Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

ቀሐወ ኀ ሐረፀ ሀለወ ደኀረ ሀየል ሀየል ቀውቅህ ሕንቅርት ዋህውሀ

(etiam per ኀ et ሀ ) I,1[proprie, ut videtur, viribus contendere^la, כֹּחַ , nec non كَاح pugnando vincere^la]

1)contendere^la, niti ad^laaliquid, aemulari^la: ቅኆ፡ ( ቅናእ፡ Platt) ለንስሓ፡ ; አምላክ፡ ዘኢይቅሕውዎ፡ Deus cui nullus est aemulus^laLit. Joh.

2)certare^la, contendere cum^laaliquo de praemio vel honore obtinendo, Lud. sine n. 417

litera alphabeti undecima, quae ኀርም nominatur ( etiam 102 ); pronuntiata antiquitus sonuerat sicut خ Arabum, posthac cum ሐ et ሀ confusa est. vel ሐረጸ፡ (etiam per ኀ ) I,1[i.q. עָרַס (in עֲרִיסָה farina crassior^la), הִגרִיס comminuit^la, ܓܪܺܝܣܳܐ גְּרִיס comminutus^la, جَرَشَ comminuit in partes grossiores^la] ይሕርፅ፡

1)conterere^la, comminere^la ሐረፆ፡ ወአድቀቆ፡ κατήλεσεν αὐτὸν λεπτόν ; λεπτύνειν ; ; ; ; ; ተሐርፅ፡ እምኔሁ፡ ድቁቀ፡ ; hostes ; ( ἐκτρίβειν ); ( συνεκτρίβειν ); ንሣእ፡ ዐጽቀ፡ በለስ፡ ወሕርፅ፡ τρῖψον ; ያደክም፡ አድባረ፡ ወየሐርፅ፡ አውግረ፡ ( ἁλοήσεις ) .

2)In specie mola frangere^lavel comminuere^la, molere^la: ክልኤቲ፡ የሐርፃ፡ በ፩ ማሕረፅ፡ ( ἀλήθουσαι ) ; ; ; ; ; ; አንስት፡ የሐርፃ፡ τρίβουσι σταῖς . – : ሐረፀ፡ ደሐየ፡ ዘ፡ ፈጨ።

I,2(rarius per ሐ et ኀ ) Imperf. ይሄሉ፡ , የሀሉ፡ , ሀሊው፡ ( ), ሀልዎ፡ et ሀልዎቶ፡ ; in Perf. 3 masc. praeter formam ሀለወ፡ etiam forma contracta ሀሎ፡ usitatissima est ( gramm.p. 142 2), nec non in 3 fem. ሀሎት፡ efferri et scribi potest ( ). Sed erravit J. Ludolfus, cum inter formas ሀሎ፡ et ሀለወ፡ significationis discrimen interesse censeret (in 1 et 2), nam omnibus fere in locis, ubi ሀለወ፡ vel ሀሎ፡ occurrit, diversi libri mss. utramque formam promiscue usurpatam exhibent. [Radicem ሀለወ፡ comparandam propono cum arab. حَالَ ( حَول ) et substantivo حَالٌ ; eodem modo literae radic. secundae et tertiae ordo permutatus est inter ኀለወ፡ et خال ( خَول ), ኀለየ፡ et خال ( خَيْل ), al. Sed quamvis prima radicis significatio in vertendo, mutando, circumagendo^lasit, tamen miro quodam genii linguae innati lusu verbo notio existendi^laaddicta est, alteri autem verbo ኮነ፡ , cujus notio prima a stando^lapetita est, significatio oriendi, fiendi, accidendi^lacontigit. Amh. sonat አለ፡ ]. Significat:

1)esse^la, existere^la. Neque tamen ad praedicatum cum subjecto copulandum adhiberi solet, sed existentiam subjecti nudam ponit, aut absolute, aut tamquam in aliquo loco, statu, tempore, actione versantis: ሀሎ፡ ፩ ብእሲ፡ ; . ኢትፍቱ፡ ሀልዎ፡ ምስሌሆሙ፡ . ሀሎኩ፡ ውስተ፡ ባቢሎን፡ ; በአምጣነ፡ ሀለውኩ፡ ; ኢትፍራህ፤ ሀሎኩ፡ ምስሌከ፡ ; n. 4 ; ; እግዚኦ፡ ሀሎከ፡ ማእከሌነ፡ ; ይከውኑ፡ ከመ፡ ዘኢሀለዉ፡ ; ውስተ፡ እዴሆሙ፡ ሀለወት፡ ሠናይቶሙ፡ ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ ዲበ፡ ምድር፡ .

a)Creberrime ipsum Perf. ሀለወ፡ notionem temporis praesentis suggerit: አንበሳ፡ ሀሎ፡ ውስተ፡ ፍኖት፡ λέων ἐν ταῖς ὁδοῖς ; አይቴ፡ ሀሎ፡ ubi est?^la ; ; ; ; አነ፡ ውእቱ፡ ዘሀሎ፡ ἐγώ εἰμι ὁ ὤν ; ሀለወ፡ ወኢሀለወ፡ ἦν καὶ οὐκ ἔστι ; sed haud minus frequenter ሀለወ፡ tempore praeterito vertendum est: ጸሐፍ፡ ኵሎ፡ ነገረ፡ ዘሀሎ፡ ውስተ፡ ክርታስ፡ ; ሀሎኩ፡ አነ፡ ኀበ፡ ፈለግ፡ ; ; ; ; ; . Imperfectum tempus futurum significat: ወለዓለምኒ፡ ትሄሉ፡ ; ; ; ; ; sed etiam de tempore praesenti usurpatur: ዘሀሎ፡ ወይሄሉ፡ ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν ; ; የኀልፍ፡ ከመ፡ ጽላሎት፡ ወኢይሄሉ፡ እንከ፡ . De enuntiationibus conditionalibus conferre licet exempla ; ; ; ኀበ፡ ሀሎ፡ ደመና፡ ህየ፡ ሀሎ፡ መንፈስ፡ ; et al.

b)Construi potest cum loci: ሀለዉ፡ ሐቅለ፡ erant in agro^la ; ; ; ; 2 ; እንዘ፡ ሀሎ፡ ዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ . .

c)Nonnunquam ope verbi ሀለወ፡ praedicatum subjecto copulatur; quod si fit, praedicatum in ponere licet ( gramm.p. 346): ለዘ፡ ሀለወ፡ ድልወ፡ ei, qui paratus fuerit^la ; ; sed notio existendi huic verbo tam firmiter inhaeret ut praedicatum appositionis instar saepius in Nomt. ponatur: ሀለወ፡ ድፉን፡ ; ; ወእሙንቱሂ፡ ሀለዉ፡ ቅዉማን፡ al.

d)Aethiopes verbum ሀለወ፡ cum Imperfecto alius verbi componunt, ut durationem actionis denotent, sive in tempus praeteritum incidat: ሀሎኩ፡ እሰክብ፡ dormiebam^la ; ; ; ; ; ; ; ; ; sive in Praesens: ሀሎ፡ ይነብር፡ በየማነ፡ እግዚአብሔር፡ , vel praesens instans: ይመጽእ፡ ሀሎ፡ venturus est^la ; ትሠጠም፡ ሀለወት፡ ; ሀለወት፡ ትወልድ፡ ; sive in futurum አንተ፡ ሀለወት፡ ትትፌጸም፡ ; Platt; ዘይከውን፡ ሀሎ፡ . Simili modo cum alius verbi Infinitivo verbali coniungitur, eodem sensu: ሀሉ፡ ተወኪለከ፡ ἴσθι πεποιθώς et al.; nec non እንዘ፡ Imperf. sequi potest: በኵሉ፡ መዋዕለ፡ ሕይወትየ፡ ሀለውኩ፡ እንዘ፡ እዜከሮ፡ ለእግዚአብሔር፡

e)Opponitur ዘሀሎ፡ id quod est^lai.e. praesens^laei quod venturum vel futurum est ( ዘይመጽእ፡ , ዘይሄሉ፡ , ዘይከውን፡ ) ; ( τὰ ἐνεστῶτα ) , quamquam aliis in locis ዘሀሎ፡ id, quod factum est^la τὸ γεγονός , significat, .

f)Theologis et philosophis ሀልዎ፡ et ሀልዎት፡ est existentia^la, essentia^la, ut እግዚአብሔር፡ አምጻኤ፡ ኵሉ፡ ዓለም፡ እምኀበ፡ ኢሀልዎ፡ ኀበ፡ ሀልዎ፡ Deus qui totum mundum^la ἐκ τοῦ μὴ εἶναι εἰς τὸ εἶναι perducit^laFal. f. 83; እግዚአብሔር፡ ለሰብእ፡ እምሀልዎ፡ አግብኦ፡ ውስተ፡ ሞት፡ ; Hippocrates et Galenus docent: ነፍስሰ፡ ኢትሄሉ፡ ዘእንበለ፡ ዳእሙ፡ በሀልዎተ፡ ሥጋ፡ ወተኀልፍ፡ በኅልፈታ፡ ሀልዎታት፡ entia^la( τὰ γεγονότα ) saepissime in Chrys., ut

2)instare^la, futurum esse^la: ክልኤቱ፡ ዓመት፡ ኀለፈ፡ ዘረኃብ፡ ወዓዲ፡ ሀሎ፡ ኀምስቱ፡ ዓመት፡ ; . Construi solet cum , verbi, ut conveniat Graeco μέλλειν Infin. n. 5( gramm.p. 138): እለ፡ ሀለዎሙ፡ ይእመኑ፡ ቦቱ፡ οἱ μέλλοντες πιστεύειν ἐπ᾽ αὐτῷ ; ; ; ; ; ; vel simplici Futuro Graeco: ; ; ; ; . Haud raro ሀልዎ፡ post verbi collocatur; ያእምርዎ፡ ሀለዎሙ፡ ; ; ; . Sed multis aliis in locis haec phrasis Graeco δεῖ seq. Infin., Latino oportet^la, necesse est^larespondet, quippe cum ሀለወ፡ cum conjunctum significare possit convenit ei, ut^lavel oportet^la( infra ). Ita legitur: ሀለወክሙ፡ ትትወለዱ፡ δεῖ ὑμᾶς γεννηθῆναι ; ; ; ; . Etiam ከመ፡ subjunctivo praeponere licet: ሀለወኒ፡ ከመ፡ እዜንዎን፡ Rarius libri et mss. et impressi in hac phrasi pro verbi Imperf. praebent: ሀለዎ፡ ይትሌዐል፡ Caeterum non modo ሀለወ፡ cum , sed etiam verbum ሀለወ፡ personaliter flexum, Subjunctivo praepositum, idem significare potest: ዘሀለወ፡ ይኩን፡ ; ; ; ሀሎነ፡ ኵልነ፡ ንብጻሕ፡ ; Polygl., ሀለውነ፡ ንሕምም፡ { : Weninger, Verbalsystem^lap. 271, n. 430}.

3)exstare^la, reperiri^la, esse^la: እስመ፡ ሀሎ፡ ዘያሐምም፡ ἔστι γὰρ ὁ ταπεινῶν ; ሀለወ፡ ዘይብዕል፡ በብዝኀ፡ ጠዊዕ፡ ; ; ; ; ; ; ልሂቅኒ፡ ወአእሩግኒ፡ በኀቤነ፡ ሀለወ፡ ; ; ; ; ; ኢሀሎኑ፡ ህየ፡ ዐቃቤ፡ ሥራይ፡ ; ኢሀለወት፡ ኀበ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ οὐχ εὑρέθη ; ; ኵሉ፡ ዝንቱ፡ ኢሀለወ፡ ኀበ፡ ጻድቃን፡ haec omnia apud justos non reperiuntur^la( accidunt^la) ; ሀሎ፡ ኀቤከ፡ πάρεστί σοι , subest tibi^la, .

4)durare^la, manere^la, vivere^la, esse^la: ዘይሄሉ፡ ለዓለም፡ μένων εἰς αἰῶνα ; ; ዘሀለወ፡ ዘልፈ፡ 1 ; ወአንተሰ፡ ትሄሉ፡ σὺ δὲ διαμένεις ; አብያተ፡ ጻድቃን፡ ይሄልዉ፡ οἶκοι δικαίων παραμένουσι ; ; ሕሊና፡ ልብከ፡ ኢይሄሉ፡ ; ኢይሄሉ፡ በመሐላሁ፡ jusjurandum non servat^la ; ሀልዎትከ፡ በዝ፡ ἀντέχεσθαι ἐν τούτῳ ; ሀልዉ፡ በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ; ኢትሄሉ፡ ለዓለም፡ οὐ κατοικηθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα ; ; ; perdurare^la ; opponitur ተሀጕለ፡ ; nonnunquam synonymum est verbo ሐይወ፡ ut ወቦ፡ እለሂ፡ ሀለዉ፡ እስከ፡ ይእዜ፡ ; እመ፡ ሀሎኩ፡ ትሬኢ፡ ወእመ፡ ሐየውከ፡ ታአምሮ፡ , nec non ይሄሉ፡ በተስፋ፡ κατασκηνώσει ἐπ᾽ ἐλπίδι .

5)versari in aliqua re^la: ውስተ፡ መስሎ፡ ነገር፡ ኢይሄልዉ፡ ; እንዘ፡ ሀለወት፡ ውስተ፡ ማሕምመ፡ ወሊድ፡ ; ኢሳይያስ፡ ሀሎ፡ በራእየ፡ እግዚእ፡ .

6)se habere^la(de valetudine, conditione, caet.), quo sensu ኮነ፡ usitatius est: ከመ፡ ይስማዕ፡ ዜናሃ፡ ዘከመ፡ ሀለወት፡ ; ናአምር፡ ዘከመ፡ ሀለዉ፡ πῶς ἔχουσι ; እፎ፡ ሀሎከ፡ quomodo vales?^laLud.

7)adesse^la, praesentem esse^la: ኢሀሎ፡ ምትየ፡ ውስተ፡ ቤቱ፡ πάρεστι ; ; ; ; ለእመ፡ ኢሀሎኩ፡ ἀπὼν ; ; ሀልዎ፡ በሥጋ፡ παρουσία τοῦ σώματος ; ; ; ; ; በሀልዎተ፡ ሰብእ፡ coram hominibus^la ; ኵልነ፡ እለ፡ ሀሎነ፡ ዝየ፡ omnes qui adsumus^la ; ለኵሎሙ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ omnibus, qui aderant^la

8)Ubi subjunctum habet, ሀለወ፡ pariter ac ኮነ፡ significare potest: convenit ei^la, decet eum^la, cadit in eum^la, ut እመቦ፡ ዘስሕተ፡ ውስተ፡ ዘከመዝ፡ ግብር፡ ሀለዎ፡ n. 6 ንስሓ፡ ፫ ዓመት፡ ፍጹም፡ poenitentia triennii integri ei injungenda est^la b. Ita saepissime cum Subjunctivo verbi construitur, supra Etiam sine pronomine subjuncto eundem sensum habet : ዘኢሀሎ፡ τὰ μὴ δέοντα (Platt: ዘኢህልው፡ ).

I,1[in libris Mss. per ኀ non per ሐ scriptum esse solet. Conjicere potueris, verbum cum I ደኀረ፡ componendum esse et primitus significasse ut^lain posterum aliquis bene se habeat^lavel ut^lasuperstes sit precari^la, sed aliae quoque sese offerunt conjecturae, et cum primarii significatus vestigia nulla sint relicta, etymon in medio relinquimus] ይድኀር፡ bene precari^la, fausta imprecari^la, benedicere^la: ሶበ፡ አሐዱ፡ ይድኅር፡ ወካልኡ፡ ይረግም፡ εὐχόμενος ; ኢይረግሙ፡ ወኢይድኅሩ፡ εὐλογεῖν ; ; ; : ደኀረኒ፡ ዘይመውት፡ ; ይድኅሩኒ፡ ስኡናን፡ ; ; ለጸጋዊ፡ ይድኅርዎ፡ በሥነ፡ ምግባሩ፡ ; ; ; ; ይድኅሩኒ፡ አራዊተ፡ ገዳም፡ . — Scholion Voc^la. Ae^la.: ደሐረ፡ , m. et fem. , ሀየላት፡ cervus^la(i.q. אַיָּל , ܐܰܝܠܳܐ , أُيَّلٌ إِيَّلٌ ) ἔλαφος ; ; a,16; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወሬዛ፡ ኀየል፡ νεβρὸς ἐλάφων ; ሀየላት፡ ወለዳ፡ በውስተ፡ ገዳም፡ . (Hanc vocem rectius litera ሀ quam litera ኀ scribendam esse, cum ex etymo, de quo Ges. thes. p. 45, tum ex ipsa librorum mss., ut qui saepius ሀ quam ኀ exhibeant, scriptura elucet). – Voc. Ae.^la: ሀየል፡ ዘ፡ ዋላ፡ , m. et fem. , ሀየላት፡ cervus^la(i.q. אַיָּל , ܐܰܝܠܳܐ , أُيَّلٌ إِيَّلٌ ) ἔλαφος ; ; a,16; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወሬዛ፡ ኀየል፡ νεβρὸς ἐλάφων ; ሀየላት፡ ወለዳ፡ በውስተ፡ ገዳም፡ . (Hanc vocem rectius litera ሀ quam litera ኀ scribendam esse, cum ex etymo, de quo Ges. thes. p. 45, tum ex ipsa librorum mss., ut qui saepius ሀ quam ኀ exhibeant, scriptura elucet). – Voc. Ae.^la: ሀየል፡ ዘ፡ ዋላ፡ (etiam per ሐ et ኀ ) , cui comparaveris قَاقَ , قَوْقَأَ قَوْقَى cacabavit^lagallina, قَوَّهَ clamavit^la. [sine dubio a ነቀረ፡ , quae ( נָקַר , ܢܩܰܪ , نَقَرَ ) plerumque fodit^la, excavavit^lasignificat, sed in lingua arab. etiam de sonis^lausurpatur: sonum edidit allisa ad palatum superius lingua^la,^la نَقْرَانٌ poppysmus similisve sonus; amh. አንቀር፡ non tantum caverna^la, sed etiam epiglottis^la, እንቍራሪት፡ rana^la; praterea huc pertinet נָחַר , ܢܚܰܪ , نَخَرَ ንኅረ፡ ronchissavit^la, ምንኀር፡ antlia^la; ኀ enim et ቀ፡ permutari solent].

1)fornax^la( aeraria^la), focus liquatorius^la(ab anhelitu vel roncho follium dictus, quasi ab አንቀረ፡ vel አንኀረ፡ ) ይወድዮ፡ ( ለወርቅ፡ ) ውስተ፡ ሕንቅርት፡ ማእከለ፡ እሳት፡ ; ደዮ፡ ( ለብሩር፡ ) ውስተ፡ ሕንቅርት፡ ወፍትኖ፡ ( χωνευτήριον ) . – (inter monetarum nomina): ከውር፡ ወሕንቅርት፡ ዘ፡ መፍልሐ፡ ወርቅ፡ . – (De significatione etiam كُورٌ focus ferrarii^laet follis^la).

2)struma^la(amh. እንቅርት፡ id.) ሕንቅርት፡ ዘወጽአ፡ በክሣዱ፡ M.F. (quia struma difficulter et quasi cum roncho anhelare facit).

quadril. (etiam per ኀ et ሐ ), cui vicina sunt بها et بَهِيَ venustate^laet decore nituit^la, بَهْبَهَ II honoratus est^la, superbivit^la(cfr. etiam ወከየ፡ ).

Cross-references: also ሀልዎ፡ (TraCES)

cervo^it cervo^it

ኀለለ ኀለለ

vid. sub ማኅለል፡ , i.q. חָלַל , ܚܰܠ , خَلَّ perforavit^la.

ሕለት ሄላ

arundo^la ኀለለ፡ botrus palmae^la βότρυς ; አጥባትኪ፡ ከመ፡ ሄላ፡ ዘይውሕዝ፡ እምኔሆን፡ ሐሊብ፡ Org. (at ; ሄላ፡ est prava lectio pro እኂለ፡ q.v.). Auctores Vocabulariorum Aeth.^lasignificationem veram ignorant; interpretantur: ሄላ፡ ዘ፡ ብቋያ፡ ; vel ሄላ፡ ዘ፡ ምንጭ፡ ብቋያ። [Nescio an rectius scribendum sit ኄላ፡ vel ሔላ፡ ; referendum enim videtur vel ad ሐየለ፡ i.e. حَلاَ ܚܠܺܝ dulcis fuit^la(cfr. ሐለየ፡ ), vel ad ኀለለ፡ i.e. خَلَّ ( خَلٌّ acetum^la, خُلَّة omnis planta dulcis^la, خُلاَلٌ dactyli maturi, qui inter interstitia ramorum quaeruntur^la), vocali longa ê^la(pro î^la) duplicationem literae l^lacompensante]. helā , helāt

Grébaut
ሄላ፡ , ሄላት፡ «grappe^fr; pr. le fruit du sycomore^fr, source d’eau^fr» ― ዘለላ፡ ምንጭ፡ BNFabb217, fol. 9r. ― ሄላ፡ «botrus^la» ― የወይን፡ ዘለላ፡ Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 2.
9

Leslau
I ሄላ helā (), ኄላ ḫelā (Lt) spring of water^en
II ሄላ helā date cluster^en, sycamore fruit^en እሂል ʾǝḫil 217a

እንጳንጴ

(v. እንጳጴ፡ ) et አንጳዓንጼ፡ ( ) vel እንጳእንጴ፡ (Lud. e Ms. Colb.) pustulae^la, ulcera^la, qualia in cute hominis elephantiasi^lamorbo correpti exoriuntur: ኀለቁ፡ እንዘ፡ አሐክክ፡ ጸውበ፡ ወእንጳንጴ፡ ; እኩይ፡ ቍስል፡ ዘውእቱ፡ ይፈልሐ፡ አንጳዓንጴ፡ cod. A (cfr. ; ). [Forma nominis primaria ejusque etymon haud satis liquet; tamen ad familiam radicum בּוּעַ , ܐܶܬܒܰܥܒܰܥ , (unde אֲבַעְבֻּעֹת et talm. בּוּעָה ) et نَفَعَ pustulas contraxit^lapotius quam ad عَفِنَ computruit^la, ܥܦܶܢ mucuit^lareferendum videtur). — Voc^la. Ae^la.: ዝልጋሴ፡ እንጳጴ፡ ብ፡ ቍስለ፡ ሥጋ፡ ; aliud^la: እንጳንጴ፡ ዘ፡ ቍስለ፡ሥጋ፡ ዝልጋሴሂ፡ ይ፡

ሐከከ

I,1[ حَكَّ scabit, fricuit^larem; chald. חֲכַךְ scabere, fricare, scalpere^la] ይሕክክ፡

1)transit. scabere^la, scalpere^la, fricare^la: ነሥአ፡ ገልዐ፡ ወአኀዘ፡ ይሕክክ፡ ቍስሎ፡ ; ኀለቁ፡ እንዘ፡ አሐክክ፡ ጸውበ፡ ወእንጳንጴ፡ ወሐመደ፡ ኮንኩ፡ 7,5.

2)intransit. prurire^la, formicare^la: ዘሐከከ፡ አባሉ፡ M.F.

ḥakaka

Grébaut
ሐከከ፡ ḥakaka I,1 የሐክክ፡ , ይሕክክ፡ «démanger^fr, avoir la gale^fr» ― አከከ፡ Ms. BNFabb217, fol. 26v.
54

Leslau
ሐከከ ḥakaka (yǝḥkǝk) itch^en, scratch^en, rub^en, scrape^en, have an itch^en, (, ) be cut into^en, be notched^en 228b

ጸውብ

(v. ጽወብ፡ et ጸብ፡ )

1)profluvium^la, excrementum^la: ትሰቀይ፡ ምድር፡ እምነ፡ ጸውብከ፡ (v. ጽወብከ፡ ጸብከ፡ ) ἀπὸ τῶν προχωρημάτων σου .

2)sanies^laet abscessus saniosus^la: ኀለቁ፡ እንዘ፡ አሕክክ፡ ጸውበ፡ (v. ጸበ፡ ) ወእንጳንጴ፡ ወሐመደ፡ ኮንኩ፡ τήκω – ξύων . – Eodem fortasse referendum est : ጾበ፡ ዘ፡ ወቶት፡

ኀለወ ኀለወ

I,2[ خَالَ ( خَولٌ )] custodivit^la, animum advertit^lasuis, bene rexit curavitque^lasuos] vigilare^la, excubias agere^la, et transit. vigilare pro^laaliquo vel custodire^la: ኀልዎ፡ ዘይትሐዘብ፡ ያኀልቅ፡ ንዋመ፡ በድቃስ፡ ; ሌሊተ፡ ኀልዉ፡ ἔστω ὑμίν ἡ νὺξ προφυλακή ; እምተግሀ፡ ወእምኀለወ፡ ; ከንቶ፡ ይተግሁ፡ እለ፡ ይኄልዉ፡ ; ይተግሁ፡ ወይኄልዉ፡ ἀγραυλοῦντες ; (in ይተግሁ፡ ወይኄልዩ፡ ወየዐቅቡ፡ መራዕይሆሙ፡ legitur); እለ፡ ይኄልውዋ፡ ἐγρήγοροι αὐτῆς . („Vox in dialecto Tigrensi, sed aliâs minus frequenter usitata“, Lud. 29). I,2[ خَالَ ( خَولٌ )] custodivit^la, animum advertit^lasuis, bene rexit curavitque^lasuos] vigilare^la, excubias agere^la, et transit. vigilare pro^laaliquo vel custodire^la: ኀልዎ፡ ዘይትሐዘብ፡ ያኀልቅ፡ ንዋመ፡ በድቃስ፡ ; ሌሊተ፡ ኀልዉ፡ ἔστω ὑμίν ἡ νὺξ προφυλακή ; እምተግሀ፡ ወእምኀለወ፡ ; ከንቶ፡ ይተግሁ፡ እለ፡ ይኄልዉ፡ ; ይተግሁ፡ ወይኄልዉ፡ ἀγραυλοῦντες ; (in ይተግሁ፡ ወይኄልዩ፡ ወየዐቅቡ፡ መራዕይሆሙ፡ legitur); እለ፡ ይኄልውዋ፡ ἐγρήγοροι αὐτῆς . („Vox in dialecto Tigrensi, sed aliâs minus frequenter usitata“, Lud. 29). ḫallawa , ሀለወ፡ hallawa , ሐለወ፡ ḥallawa I,2; ሐለወ፡ ḥalawa I,1

Grébaut
ሐለወ፡ ḥalawa I,1 የሐሉ፡ , ይሕሉ፡ «garder^fr, surveiller^fr» ― ጠበቀ፡ . (Dillmann présente au fondamental intensif le verbe ኀለወ፡ I,2.) Ms. BNFabb217, fol. 20r.
42

Leslau
ኀለወ ḫallawa , () ሀለወ፡ hallawa , ሐለወ፡ ḥallawa watch^en, keep watch^en, guard^en
( 218 has ḥallawa = Amh. ጠለቀ ṭälläqä ‘be deep’; it is a misprint for ጠበቀ ṭäbbäqä ‘gurad’.) 262a

ḫallawa , ሀለወ፡ hallawa , ሐለወ፡ ḥallawa I,2; ሐለወ፡ ḥalawa I,1

ሐለወ ሀለወ ኀለወ ሀለወ

excubias agere^la ኀለወ፡ vigilare^la ኀለወ፡ I,2[ خَالَ ( خَولٌ )] custodivit^la, animum advertit^lasuis, bene rexit curavitque^lasuos] vigilare^la, excubias agere^la, et transit. vigilare pro^laaliquo vel custodire^la: ኀልዎ፡ ዘይትሐዘብ፡ ያኀልቅ፡ ንዋመ፡ በድቃስ፡ ; ሌሊተ፡ ኀልዉ፡ ἔστω ὑμίν ἡ νὺξ προφυλακή ; እምተግሀ፡ ወእምኀለወ፡ ; ከንቶ፡ ይተግሁ፡ እለ፡ ይኄልዉ፡ ; ይተግሁ፡ ወይኄልዉ፡ ἀγραυλοῦντες ; (in ይተግሁ፡ ወይኄልዩ፡ ወየዐቅቡ፡ መራዕይሆሙ፡ legitur); እለ፡ ይኄልውዋ፡ ἐγρήγοροι αὐτῆς . („Vox in dialecto Tigrensi, sed aliâs minus frequenter usitata“, Lud. 29). I,2(rarius per ሐ et ኀ ) Imperf. ይሄሉ፡ , የሀሉ፡ , ሀሊው፡ ( ), ሀልዎ፡ et ሀልዎቶ፡ ; in Perf. 3 masc. praeter formam ሀለወ፡ etiam forma contracta ሀሎ፡ usitatissima est ( gramm.p. 142 2), nec non in 3 fem. ሀሎት፡ efferri et scribi potest ( ). Sed erravit J. Ludolfus, cum inter formas ሀሎ፡ et ሀለወ፡ significationis discrimen interesse censeret (in 1 et 2), nam omnibus fere in locis, ubi ሀለወ፡ vel ሀሎ፡ occurrit, diversi libri mss. utramque formam promiscue usurpatam exhibent. [Radicem ሀለወ፡ comparandam propono cum arab. حَالَ ( حَول ) et substantivo حَالٌ ; eodem modo literae radic. secundae et tertiae ordo permutatus est inter ኀለወ፡ et خال ( خَول ), ኀለየ፡ et خال ( خَيْل ), al. Sed quamvis prima radicis significatio in vertendo, mutando, circumagendo^lasit, tamen miro quodam genii linguae innati lusu verbo notio existendi^laaddicta est, alteri autem verbo ኮነ፡ , cujus notio prima a stando^lapetita est, significatio oriendi, fiendi, accidendi^lacontigit. Amh. sonat አለ፡ ]. Significat:

b)Construi potest cum loci: ሀለዉ፡ ሐቅለ፡ erant in agro^la ; ; ; ; 2 ; እንዘ፡ ሀሎ፡ ዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ . .

ḫallawa , ሀለወ፡ hallawa , ሐለወ፡ ḥallawa I,2; ሐለወ፡ ḥalawa I,1

Cross-references: also ሀልዎ፡ (TraCES)

አኀለየ ኀለየ ኀለየ ተኀለየ ኀላዪ ኅሉይ

II,2(passim Perf. አኅለየ፡ II,1) facere^la, ut^laaliquis cogitet^la, sentiat^la, al., suggerere^la, mentem injicere^laalicui: ያኄልዮ፡ ዘኅቡእ፡ ያእምር፡ ; ሰይጣን፡ አኀለዮ፡ ( ለአዳም፡ ) ከዊነ፡ አምላክና፡ Satanas cogitationem deificationis ei subjecit^laF.M. 3,2; ነገሩ፡ ኵሎሙ፡ በከመ፡ አኀለዮሙ፡ ልቦሙ፡ Gad. Lal.; ሰይጣን፡ አኀለዮ፡ ለዳዊት፡ ከመ፡ ይኈልቍ፡ እስራኤልሃ፡ ; ; ተፋቅሮ፡ ኢያኄሊ፡ እኩየ፡ ; ( et አሐለየ፡ ). n. 579I,2[ خَالَ ( جيل )] imaginatus^laet opinatus est^la, putavit^la]

1)cogitare^la, meditari^la, considerare^la, reputare^la, versare^lain animo^la, ልበ፡ ወሀቦሙ፡ በዘይኄልዩ፡ διανοεῖσθαι ; አልቦሙ፡ ልብ፡ ለኀልዮ፡ ; ኀለየ፡ መጠነ፡ ፩ሰዓት፡ ; n. 578 በእንተ፡ de ; ; ኀለይከ፡ ምንተ፡ ይከውን፡ እምድኅሬከ፡ ; ; ዘኢኀለይኩ፡ በልብየ፡ ; ኀልይዎ፡ በልብክሙ፡ ፍናዊክሙ፡ ; ; ኀሊ፡ ትእዛዞ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ይኄሊ፡ ፍናዊሃ፡ ለጥበብ፡ ; ; ኀሊ፡ ሠናየ፡ ቅድመ፡ እግዚአብሔር፡ ; ኢኀልዮሙ፡ ርቱዐ፡ λογισάμενοι οὐκ ὀρθῶς ; ኀልዩ፡ ኀይለ፡ እግዚአብሔር፡ በአእምሮ፡ ሠናይ፡ ( φρονεῖν περί ) ; ኅሊና፡ ዘእኄሊ፡ ; ; ; ; ኀልዮ፡ ለዝንቱ፡ ; ኢኀለይዎ፡ ለእግዚአብሔር፡ በልቦሙ፡ ; ኀሊ፡ እንከ፡ ዘከመ፡ ትፈዲ፡ ለሊከ፡ ; በኀልዮትየ፡ dum cogito^la, ; ኀልዮታት፡ cogitationes^la, Fid. Jac. Bar. In specie

a)excogitare^la, comminisci^la, ( moliri^la), νοεῖν ልቡ፡ ከንቶ፡ ይኄሊ፡ ; ኅሊና፡ ዘኀለየ፡ ላዕለ፡ እለ፡ ይነብሩ፡ λογισμὸς ὃν ἐλογίσατο ; ; ምንተ፡ ትኄልዩ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ይኄልዩ፡ እኩየ፡ τεκταίνεσθαι ; ; ኀለየ፡ ዮሴፍ፡ ኅሊና፡ excogitavit consilium^la, ; ኀለየ፡ እኩየ፡ ኅሊና፡ ላዕለ፡ ውሉደ፡ እስራኤል፡

b)in animo habere^la, sibi proponere^la, animum inducere^la, ዘኀለየ፡ ἃ ἐνεθυμήθη ; , ut: ዘኀለይኩ፡ እግበር፡ ላዕሌሆሙ፡ ; ; ; ይኄሊ፡ ይወልጥ፡ ; ; ; ኀለየ፡ በልቡ፡ ይትመየጥ፡ , vel ከመ፡ seq. , Asc. ; .

c)meminisse^la, respicere^la: ኢኀለይከኒ፡ ; ኢኀለይክኒ፡ οὐκ ἔλαβές με εἰς τὴν διάνοιαν ; συλλογίζεσθαι ; νοεῖν ; ; ; ኀለይክዎ፡ ἐφρόντισα αὐτοῦ ( θεοῦ ) ; ; ( οὐκ ἀναβήσεται αὐτῶν ἐπὶ τὴν καρδίαν ); ኢይኄልይዋ፡ በልቦሙ፡ .

2)sollicitum esse^la, curare^la, prospicere^la, μεριμνᾶν , φροντίζειν ኀልዮ፡ ንዋይ፡ ; ኀለዮ፡ ንብረት፡ ; ኀልዮታ፡ ( ἡ μέριμνα αὐτῆς ) ያሰርሮ፡ ለንዋሙ፡ ; ዘይኄልዮሙ፡ ለሕዝቡ፡ እምነ፡ ድቀት፡ ὁ φροντίζων τοῦ λαοῦ αὐτοῦ ἀπὸ πτώσεως ; ኢይኄልየኪ፡ እንከ፡ ; ኢተኀልዩ፡ ወኢምንተኒ፡ ; ; ኢይፈቅድዎ፡ ለወርቅ፡ ወኢይኄልይዎ፡ ለብሩር፡ ; በእንተ፡ ; ውእቱ፡ ይኄሊ፡ በእንቲአክሙ፡ αὐτῷ μέλει περὶ ὑμῶν ; ለ፡ ; 1 ; ከመ፡ የኀሊ፡ ለንዋየ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ Syn.

a)intelligere^la, percipere^la, cognoscere^la: ኢኀለዩኒ፡ οὐκ ἠπίσταντό με ; κατασκέψασθαι ; ይኄሊ፡ συνήσει ; ; ከመ፡ ነኀሊ፡ ኵሎ፡ ጽድቅ፡ ; φρονῆσαι .

b)sentire^la φρονεῖν . ይኄልዩ፡ ዘመንፈስ፡ ዘዝንቱ፡ ዓለም፡ ; ; .

4)putare^la, existimare^la: አምጣነ፡ ኀልዮትየ፡ mea sententia^la, F.M. 11,1; : እልክቱ፡ እለ፡ ኀለይዎሙ፡ አማልክተ፡ ; ; ከመ፡ ; . – Voc. Ae.^la: ኀለየ፡ ዘ፡ ሐሰበ፡

I,2[ خَالَ ( جيل )] imaginatus^laet opinatus est^la, putavit^la]

b)sentire^la φρονεῖν . ይኄልዩ፡ ዘመንፈስ፡ ዘዝንቱ፡ ዓለም፡ ; ; .

III,1et III,2cogitari^la, in mentem venire^la, excogitari^la, reputari^la: ዘዐይን፡ ኢርእየ፡ ወእዝን፡ ኢሰምዐ፡ ወውስተ፡ ልበ፡ ሰብእ፡ ዘኢተኀለየ፡ ; ; Lit. Chrys.; ; Platt; እስመ፡ ተኀለየ፡ ወዐርገ፡ ውስተ፡ ልብከ፡ ከመ፡ ታሕንጽ፡ ሊተ፡ ቤተ፡ ; ሶበ፡ ተኀለየት፡ ኅሊና፡ ዝሙት፡ ውስቴትከ፡ ; ተኣምራት፡ ዘኢይትኌለቍ፡ ወዘኢይትኄለይ፡ Athan. de Trin.; ዘገበርክሙ፡ ለ፩እምነ፡ ንኡሳን፡ እሉ፡ ይትሐሰብ፡ ሊተ፡ ወይትኀለይ፡ ኵሉ፡ Enc. ( et ተሐለየ፡ ) ʾaḫallaya , አሐለየ፡ ʾaḥallaya , አኅለየ፡ ʾaḫlaya

Grébaut
አሐለየ፡ ʾaḥallaya II,2 ያሔሊ፡ , ያሐሊ፡ «faire penser^fr, rappeler à la pensée^fr» ― አሳሰበ፡ Ms. BNFabb217, fol. 20r.
43

Leslau
አኅለየ ʾaḫlaya , አኀለየ ʾaḫallaya causative {of ኀለየ ḫallaya }; also remind^en, suggest^en 262a

ḫallaya , ሐለየ፡ ḥallaya

Grébaut
ሐለየ፡ ḥallaya I,2 ይሔሊ፡ , የሐሊ፡ «penser^fr» ― አሰበ፡ Ms. BNFabb217, fol. 20r.
43

Leslau
ኀለየ ḫallaya , () ሐለየ ḥallaya consider^en, think^en, ponder^en, keep in mind^en, meditate^en, look after someone^en, take care of^en, watch^en, reason^en, reflect upon^en, turn over in one’s mind^en, perceive^en, decide^en, devise^en, imagine^en 262a

ḫallaya , ሐለየ፡ ḥallaya

Grébaut
ሐለየ፡ ḥallaya I,2 ይሔሊ፡ , የሐሊ፡ «penser^fr» ― አሰበ፡ Ms. BNFabb217, fol. 20r.
43

taḫallaya , ተሐለየ፡ taḥallaya

Grébaut
ተሐለየ፡ taḥallaya III,2 ይትሔለይ፡ , ይትሐለይ፡ «être pensé^fr» ― ታሰበ፡ Ms. BNFabb217, fol. 20r.
43

Leslau
ተኀለየ taḫallaya passive {of ኀለየ ḫallaya }; also be conceived^en, be mindful of^en 262a

ḫallāyi , ሐላዪ፡ ḥallayi , ሐላይያን፡ ḥallāyǝyān ; fem. ሐላዪት፡ ḥallayit , ሐላይያት፡ ḥallāyǝyāt

Grébaut
ሐላዪ፡ ḥallayi , ሐላይያን፡ ḥallāyǝyān «penseur^fr» ― አሳቢ፡ Ms. BNFabb217, fol. 20r.
ሐላዪት፡ ḥallayit , ሐላይያት፡ ḥallāyǝyāt «penseuse^fr» ― አሳቢ፡ Ms. BNFabb217, fol. 20r.
43

Leslau
ኀላዪ፡ ḫallayi act. part. of { ኀለየ ḫallaya } 262a

ḫǝlluy

Leslau
ኅሉይ ḫǝlluy () pass. part. of ኀለየ ḫallaya ; also meditated^en, thought^en, considered^en 262a

ሰይል

[ سَلِيلٌ שְׁלִיל , amh. ሺል፡ ; שִׁלְיָה سَلاً secundae^la] foetus^la, embryo^la: (si quae) ኀለየት፡ በነፍሳ፡ ከመ፡ ትቅትል፡ ሰይላ፡

ሀለወ ሐለየ ሐለየ

b)Construi potest cum loci: ሀለዉ፡ ሐቅለ፡ erant in agro^la ; ; ; ; 2 ; እንዘ፡ ሀሎ፡ ዐጸደ፡ ሞቅሕ፡ . .

(creberrime ኀለየ፡ scriptum). Hujus radicis

1)notio prima est: laevem glabrum esse^la, vel transit. polire, terrere^la( חָלָא , חָלָה حَلَأَ , inde הֲלִי , حَلْيٌ mundus muliebris^la, a politura dictus, Ges. thes. p. 475); hinc

2)transfertur in notionem suavis^laet dulcis^la, syr. ܚܠܺܝ dulcis, suavis fuit^la, arab. حَلَا ( حَلْوٌ ) et حَلِيَ dulcis, gratus, jucundus fuit^la.

3)hebr. חָלָה delicatus, infirmus, aegrotus fuit^la. In Geez lingua ex ea propagantur:

cogitare^la ኀለየ፡ n. 69

Cross-references: also ሀልዎ፡ (TraCES)

አበለ

(pro አብሀለ፡ ] II,1, ያብህል፡ et ያብል፡ dicere facere^la; usitatum in phrasi: ኦሆ፡ አበለ፡ annuere facere^la, in suam sententiam perducere^la, persuadere^la, ከመ፡ ; ; ስእነ፡ ኦሆ፡ አብሎቶ፡ ; ኀለየ፡ ከመ፡ እሙ፡ ኦሆ፡ አበለቶ፡ ለተወክፎ፡ ትእዛዝ፡ ; አንጠይዎ፡ ከመ፡ ኦሆ፡ ያብልዎ፡ ; ኦሆ፡ በልኒ፡ ወኦሆ፡ አብልዮ፡ Org.

ተሳለቀ

III,1[amh. ]

1)jocari^la, ludere^la: ኢትሳለቅ፡ ምስለ፡ አብድ፡ μὴ πρόσπαιζε ἀπαιδεύτῳ ; (Antonius S. puer) ኢይሳለቅ፡ ግሙራ፡ ምስለ፡ ሕፃናት፡ ወኢይዘፍን፡ ግሙራ፡

2)illudere^la, irridere^la, ludibrio habere^la, ላዕለ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ተሳሊቆሙ፡ ላዕሌሁ፡ ሰለብዎ፡ ; ; vel ዲበ፡ ; ; , vel በ፡ ; ኀለየ፡ ሄሮድስ፡ ከመ፡ ውእቱ፡ ይሳለቅ፡ ቦቱ፡

ኀለየ

I,2[ خَالَ ( جيل )] imaginatus^laet opinatus est^la, putavit^la]

b)sentire^la φρονεῖν . ይኄልዩ፡ ዘመንፈስ፡ ዘዝንቱ፡ ዓለም፡ ; ; .

ḫallaya , ሐለየ፡ ḥallaya

Grébaut
ሐለየ፡ ḥallaya I,2 ይሔሊ፡ , የሐሊ፡ «penser^fr» ― አሰበ፡ Ms. BNFabb217, fol. 20r.
43

ኀለየ

I,2[ خَالَ ( جيل )] imaginatus^laet opinatus est^la, putavit^la]

b)sentire^la φρονεῖν . ይኄልዩ፡ ዘመንፈስ፡ ዘዝንቱ፡ ዓለም፡ ; ; .

ḫallaya , ሐለየ፡ ḥallaya

Grébaut
ሐለየ፡ ḥallaya I,2 ይሔሊ፡ , የሐሊ፡ «penser^fr» ― አሰበ፡ Ms. BNFabb217, fol. 20r.
43

ኀለየ

I,2[ خَالَ ( جيل )] imaginatus^laet opinatus est^la, putavit^la]

b)sentire^la φρονεῖν . ይኄልዩ፡ ዘመንፈስ፡ ዘዝንቱ፡ ዓለም፡ ; ; .

ḫallaya , ሐለየ፡ ḥallaya

Grébaut
ሐለየ፡ ḥallaya I,2 ይሔሊ፡ , የሐሊ፡ «penser^fr» ― አሰበ፡ Ms. BNFabb217, fol. 20r.
43

ተወርደ

III,1(si non ተወረደ፡ )

1)Pass.:

a)deponi^la, dignitate moveri^la, Lud. e Syn.

b)superveniri^la, opprimi^la: ኀለየ፡ ከመ፡ ብሔር፡ ትትወረድ፡ τὴν πόλιν ἁλῶναι Cyr. ad Theod. f. 7 (siquidem lectio sana est).

2)Reflex. se demittere^la( sich herablassen ): ተወርዶቱ፡ ለእግዚአብሔር፡ ኀበ፡ ከዊነ፡ ሰብእ፡ M.M. f. 155; በተወርዶ፡ M.M. f. 95; ለቀሲስ፡ ብዉሕ፡ ሎቱ፡ ከመ፡ ይትወረድ፡ ኀበ፡ መልእክተ፡ ካህናት፡ እለ፡ እምታሕቴሁ፡ M.M. f. 95.

ከመ

, , [ כְּמוֹ , כְּמָא , ܐܰܟܡܳܐ , كَمَا ; gramm.§ 63, a; gramm.§ 64, b],

A)Adv.

I)integrae sententiae praemissum:

1) ከመ፡

a)comparative: ut^la, sicut^la, quemadmodum^la,

α)sive addito correlato ( sic^la, ita^la): ; ; ከመ፡ ይፈቱ፡ ኅጽው፡ – ከማሁ፡ ; ; ; ; ; ; ;

β)sive omisso: ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ምስለ፡ አንስት፡ ; ከመ፡ አመ፡ ንስቲታ፡ ; ; .

γ)in specie: ከመ፡ – ከመዝ፡ quo^la( magis^la) – eo^la(major) .

b)raro in oratione obliqua: quomodo^lavel quam^la, ; ; ነኪር፡ ከመ፡ ተዐቢ፤ ዕፁብ፡ ከመ፡ ታስተባሪ፡ .

c)rarissime in exclamatione: quam!^la .

2) በከመ፡ i.e. በ፡ et ከመ፡ ( καθώς , fere crebrius usitatum, quam ከመ፡ ὡς )

a)comparative: ut^la, sicut^la, quemadmodum^la,

α)addito correlato: ; ; በከመ፡ ብዙኀ፡ ትነብብ፡ ከማሁ፡ ትሰምዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;

γ)in specie: በከመ፡ – ከማሁ፡ quo^lamagis^la– eo^lamagis^la ; .

b)raro: quomodo^la, ut .

3) ዘከመ፡ et ከመ፡ እንተ፡ et እንተ፡ ከመ፡ (i.e. et ከመ፡ )

a)sicut^la, quemadmodum^la: ኵሎ፡ ዘከመ፡ ትቤልኒ፡ እገብር፡ ; ; ኵሉ፡ ዘከመ፡ κατὰ πάντα ὅσα 4 ; ; ; ; ; ; ; ; ዘከመ፡ መሀርኩክሙ፡ ከማሁ፡ ተዓቀቡ፡ ; ከመ፡ እንተ፡ ታስተጋብእ፡ ዶርሆ፡ ; . – Nonnumquam ከመዘ፡ , infra sub B. I. 2. –

b)quomodo^la: ታአምር፡ ዘከመ፡ ገብሩ፡ ; ; ነገርክዎሙ፡ ዘከመ፡ ረድአኒ፡ ; ; ; ; ; ; 1 ; ኵሉ፡ ምክሩ፡ ዘከመ፡ ያጠነቅቅ፡ ኀሪወ፡ ማኅተም፡ ; epexegetice: ; ; ; .

c)De ዘከመ፡ እፎ፡ (et እንተ፡ ከመ፡ እፎ፡ ) እፎ፡

II)Singulis nominibus praemissum Praepositionis vice fungitur (nam rarissimae sunt tales constructiones qualis est እነግረከ፡ ከመ፡ ብእሴ፡ ). Ubi pronomia suffiguntur, forma primaria ከማ፡ recipitur ( gramm.§ 167,2), ut: ከማየ፡ ; ; ከማነ፡ ; n. 827 ከማክሙ፡ ; ከማክን፡ ; ከማከ፡ ; ; ከማሁ፡ ; ; ከማሃ፡ ; ከማሆሙ፡ .

1) ከመ፡

a)ut^la, sicut^la, instar^la, tamquam^la, vel per similis^lavertendum: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; al., post verba comparandi ; መሰለ፡ deriv.; ὅμοιος ሰብእ፡ ዘከማከ፡ ; ; ; ; ; ዘከማሁ፡ ὁ ἴσος αὐτῷ ; ዐባይ፡ ይእቲ፡ ዕለት፡ ወአልቦ፡ ዘከማሃ፡ .

b)raro: circiter^la, (aliâs መጠነ፡ , የአክል፡ ).

2) በከመ፡ secundum^la(de norma et convenientia), juxta^la, pro^la, κατά , ; ; ( በከመ፡ ስሙ፡ ከማሁ፡ እበዲሁ፡ ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; በከመ፡ ቃልክሙ፡ ; ጥበብ፡ በከመ፡ ስማ፡ ይእቲ፡ ; በከመ፡ ክብሩ፡ ያገብኡ፡ ሎቱ፡ ፍትሐ፡ ; ; ; ; .

3) ዘከመ፡ et ከመ፡ እንተ፡ secundum^la, juxta^la, ad^lamodum^la: እመ፡ ብከ፡ ብእሲተ፡ ዘከመ፡ ነፍስከ፡ ; ; ; ; ; ከመ፡ እንተ፡ ወይጠል፡ ; .

B)Compositum cum

I): ከመዘ፡ et ከመ፡ እንተ፡

a)sequente integra sententia: quasi^la, tamquam^lasi^la: ; ወኮነ፡ ከመ፡ ዘአልቦ፡ ዘቦአ፡ et erat quasi nihil intras^las^laet^la ; ; ; ከመ፡ ዘይረድአከ፡ ያቴሕት፡ ርእሶ፡ ታሕተ፡ ሰኰናከ፡ ; ከመ፡ ዘይሥሕቅ፡ ምስሌከ፡ የሐትተከ፡ ; (c. Perf.); እመኒ፡ ሞተ፡ አቡሁ፡ ከመ፡ ዘኢሞተ፡ ; ; ;

b)sequentibus singulis nominibus: tamquam^la, ; አስተርአየ፡ ለነ፡ (Deus) ከመ፡ እንተ፡ ንስር፡ ዐቢይ፡ Rel. Bar.; ረሰይዎ፡ ( ለእብን፡ ) ከመ፡ እንተ፡ ማዕጾ፡ Rel. Bar.; ነሣእኩክሙ፡ ከመዘ፡ ክንፈ፡ ጒዛ፡ (sumsi vos tamquam si essent alae i.e. tamquam super alas) ; ; ከመ፡ ዘሰራቂ፡ (non ዘሰራቄ፡ ) ትዴግኑ፡ (ejus instar qui latro est i.e. tamquam latronem persecut^lau^lari^la) .

2)i.q. ዘከመ፡ sicut^la, quemadmodum^la: ከመ፡ ዘ፡ – ከማሁ፡ ; ይጼልዩ፡ ኀቤሁ፡ ከመዘ፡ ኀበ፡ አማልክት፡ .

II)cum demonstr. ( ዝ፡ ) et suff. III ( ሁ፡ al.) Qua compositione circumscribitur

1)talis^la, tale^la, talia^la,

a)simplice ከመ፡ seq. pronomine.

α) ከማሁ፡ , τοιοῦτος ; ; ; በእንተ፡ ከማሁ፡ διὰ τοῦτο .

β) ከመዝ፡ vel ከመ፡ ዝንቱ፡ ; አኮ፡ ከመዝ፡ ነገሩ፡ ዘከመ፡ ትብል፡ ; ; ; ; ; .

b)plerumque praemisso ,

α) ዘከመዝ፡ talis^la: መጽልእ፡ ዘከመዝ፡ ብእሲ፡ ; ሕዝብ፡ ዘከመዝ፡ ; ; ; ; ; ; passim ዘ፡ vel ዝ፡ secundum genera et numeros variatis: እንተ፡ ከመ፡ ዛቲ፡ ብእሲት፡ γυναῖκα τοιαύτην ; እንተ፡ ከመዝ፡ ; ለእለ፡ ከመዝ፡ τοιούτων ; 1 ; ; ; ለዘከመ፡ እሉ፡ ; ; passim ከመዝ፡ ad omnia genera numerosque relato: ዘከመዝ፡ τοιούτους ; τοιαῦτα ; እንዘቦ፡ ውስቴቶሙ፡ ዘከመዝ፡ አንስት፡ ; ዘከመዝ፡ ተኣምረ፡ ; ዝሙት፡ ዘከመዝ፡ ; οὕτως .

β)at ዘከማሁ፡ aut: similis ei^la( A. II,1, a) aut: qualis^la ; ; ; .

2) n. 828

a) ከመዝ፡ et ከማሁ፡ hoc^lavel eodem modo^la, ita^la, sic^la, pariter^la,

β) ከመዝ፡ et ከማሁ፡ relatum ad antecedentia: ; ከመዝ፡ ወከመዝ፡ ረሰየኒ፡ ; ኢኮነ፡ ከመዝ፡ ; ከመ፡ ከመዝ፡ ውእቱ፡ ; ; ከመዝ፡ ይቤ፡ እግዚአብሔር፡ al.; ; ; ; ; ; ; ; (at Graece: τὸ αὐτό ); ወከማሁ፡ ብእሲትኒ፡ ; ወከማሁ፡ ὁμοίως ; ; ; ; ; ; ; .

γ) ከመዝ፡ et ከማሁ፡ relatum ad sequentia: ከመዝ፡ ; ; ; ; ; ; ከማሁ፡ ; ከመ፡ vel እስከ፡ ut^la( daß ) ; ; ( ከመዝ፡ – እስከ፡ ) .

δ)de አምጣነ፡ – ከማሁ፡ quo magis^la– eo magis^la አምጣነ፡ col. 224; adde በአምጣነ፡ – ከማሁ፡ ; ; de በከመ፡ – ከማሁ፡ quo magis^la– eo magis^lasupra A I 2 a γ .

ε) ምስለ፡ ከመዝ፡ hoc non obstante^la ; ; ምስለ፡ col. 175.

b) ከመዝ፡ tam^la, tantopere^la: ከመዝ፡ ፍጡነ፡ οὕτω ταχέως ; ከመዝኑ፡ አብዳን፡ አንትሙ፡ ; ከመዝ፡ ጠቢብ፡ ; .

c) ከማሁ፡ in responsione: sic^la, (soloecismus videtur).

d)in interrogatione: ከመዝኑ፡ sicne?^lanum ita?^la ; ; ; .

Cross-references: Conj.

I) ከመ፡

1)relativa, quae Objecto (vel Subjecto) de quo agitur indicando vel alii praecedentis sententiae complemento annectendo inservit ( ὅτι , daß ), Indic. Respondet

a)Latinorum (Nom.) Infin., post verba sentiendi et declarandi, al.: ርእየት፡ ከመ፡ ሠናይ፡ ዕፅ፡ ; ርእየ፡ ከመ፡ በዝኀ፡ ; ; ; አእመረ፡ ከመ፡ ተነትገ፡ ማይ፡ ; ; ሰምዐ፡ ከመ፡ ተፄወወ፡ ; ; መኑ፡ አይድዐከ፡ ከመ፡ ዕራቅከ፡ አንተ፡ ; ; ; ይእመኑከ፡ ከመ፡ አስተርአየከ፡ ; ; ; ; ; ; መሐለ፡ ከመ፡ ኢያአምር፡ ; ተዘከር፡ ከመ፡ መሬት፡ ንሕነ፡ ; ትጤይቅ፡ ከመ፡ ; ይመስለኒ፡ ከመ፡ ; ኀለየ፡ ከመ፡ ጸውዖ፡ ; ኢትሰፈዉ፡ ከመ፡ ተሐይዉ፡ ; ; ሐሰወት፡ ከመ፡ ሠሐቀት፡ ; ኮኑ፡ ሰማዕተ፡ ከመ፡ ኢይጸድቁ፡ ; ዝንቱ፡ ትእምርቱ፡ ከመ፡ ይገብር፡ እግዚአብሔር፡ ዘንተ፡ ነገረ፡ ; ከመ፡ ያስተርእዩ፡ ከመ፡ ጾሙ፡ ; ; ተዐውቀት፡ ከመ፡ ፀንሰት፡ ; ተብህለ፡ ከመ፡

α)Passim Subjectum sententiae subjunctae a verbo sententiae principalis tamquam Objectum attrahitur, ut: ሰምዕዎ፡ ከመ፡ ሀሎ፡ ውስተ፡ ቤት፡ ; ; ; ; ; ; ; ( gramm.§ 190).

β)Ubi post verba sentiendi et declarandi ከመ፡ verbi sequitur, e C, I, 3, c illustrandum est.

γ)Sicut ὅτι ( כִּי ܕ أَنْ ), ከመ፡ recitationi verborum alterius ininservit (vel orationi directae praemittitur): ; ; 2 ; ; .

b)quod^la,

α)ad indicandam causam (quamquam minus frequentatum quam እስመ፡ ) post verba affectuum: ይትፌሣሕ፡ ከመ፡ ትጠፍኡ፡ ; አንከሩ፡ ከመ፡ ረድአ፡ ; et alia, ut: አስተዋደየኒ፡ ከመ፡ ቀበርክዎሙ፡ .

β)crebro post እፎ፡ , እፎ፡ ከመ፡ qu^laî^la( est,^la) quod^lai.e. quomodo evenit ut^la እፎ፡

2)consecutiva, ὥστε ut^la, ita ut^la,

a)Indic. ያንኅሎን፡ ለአህጉሪከ፡ ከመ፡ አልቦ፡ ዘይነብር፡ ውስቴቶን፡ ; ; Platt; ; 0829|

b)plerumque verbi: ; መኑ፡ አነ፡ ከመ፡ እሑር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; 1 ; ; ; ; ; ; ; ውኅድ፡ አንቲ፡ ከመ፡ ትኩኒ፡ ; ከመ፡ ያድኅና፡ እግዚአብሔር፡ ለኢየሩሳሌም፡ ; ; ; ; post verba efficiendi, ut: እሬስየከ፡ ከመ፡ ይፃእ፡ ; .

3)finalis, ἵνα , ὅπως , ut^laet ከመ፡ ኢ፡ ne^la, ut ne^la: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ኢ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

a)in specie post verba volendi, jubendi, rogandi, promittendi, sperandi, permittendi, cogendi, al., ut: አዘዘነ፡ ከመ፡ ንግበር፡ ; ይቤ፡ ከመ፡ ይቅትልዎ፡ ; ተከሥተ፡ ሎቱ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ; አደሞ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ; ቦኑ፡ እፈቅድ፡ ከመ፡ ይሙት፡ ; አኀሥሥ፡ ከመ፡ እግበር፡ ; ኀለየ፡ ከመ፡ ይቅትል፡ Asc. ; አስተብቍዕዎ፡ ከመ፡ ይልከፉ፡ ; ይስእሉ፡ ከመ፡ ይኩኖሙ፡ ; መሐለ፡ ከመ፡ የሀባ፡ ; አሰፈወ፡ ከመ፡ ; ; ተካየደ፡ ; ይሴፈዉ፡ ከመ፡ ይሕየዉ፡ ; ትትአመን፡ ከመ፡ ያእቱ፡ ; ; ; ; ኢያብሐ፡ ከመ፡ የአብሱ፡ ; ; ኣጌብሮ፡ ከመ፡ ይስግድ፡ ; ይደሉ፡ ከመ፡ ትስረዩ፡ ; ኢይከውኖ፡ ከመ፡ ይግባእ፡ ; ይኄይሰከ፡ ከመ፡ ይትሀጐል፡ .

b)post verba potentiae et impotentiae ; ; ስእነ፡ ከመ፡ ይሴሲ፡ እሞ፡ ; pavendi: አርመምኩ፡ ፈሪህየ፡ ከመ፡ እንግር፡ ዘእኄሊ፡ ; ኢይደነግፁ፡ ከመ፡ ይፁርፉ፡ ; audendi: F.M. 3,5; ተኀበለ፡ ከመ፡ ይንሣእ፡ F.M. 3,5; incipiendi, repetendi: አኀዘ፡ ከመ፡ ይሕንጽ፡ ; ኢይደግም፡ ከመ፡ እፈኑ፡ .

c)etiam post ea verba, quae alias ከመ፡ cum Indic. postulant, ከመ፡ sequitur, si quidem significatur non quid sit vel fiat, sed quid fieri oporteat: ይእዜ፡ አእመርነ፡ ከመ፡ ንሰብሖ፡ (nobis eum celebrandum esse)^la ; ; ተፈሥሐ፡ ከመ፡ ይግበር፡ ({er freute sich zu thun}) ; ተኀለየ፡ ውስተ፡ ልብከ፡ ከመ፡ ታሕንጽ፡ ሊተ፡ ቤተ፡ .

d) ከመ፡ ኢ፡ ne^lapost verba timendi, prohibendi: እፈርህ፡ ከመ፡ ኢይምጻእ፡ ; ; ; ; ; ; ; (seq. Indic.); መነንክዎ፡ ከመ፡ ኢይንግሥ፡ ; ከላእክኒ፡ ከመ፡ ኢይባእ፡ ; ; ; ; ኢያበውሑ፡ ከመ፡ ኢይቅረብ፡ M.M. f. 169.

e) ከመ፡ et ከመ፡ ኢ፡ est nota jussivi vel optativi: ; እኁክሙ፡ ከመ፡ ይኩን፡ ቅኑየ፡ ; ከመ፡ ኢታሕዝና፡ ; . – Annotandum est, quod Lud. in 392 affert: „particula haec repetita certitudinem aliquam significare videtur: ከመ፡ ከመ፡ ቀርበ፡ et mox ከመ፡ ከመ፡ በጽሐ፡ quod certo venisset^la“ –

II) እምከመ፡ , rarius ለእምከመ፡ et ለእመ፡ ከመ፡ [e qua forma illud እም፡ non praepositionem እምነ፡ sed conjunctionem conditionalem እመ፡ censendam esse satis elucet] conditionalis et temporalis, frequentatissima,

1)si^la(sed fere ubique inclinans ad significationes quum^la, quando^la, quoties^la, simulac^la), n. 830rarius εἰ , ut ; ; , saepius ἐάν , (seq. Imperf.) ut: እምከመ፡ ታበውእ፡ si^la(i.e. quotiescumque^la) offers^la ; ; ἐὰν μή ; ; sententia nominali ; ; Perf.: እምከመ፡ ገሰስኩ፡ si^latetigero^la ; ; ; ; ; ; ; ; ; እምከመ፡ አንበርዎ፡ ἐὰν θῶσιν ; ; ለእምከመ፡ ant.

2)cum^la, quum^la, quando^la, quotiescumque^la, plerumque ( ὡς δ᾽ ἄν ); ἡνίκα δ᾽ ἄν ; ἐκάθισας – μὴ ἀνοίξῃς ; ; ( ὅταν ); እምከመ፡ እቤሎ፡ ἐν τῷ εἰπεῖν με ; ; ; እምከመ፡ ርእዩከ፡ ἰδόντες σε ; ὁπότε ἐάν ; ὅταν ; ; ; ለእምከመ፡ ንዋየ፡ ረከብከ፡ ἐν χρήμασιν ; ለእመ፡ ከመ፡ (v. ለእምከመ፡ ) ተጸነሰ፡ ἀπό ἐνδείας ; .

3)quamdiu^la, donec^la, Perf., ἡνίκα ἄν ; ;

4)simul ac^la, ubi^lavel ut primum^la: ( ὡς ἄν ); ; ; እምከመ፡ ሰምዑ፡ ἀκούσαντες ; ; ለእምከመ፡ ቦቱ፡ ዘገረሞ፡ ; ἐν τῷ ἀποθανεῖν ; ; ; ; ; ; saepius ubi Graecus καὶ consecutivum habet, ut: እምከመ፡ ሠረቀ፡ ፀሓይ፡ ያየብሶ፡ለሣዕር፡ ἀνέτειλε καὶ ἐξήρανε Jac.1,11; ; ; ; .

ነፈቀ

I,1[amh. ; vicina sunt فَقَّ et فَكَّ ܦܩܰܥ בָּקַע በቀወ፡ al.; in specie ܢܦܰܩ exiit^la; نَفِقَ exiit^lae latibulo, defecit^la; نَفَقَ vendibilis fuit^la(de merce veno exposita); III hypocritam egit] ይንፍቅ፡

1)diffindere^la, dissecare^la: ; ነፈቀ፡ ባሕረ፡ ቅድሜሆሙ፡ ἔῤῥηξας ; ኀለየ፡ ከመ፡ ይንፍቆሙ፡ ( בקע ) ; ንንፍቆሙ፡ ; ነፈቆን፡ (sc. hostias) እማእከል፡

2)dividere^la, in specie bifariam^lavel bipartiri^la; ; ነፈቆ፡ (v. ናፈቆ፡ ) ለሕዝብ፡ ክልኤ፡ ትዕይንተ፡ ; ; ተዋሕዶ፡ አምላክ፡ ወሰብእ፡ ለ ፪ ነፈቀ፡ Enc.

ከመ

, , [ כְּמוֹ , כְּמָא , ܐܰܟܡܳܐ , كَمَا ; gramm.§ 63, a; gramm.§ 64, b],

A)Adv.

I)integrae sententiae praemissum:

1) ከመ፡

a)comparative: ut^la, sicut^la, quemadmodum^la,

α)sive addito correlato ( sic^la, ita^la): ; ; ከመ፡ ይፈቱ፡ ኅጽው፡ – ከማሁ፡ ; ; ; ; ; ; ;

β)sive omisso: ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ምስለ፡ አንስት፡ ; ከመ፡ አመ፡ ንስቲታ፡ ; ; .

γ)in specie: ከመ፡ – ከመዝ፡ quo^la( magis^la) – eo^la(major) .

b)raro in oratione obliqua: quomodo^lavel quam^la, ; ; ነኪር፡ ከመ፡ ተዐቢ፤ ዕፁብ፡ ከመ፡ ታስተባሪ፡ .

c)rarissime in exclamatione: quam!^la .

2) በከመ፡ i.e. በ፡ et ከመ፡ ( καθώς , fere crebrius usitatum, quam ከመ፡ ὡς )

a)comparative: ut^la, sicut^la, quemadmodum^la,

α)addito correlato: ; ; በከመ፡ ብዙኀ፡ ትነብብ፡ ከማሁ፡ ትሰምዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;

γ)in specie: በከመ፡ – ከማሁ፡ quo^lamagis^la– eo^lamagis^la ; .

b)raro: quomodo^la, ut .

3) ዘከመ፡ et ከመ፡ እንተ፡ et እንተ፡ ከመ፡ (i.e. et ከመ፡ )

c)De ዘከመ፡ እፎ፡ (et እንተ፡ ከመ፡ እፎ፡ ) እፎ፡

1) ከመ፡

b)raro: circiter^la, (aliâs መጠነ፡ , የአክል፡ ).

B)Compositum cum

I): ከመዘ፡ et ከመ፡ እንተ፡

2)i.q. ዘከመ፡ sicut^la, quemadmodum^la: ከመ፡ ዘ፡ – ከማሁ፡ ; ይጼልዩ፡ ኀቤሁ፡ ከመዘ፡ ኀበ፡ አማልክት፡ .

II)cum demonstr. ( ዝ፡ ) et suff. III ( ሁ፡ al.) Qua compositione circumscribitur

1)talis^la, tale^la, talia^la,

a)simplice ከመ፡ seq. pronomine.

α) ከማሁ፡ , τοιοῦτος ; ; ; በእንተ፡ ከማሁ፡ διὰ τοῦτο .

β) ከመዝ፡ vel ከመ፡ ዝንቱ፡ ; አኮ፡ ከመዝ፡ ነገሩ፡ ዘከመ፡ ትብል፡ ; ; ; ; ; .

b)plerumque praemisso ,

β)at ዘከማሁ፡ aut: similis ei^la( A. II,1, a) aut: qualis^la ; ; ; .

2) n. 828

a) ከመዝ፡ et ከማሁ፡ hoc^lavel eodem modo^la, ita^la, sic^la, pariter^la,

γ) ከመዝ፡ et ከማሁ፡ relatum ad sequentia: ከመዝ፡ ; ; ; ; ; ; ከማሁ፡ ; ከመ፡ vel እስከ፡ ut^la( daß ) ; ; ( ከመዝ፡ – እስከ፡ ) .

ε) ምስለ፡ ከመዝ፡ hoc non obstante^la ; ; ምስለ፡ col. 175.

b) ከመዝ፡ tam^la, tantopere^la: ከመዝ፡ ፍጡነ፡ οὕτω ταχέως ; ከመዝኑ፡ አብዳን፡ አንትሙ፡ ; ከመዝ፡ ጠቢብ፡ ; .

c) ከማሁ፡ in responsione: sic^la, (soloecismus videtur).

d)in interrogatione: ከመዝኑ፡ sicne?^lanum ita?^la ; ; ; .

Cross-references: Conj.

I) ከመ፡

1)relativa, quae Objecto (vel Subjecto) de quo agitur indicando vel alii praecedentis sententiae complemento annectendo inservit ( ὅτι , daß ), Indic. Respondet

α)Passim Subjectum sententiae subjunctae a verbo sententiae principalis tamquam Objectum attrahitur, ut: ሰምዕዎ፡ ከመ፡ ሀሎ፡ ውስተ፡ ቤት፡ ; ; ; ; ; ; ; ( gramm.§ 190).

β)Ubi post verba sentiendi et declarandi ከመ፡ verbi sequitur, e C, I, 3, c illustrandum est.

γ)Sicut ὅτι ( כִּי ܕ أَنْ ), ከመ፡ recitationi verborum alterius ininservit (vel orationi directae praemittitur): ; ; 2 ; ; .

b)quod^la,

β)crebro post እፎ፡ , እፎ፡ ከመ፡ qu^laî^la( est,^la) quod^lai.e. quomodo evenit ut^la እፎ፡

2)consecutiva, ὥστε ut^la, ita ut^la,

a)Indic. ያንኅሎን፡ ለአህጉሪከ፡ ከመ፡ አልቦ፡ ዘይነብር፡ ውስቴቶን፡ ; ; Platt; ; 0829|

3)finalis, ἵνα , ὅπως , ut^laet ከመ፡ ኢ፡ ne^la, ut ne^la: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ኢ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

3)quamdiu^la, donec^la, Perf., ἡνίκα ἄν ; ;

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose