desiderium^la, studium^la: ኢትትሉ፡ ፈቃዳ፡ ለኀጢአት፡ ; ; ; ; ፈቃዱ፡ ተወርወት፡ ኀበ፡ ዐጸደ፡ ወይን፡ Enc.; appetitus cibi, Lud. sine ; ፈቃዳት፡

2)voluntas^la: ; ; ኵሎ፡ ፈቃድየ፡ ግበር፡ ; ; ; ; ; እስመዝ፡ ውእቱ፡ ፈቃድየ፡ ; ; ; ; ፈቃዱ፡ ለእግዚአብሔር፡ ከመ፡ ኢትግበር፡ እኩየ፡ ; ; ; ግበር፡ ፈቃዳ፡ ለእምከ፡ ; በከመ፡ ፈቃዱ፡ ; ; ኵሉ፡ ኅሊና፡ ወፈቃዱ፡ ለሰብእ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; በፈቃደ፡ እግዚአብሔር፡ Deo volente ; ; በሥምረተ፡ ፈቃዱ፡ .

a)delectatio^la, approbatio^la( Wohlgefallen ): ኢኮነ፡ ቦቶን፡ ፈቃድየ፡ ; ከመ፡ ይርከብ፡ ነገረ፡ ፈቃድ፡ .

b)benevolentia^la: የኀሥሡ፡ ፈቃዶ፡ εὐδοκίαν ; ፈቃዱ፡ ለእግዚአብሔር፡ ታስተፌሥሖ፡ ለዓለም፡ .

c)voluntas^lapromta^la:

α) በ፡ voluntate^lasua^la, sponte^la, ultro^la: በፈቃድ፡ ወኢበኵርህ፡ F.M. 1,3; በፈቃዱ፡ ; እለ፡ በፈቃዶሙ፡ ነበሩ፡ ; ; ; በፈቃደ፡ ርእሱ፡ F.M. 33,3; F.M. 33,4.

β) ዘእንበለ፡ ፈቃዱ፡ invite^la, invitus^la, F.M. 6,8; ( አዘመወ፡ ).

γ)Statui constr. subjunctum vel in Gen. vel ዘበፈቃድ፡ vel ዘእምፈቃድ፡ voluntarius^la, spontaneus^la: መሥዋዕተ፡ ፈቃድ፡ ; ዘበፈቃዶሙ፡ τὰ ἑκούσια ; ; ; ( መሥዋዕት፡ ) ዘፈቃድክሙ፡ ; ዘእምፈቃድየ፡ እሠውዕ፡ ለከ፡ .

d) ፈቃዳት፡ mandata^la, praecepta^la, ; ; Enc.

ነፍስት

(proprie: animatum^la), plerumque m. , et

1)corpus^la ; ሥጋ፡ ነፍስቱ፡ σάρκες τοῦ σώματος ; ; አዕፅምት፡ ወነፍስት፡ ; ነፍስትነ፡ αἱ ἰδέαι ἡμῶν ; ; σῶμα ; ; ; ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ነፍስተ፡ በድን፡ ሥጋሁ፡ ; ; ; እምዝንቱ፡ ነፍስትየ፡ መዋቲ፡ ; ( σάρξ ); σώματα ; ; μέλη ; ; እንዘ፡ ከመ፡ በድን፡ ነፍስቶሙ፡ ; ; ; ደመ፡ ነፍስት፡ ; venter^la: ኢይክበድከ፡ ነፍስትከ፡ .

2)verecunde: pudenda^la,

a)anus^la, podex^la: ; ; ; .

b)genitalia^la, in specie viri: ከተማ፡ ነፍስት፡ ; ; ; ከተማ፡ ሥጋ፡ ነፍስት፡ ; 25; ; ; ቈላፋን፡ ነፍስቶሙ፡ ; ; ; ዘይዜሙ፡ በነፍስተ፡ ሥጋሁ፡ ; እለ፡ ዐቢይ፡ ነፍስቶሙ፡ μεγαλόσαρκοι ; እለ፡ መጠነ፡ ነፍስተ፡ አድግ፡ ነፍስቶሙ፡ .

በእንተ

(compositum e በ፡ et እንተ፡ ) , quae ante formam በእንቲአ፡ (de qua gramm.§ 167,2; gramm.§ 150,b) assumit, ut: በእንቲአየ፡ , በእንቲአሁ፡ ( በእንቱ፡ in nonnisi errore calami pro በእንተ፡ ዝንቱ፡ scriptum videtur);

1)quod attinet^la, de^la(in specie post verba animadvertendi et dicendi): ወበእንተሰ፡ ይእቲ፡ ዕለት፡ አልቦ፡ ዘያአምራ፡ ; 1 ; ; ; ኵሉ፡ ዘበእንቲአየ፡ ; ; ዘበእንቲአሁ፡ quod ad eum attinet^la Enc.; ምንተ፡ እሬሲ፡ በእንተ፡ ወልድየ፡ ; ; ; ; ; ; ሰማዕኩ፡ በእንቲአከ፡ ; ሐሰወ፡ በእንቲአሁ፡ ; እትናገር፡ ኀበ፡ አቡየ፡ በእንቲአከ፡ ; ; ; ነገር፡ በእንተ፡ ; ; ; ; ; ; ; ጸርሐ፡ ኵሉ፡ ሕዝብ፡ ኀበ፡ ፈርዖን፡ በእንተ፡ እክል፡ . In titulis vel inscriptionibus capitum crebro በእንተ፡ ከመ፡ de eo quod^lavel በእንተ፡ ዘከመ፡ , ut tit.; tit.; tit.; በእንተ፡ ከመ፡ መፍትው፡ አንስት፡ ይትአዘዛ፡ ለአምታቲሆን፡ ; n. 776 ተግሣጽ፡ በእንተ፡ ከመ፡ ኢመፍትው፡ ይቅበጹ፡ ተስፋ፡

2)ob^la, propter^la, causa^la, gratia^la: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; በእንቲአሃ፡ ( ለኀጢአት፡ ) ኵልነ፡ ንመውት፡ ; በእንቲአሁ፡ የኀስሩ፡ ; በእንቲአክሙ፡ ; ; ; በእንቲአየ፡ ; በእንተ፡ ምንት፡ cur^la, quare^la, quam ob rem?^la ; , al.; በእንተዝ፡ vel በእንተ፡ ምንት፡ ideo^la, propterea^la ; ; ; ; ; al.; በእንተ፡ ዘ፡ propterea quod^la, quia^la, quoniam^la ; ; al.

a)de pretio: pro^la ; ; ኢትሀጐል፡ ዐርከከ፡ በእንተ፡ ወርቅ፡ ቀይሕ፡ ; ተባአስ፡ በእንተ፡ ጽድቅ፡ .

b)in gratiam^laalicujus vel pro^laaliquo ( ὑπέρ ), ; ; ; ; ; 1 ; ; .

c)in formulis obtestandi et adjurandi: per^la( um…. willen ), ut Cod. Mus. Brit. LIV,7; በእንተ፡ ማርያም፡ ንዑ፡ ባርኩነ፡ per Mariam^la(sc. obtestor vos, vel: in gratiam^laMariae^la) agite benedicite nobis^la, Enc.

3)etiam de causa efficiente ( እንተ፡ ኀበ፡ ): per^la, διά Gen., ተዘከር፡ ከመ፡ በእንቲአሆሙ፡ ተወለድከ፡ ; ብዙኃን፡ ተሀጕሉ፡ በእንተ፡ ወርቅ፡ ; ; ; ; ; ; በእንተ፡ ወልዱ፡ ይቀውም፡ διὰ τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ βαστάζεται ; እለ፡ ተጸውዑ፡ በእንቲአሁ፡ οἱ κεκλημένοι ὑπ᾽ αὐτοῦ

ነፍስት

(proprie: animatum^la), plerumque m. , et

2)verecunde: pudenda^la,

a)anus^la, podex^la: ; ; ; .

ነኪር

, fem. ነካር፡ et ነኪርት፡ , m. ነኪራን፡ , fem. ነኪራት፡ , ነከርት፡ ( )

1)peregrinus^la, extraneus^la, alienigena^la, alienus^la: ብእሲ፡ ነኪር፡ ; ምድር፡ ነኪር፡ ; ሕዝብ፡ ነኪር፡ ; ነኪራን፡ አሕዛብ፡ ; ሕዝብ፡ ነኪራን፡ ; አንስት፡ ነኪራት፡ ; ; ካልእ፡ ነኪር፡ ትምህርት፡ . Usurpatur

a)substantive: ነኪር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ፀሩ፡ ወነኪሩ፡ ; ነኪርት፡ ἀλλοτρία ; ; ; F.N. 45; ነኪራን፡ ; ; ; ; alienae religioni addicti^la .

b)substantive et collective: , et neutraliter ( peregrinum^la), quare statui constructo subjungi solet, ut: በብሔረ፡ ነኪር፡ in terra peregrini^lai.e. peregrina^la, ; ውሉደ፡ ነኪር፡ ; ; አማልክተ፡ ነኪር፡ ; ; ; ; አሕዛበ፡ ነኪር፡ ; ሀገረ፡ ነኪር፡ ; ንዋየ፡ ነኪር፡ ; ወይነ፡ ነኪር፡ ; አንስተ፡ ነኪር፡ ; ; እለ፡ ይለብሱ፡ አልባሰ፡ ነኪር፡ .

2)alienus a^lai.e. qui non pertinet ad^la, ነኪር፡ ግብር፡ ξένον τι Platt; እምነ፡ , ut: ; ; ነኪራነ፡ ኩኑ፡ እምይእቲ፡ ፍኖት፡ n. 668; ; ነኪር፡ እመንግሥተ፡ እግዚአብሔር፡ Lud. e Vit. Sam.

3)alius^la, mutatus^la, diversus^la: አልብሰኒ፡ አልባሰ፡ ነኪርተ፡ (v. ነከርተ፡ ) ; ርእይዋ፡ ከመ፡ ነኪር፡ ተወለጠ፡ ገጻ፡ ; እምነ፡ , ut: ከመ፡ ዘነኪር፡ ራእዩ፡ እምሰብእ፡ ; ነኪር፡ ውእቱ፡ እምኵሉ፡ ( διαφέρον ) .

4)inauditus^la, mirus^la, mirabilis^la, admirandus^la: ( ἀλλότριος ); ነኪር፡ ግብሩ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ; ; ነኪር፡ ለልብ፡ ዝናሙ፡ ; ; ነካር፡ ይእቲ፡ ለአዕይንቲነ፡ ; ; ; ውእቱ፡ ነኪር፡ ለእመ፡ ድኅነ፡ ; ነኪር፡ ከመ፡ ተዐቢ፡ ; : በሕይወቱ፡ ገብረ፡ ነኪረ፡ τέρατα .

በላዕለ

easdem fere significationes habet, quas simplex ላዕለ፡ ; sed magis de statu quiescendi super^laet adhaerendi ad^laaliquid, quam de motu ad^laaliquid dicitur: super^la, in^la, ad^la, apud^la( ላዕለ፡ ): እለ፡ ተወልዱ፡ በላዕሌሃ፡ ( ለምድር፡ ) qui^lasuper terram i.e. in terra nati^lasunt ; በላዕሉ፡ in superficie ejus^la (quod, cum non per ê^lasubjunctum sit, etiam ad ላዕል፡ referri potest); መጽአ፡ ማየ፡ አይኅ፡ በላዕለ፡ ምድር፡ ( ላዕለ፡ in commate 6), ይገብር፡ ( ሕግየ፡ ) ፍሬ፡ በላዕሌክሙ፡ in vobis^la(tamquam semen vobis superinjectum) ; ; ; እብላዕ፡ በላዕለ፡ እዴሃ፡ ἐκ τῶν χειρῶν αὐτῆς ( ውስተ፡ in commate 6); ኢተረክበ፡ ዐመፃ፡ በላዕሌየ፡ apud me^la, in me^la ; ; ምንተ፡ ርኢከ፡ በላዕሌየ፡ ; ; ; ; ; እግዚአብሔር፡ ይሴባሕ፡ በላዕለ፡ ትሑታን፡ ; ; ልቦሙ፡ በላዕሌሆሙ፡ ; ; ተቀጥቀጠኒ፡ ልብየ፡ በላዕሌየ፡ ; ; ዘትግዕዝ፡ በላዕለ፡ ባዕድ፡ ; ከመ፡ ያርኢ፡ ጽድቆ፡ በላዕለ፡ እለ፡ ; ; ; ዘሰማዕከ፡ በላዕሌየ፡ παρ᾽ ἐμοῦ apud me^lai.e. a me^la (cfr. በኀበ፡ ). Praeterea nota

a) በባዕለ፡ aliquo duce^la(cfr. ላዕለ፡ b) et per^la በላዕለ፡ ሙሴ፡ διὰ Μωυσῆ ; ዘይትገበር፡ በላዕሌሁ፡ ὑπ᾽ αὐτοῦ ; እለ፡ በላዕሌሆሙ፡ δι᾽ ᾧν 1 Cor.3,5; ዘበላዕሌሁ፡ ይትሜጠውዎ፡ δι᾽ οὗ ; ; መንፈስ፡ ይትናገር፡ በላዕሌክሙ፡ ἐν ὑμῖν in vobis^laet per vos^la ; .

b)contra^la, adversus^la: ይቀውሙ፡ በላዕሌከ፡ ; ዘኢይነሥእ፡ ሕልያነ፡ በላዕለ፡ ንጹሕ፡ ; ; . – Aliis in locutionibus ላዕለ፡ et በላዕለ፡ permutantur, ut እስከ፡ አመ፡ ኵነኔ፡ ዐቢይ፡ በላዕሌሆሙ፡ ; ንሕነ፡ ንሰምሬ፡ ሠናየ፡ በላዕሌኪ፡ ; ኃጥእ፡ ይዌስክ፡ ኀጢአተ፡ በላዕለ፡ ኀጣውኢሁ፡ .

አውገዘ

II,1

1)excommunicare^la, interdicere^la, anathematizare^la: ወኪያሁኒ፡ ያወግዝዎ፡ እምነ፡ ማኅበሩ፡ ; አውገዝዎሙ፡ እስከ፡ ዛቲ፡ ዕለት፡ ; ብእሲ፡ ዘአውገዘ፡ ኤጲስ፡ ቆጶስ፡

2)exsecrari^la, diris devovere^la, ; እለ፡ ታወግዙ፡ ግዘታተ፡ ከመ፡ ኢይፍትሑ፡ ; in specie: diabolum, ut: ዘይፈቅድ፡ ይጠመቅ፡ ይምሀርዎ፡ ያውግዝ፡ ሰይጣነ፡ ወይእመን፡ በክርስቶስ፡ ; n. 940 ኣወግዘከ፡ ሰይጣን፡ ወኵሎ፡ ምግባራቲከ፡ ; አውገዞ፡ ለከይሲ፡ Enc. {

3)interdicere^lai.e. vetare^la, ከመ፡ ኢ፡ , Chr. Ax., መጽንሕ፡ .}

ጽጋብ

(semel reperi ጽገብ፡ )

1)saturatio^la(i.e. epulatio ad satietatem), εὐφροσύνη ; .

2)satietas^la, saturitas^la: ጽጋበ፡ ከርሥ፡ ; እለ፡ ኢያአምሩ፡ ጽጋበ፡ ; ኢይከውነክሙ፡ ለጽጋብ፡ (v. ለጽገብ፡ ) ; ; ; ; ይከሪ፡ ጽጋብ፡ ; ጽጋብ፡ ኢይምጽአኒ፡ κοιλίας ὄρεχις .

3)abundantia^la, ubertas^lafrugum: ዓመተ፡ ጽጋብ፡ ( ዐባር፡ ) ; ; መዋዕለ፡ ጽጋብ፡ ( ረኃብ፡ ) ; Enc.

አውሰበ

II,1secum cohabitare facere^lai.e.

1)ducere uxorem^la, in matrimonium ducere^la, sive adjecto ብእሲተ፡ sive omisso: አውሰበ፡ ብእሲተ፡ ; ; ኢታውስብ፡ ብእሲተ፡ ; ዘአውሰበ፡ ብእሲተ፡ ኄርተ፡ ; ; አውሰብክዎን፡ ; ; ; ; ; ; ; ; F.M. 5,2; እለ፡ ያወስቡ፡ ዳግመ፡ ይከውኑ፡ ውፁኣነ፡ እምሕግ፡ ; እለ፡ ያወስቡ፡ ራብዐ፡

2)nubere^la, sive adjecto ብእሴ፡ sive omisso: አውሰበት፡ ካልአ፡ ብእሴ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; አውስቦ፡ ; እምድኅረ፡ አውሰበት፡ ; እንተ፡ አውሰበት፡ nupta^la, እንተ፡ ኢያውሰበት፡ innupta^la .

3)in genere: matrimonio jungi^la ; እለ፡ ኢያውሰቡ፡ ; አውስቦ፡ matrimonium^la ; አውስቦ፡ ክልኤተ፡ bigamia^la, Syn.; በእንተ፡ ፍኅረት፡ ወሕዔ፡ ወአውስቦ፡ F.N. 24.

4)concumbere^la, concubare^la, አውስቦ፡ በ፩ ሌሊት፡ ፫ ጊዜ፡ , አውስቦ፡ እንስሳ፡ , አውስቦ፡ አውናን፡ ( onania^la),

ውኅጠ

et ወኀጠ፡ ( ; FH; ) I,1[amh. ዋጠ፡ ; Arabes habent حَطَّ ( ܢܚܶܬ ) descendit^la, II comedit^la; غَاطَ demersus fuit^la, II deglutivit^la] የኀጥ፡ , vorare^la, devorare^la, deglutire^la, de hominibus, cibos: ይፈቅድ፡ የኀጣ፡ ; salivam እውኅጥ፡ ምራቅየ፡ ; pilum: ዘይውኅጥ፡ ሥዕርተ፡ ; alia: ; ; : os ብቅው፡ ለውኂጥ፡ ; እመቦ፡ (si quis) ዘጥዕመ፡ ወኢውኅጠ፡ ; de bestiis: ወውኂጦ፡ ነቅዐ፡ ; አዘዘ፡ ዐንበረ፡ የኀጦ፡ ለዮናስ፡ ; ; ውኅጥዎሙ፡ ; ; ; ; ; de iis, quae bestiis comparantur: ; ; ; ውኅጠ፡ ሞት፡ ወኀየለ፡ ; in specie

a)de terra homines devorante vel absorbente: ; ; ; ; ውኅጦ፡ ምድር፡ ; .

b)de aquis: absorbere^la, ; .

c)de hominibus, homines quasi devorantibus^la: ነኀጦ፡ ሕያዎ፡ ; ; vel absumentibus^la ; ; እለ፡ ይውኅጥዎሙ፡ ለሕዝብየ፡ ; እለ፡ ወኀጥዎሙ፡ (v. ይውኅጦሙ፡ ) ለእስራኤል፡ ; ; ; ; vel bona hominum consumentibus^la ; .

የብስ

, m. et fem. ,

1)aridum^lavel siccum^lai.e. terra^lavel continens^la( aquae, fluviis, mari): ; ; ; n. 1072 ; ; ; ; ; ; ; ; ; እለ፡ የኀድሩ፡ የብሰ፡ ; ; ; ; በየብስ፡ ወበባሕር፡ ; አድለቅለቀት፡ የብስ፡ (contremuit terra) Enc.; እንተ፡ የብስ፡ per siccum^lai.e. sicco pede^la ; .

2)siccitas^la, ariditas^la, ; ; .

ዲበ

[sive a ደበበ፡ sive a ዴበ፡ propagata] antiquitus ዲቤ፡ (ut et ; et ) quae forma ante pronomina suff. semper retinetur ( gramm.§ 167,3), dein plerumque ዲበ፡

1) ዲበ፡ simplex: super^la, supra^la, in^la, plerumque ἐπί , de statu quietis et de motu (cum ላዕለ፡ multis in locis permutatur, sed proprie ab eo distinguitur, sicut ἐπί auf ab ὑπὲρ über , ita quidem, ut ዲበ፡ magis de iis quae in superiore rei parte posita sunt, ei insistunt vel incumbunt, minus de iis, quae rei imminent et super eam suspensa sunt, usurpetur: ዘይወግር፡ እብነ፡ ላዕሌሁ፡ ({über sich}) ትወርድ፡ ዲበ፡ ( auf ) ርእሱ፡ ; አዕረፈት፡ በረከት፡ ላዕለ፡ ያዕቆብ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ ): እብን፡ ዲበ፡ እብን፡ ; አግብርት፡ ዲበ፡ አፍራስ፡ ; ርእስኪ፡ ዘዲቤኪ፡ ; እደውኪ፡ ዲበ፡ ርእስኪ፡ ; ; መንፈሰ፡ ዚአየ፡ ውእቱ፡ ዘዲቤከ፡ ; ይነብር፡ ዲበ፡ መንበር፡ ; ; ያንብርዋ፡ ዲበ፡ ተቅዋማ፡ ; ; ቆመት፡ ዲበ፡ ምድር፡ ; ይሰክብ፡ n. 1104 ዲበ፡ ምስካቡ፡ ; ; ይርፍቁ፡ ዲበ፡ ሣዕር፡ ; እለ፡ የኀድሩ፡ ዲበ፡ የብስ፡ ; ይጼዐን፡ ዲበ፡ አድግ፡ ; አስመኩ፡ ዲቤከ፡ ; ያሰክምዎ፡ ዲበ፡ መታክፍቲሁ፡ ; ወድቀ፡ ዲበ፡ ኰኵሕ፡ ; ; ዲበ፡ ዘይወርድ፡ መንፈስ፡ ; ዲበ፡ ኰኵሕ፡ አሐንጽ፡ ; ; ዘይወዲ፡ እብነ፡ ዲበ፡ ሞጸፍ፡ ; ንሥኡ፡ አርዑትየ፡ ዲቤክሙ፡ ; ሶጠት፡ ዲበ፡ ርእስየ፡ ; ተክዕወ፡ ዲበ፡ ምድር፡ ; ወሀብኩ፡ መንፈስየ፡ ዲቤሁ፡ ; አፍሓመ፡ እሳት፡ ታስተጋብእ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ ; ; ጽሑፍ፡ ዲበ፡ ( ተድባብ፡ ); እንስሳ፡ ዘሀሎ፡ ዲበ፡ ምድር፡ ; .

a)post verba tegendi et vestiendi: ክዱን፡ እብን፡ ዲቤሁ፡ ; ; ; ; de vestibus alicui superindutis: ኢየሀሉ፡ ዲቤሆሙ፡ ፀምር፡ ; ሀሎ፡ ዲቤሁ፡ ልብስ፡ ጥቁብ፡ vel de tutela, qua quis protegitur ; ; vel precari pro^laaliquo ; .

b)de onere, quod est super aliquem: ጌጋይነ፡ ወኀጢአትነ፡ ዲቤነ፡ ውእቱ፡ ; ከብደ፡ ቀትል፡ ዲበ፡ ሳኦል፡ .

c)de potestate, qua quis superat alios: ነግሠ፡ ዲበ፡ ; ሤምኮ፡ ዲበ፡ ኵሉ፡ ; ; ; ; ኣመጽኦሙ፡ ዲቤኪ፡ ወየዐግቱኪ፡ ; ; et de praestantia .

d)nonnumquam: per^lavel trans superficiem^larei, {darüber hin}: ; ; ሐመር፡ ዲበ፡ ሞገድ፡ እንተ፡ ተሐውር፡ ; ፍኖተ፡ አርዌ፡ ምድር፡ ዲበ፡ ኰኵሕ፡ ; ሰፍሐ፡ እዴሁ፡ ዲበ፡ ባሕር፡ ; et passim ad^la, in^lavertere licet: እደዊሃ፡ ትሰፍሕ፡ ዲበ፡ ዘይበቍዕ፡ ἐπὶ τὰ συμφέροντα ; ከልብ፡ ዘይገብእ፡ ዲበ፡ ቂያኡ፡ ; ; ነፍኀ፡ ዲበ፡ ገጹ፡ መንፈሰ፡ ; ዕፃ፡ በጽሐ፡ ዲበ፡ ማትያስ፡ .

e)de imminendo et suspendendo rei: ( an ) ad^la, in^la: ነበረ፡ ዲበ፡ ዐዘቅት፡ ; በከየ፡ ዲበ፡ ክሳዱ፡ ; ኢይቢታ፡ ዲበ፡ መሳቅል፡ ; ተሰቅለ፡ ዲበ፡ ዕፅ፡ ; ረፈቀ፡ ዲበ፡ እንግድኣሁ፡ ; ; ከመ፡ እስልጥ፡ መቅሠፍትየ፡ ዲቤሆሙ፡ ἐν αὐτοῖς .

a)de causa: ob^la, de^la, ዲበ፡ ሀጕለ፡ ውሉዶሙ፡ ይግዕሩ፡ ; ተፈሥሐ፡ ; ; በከየ፡ ; ሠሐቀ፡ ; ተሳለቀ፡ ; ; ተምዐ፡ , al.

b)post verba confidendi: ; .

c)adversus^la, contra^la, in^la: ; ; ; ( εἰς ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; ያነብሩ፡ መዓቅበ፡ ዲቤኪ፡ እንተ፡ ዐውድኪ፡ ; al.

d)addendo et cumulando: super^la, insuper^la, ad^la, ይዌስክ፡ ዓዲ፡ ዲቤሁ፡ ; ; ; ; መቅሠፍት፡ ዲበ፡ መቅሠፍት፡ ወጽልእ፡ ዲበ፡ ጽልእ፡ ( በዲበ፡ ); ወዲበ፡ ዝኒ፡ ወሰከ፡ ላዕለ፡ ሥጋሁ፡ ቅሥፈተ፡ Enc. II) Componitur cum aliis praepositionibus:

3) በዲበ፡ super^la, supra^la, in^la

a)post verba commorandi: በዲበ፡ ምድር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ቀሡት፡ በዲበ፡ መትከፍታ፡ ; በዲበ፡ ምስካቢሆሙ፡ ; በዲበ፡ አንሕስት፡ ; ; በዲበ፡ ሠናይቱ፡ ለሰብእ፡ ተአዛዚ፡ ; ዘነበበ፡ በዲበ፡ ምሥዋዕ፡ .

b)adjiciendi et cumulandi: ወሰከ፡ ; ; ; ; ደገመ፡ ; ወይሌ፡ በዲበ፡ ወይሌ፡ ወድንጋፄ፡ በዲበ፡ ድንጋፄ፡ ; n. 1105 ድቀት፡ በዲበ፡ ድቀት፡ ; ; ; ሠናይት፡ በዲበ፡ በረከት፡ .

4) እምዲበ፡

a)desuper^la ; ; ; .

b)super^la .

5) እንተ፡ ዲበ፡

a)trans^laet super^la( über – hin , über – hinüber ) ; ; ይወግሩ፡ ርእሶ፡ እንተ፡ ዲበ፡ አረፍት፡ .

b)per^la: እንተ፡ ዲበ፡ ኵሉ፡ የሐውር፡ .

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose