Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

III,1ad sacra obeunda^la(in ecclesia) congregari^la, concioni ecclesiasticae interesse^la, communione sacrorum^la(vel ecclesiastica^la) junctum esse^la: poenitentes ይባኡ፡ ወይትከነሱ፡ ; ይባእ፡ ወይትከነስ፡ ወይቅረብ፡ ; ; venefica አልባ፡ ተከንሶ፡ ወተደምሮ፡ ምስለ፡ ሕዝብ፡ ; ተከንሶ፡ κοινωνία (communio ecclesiastica)^la ; ይትከነስ፡ κοινωνείτω ; ይትከነሱ፡ ምስሌሁ፡ αὐτῷ κοινωνοῦντες , – Voc. Ae.:^la ይትከነስ፡ ዘ፡ የኀብር፡ ; aliud^la: ተሳተፈ፡ ተሐወለ፡ ተቶስሐ፡ ተከንሰ፡ ዘ፡ ተቀላቀለ። በተከንሶ፡ መርጡላዊ፡ ‘nell’assemblea ecclesiale^it, nella comunità della Testimonianza^it’ (‘Il rifermento è fatto alla tenda di Mosè; è, tuttavia, possibile che egli stia alludendo al tempio in cui egli prestava servizio’ 43 n. 78 )

ፈውስ

( m. ), ፈውሳት፡

1)medela^la, sanatio^la, curatio^la: ፈውስ፡ ይከውነከ፡ ለሥጋከ፡ ; ; ; ደዌ፡ ከርሥ፡ ዘኢተረክበ፡ ሎቱ፡ ፈውስ፡ ; አልባቲ፡ ፈውስ፡ ለቍስላ፡ ; ቈጽሉ፡ ይከውን፡ ለፈውስ፡ ; ; ; ለገቢረ፡ ፈውስ፡ ( ዐቃር፡ ); ዘአልቦ፡ ፈውሰ፡ insanabilis^la ; : አልባ፡ እንከ፡ ፈውሰ፡ ሞአብ፡ ἰατρεία ; ይሁበኒ፡ ፈውሰ፡ ; ; ለፈውስ፡ ወለሰላም፡ ወለበረከት፡ ; ; .

2)medicamen^la, medicamentum^la, remedium^la, ; ፈውሰ፡ ደዌሆሙ፡ et ፈውሳት፡ ; አብዛኅኪ፡ ፈውሰኪ፡ ; ፈውስ፡ ጽኑዕ፡ φάρμακον ἰσχυρόν ; ፈውስ፡ መሪር፡ ; n. 1377 ἰατρικὰ βοηθήματα ( ዐቃር፡ ); ; ; መጽሐፈ፡ ፈውስ፡ inscriptus est libellus Amh. Aethiopicus, in quo varia medicamenta variis morbis praecipiuntur; ፈውስ፡ መንፈሳዊ፡ inscriptus est liber de disciplina ecclesiastica,

a)herba^la( radix^la, fructus^la) medicinalis^la: die creationis tertio creavit Deus ሣዕረ፡ ወሐመልማለ፡ ወዕፀወ፡ ወዘርአ፡ ወፈውሰ፡ ; terram peragrabo ከመ፡ ኣእምር፡ ዕፀወ፡ ወፍሬያተ፡ ወፈውሳተ፡ ዘሀለወ፡ ሀየ፡

b)incantamentum^la: ዘይሰምዕ፡ ነገረ፡ ፈውሳት፡ ወይትአመን፡ ቦቱ፡ ; ዘይገብር፡ ሥራየ፡ ወሰገለ፡ ወይሰምዕ፡ ነገረ፡ ፈውሳት፡ ወይትአመን፡ ;

c)abortivum^la(medicamentum) F.M. 4,4 ( አድኀፀ፡ ).

d)collyrium^la(medicamen) ; እበነ፡ ፈውስ፡ stibium^lasupra 759.

ዕረፍት

, fem. et m. , ዕረፍታት፡ , quies^la, requies^la, ; ; ; ; በኀቤክሙ፡ አልብየ፡ ዕረፍት፡ ; አልባ፡ ዕረፍተ፡ ; መካነ፡ ዕረፍት፡ ; በዕረፍት፡ ይሄሉ፡ ; ዕረፍተ፡ ኀሠሥኩ፡ ; ; ; ረከበ፡ ዕረፍተ፡ ; ; ; ; ; ውእቱ፡ ይሁቦሙ፡ ዕረፍተ፡ ; ; ዕረፍተ፡ ስራሕ፡ ; ዕረፍት፡ እምኵሉ፡ ሐዘን፡ ; ንባእ፡ ውስተ፡ ዕረፍቱ፡ ; ; ፫ ዕረፍታት፡ (tria requiei genera)

a)respiratio^la, ἀνάψυξις .

b)intermissio^la: ; ; እምዝ፡ ኮነ፡ ዕረፍተ፡ ዘሕንጻ፡ ; ገብሩ፡ ዕረፍተ፡ ለሕንጻ፡

c)decessus in requiem aeternam^la, obitus^la: ሶበ፡ በጽሐ፡ ጊዜ፡ ዕረፍቱ፡ ለአዳም፡ ; ; በዕረፍቱ፡ (tempore obitus ejus) ; በዕለተ፡ ዕረፍትከ፡ ውስተ፡ ብሔረ፡ ተድላ፡ ወፍግዕ፡

አልብሐ አልብሐ

ʾalbǝḥa

Grébaut
አልብሐ፡ ʾalbǝḥa ^II,I^ ያለብሕ፡ , ያልብሕ፡ «faire faire de la vaisselle, faire travailler l’argile^fr» ― ሸኽላ፡ አሰራ፡ Ms. BNFabb217, fol. 14v.
28

Leslau
አልብሐ ʾalbǝḥa ( 28) causative of ለብሐ፡ labḥa 305a

ʾalbǝḥa

Leslau
አልብሐ ʾalbǝḥa ( 28) causative of ለብሐ፡ labḥa 305a

አልብሐ

ʾalbǝḥa

Leslau
አልብሐ ʾalbǝḥa ( 28) causative of ለብሐ፡ labḥa 305a

ነኪር

, fem. ነካር፡ et ነኪርት፡ , m. ነኪራን፡ , fem. ነኪራት፡ , ነከርት፡ ( )

1)peregrinus^la, extraneus^la, alienigena^la, alienus^la: ብእሲ፡ ነኪር፡ ; ምድር፡ ነኪር፡ ; ሕዝብ፡ ነኪር፡ ; ነኪራን፡ አሕዛብ፡ ; ሕዝብ፡ ነኪራን፡ ; አንስት፡ ነኪራት፡ ; ; ካልእ፡ ነኪር፡ ትምህርት፡ . Usurpatur

a)substantive: ነኪር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ፀሩ፡ ወነኪሩ፡ ; ነኪርት፡ ἀλλοτρία ; ; ; F.N. 45; ነኪራን፡ ; ; ; ; alienae religioni addicti^la .

b)substantive et collective: , et neutraliter ( peregrinum^la), quare statui constructo subjungi solet, ut: በብሔረ፡ ነኪር፡ in terra peregrini^lai.e. peregrina^la, ; ውሉደ፡ ነኪር፡ ; ; አማልክተ፡ ነኪር፡ ; ; ; ; አሕዛበ፡ ነኪር፡ ; ሀገረ፡ ነኪር፡ ; ንዋየ፡ ነኪር፡ ; ወይነ፡ ነኪር፡ ; አንስተ፡ ነኪር፡ ; ; እለ፡ ይለብሱ፡ አልባሰ፡ ነኪር፡ .

2)alienus a^lai.e. qui non pertinet ad^la, ነኪር፡ ግብር፡ ξένον τι Platt; እምነ፡ , ut: ; ; ነኪራነ፡ ኩኑ፡ እምይእቲ፡ ፍኖት፡ n. 668; ; ነኪር፡ እመንግሥተ፡ እግዚአብሔር፡ Lud. e Vit. Sam.

3)alius^la, mutatus^la, diversus^la: አልብሰኒ፡ አልባሰ፡ ነኪርተ፡ (v. ነከርተ፡ ) ; ርእይዋ፡ ከመ፡ ነኪር፡ ተወለጠ፡ ገጻ፡ ; እምነ፡ , ut: ከመ፡ ዘነኪር፡ ራእዩ፡ እምሰብእ፡ ; ነኪር፡ ውእቱ፡ እምኵሉ፡ ( διαφέρον ) .

4)inauditus^la, mirus^la, mirabilis^la, admirandus^la: ( ἀλλότριος ); ነኪር፡ ግብሩ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ; ; ነኪር፡ ለልብ፡ ዝናሙ፡ ; ; ነካር፡ ይእቲ፡ ለአዕይንቲነ፡ ; ; ; ውእቱ፡ ነኪር፡ ለእመ፡ ድኅነ፡ ; ነኪር፡ ከመ፡ ተዐቢ፡ ; : በሕይወቱ፡ ገብረ፡ ነኪረ፡ τέρατα .

አልብታር

nomen illius Magi, qui Jesulo thus obtulit ( ክሳድ፡ et አውኖሶን፡ Lud.).

አውኖሶን ክሳድ

nomen unius e tribus Magis, qui Jesulo aurum obtulit ( አልብታር፡ ). nomen unius e tribus Magis, qui Jesulo myrrham obtulit (Lud.; አልብታር፡ ).

አል

negandi [ אַל ] obsoletum, nonnisi cum በ፡ seq. compositum reperitur,

1)III አልቦ፡ vel አልቦቱ፡ m. , አልባ፡ vel አልባቲ፡ fem. , II አልብከ፡ m. , አልብኪ፡ fem. , I አልብየ፡ ; III አልቦሙ፡ m. , አልቦን፡ vel አልቦንቱ፡ fem. , II አልብክሙ፡ m. , አልብክን፡ fem. , I አልብነ፡ non est penes eum^la, te^la, me^lavel ei^la, tibi^la, mihi^lai.e. non habere^la; vel Nom. rei, qua quis caret ( gramm.§ 176 h): አልብየ፡ ምተ፡ ; ; ኀይል፡ አልብየ፡ ; ; አልብነ፡ ክፍለ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዘአልቦ፡ ክንፈ፡ ; ; ; ; ; አልቦቱ፡ ውሉደ፡ ; ; ; ; ሀገር፡ ዘአልባ፡ ጥቅመ፡ ; ; እንተ፡ አልባቲ፡ ኍልቈ፡ ; እለ፡ አልቦሙ፡ ልበ፡ ; ; ; ለእመ፡ ቦንቱ፡ ቅጽረ፡ ወለእመ፡ አልቦንቱ፡ ; ለ፡ vel sine ለ፡ ejus, qui habet, ut: ለዐርክ፡ ምእመን፡ አልቦ፡ ተውላጠ፡ ; ወሐናሰ፡ አልባቲ፡ ውሉዳ፡ ; ; አልቦሙ፡ ኍልቍ፡ ዘመዶሙ፡ ; .

a): አልቦ፡ nihil habet^la ; ይኄይሰከ፡ ተሀሉ፡ እንዘ፡ አልብከ፡ እምተሀሉ፡ እንዘ፡ ብከ፡ Lud. e Vit. Dan.

b) አልቦ፡ seq. crebro vicem adjectivorum negativorum explet ( in^la-): ዘአልቦ፡ አሰር፡ ἀνεξιχνίαστος ; እንተ፡ አልባቲ፡ ኍልቈ፡ innumerabilis^la ; ዘአልቦ፡ ኀጢአተ፡ ἀναμάρτητος ; ወአልቦሙ፡ ምሕረት፡ ἀνελεήμονες ; ዘአልቦ፡ ሐሜት፡ ἀνέγκλητος ; ; ; ; ; ; ; .

2) አልቦ፡ vel አልቦቱ፡ non est^la, non datur^lavel reperitur^la, deest^la, Nom. vel rei vel , quae non est: አልቦ፡ ባዕደ፡ ; አልቦቱ፡ ዝየ፡ ዘማ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ለ፡ ejus, cui non est: ; .

a) አልቦ፡ ዘ፡

α)nullus^la, nemo^la: አልቦ፡ ዘይቀብሮሙ፡ ; ; ; ; ; አልቦ፡ ዘይሬእየኒ፡ ; አልቦ፡ ለዘ፡ አዘዘ፡ ይግበሩ፡ ኀጢአተ፡ ; ; አልቦ፡ ገብር፡ ዘይክል፡ ; ; neque hac constructione Subjunctivus prohibetur, ut: አዘዝኩ፡ ከመ፡ አልቦ፡ ዘይልክፍኪ፡ ; ; ; .

β)nihil^la: ያአምር፡ ከመ፡ አልቦ፡ ዘይኄይስ፡ እምፈሪሀ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ; አልቦ፡ ምንትኒ፡ ዘይትኀባእ፡ እምኔሁ፡ ; ከመ፡ አልቦ፡ ዘይሥንቁ፡ ለፍኖት፡ ; .

γ)non est ut^lai.e. simpliciter non^lavel ne^la: አልቦ፡ ዘይነብር፡ ውስቴቶሙ፡ ሰብእ፡ ; አልቦኑ፡ አባ፡ ዘአትረፍከ፡ በረከተ፡ ሊተኒ፡ ; አልቦ፡ ሰብእ፡ ዘይርአይኪ፡ vir ne te videat^la ; .

b) አልቦ፡ አመ፡ numquam^la ; ; ; ; አልቦ፡ ግሙራ፡ አመ፡ ; አልቦ፡ አመ፡ ኢ፡ numquam non^laLit. Orth. n. 718

c) አልቦ፡ ኀበ፡ nusquam^la: አልቦሙ፡ ኀበ፡ ይትኀብኡ፡ (non habent ubi se abdant i.e.) nusquam se abdere poterunt^la .

3)Absolute ponitur: non^la, minime^la, nequaquam^la

a)ubi respondetur ad quaestionem: ; ; ; .

c)in enunciationibus (interrogationibus) disjunctivis: ከመ፡ ይርአይ፡ እመ፡ ይሤርሖ፡ ፍኖቶ፡ ወለእመሂ፡ አልቦ፡ ; ; ; ; .

also አይ፡

ወቀሠ

vel ወቀሰ፡ I,1, ይውቅሥ፡ et ይውቀሥ፡ , contradicere litigando^la,

a)verba opponere^la, litigare^la, redarguere^la, causam suam defendere^la, pro defensione loqui^la: እወቅሥ፡ ቅድመ፡ እግዚአብሔር፡ (v. እትዋቀሥ፡ ) ἐλέγξω ; ኢያረምም፡ አፉየ፡ እንዘ፡ እወቅሥ፡ ; : አኀዘ፡ ይውቅሣ፡ (v. ይውቀሣ፡ ) coepit litigare cum ea^la ; verborum, quae pro defensione opponuntur: ምንተ፡ ንብል፡ ወምንተ፡ ንወቅሥ፡ ; ; ትወቅሥ፡ ነገረ፡ ከንቱ፡ ; በ፡ verborum: አልብነ፡ በዘ፡ ንወቅሥ፡ (Platt: ንትዋቀሥ፡ ) በእንተዝ፡ ሀከክ፡ ; ለ፡ eorum, quos quis alloquitur: ፈቀደ፡ ይውቀሥ፡ (Platt: ይውቅሥ፡ ) ለዐውድ፡ ἀπολογεῖσθαι τῷ δήμῳ ; ; .

b)litigando probare^laaliquid: እወቅሥ፡ ዘዚአየሂ፡ ጽድቅየ፡ ወዘዚአከሂ፡ ጌጋየኪ፡ .

c)in jus vocare^la, ad rationem reddendam compellare^laaliquem, , Did. [significatione convenit cum הוֹכִיחַ ; fortasse etiam etymo; at ܟܣܣ cum ሔሰ፡ componendum videtur].

ግድም

, ግደም፡

1)latus transversum^la,

a) ግድመ፡ in transversum^la: ሖርክሙ፡ ግድመ፡ ; ; ; ; ; ; .

b)latus^lain genere: እምግደሚሁ፡ (v. እምገዳሚሁ፡ ) ἐπὶ τὰ πλάγια .

2)latitudo^la: εὖρος ; ግድሙ፡ ፮ በእመት፡ ; ; ; ; ; ; ; ረሐበ፡ ግድሙ፡ (amplitudo latitudinis seu lateris transversi ejus) ; πλάτος ; ; ; አልብነ፡ ኑኅ፡ ወግድም፡ (Deus Trinus loquitur) ; ; ኢይትዐወቅ፡ ኑኃ፡ ወግድማ፡ ወኢቆማ፡

a)longitudo^la, μῆκος (ubi ጽፍሕ፡ εὖρος ); (ubi ኑኅ፡ εὖρος ) si quidem lectio sana est.

b)altitudo^la, ὕψος . [Amh. ገደመ፡ to be side-ways; ተጋደመ፡ to go out of the way, to go apart, Lud. amh. 91.]

አብ

, [ אָב , אַבָּא , ܐܰܒܳܐ , أَبٌ ] m. , st.c. et አበ፡ (ut: ; ; አልብነ፡ አበ፡ ; ዘአልቦ፡ አበ፡ ἀπάτωρ ; ; ; quamquam Platt exhibet አባ፡ ), ante አቡ፡ in Nom. ( ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ). { Pro አቡሃ፡ poëta አባ፡ scripsit, vid. col. 1123 sub ድክታም፡ }; አባ፡ in (ut: አባሁ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; አቦ፡ pro አባሁ፡ praebent duo libri a me inspecti ; አባሃ፡ ; አባሆሙ፡ ; ; አባከ፡ ; ; ; አባኪ፡ ; ; አበኪ፡ in uno libro a me inspecto; አባየ፡ ), sed etiam አቡ፡ ( gramm.§ 154, d; ut: አቡሃ፡ ; ; አቡሆሙ፡ ; አቡኪ፡ ; አቡየ፡ ; ; አቡነ፡ ), in Vocat. አባ፡ (ut: ; ; Gen.27,18; ; ; ; ; ; ; ; vel አቡየ፡ ; ; አባ፡ ወአቡየ፡ ἀββᾶ ὁ πατὴρ Marc.14,36; ; ); አበው፡ , pater^la

a)parens^la, genitor^la, ut ; ; ; ; ; ; , aliis in locis innumeris; አበወ፡ ሥጋ፡ et አበው፡ ሥጋውያን፡ ( spiritualibus)

b) አበው፡ (non tantum patres^lased etiam) parentes^lai.e. pater^laet mater^la: ; Reg. Pach.; ; ; ;

c)progenitor^la, auctor^lageneris^la, majores^la, ut: አበ፡ ብዙኅ፡ አሕዛብ፡ ; ; ; ; አበ፡ ኵልነ፡ ; አበዊነ፡ ; አበዊክሙ፡ ; ; ; ; ; ርእሰ፡ አበው፡ ; አበ፡ አበወ፡ patriarcha^la ; አበው፡ ቀደምት፡ .

d)altor^lavel tutor^la, qui patris instar beneficiis de aliis bene meretur: ; ; ; አነ፡ ውእቱ፡ አበ፡ ምሰኪናን፡ .

e)de Deo, patre hominum, in specie Christi et Christianorum: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; , al.; አቡነ፡ ዘበሰማያት፡ „ pater^lanoster^la“, ut: ወትብል፡ ኪርያላይሶን፡ ወአቡነ፡ ዘበሰማያት፡

f)patris^lanomine honorifice compellantur.

α)magistri, prophetae, sacerdotes ; ; ; ; ; ; et in libris Christianis sacerdotes episcopi al. patres spirituales appellantur, ut: አበ፡ መንፈስ፡ የዐቢ፡ እምአበ፡ ሥጋ፡ ;

β)abbas^lamonachorum, sive አብ፡ ut , sive አበ፡ ምኔት፡ al.

γ)annis provectiores, seniores, ut ; ; magistratus, senatores, ut ; ; seniores gentium vel familiarum; ut: እሉ፡ መላእክተ፡ ቤተ፡ አበዊሆሙ፡ ; መላእክተ፡ አበዊሆሙ፡ , et rex ipse, in formula ሕያው፡ vel ሕየው፡ አበ፡ ነጋሢ፡ ( supra sub ነጋሢ፡ col. 688.; Lud. in 350: ሕየው፡ አባ፡ ነጋሢ፡ ).

g) አበ፡ ደም፡ consanguineorum maximus, cujus vindicta sanguinis est i.e. sanguinis^laultor^lavel vindex^la, ; ; ; ; ; ; ; ; .

h)possessor^ladominus^la: አበ፡ ላህም፡ ; (coll. አበጉንባሕ፡ sub ጉንባሕ፡ ).

i)auctor^la, ut: አቡሃ፡ ለሐሰት፡ ; ubi de libris agitur: prototypum^la, n. 755archetypum^la(exemplar) libri: f. 157 (sub finem Actorum).

ʾab (Dillmann g) ʾaba dam እመቦ፡ አበ፡ ደም፡ ለውእቱ፡ ብእሲ፡ ወይፈቅድ፡ ይቅትሎ፡ ይትቤዘዎ፡ እምኔሁ፡ በቃለ፡ ድኩም፡ ‘If there was an avanger of the blood and he wanted to kill this man (culprit), he redeemed him from him with humble word and paid the proper redemption^en’ 62 § 117 (ed.), 36 § 117 (tr.)

Leslau
አበ፡ ምኔት ʾabba mǝnet abbot of a monastery^en, ምኔት 351b

Cross-references:

a) also ሊቀ፡ ምኔት under ሊቅ፡ (TraCES)

b) for ሊቀ፡ አበው፡ ሊቅ፡ (TraCES)

አል

negandi [ אַל ] obsoletum, nonnisi cum በ፡ seq. compositum reperitur,

a): አልቦ፡ nihil habet^la ; ይኄይሰከ፡ ተሀሉ፡ እንዘ፡ አልብከ፡ እምተሀሉ፡ እንዘ፡ ብከ፡ Lud. e Vit. Dan.

a) አልቦ፡ ዘ፡

b) አልቦ፡ አመ፡ numquam^la ; ; ; ; አልቦ፡ ግሙራ፡ አመ፡ ; አልቦ፡ አመ፡ ኢ፡ numquam non^laLit. Orth. n. 718

c) አልቦ፡ ኀበ፡ nusquam^la: አልቦሙ፡ ኀበ፡ ይትኀብኡ፡ (non habent ubi se abdant i.e.) nusquam se abdere poterunt^la .

3)Absolute ponitur: non^la, minime^la, nequaquam^la

a)ubi respondetur ad quaestionem: ; ; ; .

c)in enunciationibus (interrogationibus) disjunctivis: ከመ፡ ይርአይ፡ እመ፡ ይሤርሖ፡ ፍኖቶ፡ ወለእመሂ፡ አልቦ፡ ; ; ; ; .

also አይ፡

አእመረ

II,1cognoscere^la, nosse^la, scire^la

1)percipere^la, videre^la, animadvertere^la, sentire^la, ከመ፡ Ind.: አእመረ፡ ዳዊት፡ ከመ፡ መጽአ፡ ሳኦል፡ εἶδεν ὅτι ; ; ; ; interrog. ; et rei ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

2)comperire^la, percontari^la, rescire^la: ከመ፡ ያእምር፡ ሰላሞሙ፡ ; ; ; ; ; ; በኀበ፡ pers. ; ; አእመሩ፡ ኀበ፡ አቡሁ፡ ወይቤልዎ፡ ምንተ፡ ትፈቅድ፡ ; ከመ፡ .

a)experiendo cognoscere aliquid i.e. experiri^la: ኢያአምር፡ ነገረ፡ እኩየ፡ ; ; ; . n. 729

b)animadvertere^lavel curare^laaliquid ; ; አእምሮ፡ አእምር፡ መንፈሰ፡ መራዕይከ፡ ; martyres ኢያእመርዎ፡ ለሕማመ፡ ስምዕ፡ Org.

3)cognoscere^la, intelligere^la, agnoscere^la: አእምሪ፡ ወርእዪ፡ ዘከመ፡ ; ከመ፡ , ut: አእመረ፡ ዳዊት፡ ከመ፡ ሞተ፡ ሕፃን፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; አእመርነ፡ ከመ፡ ንሰብሖ፡ cognovimus eum nobis laudandum esse^la ; rei vel : አእሚሮ፡ ምግባሮሙ፡ መጠዎሙ፡ ውስተ፡ ጽልመት፡ ; ; አእመርነ፡ ኀጢአተነ፡ ; አእምሪ፡ ዐመፃኪ፡ ; ; ; ንዴግን፡ ከመ፡ ናእምሮ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ; ; ኣአምር፡ ርእስየ፡ ከመ፡ መሬት፡ ወሐመድ፡ አነ፡ ; በ፡ notae ( ex^la, vel Abl.): በዝንቱ፡ ታአምሩ፡ ከመ፡ ; ; ; ; ; ; vel በእንተ፡ ; vel እምነ፡ fontis ; ant. In specie:

a)agnoscere^la: ; ; ; ; ; ; .

b)dignoscere^la, ; ; ; et እምነ፡ .

c)discere^la, እምነ፡ ab^laaliquo ; ; .

d)cognoscere^lamulierem vel virum, euphemistice de consuetudine et familiaritate sexuum ( concumbere^la): አእመራ፡ ለብእሲቱ፡ ; ; ; ኢታአምር፡ ብእሴ፡ ; ; ; .

4)mente capere^la, comprehendere^la, intelligere^la, perspicere^la: ታአምርኑ፡ ዘታነብብ፡ ; ; ; ; ; ; ; ኢክህሉ፡ አእምሮቶ፡ ( ለሕልም፡ )

5)cognovisse^la, nosse^la, rei: ዘያአምር፡ ልበ፡ ; ታአምር፡ ልበ፡ ወኵልያተ፡ ; አልቦ፡ ዘያአምር፡ መኑሂ፡ መቃብሮ፡ ; ; ; ; ; በኢያእምሮ፡ ወጻሕፍት፡ ; ; ታአምሩ፡ ፍኖተ፡ ; : ; ; ; ; ; እለ፡ ያአምሩ፡ ርእሶሙ፡ ; ሕዝብ፡ ዘኢታአምር፡ ትካት፡ ; ; ; ; ; ; ; ናአምረከ፡ መኑ፡ አንተ፡ ; ከመ፡ , ut: አነ፡ አእመርኩከ፡ ከመ፡ እኩይ፡ አንተ፡ ; ; . In specie

a)de amicis^laet familiaribus^la, qui sese invicem norunt: እለ፡ ያአምሩኒ፡ οἱ γνωστοί μου ( noti^la) ; ዘያአምሮ፡ ለምታ፡ γνώριμος τῷ ἀνδρὶ αὐτῆς ; ; .

b) ቀደመ፡ vel አቅደመ፡ አእምሮ፡ praenovisse^la, ante cognovisse^la, προγιγνώσκειν ; .

6)scire^la, cum negatione nescire^la, ignorare^la, rei, ; ምንተ፡ ታአምር፡ ዘኢናአምር፡ ንሕነ፡ ; እለ፡ ታአምሩ፡ ፍትሐ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; በ፡ { }; ለ፡ , ut: ያአምር፡ ሊተ፡ ዘውስተ፡ አርያም፡ ὁ δὲ συνίστωρ μου ἐν ὑψίστοις ; ( 32); interrog., ut ; ; ; Jos, 2,5; ; ; ; ; ከመ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; እስመ፡ ut ; et ከመ፡ , ut: ምስለ፡ ብእሲ፡ ዘታአምር፡ ከመ፡ ቦ፡ ሃይማኖተ፡ (quem scis habere fidem) ; ; omisso objecto ; ; ; ; Infin. (in Acc): n. 730 ታአምሩ፡ ሠናየ፡ ሀብተ፡ ውሂበ፡ ; ; ; ; ኢያአምሩ፡ ገቢረ፡ ሠናይ፡ ; ኢያአምር፡ አክብሮ፡ ዐቢይ፡ . Nonnumquam

a)scire^lai.q. didicisse^la, peritum^la, scitum^la, gnarum esse^la, , ut: አእመረ፡ ብሔረ፡ , ፍኖተ፡ ; ; እለ፡ ያአምሩ፡ ሰቆቃወ፡ ; ዘያአምር፡ መጽሐፈ፡ ἐπιστάμενος γράμματα ; ታአምርኑ፡ ጽርዐ፡ ; Infin. (in ) ; አልብነ፡ ዘያአምር፡ ገዚመ፡ ዕፀው፡ .

b) አቅደመ፡ አእምሮ፡ praescire^la ; ያቀድም፡ አእምሮ፡ ተኣምራት፡ ; .

c)nonnumquam significat scientia imbutum esse^la, sapere^la( ማእምር፡ , አእምሮ፡ ); ኢያእመረ፡ inscium^la, imprudentem esse^la, ut: ኢያአምሩ፡ ; ; ; በኢያእምሮ፡ imprudenter^la, ignorantia^la, errore^la, involuntarie^la: ; ; ; ; ; ; ; . – Infin. አእምሮ፡ et አእምሮት፡ vid. infra. – : አእመረ፡ ዘ፡ አወቀ፡

አፍኣ

et አፍአ፡ (ut videtur, ab አፍ፡ propagatum: os^lai.e. ostium versus^la, gramm.§ 163,2) forâs^la, foris^la, extra^la; foras ; ; ; ; ; ; ; 2 ; ; ; እለ፡ አስተዋሰበ፡ አፍአ፡ ; foris, ut: አፍአ፡ ይቀውም፡ ; ; ; ; ; (Deus ait:) አልብነ፡ ይምን፡ ወኢፅግም፡ ወአልብነ፡ ውሣጤ፡ ወኢአፍአ፡

a)Praepositiones assumit,

α) በአፍኣ፡ vel በአፍአ፡ foris^la ; ; እንተ፡ በአፍአ፡ ተወልደት፡ ; .

β) እምአፍአ፡ foris^la, extrinsecus^la: ; ; ; አንስተ፡ ነሥአ፡ ለደቂቁ፡ እምነ፡ አፍአ፡ ; . n. 810

γ) እስከ፡ አፍአ፡ forâs^la, extra^la, .

δ) በእንተ፡ አፍአ፡ a parte exteriori^la, foris^la, extrinsecus^la: ዐጸወ፡ደብተራ፡ እንተ፡ አፍአ፡ ; ; ; ; , al. ( infra).

b)Usurpatur pro praepositione extra^la, si quidem locus extra quem quid est, additur

α)sive interposita praepositione እምነ፡ , ut: አፍአ፡ እምነ፡ ኆኅት፡ ; ; ; ; ; ; ይገድፍዎ፡ አፍአ፡ እምአንቀጽ፡ ; ; ; በአፍአ፡ እምነ፡ ; ; እንተ፡ አፍአ፡ እምጥቅም፡ ἔξωθεν τοῦ τείχους .

β)sive ea omissa, ut: ይቁም፡ አፍአ፡ አናቅጽ፡ F.M. 5,8; በአፍአ፡ ሀገር፡

γ)sive pronomine suffixo: በአፍኣሃ፡ ለኢየሩሳሌም፡ ; ; እምአፍኣሁ፡ ; ; በአፍአኒ፡ ; እምአፍኣሃ፡ ; እንተ፡ አፍአሃ፡ ; ; ; ; ; ; ዝንቱሰ፡ ውስጡ፡ ጽቡር፡ ወአፍአሁ፡ ብርት፡ ; ጽሕፍት፡ ይእቲ፡ ውስጣኒ፡ ወአፍአሃኒ፡ .

δ)extra^lai.e. citra^la, absque^la: በአፍአ፡ ነቀልቃል፡ ወተሀውኮ፡ Lud. e Mss. Colb.

c)Statui constructo vel notae Genitivi subjunctum vel praemisso significat extraneus^la, ut: ሰብአ፡ አፍአ፡ extranei^la ; ጥበብ፡ ዘአፍአ፡ (sc. philosophia, doctrina Christiana) ; ኀበ፡ እለ፡ አፍአ፡ ; . — Voc. Ae.: አፍአ፡ ዘ፡ ሜዳ።

ጥንት

initium^la, principium^la, primordium^la, exordium^la, de tempore, spatio et quavis re: ዘአልቦ፡ ጥንተ፡ መዋዕሊሁ፡ ; Chrys. creberrime; ጥንት፡ ወማኅለቅት፡ ; እምጥንቱ፡ እስከ፡ ተፍጻሜቱ፡ ; ; ; ; ; አኀዙ፡ እምጥንት፡ ; ; አልብነ፡ ጥንት፡ ወኢተፍጻሜት፡ (Deus loquitur) ; ጥንተ፡ ኵሉ፡ ; ርኢኩ፡ ዐቢየ፡ ማዕምቀ፡ ጽልመት፡ ዘአልቦ፡ ጥንት፡ ወኢተፍጻሜት፡ Clem. f. 53; በጥንተ፡ ነገር፡ ወበደኃሪታ፡ ; primitiae^la( ἀπαρχή ) .

አል

negandi [ אַל ] obsoletum, nonnisi cum በ፡ seq. compositum reperitur,

a): አልቦ፡ nihil habet^la ; ይኄይሰከ፡ ተሀሉ፡ እንዘ፡ አልብከ፡ እምተሀሉ፡ እንዘ፡ ብከ፡ Lud. e Vit. Dan.

a) አልቦ፡ ዘ፡

b) አልቦ፡ አመ፡ numquam^la ; ; ; ; አልቦ፡ ግሙራ፡ አመ፡ ; አልቦ፡ አመ፡ ኢ፡ numquam non^laLit. Orth. n. 718

c) አልቦ፡ ኀበ፡ nusquam^la: አልቦሙ፡ ኀበ፡ ይትኀብኡ፡ (non habent ubi se abdant i.e.) nusquam se abdere poterunt^la .

3)Absolute ponitur: non^la, minime^la, nequaquam^la

a)ubi respondetur ad quaestionem: ; ; ; .

c)in enunciationibus (interrogationibus) disjunctivis: ከመ፡ ይርአይ፡ እመ፡ ይሤርሖ፡ ፍኖቶ፡ ወለእመሂ፡ አልቦ፡ ; ; ; ; .

also አይ፡

ክፍል

, plerumque m. , ክፍላት፡ et አክፋል፡

1)divisio^la, vox technica arithmeticae, ; ዘመጽአ፡ vel ዘወጽአ፡ እምክፍል፡ quod efficitur divisione (vel: quotus),

2)pars^la: ; ; ክፍል፡ et ክፍላት፡ ; ኵሉ፡ በበክፍሉ፡ ምግባረ፡ ሰብእ፡ ; ሠጠጦ፡ ( ለመጽሐፍ፡ ) በበክፍል፡ ; ፬ ክፍለ፡ ዓመት፡ ; ; pars diei ; ለዐሠርቱ፡ ክፍል፡ ተሠርዐ፡ ዓለም፡ ; ክፍላት፡ (in quas regnum divisum est) ; de partibus i.e. sectis populi Judaeorum (Pharis., Sadd., Ess.)

3)pars rata^la, portio^la(quae alicui obtigit), μερίς , ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; እስራኤል፡ ኮነ፡ ክፍለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ክፍልየ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ክፍለ፡ ቈናጽል፡ ይኩኑ፡ ; ክፍለ፡ ዕፄ፡ ; እንዘ፡ ይፌንዉ፡ ክፍለ፡ ለቢጾሙ፡ ; ; ዘረከበ፡ ክፍለ፡ በትንሣኤ፡ ὁ ἔχων μέρος ἐν (qui habet partem in)^la ; አልብከ፡ ክፍለ፡ ምስሌየ፡ ; Lud. Comm. hist.p. 328 n. 79; መፍቀሬ፡ አፈድፍዶ፡ ክፍል፡ qui portionem praeter alios praecipuam habere amat^la, Lud. Comm. hist. p. 319 n. 60; ዝንቱ፡ ውእቱ፡ አክፋሊሆሙ፡ ; passim sors^la: ; ; Lud. Comm. hist.p. 495 n. 8.

4)sectio^la, classis^la, ordo^la, διαιρέσεις , ክፍል፡ et ክፍላት፡ ; ; ; sunt ፫ ክፍለ፡ መሐላ፡ (tria genera juramenti) F.M. 22,5; F.M. 5,2 ( ተከፍለ፡ ); መዓርገ፡ ክህነት፡ ትትከፈል፡ ለኀበ፡ ብዙኃን፡ ክፍላት፡ F.M. 25,1; in specie

a)sectio libri^la, caput^la, capitulum^la, lectio^la: ኣስተጋብእ፡ ሎሙ፡ ክፍላተ፡ በዘዚአሁ፡ ጾታሁ፡ እምኵሉ፡ ጉባኤ፡ ቀኖናት፡ F.M. 1,2; ክፍል፡ ቀዳማዊ፡ ይትከፈል፡ ኀበ፡ ፫፡ አክፋል፡ F.N. 24,1; አክፋል፡ እንተ፡ ትትነበብ፡ ላዕለ፡ መቃብራት፡ ; ክፍላት፡ F.N. 12.

b)pars^lavel caput^lamateriae tractandae: እግዚእን፡ አስተጋብአ፡ ሥርዐተ፡ ፍድፋዴ፡ ዓለማውያን፡ ላዕለ፡ ፫ ክፍል፡ ({hat den Vorzug der Punkten zusammengefaßt}) al.

ተፍጻሜት

1)plenitudo^la, πλήρωμα , passim in Cyr. ut: እምተፍጻሜተ፡ ዚአሁ፡ ለኵሉ፡ ውሁብ፡

a)perfectio^la, τελειότης .

b)initiatio^la, τελείωσις ( ፍጻሜ፡ n. 1,c): ; ; .

2)absolutio^la, consummatio^la, finis^la, ultimum^la, negotii Ssal. Req.; aedificationis ; ተፍጻሜቱ፡ ለዝ፡ ዓለም፡ ; Vit. Mar.; ; በተፍጻሜተ፡ ዓመት፡ ; አልብከ፡ ጥንተ፡ ወአንተ፡ ትሁብ፡ ለኵሉ፡ ተፍጻሜተ፡ Lit. Joh.; እስከ፡ ተፍጻሜቱ፡ μέχρι τέλους ; ; al.; ውእቱ፡ ተፍጻሜተ፡ ሰማዕት፡ is est ultimus martyrum,

አግብአ

II, 1

1)revertere^la

a)avertere^la, convertere^la: ከመ፡ ያግብእዎሙ፡ ለአሕዛብ፡ ኀቤሆሙ፡ .

b)deflectere^la, declinare facere^la: ከመ፡ እንተ፡ ታገብእ፡ ዐይነ፡ መዳልው፡ ; .

c)retro vertere^la: ያገብኦሙ፡ ድኅሬሆሙ፡ ለጠቢባን፡ ; ; .

d)rejicere^la: ያገብኦ፡ ድኅረ፡ ዘባኑ፡ ; . n. 1170

e)retrahere^la .

2)redire facere^la,

a)reducere^la, aliquem vel aliquid: እመ፡ አእተተ፡ መኑ፡ ያገብእ፡ ; ቦኑ፡ እክል፡ አግብኦቶ፡ ; ዕራቅየ፡ አግብአኒ፡ ; ያገብእ፡ ሌሊተ፡ ; ውስተ፡ loci ; ; ; ታገብአኒ፡ ውስተ፡ መሬት፡ ; ; ; ; አልቦ፡ ዘያገብኦ፡ ለሰብእ፡ ውስተ፡ ሕዝቡ፡ συνάγων ; loci: አግብኦ፡ ብሔሮ፡ ; ኀበ፡ pers.: ; ከመ፡ ያግብእ፡ ልበ፡ አብ፡ ኀበ፡ ውሉድ፡ .

b)reportare^lavel referre^laaliquid: ያገብኡ፡ ለክሙ፡ ንዋየ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ እምባቢሎን፡ ; ; ርግብ፡ ዘሥልሰ፡ አግብአት፡ ቃለ፡ ለኖኅ፡

c)remittere^la, ; አግብአቶ፡ አስቴር፡ ለዝኩ፡ ዘመጽአ፡ .

d)restituere^laaliquid vel aliquem in locum vel statum pristinum: አግብእ፡ መጥባሕተከ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ ; ; አግብኦ፡ ውስተ፡ ግብሩ፡ ; ; ; ( ህላዌ፡ ); animam i.e. recreare^la: ዘያገብኣ፡ ለነፍስየ፡ ; .

e)reddere^la, rei et ለ፡ pers., ut rem vi vel furto ablatam ; ; ; ; ; ; amissam ; ; pignus ; ; ; alia ; በርበረ፡ ማኅፈደ፡ ወኢያግብአ፡ ; አግብአ፡ ፈርዖን፡ ሳራሃ፡ ለአብራም፡ ; ; ; ; ; reddere responsum p. 484.

α)referre^laopus imperatum, postquam perfectum est, .

β)redire facere^lapossessionem ad possessorem pristinum ; .

γ)retribuere^la, referre^la, rependere^la, rei et ላዕለ፡ pers. ; ; ኣገብእ፡ ፍኖተኪ፡ ላዕለ፡ ርእስኪ፡ ; ; ከመ፡ ያግብእ፡ ላዕሌሆሙ፡ ዐውያተ፡ ነዳያን፡ ; et ለ፡ ; ; rei: እግዚአብሔር፡ ያገብእ፡ ዕስየተ፡ ; እግዚአብሔር፡ ያገብእ፡ ፍትሐ፡ .

δ)reddere rationem^la, ሐሳበ፡ vel ቃለ፡ , ut: ያገብእ፡ ሐሳበ፡ ለዘይኴንን፡ ; በእንቲአሁ፡ ; ኣገብእ፡ ቃለ፡ በእንተ፡ ኵሉ፡ ዘገበርኩ፡ ; etiam omisso ቃለ፡ , ut: ከመ፡ ያግብኡ፡ ኀቤሆሙ፡ ነገሥት፡ .

ε)reddere i.e. ferre sententiam^la, ፍትሐ፡ ; በጽድቅ፡ ያገብእ፡ ፍትሐ፡ ; ; ያገብኡ፡ ሎቱ፡ ፍትሐ፡ ; አግብአ፡ ፍትሐ፡ ለዘሩባቤል፡ Lud. ex

f)reposcere^la, rei et እምነ፡ pers., ( ሕፄ፡ col. 140).

g)referre^latributa, vectigalia, i.e. pendere^la: እለ፡ ያገብኡ፡ ጸባሕተ፡ ; (ubi F ታጋብኡ፡ II, 3 exhibet); ; አልብከ፡ ጸባሕት፡ ወኢያገብኡ፡ ለከ፡ ; .

h)redigere^la

α)aliquid in ditionem alicujus: አግብአ፡ ለፈርዖን፡ ኵሎ፡ ምድሮሙ፡ .

β)aliquem i.e. adigere^la, : ፍቅረ፡ ክርስቶስ፡ ያገብአነ፡ (Platt ያጌብረነ፡ ) ናጥብዕ፡ .

i)transmutare^laaliquid in aliquid ( ገብአ፡ i): ትፍሥሕተክሙ፡ ውስተ፡ ትካዝ፡ አግብእዎ፡ .

3)facere ut aliquid veniat ad aliquem i.e. tradere^la: አግብኡ፡ ቀርኖሙ፡ ለባዕድ፡ ወክብሮሙኒ፡ ለካልእ፡ ; 1 ; ቅድመ፡ pers.: , vel ውስተ፡ እደ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; vel ውስተ፡ , ut: ኣገብኦሙ፡ ውስተ፡ ኲናት፡ .

a)urbem hosti ; ; ; vel dedere^laaliquem captivum: ያገብኡ፡ ርእሶሙ፡ ኀቤከ፡ .

b)dedere^la: እለ፡ አግብኡ፡ ነፍሶሙ፡ ለከ፡ Lit. Joh.

c)prodere^la ; ; ; . n. 1171

d)subjicere^la, et ታሕተ፡ .

e)permittere^lares suas alicui, .

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose