Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

, ( መትሐት፡ Polygl.)

A)pars^lavel locus inferior^lavel infimus^la: ውስተ፡ መትሕተ፡ እሳት፡ ; adjectivi instar substantivo apponi potest: (Simeon) ነበረ፡ ውስተ፡ መካን፡ ልዑል፡ እምሀገር፡ ወዮሐናኒ፡ ወእሊአሁ፡ ውስተ፡ መካን፡ መትሕት፡ ; ባሕር፡ መትሕት፡ Enc. In specie: pars ima terrae, inferna^la: በመትሕተ፡ ምድር፡ ; ; ዘመትሕት፡ infernus^la ; መትሕት፡ ታሕቲት፡ ima inferorum^la,

B)Adv.: infra^la, subter^la, subtus^la, deorsum^la ; .

Cross-references: : sub^la, infra^la; pronomina suffixa sive per vocalem ê^lasive sine ea interposita assumit;

b) በመትሕተ፡ ; ; ; ; ; በመትሕቴየ፡ .

c) እስከ፡ መትሕተ፡ ;

d) እመትሕተ፡ .

መትሕት

, ( መትሐት፡ Polygl.)

B)Adv.: infra^la, subter^la, subtus^la, deorsum^la ; .

Cross-references: : sub^la, infra^la; pronomina suffixa sive per vocalem ê^lasive sine ea interposita assumit;

b) በመትሕተ፡ ; ; ; ; ; በመትሕቴየ፡ .

c) እስከ፡ መትሕተ፡ ;

d) እመትሕተ፡ .

መትሕት

, ( መትሐት፡ Polygl.)

B)Adv.: infra^la, subter^la, subtus^la, deorsum^la ; .

Cross-references: : sub^la, infra^la; pronomina suffixa sive per vocalem ê^lasive sine ea interposita assumit;

b) በመትሕተ፡ ; ; ; ; ; በመትሕቴየ፡ .

c) እስከ፡ መትሕተ፡ ;

d) እመትሕተ፡ .

ጾረ

I,1[vic. סְבַר ܣܰܝܒܰܪ ܣܰܘܒܰܪ ܣܟܰܠ (at צַוּאר cum צִיר componendum videtur)] ይጾር፡ et ይጹር፡ , portare^la, gestare^la, bajulare^la, ferre^la, : ; ; ; ; ይኄይስ፡ ትጾር፡ ኆጻ፡ ወጼወ፡ ; ; ; ; ; ; syrma alicujus apocr.; ጹሩ፡ ላቲ፡ (ei) ; ጾረ፡ ኀጣውኢነ፡ ; ; ጾሮ፡ በሥዕርተ፡ ርእሱ፡ ; ዲበ፡ መታክፍት፡ ; ; ውስተ፡ መታክፍ፡ ; በመትከፍት፡ ; ; ;

a)ferre^laarma: እለ፡ ይጸውሩ፡ አስይፍተ፡ ; ይጸውሩ፡ ወላትወ፡ ወንዋየ፡ ሐቅል፡ ; .

b)gerere^lavestimenta, ornamenta, iis uti^la: ; ; 1 ; ; ; ኢትጹሩ፡ በትረ፡

c)manu habere^laaliquid: ; ; ; ; ኵሎሙ፡ ይጸውሩ፡ ማዕጠንተ፡ εἶχεν ἐν τῇ χειρί .

d)gestare^lain utero: ; .

e)gerere^la, habere^lain animo: ኢትጹር፡ ቂመ፡ ውስተ፡ ልብከ፡ ; ኵልክሙ፡ ኢትጹሩ፡ እኩየ፡ በልብክሙ፡ ለቢጽክሙ፡ ; ኢትትቀየሙ፡ ቢጸክሙ፡ ወኢትጹሩ፡ ሎሙ፡ እከየ፡ .

f)sustentare^la: ጾር፡ ርሥኣኒሁ፡ ለአቡከ፡ ἀντιλαβοῦ .

g)tolerare^la, perferre^la, sustinere^la, aliquid: ስእንኩ፡ ጸዊሮቶ፡ ; ; ; ; ; aliquem: ; ; ; ; .

h)deferre^la: Paulus ይሑር፡ ወይጹር፡ ስምየ፡ በውስተ፡ አሕዛብ፡ ; .

i)vehere^lanave: ወይቤሎ፡ እንድርያስ፡ ( ለሊቀ፡ ሐመር፡ ) አነ፡ እስእለከ፡ ከመ፡ ትጹረነ፡ ወይቤሎ፡ ኦሆ፡ ወአዕረጎሙ፡ – : ጾረ፡ ዘ፡ ተሸከመ።

መርዋሕት

(Lud., sed equidem non reperi nisi formas) መረውሕት፡ , መረዋሕት፡ መራውሕታት፡ vel መራሕውታት፡ literis transpositis, etiam መረዋሕታት፡ , መረዋውሕት፡

1)flabellum^la(coll. مِرْوَحٌ et مِرْوَحَةٌ ܡܰܪܘܰܚܬܳܐ ): ይቁሙ፡ ፪ ዲያቆናት፡ በገበዋተ፡ ምሥዋዕ፡ ዘየአኀዙ፡ መራሕውታተ፡ ዘግቡራት፡ እምግብር፡ ልሙጽ፡ ወይስድዱ፡ ጽንጽንያተ፡ ንኡሳነ፡ ከመ፡ ኢይደቅ፡ እምኔሆሙ፡ ምንትኒ፡ ውስተ፡ ጽዋዕ፡ (e Synodo); eadem fere verba leguntur ( ወየአኀዙ፡ መረዋኅታተ፡ ); alium locum vide supra sub ሮሐ፡

2)sine dubio etiam aspergillum^la: ይወስድዎ፡ ( ለምዉት፡ ) ኀበ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ በመኃትው፡ ወበመጸዋውዕት፡ ወበመረዋሕት፡ (emendatum est: ወበመረዋውሕት፡ ) ; (mortuum efferant) በመኃትወ፡ ፲ወ፪ ወበመጻሕፍት፡ ወበመጸዋውዕት፡ ወበመጣቅዕት፡ ወበመረውሕት፡ (emendatum est: ወበመረዋውሕት፡ ) ወበድባብ፡ ወትረቂ፡ መቃብሪሁ፡ በማይ፡ | – Voc. Ae.^la: መረውሕት፡ ዘ፡ መነሳንስት፡ q.v. sub ነስነሰ፡

3)apud Abyssinos inferioris aetatis: tintinnabulum^la, nec non campana^la, ut: መረዋት፡ (pro መረዋሕት፡ ) ዘይሰማዕ፡ እስከ፡ ነዋኅ፡ ; { Description de l’Égypte, II éd., t. XIII, p. 553}.

marwāḥt , marawǝḥt , marawāḥt መርዋኅት፡ marwāḫt , marāwǝḥt , marāwǝḥtāt , marāḥwǝtāt , marawāḥtāt , marawāwǝḥt , መራውኅት፡ marāwǝḫt , መርዋሕታት፡ marwāḥtāt , መረዋውሕ፡ marawāwǝḥ

Grébaut
መርዋኅት፡ marwāḫt , መራውኅት፡ marāwǝḫt «cloche^fr» ― መረዋ፡ et መረዋት፡ Ms. BNFabb217, fol. 37r.
85

Leslau
መርዋሕት marwāḥt , መረውሕት marawǝḥt , መረዋሕት marawāḥt , መርዋሕት marāwǝḥt , መራውሕታት marāwǝḥtāt , መርዋሕታት marwāḥtāt , መረዋውሕ marawāwǝḥ , (, 85) መርዋኅት marwāḫt church bell^en 477a

መኑ

interrog. ( gramm.§ 63; gramm.§ 147,b; gramm.§ 198,c). Nonnisi ad personas refertur, rarissime ad res, ut መኑ፡ የዐቢ፡ መንግሥተ፡ ሰማያትኑ፡ ወሚመ፡ ገነት፡ (aliter se habet phrasis መኑ፡ ስምከ፡ quam infra). Est gen. masc. et fem. , et ; quamquam nonnumquam praemisso እለ፡ a singulari distinguitur: እለ፡ መኑ፡ እሙንቱ፡ አኀውየ፡ ; ; እለ፡ መኑ፡ እሙንቱ፡ τίνες εἰσίν; Accusativus est መነ፡ , rarius መነሃ፡ ; ; መነሃ፡ እጼውዕ፡ Org.; sed passim etiam መኑ፡ ut ;

1)est interrogativum: quis^la, quae^la, qui^la, quae?^la መኑ፡ ዝንቱ፡ ; ; ; ; ; ; ; መኑ፡ ይእቲ፡ ዛቲ፡ ; ; አንቲ፡ መኑ፡ አንቲ፡ ; ; መኑ፡ ውእቶሙ፡ እሉ፡ ; መኑ፡ ወመኑ፡ አንትሙ፡ ; መነ፡ ; ; ; ; Gen. notatur aut praemisso nominis statu constr.: ወልደ፡ መኑ፡ ዝንቱ፡ ; በርስተ፡ መኑ፡ እንከ፡ አኀድር፡ ; ; ; ; aut nota Gen. ዘ፡ , እንተ፡ , እለ፡ , ut: ዘመኑ፡ ዝአልባስ፡ ; ; ; ; ; እለ፡ መኑ፡ አንትሙ፡ ; praepositiones praemissas admittit: ለመኑ፡ ; ; ; ; ; ; በመኑ፡ ; ; ; ኀበ፡ መኑ፡ ; ; እምነ፡ መኑ፡ ; እምኀበ፡ መኑ፡ ; በእንተ፡ መኑ፡ ; al.

a)uter^la, utra?^la ; ; ; ; .

b)ad res refertur, ubi in his personarum notio inest: መኑ፡ ስምከ፡ ; ; ; ; ;

c)in interrogationibus obliquis: ; ; ; ; ; ; .

d) መኑ፡ እምነ፡ quis eorum?^la ; .

e)nomen sibi appositum cum መኑ፡ haud toleret, lat. qui^la, qualis?^la(vel pronomine adjectivo አይ፡ vel) phrasi መኑ፡ – ዘ፡ circumscribitur: መኑ፡ ( ውእቱ፡ ) ብእሲ፡ ጠቢብ፡ ዘይሌብዎ፡ ለዝንቱ፡ ; ; መኑ፡ ባዕድ፡ ዘ፡ ; ; .

f)intenditur interrogatio formulâ መኑ፡ ውእቱ፡ ዘ፡ quis tandem? quisnam? ubi est qui?^la መኑ፡ ውእቱ፡ ዘኢይስሕት፡ በአፉሁ፡ ; ; ; ; ; ; ; .

2)optative usurpatur, vel Imperf.: n. 187 መኑ፡ ይሁበኒ፡ አእምሮ፡ ; ; ; መኑ፡ ይሠይም፡ ዐቃቤ፡ ላዕለ፡ አፉየ፡ ; ; vel እም፡ ( እመ፡ ) Perf., ut: መኑ፡ እምአስተየኒ፡ ; ; ; ; ; ; ; vel simplice .

3)indefinitum fit adjecto ሂ፡ , quare dicas: መኑሂ፡ aliquis^la, aliqua^la( ullus^la, quisquam^la): ዘይዘብጥ፡ መነሂ፡ ; ; potissimum usitatur in sententiis negativis: ኢ፡ – መኑሂ፡ , አልቦ፡ – መኑሂ፡ nemo^laut ; ; ; ; ; ; ; ዘትጸልእ፡ ለሊከ፡ ኢትግበር፡ ለመኑሂ፡ ; et praemisso ወ፡ usurpatur ወኢመኑሂ፡ vel ወኢመኑ፡ et ne unus quidem^la, nemo omnino^la, ut ; ; . Memorabilis est locutio: ወለእመኒ፡ መኑ፡ ኮነ፡ ὅστις ἂν ᾖ (Platt: መኑሂ፡ ዘኮነ፡ ከዊነ፡ ).

አስተማሰለ

IV,3res inter se similes facere^lavel putare^lai.e.

a)ad similitudinem alius effingere^la: በአምሳለ፡ ዚአከ፡ አስተማሰልከ፡ ; ; ; አው፡ አስተማሰሎ፡ በእንስሳ፡ .

b)assimilare^la, ከመ፡ ; በ፡ , ut: እስራኤል፡ እለ፡ በበኵርከ፡ አስተማሰልከ፡ .

c)comparare^la: በ፡ , ut: በመኑ፡ ታስተማስሉኒ፡ ; ; ; ; ; Platt; Platt; ለ፡ ut ;

d)similem putare^larem alicui: በ፡ .

e)parabolas^la, aenigmata^laal. proponere^la: ከመ፡ ታመክሮ፡ በአስተማስሎ፡ ἐν αἰνίγμασι .

ʾastamāsala

Grébaut
አስተማሰለ፡ ʾastamāsala IV,3 ያስተማስል፡ «ressembler^fr, comparer^fr, rendre semblable^fr» ― አስመሰለ፡ , አስመሳሰለ፡ Ms. BNFabb217, fol. 37v.
88

Leslau
አስተማሰለ፡ ʾastamāsala liken^en, liken with one another^en, compare^en, compare with one another^en, represent^en, consider as similar^en, make similar to one another^en, make believe^en, put forth a parable^en 365b

መሰለ

I,2assimilare^lai.e.

1)comparare^la, aequiparare^la: n. 172 በመኑ፡ ትሜስልዎ፡ (var. ታስተማስልዎ፡ ) ለእግዚአብሔር፡ .

2)effigiare^la, figurare^la, formare^la(ad similitudinem exempli): ገብሮ፡ ወመሰሎ፡ ; ይሜስል፡ ጽቡረ፡ በእደዊሁ፡ ; ገለፎ፡ ወመሰሎ፡ በአምሳለ፡ ሰብእ፡ ; ; ; .

3)similitudinem instituere^la, parabolas^lavel aenigmata^lavel proverbia^lavel dictoria proponere^la: መሰለ፡ ሎሙ፡ ἐν παραβολαῖς ἔλεγεν αὐτοῖς ; ; ውስተ፡ መስሎ፡ ነገር፡ ኢይሄልዉ፡ ; ምንተ፡ ዘይሜስሉ፡ በብሔረ፡ እስራኤል፡ ; ; መስል፡ ምሳሌ፡ ነገር፡ ; ይሜስሉ፡ ላዕሌሁ፡ ; ይሜስሉ፡ ላዕሌክሙ፡ ምሳሌ፡ ; ; ; ; እሜስል፡ ለክሙ፡ አምሳለ፡ ( πρόβλημα ) ; (at ምስል፡ ( I,1) አምሳሊከ፡ ); .

massala

Grébaut
መሰለ፡ massala I,2 ይሜስል፡ , ይመስል፡ «parler en parboles^fr, faire des portraits, des figures, des statues, des formes^fr» ― በምሳሌ፡ ተናገረ፡ , ምስል፡ሰራ፡ Ms. BNFabb217, fol. 37v.
87

Leslau
መሰለ massala compare^en, liken^en, form^en, make a form^en, fashion^en, make an image^en, make a statue^en, make idols^en, use a parable^en, speak in parables or in proverbs^en (most of these meanings are denominatives either from ‘mǝsl’ or ‘mǝssāle’) 365a–b

ረባን

רַבָּן princeps^la, doctor^la, magister^la( 2177 ); perraro usurpatur, ut: ጊዮርጊስ፡ ረባን፡ ( S. Georgius dominus^la) ; plerumque ረባናት፡ vel ረበናት፡

1)seniores Judaeorum^la, πρεσβύτεροι : ረበናተ፡ ካህናት፡ (v. ረበናት፡ ወካህናት፡ ) ; ረበናቶሙ፡ ለሕዝብ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

2)magistri^la, antistites^la, ut: monachorum ረበናተ፡ ገዳመ፡ አስቄጥስ፡ ; ecclesiae

rabbān spiritual guide^en ‘guida spirituale^it’ በመኑ፡ ናስተማስሎ፡ ለአቡነ፡ ረባን፡ በሙሴኑ፡ ካህን፡ ዘተመጠወ፡ ጽላተ፡ ዘእብን፡ እምእግዚአብሔር፡ መድኅን፡ A chi possiamo paragonare il Padre nostro, guida spirituale, a Mosè il sacerdote, che ha ricevuto le tavole di pietra dal Signore salvatore?^it 4 § 8 (ed.) , 3 § 8 (tr.) (‘Il termine è rabbān , per il quale vd. 287 «sing. perraro usurpatur» (un solo esempio dal Deggʷā); così anche 819 ; per il significato tecnico di «capitano di nave» vd. 461 , che pensa ad un incrocio tra l’aramaico rabbān e l’arabo rubbān .’ 3 n. 13 ); አልቦ፡ ዘሰማዕነ፡ ዘከመዝ፡ ተአምር፡ ዘእንበለ፡ እንተ፡ ገብረ፡ ጊዮርጊስ፡ ረባን፡ በላዕለ፡ ጊዮርጊስ፡ ወልደ፡ ቢፋን፡ ‘We have never heard about any miracle such as this one, except the one Giyorgis räbban performed upon Giyorgis, son of Bifan^en’ 80 (376) l. 26-27 (ed.); 81 (377) l. 28-29 (tr.)

መንቅዕት

, መናቅዕ፡ et መናቅዕት፡ ,

1)fissura^la: በመንቅዕተ፡ ደብር፡

2)femur^la, femen^la(quia inde a femore corpus bifariam fissum est), μηρός ዲበ፡ መንቅዕቱ፡ ; እምሐቌ፡ እስከ፡ መናቅዕ፡ ; 1 ; መናቅዕትኪ፡ ;

3) መናቅዕት፡ transl.: res^la( compar alteri^la) ex alterâ parte opposita^la(Gegenstück): መናቅዕቲሃ፡ ለእኪት፡ ሠናይት፡ ወመናቅዕቲሃ፡ ለሞት፡ ሕይወት፡ ከማሁ፡ መናቅዕቲሃ፡ ለጽድቅ፡ ኀጢአት፡ ἀπέναντι κακοῦ τὸ ἀγαθόν . : ሕፅን፡ አንቅዕት፡ (sic) አንገዝ፡ መንቅዕት፡ ብ፡ ብብት፡ ; aliud^la: መንቅዕት፡ ዘ፡ ብብት፡ ; aliud^la: መንቅዕት፡ ዘ፡ መለያየት።

ከበታ

indolens latens^la, res occulta^la: በመንክራቲሁ፡ ያርኢ፡ ከበታሁ፡ τοῖς θαύμασιν ἐδείκνυ τὸ κρυπτόμενον , ;

ከሓ

et ከሐ፡ , ከሓከ፡ et ከሐከ፡ , ከሐክ፡ , (nec non ካሕከ፡ ; 3 ; et ክሕከ፡ ), etiam per ሀ፡ , pronominale ( gramm.§ 62,b; gramm.§ 160,b)

1)illuc^la, illic^la; ዝርዎ፡ ከሐ፡ ἐκεῖ ; ሑር፡ ከሐክ፡ ; ረሐቁ፡ ከሐከ፡ (v. ከሐ፡ ) ; ; ; ነዋ፡ ዝየ፡ ወነዋ፡ ከሐክ፡ ; ; ; እስከ፡ እትመየጥ፡ ለፌ፡ ወከሐከ፡ (v. ወካሕከ፡ ) ; subjungere licet praepositionibus:

a) በከሐ፡ vel በከሐከ፡ illic^la, ; በዝ፡ ዓለም፡ ወበከሐከ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; በከሃከ፡ (in illo mundo) ;

b) ኀበ፡ ከሐ፡ illuc^la: Matth.17,20.

c) እምከሓ፡ , እምከሐክ፡ , እምከሐከ፡ illinc^la, ab^lailla^laparte^la: ; ; .

2)ultra^la, ulterius^la, supra^la, a^lam^laplius^la(i.q. הָלְאָה ܠܗܰܠ , et מַעְלָה ): ብጹሓነ፡ ፴ዓም፡ ወከሐክ፡ ἀπὸ τριακονταετοῦς καὶ ἐπάνω ; ; ; id ultra vel supra quod quid est, additur

α)interjecta praepos. እምነ፡ , ut: ወከሐክ፡ እምኔሁ፡ καὶ ἐπέκεινα ; መለኮት፡ ዘእምኵሉ፡ ልብ፡ ከሐከ፡ ὁ θεὸς ὁ παντὸς ἐπέκεινα νοός Cyr. ad ; በመንክር፡ ወከሐ፡ እምልብ፡ ውእቱ፡ ξένως τε καὶ ὑπὲρ νοῦν Cyr. c. ; ከመ፡ እሞት፡ ከሐከ፡ ውእቱ፡ ὅτι θανάτου κρείττων Cyr. ad ; ተኀሥሦት፡ እምጥንቃቄ፡ ከሐክ፡ disquirere^la ὑπερμέτροις ἀκριβείαις , Cyr. ad ; ወዓዲ፡ ዘእምዝ፡ ከሐከ፡ εἰ χρὴ τούτων τὰ ἐπέκεινα λέγειν ( et^laut^lahis^laamplius^laquiddam^laaddam^la) Cyr. ad

β)nulla interposita (voce ከሓ፡ ipsa praepositionis vices explente): ultra^la, trans^la: አሐውር፡ ከሓ፡ ዝየ፡ ; ፩እምለፌ፡ ድንጋገ፡ ፈለግ፡ ወ፩እምከሐ፡ ድንጋገ፡ ፈለግ፡ (v. እምከሐከ፡ በድንጋገ፡ ) . – : ከሀ፡ ብ፡ እዝያ፤ ከሐከ፡ ብ፡ ወድያ።

መንኰራኵር

(raro መንኵራኵር፡ ) , m. et fem. , et , መንኰራኵራት፡

1)rota^la, τροχός , ; ; ; ; መንኰራኵረ፡ ሰረገላ፡ ; ; ; figulus ያዐውድ፡ መንኰራኵሪሁ፡ በእገሪሁ፡ ; τροχοί ; ; ; ; መንኰራኵረ፡ ሰረገላቲሆሙ፡ ; ; ; ; ከመ፡ ድምፀ፡ መንኰራኵር፡ ዐበይት፡

a)passim pro curru^la, ut: በመንኰራኵር፡ ἐν ἁμάξαις ; አስይፍተ፡ መንገን፡ በሊኃት፡ ዘመንኰራኵር፡ falces curruum falcatorum^la Enc.; inter ecclesiae cathedralis Axumiticae vasa recensentur ፯፻፹መንኰራኵራት፡ , Chron. Ax. ( etiam Isenb. p. 33).

b)rota^lavel rotae^lai.e. genus tormentorum: እምዝ፡ አምጽአ፡ መኰንን፡ መንኰራኵራተ፡ ዘብርት፡ ወአኬድዎ፡ ( ለቅዱስ፡ ) ; ወደይዎ፡ ( ለቅዱስ፡ ) ውስተ፡ መንኰራኵራት፡ ዘርቡብ፡ ታሕቴሁ፡ አፍሓመ፡ እሳት፡ ; ; አዘዘ፡ ከመ፡ ይስቅልዎ፡ ( ለቅዱስ፡ ) ውስተ፡ መንኰራኵር፡ ወይኰንንዎ፡ Sx.

2): orbita^la, ( semita^la, via^la), τροχιαί ; ; ; ; ; ; ἄξονες ; .

መንገል

pars rei conspicua^lavel adversa^la; non usitatur nisi in et st. constr., መንገለ፡ , et praepositionis conjunctionisve vim habet; pronomina suff. per ê^lasibi subjungit ( gramm.§ 166; gramm.§ 167):

A) መነገለ፡

1)versus^la, ad^la, in^la: መንገለ፡ ጽባሕ፡ ; ; ይኔጽር፡ መንገለ፡ ፍኖት፡ ; መንገለ፡ ምድር፡ ; ; ; ; ; ; መንገሌነ፡ ; ይመይጥ፡ እግዚአብሔር፡ ምሕረቶ፡ መንገሌነ፡ ; ; ; ; n. 686aliâs creberrime; ፄወወኒ፡ መንገሌሁ፡ ; feritatem leonum vertit መንገለ፡ የውሀት፡ (in mansuetudinem), Lud.; በቅድሜኪ፡ ወመንገለ፡ ድኅሬኪ፡ Sx. Enc.

2)juxta^la: ኢታቅሞ፡ መንገሌከ፡ ; ; መንገለ፡ ገቦሆሙ፡ .

3)ad^lai.e. quod attinet ad^la( hinsichtlich^de, rücksichtlich^de): መድሎተ፡ ንዋየ፡ ቅድሳት፡ ዘመንገለ፡ ወርቅኒ፡ ወዘመንገለ፡ ብሩር፡ l ; ; ያዕቆብ፡ ጻድቅ፡ መንገለ፡ ሥጋ፡ እኁከ፡ ( dein Bruder dem Fleische nach^de) Cod. Mus. Brit. LIV,7; ዝኒ፡ አኮ፡ ዘመንገለ፡ እግዚአብሔር፡ ዘእነግር፡ κατὰ θεόν ; ዘመንገለ፡ ትስብእቱ፡ , ዘመንገለ፡ መለኮቱ፡ τὸ ἀνθρώπινον , τὸ θεϊκόν

B)Componitur cum aliis praepositionibus

1) በመንገለ፡ (in parte directa ad i.e.) versus^la, juxta^la, praeter^la, ad^la, in^la: በመንገለ፡ ገጽኪ፡ ; በመንገለ፡ የማን፡ ወበመንገለ፡ ፀጋም፡ ; በመንገለ፡ ደወል፡ ; በመንገለ፡ ማእከሉ፡ ; ; .

2) ለመንገለ፡

a)versus^la, ad^la; ለመንገለ፡ መስዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; .

b)ad^lai.e. quod attinet ad^la, ( erga^la, apud^la, de^la): ; ; ንለቡ፡ ለመንገለ፡ ክርስቶስ፡ ( wir wollen einsehen in Bezug auf Christus^de),

3) እምነ፡ መንገለ፡ vel እመንገለ፡ a parte^la, ut: Augustus mandavit, ከመ፡ ይጹሩ፡ ሎቱ፡ (Herodi) እክለ፡ እመንገለ፡ የብስ፡ በአግማል፡ ወእመንገለ፡ ባሕር፡ በአሕማር፡

a)versus^la, ad^lavel a^la: እመንገለ፡ አዜብ፡ κατὰ νότου ; ; ; ; .

b)ratione habita^la, quod attinet ad^la, ( a^la, de^la): እኅትየ፡ ይእቲ፡ እመንገለ፡ አቡየ፡ ; ቅሩባኒሁ፡ ለክርስቶስ፡ እመንገለ፡ ሥጋሁ፡ Chrys. ho. 5; እመንገለ፡ ወንጌልሰ፡ κατὰ μὲν τὸ εὐαγγέλιον ; ኢየሐጽጽ፡ እምኔነ፡ እመንገለ፡ ሃይማኖት፡ F.M. 27,8.

4) እንተ፡ መንገለ፡

a)juxta^la, praeter^la, παρά .

b)versus^la ; ; ; .

c)per regionem i.e. per^la ; .

d)circa regionem i.e. circa^la .

5) ኀበ፡ መንገለ፡ versus^la,

Cross-references: Conj.

a) መንገለ፡ (pro መንገለ፡ ዘ፡ ) quo versus^la, quorsum^la: መንገለ፡ ፈለሱ፡ quo transmigraverunt^la ; መንገለ፡ ተግሕሠ፡ Lud. ex ; መንገለ፡ ትፈቅድ፡ ፍና፡ ; etiam: quocumque in loco^la, ut: መንገለ፡ ተክዕወ፡ (ubicumque effusus est), Lud.

b) እመንገለ፡ ዘ፡ ex adverso ejus quod i.e. secus ac^la, ut: ኣአምር፡ ከመ፡ አንተ፡ አሠነይከ፡ ለነ፡ እመንገለ፡ ዘትኄሊ፡ ከመ፡ አንተ፡ አሕሠምከ፡ ለነ፡

መንገል

A) መነገለ፡

2)juxta^la: ኢታቅሞ፡ መንገሌከ፡ ; ; መንገለ፡ ገቦሆሙ፡ .

B)Componitur cum aliis praepositionibus

2) ለመንገለ፡

a)versus^la, ad^la; ለመንገለ፡ መስዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; .

b)ad^lai.e. quod attinet ad^la, ( erga^la, apud^la, de^la): ; ; ንለቡ፡ ለመንገለ፡ ክርስቶስ፡ ( wir wollen einsehen in Bezug auf Christus^de),

a)versus^la, ad^lavel a^la: እመንገለ፡ አዜብ፡ κατὰ νότου ; ; ; ; .

4) እንተ፡ መንገለ፡

a)juxta^la, praeter^la, παρά .

b)versus^la ; ; ; .

c)per regionem i.e. per^la ; .

d)circa regionem i.e. circa^la .

5) ኀበ፡ መንገለ፡ versus^la,

Cross-references: Conj.

መንገል

A) መነገለ፡

2)juxta^la: ኢታቅሞ፡ መንገሌከ፡ ; ; መንገለ፡ ገቦሆሙ፡ .

B)Componitur cum aliis praepositionibus

2) ለመንገለ፡

a)versus^la, ad^la; ለመንገለ፡ መስዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; .

b)ad^lai.e. quod attinet ad^la, ( erga^la, apud^la, de^la): ; ; ንለቡ፡ ለመንገለ፡ ክርስቶስ፡ ( wir wollen einsehen in Bezug auf Christus^de),

a)versus^la, ad^lavel a^la: እመንገለ፡ አዜብ፡ κατὰ νότου ; ; ; ; .

4) እንተ፡ መንገለ፡

a)juxta^la, praeter^la, παρά .

b)versus^la ; ; ; .

c)per regionem i.e. per^la ; .

d)circa regionem i.e. circa^la .

5) ኀበ፡ መንገለ፡ versus^la,

Cross-references: Conj.

መንገል

A) መነገለ፡

2)juxta^la: ኢታቅሞ፡ መንገሌከ፡ ; ; መንገለ፡ ገቦሆሙ፡ .

B)Componitur cum aliis praepositionibus

2) ለመንገለ፡

a)versus^la, ad^la; ለመንገለ፡ መስዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; .

b)ad^lai.e. quod attinet ad^la, ( erga^la, apud^la, de^la): ; ; ንለቡ፡ ለመንገለ፡ ክርስቶስ፡ ( wir wollen einsehen in Bezug auf Christus^de),

a)versus^la, ad^lavel a^la: እመንገለ፡ አዜብ፡ κατὰ νότου ; ; ; ; .

4) እንተ፡ መንገለ፡

a)juxta^la, praeter^la, παρά .

b)versus^la ; ; ; .

c)per regionem i.e. per^la ; .

d)circa regionem i.e. circa^la .

5) ኀበ፡ መንገለ፡ versus^la,

Cross-references: Conj.

መንገል

A) መነገለ፡

2)juxta^la: ኢታቅሞ፡ መንገሌከ፡ ; ; መንገለ፡ ገቦሆሙ፡ .

B)Componitur cum aliis praepositionibus

2) ለመንገለ፡

a)versus^la, ad^la; ለመንገለ፡ መስዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; .

b)ad^lai.e. quod attinet ad^la, ( erga^la, apud^la, de^la): ; ; ንለቡ፡ ለመንገለ፡ ክርስቶስ፡ ( wir wollen einsehen in Bezug auf Christus^de),

a)versus^la, ad^lavel a^la: እመንገለ፡ አዜብ፡ κατὰ νότου ; ; ; ; .

4) እንተ፡ መንገለ፡

a)juxta^la, praeter^la, παρά .

b)versus^la ; ; ; .

c)per regionem i.e. per^la ; .

d)circa regionem i.e. circa^la .

5) ኀበ፡ መንገለ፡ versus^la,

Cross-references: Conj.

መንገን

, μάγγανον (aram. מַנְגָּנוֹן , arab. مَنْجَنُونٌ ), መናግንት፡

1)machina^la, machinamentum^la, machina bellica^la, instrumentum torturae^la: ገብረ፡ ሰረገላተ፡ እለ፡ በመንገን፡ ከመ፡ ይንድፉ፡ በሐጽ፡ ወበእብን፡ ( μηχαναί ); መናግንተ፡ ኀጺን፡ (tormenta) ; ;

2)machinatio^la, mala ars^la, callidum inventum^la, praestigiae^la: መናግንተ፡ ሰይጣን፡ μεθοδεῖαι τοῦ διαβόλου ; ; ; ; ; በመንገን፡ per ambages^la(at Gr. habet δωρέαν ) . – : መንገን፡ ብ፡ የብረት፡ መቃጥን፡ ወንቃፊሎሂ፡ (?) ይ፡

mangan , manāgǝnt

Grébaut
መንገን፡ mangan , መናግንት፡ manāgǝnt «machine^fr, artifice^fr, machine physique dans toutes les acceptions^fr» ― መዛወር፡ Ms. BNFabb217, fol. 42r.
100

Leslau
መንገን mangan ( መናግንት manāgǝnt ) engine of war^en, machine^en, devise^en, scheme^en, ruse^en, trick^en, machination^en, instrument of torture^en, () fishhook^en, (*) snare^en 349b

በ

praepos. insepar. [ בְּ , ܒ , بِ ]; Pron, suff. ብየ፡ (etiam ቢየ፡ ; ; in ; al.), ብነ፡ , ብከ፡ ብኪ፡ ብክሙ፡ ብክን፡ , m. ቦ፡ (ut ) vel ቦቱ፡ , fem. ባ፡ vel ባቲ፡ , m. ቦሙ፡ fem. ቦን፡ vel ቦቶን፡ vel ቦንቱ፡ ( ; ; ; ).

1)de loco,

a)in quo quid est vel esse cogitatur: in^la, በቤተ፡ መቅደስ፡ in templo^la ; በጽጕ፡ in plateis^la ; በሰማያት፡ in coelis^la ; በምድር፡ ; በኵሉ፡ በሓውርት፡ ; በቤተ፡ ሞቅሕ፡ ; መጽአ፡ በፍኖተ፡ ጽድቅ፡ ; በብሔረ፡ ግብጽ፡ ; በሐቅል፡ ; በጌራራ፡ ; ; በመቅፁት፡ ; ይቤ፡ በልቡ፡ ; በመንፈሰ፡ ዚአሁ፡ ; በህየ፡ ; 21; በዝየ፡ ; በአይቴ፡ ; በዳግም፡ secundo loco^la ; በሣልስ፡ tertio loco^la ; አምጽእዎ፡ በዐራቱ፡ ኀቤየ፡ ; ቦቱ፡ ሀለውነ፡ ; .

α)nonnumquam in^lai.e. super^la: በአንሕስት፡ ; ቁም፡ በእገሪከ፡ ; ; ትሰክብ፡ በገቦከ፡ ዘጸጋም፡ .

β)vel per^la: የዐርጉ፡ ወይወርዱ፡ ቦቱ፡ ( ለሰዋስው፡ ) ; ዘይጸወር፡ በአንቀጽ፡ ; ; በስቍረተ፡ መርፍእ፡ ገመለ፡ አኅለፈ፡ Enc.

b)in quem quid movetur vel immittitur, in^la; ወደቁ፡ በገጽየ፡ ; ወሰዱ፡ ለዳዊት፡ ርእሶ፡ በኬብሮን፡ ; ንግሮሙ፡ በእዝኖሙ፡ ; ሞቅሖ፡ በቤተ፡ ሞቅሕ፡ ; .

c)cui quid vicinum vel propinquum est, in^la, ad^la, apud^la, juxta^la( an ): በመንገድ፡ ; በፈለገ፡ ኮቦር፡ ; ; በኆኅት፡ ; በዝ፡ ደብር፡ ; ; ; ንበር፡ በየማንየ፡ ; ; ገጸ፡ በገጽ፡ facie ad faciem^la ; ዐይነ፡ በዐይን፡ ; hincpost verba apprehendendi: አኀዘኒ፡ በድማሕየ፡ ; አጽናዕኩከ፡ በየማንከ፡ ; adjungendi: ይእስሩ፡ በክሣዱ፡ ማሕረፀ፡ ; ይፅምድዎሙ፡ ለአፍራስ፡ በሰረገላ፡ ; adhaerendi ; offendendi ; .

2)de tempore ita ut respondeant

a)in^lavel Ablativus: በካልእ፡ ዓመት፡ ; በውእቱ፡ መዋዕል፡ ; በአይ፡ ሰዓት፡ ; በሣልስት፡ ዕለት፡ ; በይእቲ፡ ሌሊት፡ ; በጽባሕ፡ ; በኵሉ፡ ሰዓት፡ ; በቀዳሚ፡ ; በዝ፡ ጊዜ፡ ; በጊዜሃ፡ ; በደኃሪ፡ ንፍኀተ፡ ቀርን፡ ; n. 479 በበዓሎሙ፡ ለአይሁድ፡ ; በሀልዎ፡ ዚአየ፡ ኀቤክሙ፡ ; በቀዳሚ፡ ንብረቶሙ፡ .

b)per^lavel Accusativus: በኵሉ፡ መዋዕሊሁ፡ ዘሐይወ፡ l ; ; በዝ፡ ኵሉ፡ ኢሀሎኩ፡ በኢየሩሳሌም፡ ; ;

c)intra^la, post^la ; ; በብዙኅ፡ መዋዕል፡ .

d) በሳብዕት፡ septima vice^la ; በሣልስ፡ tertia vice^la ; በምዕር፡ ; .

3)Transfertur ad

a)statum vel conditionem, in quibus quis vel quid versatur aliquidve facit: ይወፅእ፡ እምህየ፡ በሰላም፡ ; አዐቅበከ፡ በኵሉ፡ ፍኖትከ፡ ; በዳኅን፡ ; ይኩን፡ ንብረትነ፡ በኵሉ፡ ጽድቅ፡ ; ሕየው፡ በፍሥሓ፡ ; በኢያእምሮ፡ ; በትፍሥሕት፡ ; ; ; በምንዳቤየ፡ ; አንስት፡ ይንበራ፡ በገቢረ፡ ሠናይ፡ ; በዕረፍት፡ ይሄሉ፡ ; ቦቱ፡ ሑሩ፡ ; ; .

b)res, quibus quis vel quid circumdatur, vestitur, ornatur: ይመጽኡ፡ በአልባሰ፡ አባግዕ፡ ; ; ; ; ንትዐጸፍ፡ በዝንቱ፡ τοῦτο περιβάλωμεν ; ለበጥዎ፡ በወርቅ፡ ; ቀፈልዎ፡ በብሩር፡ ; ይሜግቡ፡ በጽድቅ፡ መንበሮ፡ ; ይኬልለከ፡ በሣህሉ፡ .

c)comitatum et societatem: cum^la, ; ; ; ጾርዎ፡ መላእክት፡ ነፍሶ፡ ወሰረሩ፡ ባቲ፡ እስከ፡ አርያም፡ ; ይረውጹ፡ በመጻሕፍተ፡ ንጉሥ፡ 2 ; ; ከመ፡ ትምጻእ፡ ላዕሌየ፡ በበትር፡ ወበእብን፡ ; ; ; ; ; ባሕር፡ በምልአ፡ ; በፈሪሀ፡ እግዚአብሔር፡ .

α)de cantu et instrumentis musicis, ad^laquorum sonum cantant vel saltant: አኀዙ፡ ይዝፍኑ፡ በማሕሌተ፡ እግዚኦሙ፡ ; ; ; .

β)cum^laalqa re i.e. ea non obstante^la( licet^la): ; ; ; በኵሉ፡ ዝንቱ፡ ; ወበዝኒ፡ ኢፈራህክሙኒ፡ ; ; ; ; .

d)materiam, qua vel e qua quid fit: በእበን፡ ትነድቅ፡ ምሥዋዐ፡ ; ንሕንጽ፡ በእብን፡ ; ሰብአ፡ ፈጠርከ፡ በንስቲት፡ ነጠብጣብ፡

e)instrumentum, quo quis utitur: ope^la, auxilio^lavel Ablativus, የሐውር፡ በክነፈ፡ ነፋስ፡ ; ከመ፡ በሐብል፡ የአኀዝዎ፡ ; ትገብር፡ ባቲ፡ ( ለበትር፡ ) ተኣምረ፡ ; ; ; ቀተልኮ፡ በኲናት፡ ; በበትር፡ ይዘብጥዎ፡ ; ይትዋነዩ፡ በዕንዚራት፡ ; ወገሮሙ፡ በእብን፡ ; ባቲ፡ ንባርኮ፡ ; ይትሜከር፡ በፍትወተ፡ ዚአሁ፡ ; በዘክሮ፡ 2 ; al. innumeris in locis, nam frequentissimus est hic praepositionis usus. In specie nota: ሰትየ፡ በገይብ፡ bibit e poculo^la ; ; በመጥባሕትከ፡ ሕየው፡ gladio tuo vive^lai.e. vitam sustenta^la ; ; ዘመዉ፡ በአንስቲያ፡ ; .

f)auctorem, a^laquo vel per^laquem quid fit: ብየ፡ ነገሥት፡ ይነግሡ፡ ; ከመ፡ ትትዐየሮ፡ ለእግዚአብሔር፡ በሐዋርያቲከ፡ ; ዘቦቱ፡ ይመጽእ፡ መንሱት፡ ; ; ; ; ኵሉ፡ ቦቱ፡ ኮነ፡ ; saepius post verba passiva, ut ; ; ; .

g)causam efficientem: ሞተ፡ በቍር፡ ; ; ይመጽእ፡ ሕልም፡ በብዙኅ፡ መከራ፡ ; ትውዕዩ፡ በእሳት፡ .

h)causam remotiorem: ob^la, propter^la, ; ; ; ያረምሙ፡ በምክረ፡ ዚአየ፡ ; ይትባረክ፡ በዘርእከ፡ ; conjunctum Infin., ut: በኀጢአ፡ ንዋይ፡ ; በፈሪህ፡ quod timent^la al.; n. 480post verba gaudendi: በዝ፡ ትትፈሥሑ፡ ; ; mirandi: አንከረ፡ በሕይወቱ፡ (quod adhuc vivus erat) ; fastidiendi ; ; pudefiendi ; invidendi: ኢትቅናእ፡ በፍናዊሆሙ፡ .

i)pretium, quo quid acquiritur, venditur, fit ( pro^la), ; ; ; ; ; ; ; ; ; ሐነጸ፡ አብያተ፡ ክርስቲያናት፡ በውእቱ፡ ወርቅ፡ ; post verba ulciscendi et remunerandi: እትበቀሎሙ፡ በኀጢአቶሙ፡ ; የዐስየከ፡ ተስናነ፡ በንዋይከ፡ .

k)auctoritatem, qua nixus vel missus quis agit: በትእዛዘ፡ እግዚአብሔር፡ ; በቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ; በስመ፡ እግዚአብሔር፡ ; በመባሕተ፡ መኑ፡ ; በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ይቤ፡ .

l)numen, per^laquod quis jurat vel obsecrat: ( መሐለ፡ ); ( ረገመ፡ ); በደሙ፡ ለአቤል፡ ጻድቅ፡ (obsecro vos) ; ; በእግዚአብሔር፡ ኢትሚጠኒ፡ per Deum! ne me rejicias!^la

m)argumentum, e quo cognoscunt, et normam, ad quam metiuntur, aestimant, comparant: ex^la, secundum^la, pro^la, cum^la, በዝንቱ፡ ናአምር፡ ; ; ; በሕገ፡ ሙሴ፡ κατὰ τὸν νόμον ; በኍልቈ፡ መዋዕል፡ ዘ፡ ; ; በሥምረትከ፡ ; በፍትወተ፡ ልቦሙ፡ ; በእግረ፡ ደቂቅ፡ ነሐውር፡ ; ንግበር፡ ሰብአ፡ በአርአያነ፡ ወበአምሳሊነ፡ ; ኅዳጥ፡ በኍልቍ፡ ; ; በላዕከ፡ እክለ፡ በመዳልው፡ ; ያገምር፡ ፪ በመስፈርተ፡ ዘርእ፡ ; ; ኑኁ፡ ዕሥራ፡ በእመት፡ ; ; ይትሜሰል፡ በሰይጣን፡ ,1; ተዐርዮ፡ በ፡ ; ኀብረ፡ በ፡ Nota etiam: ፭፻ በ፭፻ ርቡዕ፡ (longitudine) quingentos^laad^lavel per^laquingentos^la(latitudine) ; .

n)rationem et modum: ይሰርሕ፡ ሎቱ፡ በጥበብ፡ ወበጽንዕ፡ ; በኵሉ፡ ልብየ፡ ; ; ዘሰአልክሙ፡ በጸሎት፡ ; ; በእፎ፡ ; ; በአይቴ፡ ; ; creberrime substantivis, infinitivis et participiis praefixum adverbia efficit: ኰነነ፡ በዐመፃ፡ ; በግፍዕ፡ ; ጸርኀ፡ በዐቢይ፡ ቃል፡ ; በእግር፡ ; በ፩ አፍ፡ ; በጸጋ፡ ; በጕሕሉት፡ ; በጽድቅ፡ ; በርስት፡ ; በሐሰት፡ ; በፈቃድ፡ ,3; በጽርዕ፡ gracce^la ; በሠናይ፡ ; በንጹሕ፡ ; በሕሡም፡ ; በኅቡእ፡ ; በፍጡን፡ ; በጽሚት፡ , al.

o)denique usurpatur ad objecta, in quibus versatur vel ad quae pertinet ( c) actio, variis verbis subjungenda:

α) ምሁር፡ በ፡ peritus rei^la ; ይጠብቡ፡ በግብሮሙ፡ ; በኪኖሙ፡ ; ሥሉጥ፡ በ፡ ἐξουσίαν ἔχων ἐν ; ተሠርሐ፡ በኵሉ፡ .

β) ርእየ፡ በ፡ adspicere^la ; ነጺሮ፡ በናእሰ፡ መዋዕሊሁ፡ ratione habita juventutis ejus^laF.M. 10,3; ተናገረ፡ በ፡ de^la ; ; ; ; አልቦ፡ ዘአእመረ፡ ቦሙ፡ ( wußte um sie ) 2 .

γ) አምነ፡ vel ተወከለ፡ በ፡ ; ; ; ; ሐሰወ፡ በ፡ ; ክሕደት፡ በእግዚአብሄር፡ ;

δ) ረኵሰ፡ በ፡ ; ; ተቀደሰ፡ በ፡ ; እሴባሕ፡ በ፡ ; ሠምረ፡ በ፡ ; ተዐቅፈ፡ በ፡ .

ε)( contra^la): አሕሠመ፡ በ፡ ; ንግሩ፡ ብየ፡ ; አስማዕኩ፡ ብከ፡ ; ሶበ፡ ተአዘዘ፡ ቦሙ፡ ስነነ፡ አክይስት፡ ; ትትቈናደዩ፡ ብየ፡ ; n. 481 ዘእገብር፡ በፈርዖን፡ ; .

p)de በ፡ penes^lamox sub በ፡ ; . — Permultis aliis praepositionibus et conjunctioni ከመ፡ q.v., praeponi solet በ፡

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose