Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

, m. et fem. , ጽባሓት፡

1)tempus matutinum^la, prima lux^la, mane^la: በጊዜ፡ ጽባሕ፡ ἐν φυλακῇ τῇ ἑωθινῇ ; ሶበ፡ ጎሐ፡ ጽባሕ፡ τὸ πρωῒ διέφαυσε ; ; ; ; ; ጎሐ፡ ጽባሕ፡ ἀνέβη ὁ ὄρθρος ; ; ተሠርዐ፡ ጎሐ፡ ጽባሕ፡ φέγγος πρωϊνόν .

a)in specie:

α) ኮከበ፡ ጽባሕ፡ lucifer^la, phosphorus^la, al., ኮከብ፡ col. 865.

β) አፈ፡ ጽባሕ፡ primum diluculum^la አፍ፡ col. 809.

δ) ለለ፡ ጽባሑ፡ quovis mane^la, singulis matutinis^la(quovis die): ; ; ( ); III ;

b)ortus^lasideris .

c)dies^la(ubi dies numerantur): ፵ ጽባሐ፡ τεσσαράκοντα ἡμέρας ; ; ለለ፡ ጽባሑ፡ singulis diebus^la .

d)dies crastinus^la: ዘትወልድ፡ ጽባሕ፡ ἡ ἐπιοῦσα ; ጾመ፡ ልደት፡ ወተፍጻሜቱ፡ ዘጽባሒሁ፡ ዕለተ፡ በዓለ፡ ልደት፡ (finitus eo die quem sequitur dies natalicius) (alias ጌሰም፡ ).

2)oriens^la, plaga^lasive pars orientalis^la: ብሔረ፡ ጽባሕ፡ ; ምድረ፡ ጽባሕ፡ ; ደብረ፡ ጽባሕ፡ ; ነፋሰ፡ ጽባሕ፡ νότου eurus^la ; ἀνατολαί ; ; ; ; ; ; ; እምጽባሕ፡ ; ἔξοδοι ; ἀπηλιώτης ; ; ነገሥተ፡ ጽባሕ፡ ; ; መንገለ፡ ጽባሒሁ፡ ; ; በጽባሒሁ፡ ; ; መንገለ፡ ጽባሐ፡ ደቡብ፡ ; etiam in loci: ደብረ፡ ዘይት፡ ዘቅድመ፡ ኢየሩሳሌም፡ ጽባሒሃ፡ ; ጽባሓቲሁ፡ regiones ad orientem ejus sitae

, m. et fem. , ጊዜያት፡ [adjecta vocali ê^laformatum sicut ዕድሜ፡ , sive etymon cum Ges. in thes. p. 991 a جاز transiit^la, sive a גזז גזה al. secare^la, dividere^la, definire^lapetieris]

1)tempus^la

a)definitum^la, statutum^la, certum^la, καιρός -9; ; ; ; እስከ፡ ተኀልፍ፡ ጊዜሃ፡ ( ለመዐት፡ ) ; ዘእንበለ፡ ይብጻሕ፡ ጊዜሁ፡ ; ቀርበ፡ ጊዜነ፡ ; ; ; መዋዕለ፡ ጊዜሁ፡ ; በዝንቱ፡ ጊዜ፡ በካልእት፡ ዓመት፡ ; ; ጊዜ፡ ዘርእ፡ ለዘሪእ፡ በጽሐ፡ ; ጊዜ፡ ገሚድ፡ ; ; በበ፡ ጊዜ፡ ; ; ; suff. sive sive neutr.: ጊዜሁ፡ tempus ejus i.e. ei definitum: ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

α)diei i.e. hora^la, horae^la, ( vigilia^la): በጊዜ፡ መሥዋዕተ፡ ሰርክ፡ ; ; ጊዜ፡ ምሳሕ፡ ; ; n. 1197 ውእተ፡ ጊዜ፡ αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ; ; ጊዜ፡ ብርሃን፡ , ጊዜ፡ ምሴት፡ ; እስመ፡ ጊዜ፡ ቀትር፡ ውእቱ፡ Rel. Bar.; ; ዘጊዜ፡ ; 3 ; ; ; በጊዜ፡ ጽባሕ፡ ἐν φυλακῇ τῇ ἑωθινῇ ; ; መጽሐፈ፡ ጊዜያት፡ horarium^laCod. Mus. Brit. XXXIV.

β)anni tempus^la, tempus festum^la: ጊዜያቲሆሙ፡ ለአውራኅ፡ ; ኵሉ፡ ጊዜያት፡ ለዓመታት፡ ; ከመ፡ ያእምሩ፡ ጊዜ፡ ዓመታት፡ ; ጊዜ፡ በዓላቲሁ፡ ; .

b)justum^la, idoneum^la, opportunum^la: ኢኮነ፡ ጊዜሁ፡ ለሐኒጸ፡ ቤተ፡ እግዚአብሔር፡ ; (seq. ከመ፡ ); በጊዜ፡ πρὸς καιρόν ; እስከ፡ ትረክብ፡ ጊዜሁ፡ ; ; ኵሎ፡ በጊዜሁ፡ ወበዐቅሙ፡ ግበር፡ ; በጽሐ፡ ጊዜሁ፡ በዘታነሥእ፡ ርስተከ፡ .

c)tempus^lain genere vel temporis pars^laquaedam: ; ጊዜ፡ ወድድቅ፡ ; ጊዜ፡ ምንዳቤ፡ ; ጊዜ፡ እኩይ፡ ; ጊዜያት፡ ; . በጊዜ፡ ሰዓት፡ ; በጊዜሃ፡ ለይእቲ፡ ዕለት፡ . – Crebro nomini ጊዜ፡ in st.c. posito tota enunciatio subjungitur; latine: tempus quo^la, ut: እስከ፡ ጊዜ፡ ያሰፍጣ፡ καιρὸν τοῦ ἀπατῆσαι αὐτήν ; እምጊዜ፡ የዐርግ፡ ጎሕ፡ ἀπὸ ἀναβάσεως τοῦ ὄρθρου ; ; ያአምሩ፡ ጊዜ፡ ይወጽኡ፡ ወይበውኡ፡ ; በጽሐት፡ ዕለቶሙ፡ ወጊዜ፡ ይትቤቀልዎሙ፡ ; ; ሶበ፡ ኮነ፡ ጊዜ፡ ይዕረብ፡ ፀሓይ፡ ; አይ፡ ጊዜ፡ ሐይወ፡ ( etiam f). –

2)Usurpatur ad exprimenda varia adverbia et particulas:

b) ውእተ፡ ጊዜ፡ vel ይእተ፡ ጊዜ፡ eo tempore^la

β)statim^la, illico^la( ), εὐθέως ; ; al.

c) ጊዜ፡ in et st.c. vice praepositionis temporalis fungitur (pro Abl. Latinorum), ut: ጊዜ፡ ስሱ፡ ሰዓት፡ ; ; .

d) በጊዜሃ፡ horâ ejus i.e. statim^la, illico^la, confestim^la, εὐθύς , εὐθέως ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; παραχρῆμα ; ; ; ; ; παραυτίκα ; አኮ፡ በጊዜሃ፡ οὔπω .

e) ለጊዜሁ፡ vel ለጊዜሃ፡ in praesens^la, in tempus^lavel ad tempus^la, temporarius^la: ለጊዜሁ፡ εἰς τὸ παρόν ; πρὸς καιρόν ( እምድኅሬሁ፡ ) ; ለጊዜሃ፡ πρόσκαιρος ; .

f)Relative usurpatur ( ):

α) ጊዜ፡ vel በጊዜ፡ quo tempore^la, quum^la, quandocumque^la, simulac^la: ጊዜ፡ ጸዋዕከኒ፡ ; ጊዜ፡ ይገብር፡ ὁπότε ; ጊዜ፡ ይሰክብ፡ ; ጊዜ፡ ይወፅኣ፡ ἡνίκα ; ὅταν ; ጊዜ፡ ሠርዐ፡ ሕገ፡ F.M. 8,1; ጊዜ፡ ፈቀደ፡ ; በጊዜ፡ ሰምዐት፡ ; በጊዜ፡ ይትመዓዕ፡ ይከውኖ፡ ድቀቱ፡ ; Platt.

β) እንተ፡ ጊዜ፡ (sec. Lud. etiam አመ፡ ጊዜ፡ ) quo tempore^la, quum^la: እንተ፡ ጊዜ፡ ያዐርፍ፡ ; .

g) በአሐዱ፡ ጊዜ፡ quodam tempore^la, aliquando^la, Lud.

h) ጊዜ፡ – ጊዜ፡ tum – tum^la, modo – modo^la, aliâs – aliâs^la, ; ; quater repetitum ; etiam ጊዜያተ፡ – ጊዜያተ፡ id.,

3)tempus i.e. vicis^la, vices^la: ጊዜ፡ ፫ ሰዓት፡ καιροὺς τρεῖς (ternis horis quotidie) ; በዝ፡ ጊዜ፡ hac in re^la, hac in vice^la ; ; ካልአ፡ ጊዜ፡ alio tempore^la, iterum^la Platt; ፬ ጊዜያተ፡ quater^la ; n. 1198 ከመዝ፡ ገብረ፡ ሠለስተ፡ ጊዜ፡ ter^la ; ; ይትነፋሕ፡ ቀርን፡ ፫ ጊዜ፡ ; ፭ ጊዜያተ፡ quinquies^la ; ፵ ጊዜ፡ ; በዙኀ፡ ጊዜ፡ ; ብዙኀ፡ ጊዜያተ፡ saepenumero^laF.M. 24,1; ; በ፩ ጊዜ፡ una vice^la, semel^la ; አየ፡ ጊዜ፡ ወስፍነ፡ ጊዜ፡ quando et quoties?^la ; በጊዜ፡ እምጊዜያት፡ aliquando^la (ex Arabismo).

gize

Grébaut
ጊዜ፡ ሕማማት፡ gize ḥǝmāmāt La Semaine Sainte^fr, ሕማም፡ (Grébaut)
45

ፍታቴ

fractio^la( distributio^la) panis: በጊዜ፡ ፍታቴ፡ ቍርባን፡

ምድር

, m. et fem. , አምዳር፡ et ምድራት፡ , አምዳራት፡

1)terra^lai.e.

b)continens^la( mari et fluviis): -12; ; ; ; ; .

c)regio^la( provincia^la, patria^la): ; ; ; ; ; ; ; ; ውስተዝ፡ ምድር፡ ; ኵሉ፡ ምድረ፡ ግብጽ፡ ; ; ; ምድረ፡ በድው፡ ἡ ἄνυδρος γῆ ; ውስተ፡ ምድረ፡ ፄው፡ ἐν ἁλίμοις ; ምድረ፡ ሕያዋን፡ ; ምድረ፡ ገነት፡ (paradisi) ; አምዳር፡ et አምዳራት፡ ; ; ምድር፡ ἐπαρχία vel provincia Metropolitae^la (9).

d)ager^la, agri^la ; ; ; ; ; ; ; ተገብረ፡ ምድረ፡ 2 ; ምድራት፡ ርሒባት፡ ; አድባር፡ ወአምዳር፡ ( ὀρεινή et πεδεινή ) .

e)humus^la, solum terrae^la: ውስተ፡ ምድር፡ χαμαί ; ; ; ; ἔδαφος ; ; ; ምድረ፡ ኮነ፡ ; ; ; ; humus, quatenus plantarum ferax est: ; ; ; .

f)terrae elementum^lavel materia^la, ( pulvis^la, lutum^la) ; እለ፡ እምድር፡ γηγενεῖς ; ዘውስተ፡ ምድር፡ τὰ ἐπίγεια .

2)solum^la, pavimentum^la, fundus^la: ἔδαφος tabernaculi ; aedificii ; ; ; ; ; ውስተ፡ ምድር፡ ἐπὶ τῆς χελωνίδος ; ἐσχάρα altaris ; ምድረ፡ ግብ፡ ἔδαφος λάκκου ; ምድረ፡ ባሕር፡ ; hinc እምድሩ፡ funditus^la, ut: እመ፡ እምድሩ፡ ትኰሲ፡ ሕማማተ፡ εἰ παντελῶς ἀναιρεῖς τὸ πάθος hom. Theodoti Anc. in (de quo loco Voc. Ae.^la: እምድሩ፡ ዘ፡ ሐንድ፡ ዘንዱን፡ አካቶሂ፡ ይ፡ ). – [In linguis cognatis: amh. ምድር፡ terra^la;^laarab. مَدَرٌ lutum siccum; pagi, oppida^la; syr. ܡܶܕܪܳܐ gleba, cespes, terra^la.]

mǝdr , ʾamdār , mǝdrāt , ʾamdārat
በጌ፡ ምድር፡ bage mǝdr (role name) በጌምድር፡ , በጊ፡

Grébaut
ምድር፡ mǝdr , አምዳር፡ ʾamdār «terre^fr, la Terre^fr» ― ምድር፡ Ms. BNFabb217, fol. 46v.
112

Leslau
ምድር mǝdr , ( ምድራት mǝdrāt , አምዳር ʾamdār , አምዳራት ʾamdārat ) earth^en, ground^en, soil^en, field^en, country^en, land^en, territory^en, district^en, region^en, floor^en (of a house), bottom^en (of a pit) 330a

በጋማይ

bagāmāy (personal name) 173a l. 10 (ed.)

በጋር

circinus^laLud. e Th. P.

ሐጋይ

, plerumque m. , ver et aestas^la[Dubium est, utrum a verbo ሐገየ፡ (coll. ܚܓܳܐ festum celebravit^la) an terminatione adjectivorum âvi^lavel âi^laa nomine ሐግ፡ ( חָג ) a verbo חגג derivatum sit. Illud quoque in medio relinquimus, utrum ejus notio prima tempus festi^lavel festorum solemnium^laan tempus anni revertentis^la(coll. حِجَّةٌ annus^la) fuerit. Sed Geez populum hac voce pariter atque caeteris mensium et anni partium nominibus, prius quam suas in Abyssinia sedes occupavisset, usum ess satis constat]. Primitus መጸው፡ ver^laet ጸዳይ፡ aestas^lacommuni nomine ሐጋይ፡ comprehenduntur, nec nisi ubi (per libros in Geez linguam translatos) tria vel quatuor anni tempora distinguuntur, nomen generis in nomen speciei abiit.

a)Respondet θέρος aestas^la በሐጋይ፡ ; ; ወሐጋይ፡ ውእቱ፡ ; n. 131 ; ቤተ፡ ሐጋይ፡ ὁ οἶκος ὁ θερινός ; ( ክረምት፡ ).

b)Ubi duo anni tempora distinguuntur ሐጋይ፡ semestre aestivum, ክረምት፡ hibernum significat: ሐጋይ፡ ወክረምት፡ ( θέρος καὶ ἔαρ , קַיִץ וָחֹרֶף ) ; ; ; ; Aliis in locis θέρος καὶ ἔαρ ( קַיִץ וָחֹרֶף ) ክረምት፡ ወሐጋይ፡ redditur ; ; Ex his locis tempus ሐጋይ፡ tempori ክረምት፡ oppositum esse apparet.

c)Inveniuntur loci, ubi ሐጋይ፡ a ማእረር፡ ( messe^la) distinctum vel tempus vernum et aestatis initium^lavel autumnum^lasignificet: ኢክረምት፡ ወኢሐጋይ፡ ወኢማእረር፡ ; ወፈለጠ፡ እምውስቴቶሙ፡ ክረምተ፡ ወማእረረ፡ ወሐጋየ፡ በበኍልቆሙ፡ ወበበ፡ ጊዜሆሙ፡ .

d)Quatuor tempora distinguuntur: ክረምት፡ መጸው፡ ማእረር፡ ሐጋይ፡ ; ጸዳይ፡ መፀው፡ ሐጋይ፡ ክረምት፡ ; ጸዳይ፡ ሐጋይ፡ መጸው፡ ክረምት፡ ; unde መፀው፡ ሐጋይ፡ ጸዳይ፡ ab Aethiopibus (ut qui in sua terra quatuor tempora distinguere non consueverint) promiscue usurpari elucet. ubi accuratius de hac re disputatur, ait: ሀለዉ፡ ፬ ዘመናት፤ ቀዳሚሆሙ፡ ዘመነ፡ መጸው፡ ወውእቱ፡ እልሐምል፡ ወልተውር፡ ወልዠውዛ፤ ወዘመነ፡ ሐጋይ፡ እልሰርጣን፡ ውአልሰድ፡ ውሰንብላህ፤ ወዘመነ፡ ጸዳይ፡ እልሚዛን፡ ወአቅረብ፡ ወቀውስ፤ ወዘመነ፡ ክረምት፡ እልዠድይ፡ ወደልው፡ ወልሑት፡ , unde ሐጋይ፡ aestatem esse^laapparet.

e)Denique notandum est, Μαζουρώθ ክረምት፡ , Ἕσπερος ሐጋይ፡ vertisse Aethiopem. – Videre licet, quae J. Ludolfus in Hist. Aeth. I, 5, 26–33 et Isenbergius in amh. p. 93 sub voce በጋ፡ de temporibus anni, quae in Aethiopia distinguuntur, eorumque initiis annotaverunt. – : ሐጋይ፡ ዘ፡ መዋዕለ፡ በጋ፡

ḥagāy

Grébaut
ሐጋይ፡ ḥagāy « deuxième partie de l’année abyssine; commence le 25 du mois de ታኅሳስ፡ , 2 janvier, (et va) jusqu’au 24 du mois de መጋቢት፡ , (1er avril). Contre Ludolf qui la met après la 3e partie ጸዳይ፡ »
65

Leslau
ሐጋይ ḥagāy , () ኀጋይ፡ summer^en, dry season^en (January-March) 228a

በጌምድር

, በጌ፡ ምድር፡ , በገምድር፡ Bagemder, provincia Aeth. በጌ፡ ምድር፡ bage mǝdr (role name) ʻbagē medrʼ^it 52:18 (ed.); 53 (tr.) ʻBagē Mederʼ^it 68:4 (ed.); 69 (tr.)

ምድር በጊ ጸጋ፡ ክርስቶስ

, m. et fem. , አምዳር፡ et ምድራት፡ , አምዳራት፡

1)terra^lai.e.

b)continens^la( mari et fluviis): -12; ; ; ; ; .

d)ager^la, agri^la ; ; ; ; ; ; ; ተገብረ፡ ምድረ፡ 2 ; ምድራት፡ ርሒባት፡ ; አድባር፡ ወአምዳር፡ ( ὀρεινή et πεδεινή ) .

e)humus^la, solum terrae^la: ውስተ፡ ምድር፡ χαμαί ; ; ; ; ἔδαφος ; ; ; ምድረ፡ ኮነ፡ ; ; ; ; humus, quatenus plantarum ferax est: ; ; ; .

f)terrae elementum^lavel materia^la, ( pulvis^la, lutum^la) ; እለ፡ እምድር፡ γηγενεῖς ; ዘውስተ፡ ምድር፡ τὰ ἐπίγεια .

mǝdr , ʾamdār , mǝdrāt , ʾamdārat
በጌ፡ ምድር፡ bage mǝdr (role name) በጌምድር፡ , በጊ፡

Grébaut
ምድር፡ mǝdr , አምዳር፡ ʾamdār «terre^fr, la Terre^fr» ― ምድር፡ Ms. BNFabb217, fol. 46v.
112

bagi በጌ፡ ምድር፡ bage mǝdr (role name) በጌምድር፡ , ምድር፡ ṣaggā krǝstos m. (personal name) 68:3 (ed.) also ጸጋ፡ , ክርስቶስ፡ ; in the text ጸጋ፡ ክርስቶስ፡ is mentioned with the title በጌ፡ ምድር፡ : ጸጋ፡ ክርስቶስ፡ በጌ፡ ምድር፡ 68:3-4 (ed.) በጌምድር፡

በ

praepos. insepar. [ בְּ , ܒ , بِ ]; Pron, suff. ብየ፡ (etiam ቢየ፡ ; ; in ; al.), ብነ፡ , ብከ፡ ብኪ፡ ብክሙ፡ ብክን፡ , m. ቦ፡ (ut ) vel ቦቱ፡ , fem. ባ፡ vel ባቲ፡ , m. ቦሙ፡ fem. ቦን፡ vel ቦቶን፡ vel ቦንቱ፡ ( ; ; ; ).

1)de loco,

a)in quo quid est vel esse cogitatur: in^la, በቤተ፡ መቅደስ፡ in templo^la ; በጽጕ፡ in plateis^la ; በሰማያት፡ in coelis^la ; በምድር፡ ; በኵሉ፡ በሓውርት፡ ; በቤተ፡ ሞቅሕ፡ ; መጽአ፡ በፍኖተ፡ ጽድቅ፡ ; በብሔረ፡ ግብጽ፡ ; በሐቅል፡ ; በጌራራ፡ ; ; በመቅፁት፡ ; ይቤ፡ በልቡ፡ ; በመንፈሰ፡ ዚአሁ፡ ; በህየ፡ ; 21; በዝየ፡ ; በአይቴ፡ ; በዳግም፡ secundo loco^la ; በሣልስ፡ tertio loco^la ; አምጽእዎ፡ በዐራቱ፡ ኀቤየ፡ ; ቦቱ፡ ሀለውነ፡ ; .

α)nonnumquam in^lai.e. super^la: በአንሕስት፡ ; ቁም፡ በእገሪከ፡ ; ; ትሰክብ፡ በገቦከ፡ ዘጸጋም፡ .

β)vel per^la: የዐርጉ፡ ወይወርዱ፡ ቦቱ፡ ( ለሰዋስው፡ ) ; ዘይጸወር፡ በአንቀጽ፡ ; ; በስቍረተ፡ መርፍእ፡ ገመለ፡ አኅለፈ፡ Enc.

b)in quem quid movetur vel immittitur, in^la; ወደቁ፡ በገጽየ፡ ; ወሰዱ፡ ለዳዊት፡ ርእሶ፡ በኬብሮን፡ ; ንግሮሙ፡ በእዝኖሙ፡ ; ሞቅሖ፡ በቤተ፡ ሞቅሕ፡ ; .

c)cui quid vicinum vel propinquum est, in^la, ad^la, apud^la, juxta^la( an ): በመንገድ፡ ; በፈለገ፡ ኮቦር፡ ; ; በኆኅት፡ ; በዝ፡ ደብር፡ ; ; ; ንበር፡ በየማንየ፡ ; ; ገጸ፡ በገጽ፡ facie ad faciem^la ; ዐይነ፡ በዐይን፡ ; hincpost verba apprehendendi: አኀዘኒ፡ በድማሕየ፡ ; አጽናዕኩከ፡ በየማንከ፡ ; adjungendi: ይእስሩ፡ በክሣዱ፡ ማሕረፀ፡ ; ይፅምድዎሙ፡ ለአፍራስ፡ በሰረገላ፡ ; adhaerendi ; offendendi ; .

2)de tempore ita ut respondeant

a)in^lavel Ablativus: በካልእ፡ ዓመት፡ ; በውእቱ፡ መዋዕል፡ ; በአይ፡ ሰዓት፡ ; በሣልስት፡ ዕለት፡ ; በይእቲ፡ ሌሊት፡ ; በጽባሕ፡ ; በኵሉ፡ ሰዓት፡ ; በቀዳሚ፡ ; በዝ፡ ጊዜ፡ ; በጊዜሃ፡ ; በደኃሪ፡ ንፍኀተ፡ ቀርን፡ ; n. 479 በበዓሎሙ፡ ለአይሁድ፡ ; በሀልዎ፡ ዚአየ፡ ኀቤክሙ፡ ; በቀዳሚ፡ ንብረቶሙ፡ .

b)per^lavel Accusativus: በኵሉ፡ መዋዕሊሁ፡ ዘሐይወ፡ l ; ; በዝ፡ ኵሉ፡ ኢሀሎኩ፡ በኢየሩሳሌም፡ ; ;

c)intra^la, post^la ; ; በብዙኅ፡ መዋዕል፡ .

d) በሳብዕት፡ septima vice^la ; በሣልስ፡ tertia vice^la ; በምዕር፡ ; .

3)Transfertur ad

a)statum vel conditionem, in quibus quis vel quid versatur aliquidve facit: ይወፅእ፡ እምህየ፡ በሰላም፡ ; አዐቅበከ፡ በኵሉ፡ ፍኖትከ፡ ; በዳኅን፡ ; ይኩን፡ ንብረትነ፡ በኵሉ፡ ጽድቅ፡ ; ሕየው፡ በፍሥሓ፡ ; በኢያእምሮ፡ ; በትፍሥሕት፡ ; ; ; በምንዳቤየ፡ ; አንስት፡ ይንበራ፡ በገቢረ፡ ሠናይ፡ ; በዕረፍት፡ ይሄሉ፡ ; ቦቱ፡ ሑሩ፡ ; ; .

b)res, quibus quis vel quid circumdatur, vestitur, ornatur: ይመጽኡ፡ በአልባሰ፡ አባግዕ፡ ; ; ; ; ንትዐጸፍ፡ በዝንቱ፡ τοῦτο περιβάλωμεν ; ለበጥዎ፡ በወርቅ፡ ; ቀፈልዎ፡ በብሩር፡ ; ይሜግቡ፡ በጽድቅ፡ መንበሮ፡ ; ይኬልለከ፡ በሣህሉ፡ .

c)comitatum et societatem: cum^la, ; ; ; ጾርዎ፡ መላእክት፡ ነፍሶ፡ ወሰረሩ፡ ባቲ፡ እስከ፡ አርያም፡ ; ይረውጹ፡ በመጻሕፍተ፡ ንጉሥ፡ 2 ; ; ከመ፡ ትምጻእ፡ ላዕሌየ፡ በበትር፡ ወበእብን፡ ; ; ; ; ; ባሕር፡ በምልአ፡ ; በፈሪሀ፡ እግዚአብሔር፡ .

α)de cantu et instrumentis musicis, ad^laquorum sonum cantant vel saltant: አኀዙ፡ ይዝፍኑ፡ በማሕሌተ፡ እግዚኦሙ፡ ; ; ; .

β)cum^laalqa re i.e. ea non obstante^la( licet^la): ; ; ; በኵሉ፡ ዝንቱ፡ ; ወበዝኒ፡ ኢፈራህክሙኒ፡ ; ; ; ; .

d)materiam, qua vel e qua quid fit: በእበን፡ ትነድቅ፡ ምሥዋዐ፡ ; ንሕንጽ፡ በእብን፡ ; ሰብአ፡ ፈጠርከ፡ በንስቲት፡ ነጠብጣብ፡

e)instrumentum, quo quis utitur: ope^la, auxilio^lavel Ablativus, የሐውር፡ በክነፈ፡ ነፋስ፡ ; ከመ፡ በሐብል፡ የአኀዝዎ፡ ; ትገብር፡ ባቲ፡ ( ለበትር፡ ) ተኣምረ፡ ; ; ; ቀተልኮ፡ በኲናት፡ ; በበትር፡ ይዘብጥዎ፡ ; ይትዋነዩ፡ በዕንዚራት፡ ; ወገሮሙ፡ በእብን፡ ; ባቲ፡ ንባርኮ፡ ; ይትሜከር፡ በፍትወተ፡ ዚአሁ፡ ; በዘክሮ፡ 2 ; al. innumeris in locis, nam frequentissimus est hic praepositionis usus. In specie nota: ሰትየ፡ በገይብ፡ bibit e poculo^la ; ; በመጥባሕትከ፡ ሕየው፡ gladio tuo vive^lai.e. vitam sustenta^la ; ; ዘመዉ፡ በአንስቲያ፡ ; .

f)auctorem, a^laquo vel per^laquem quid fit: ብየ፡ ነገሥት፡ ይነግሡ፡ ; ከመ፡ ትትዐየሮ፡ ለእግዚአብሔር፡ በሐዋርያቲከ፡ ; ዘቦቱ፡ ይመጽእ፡ መንሱት፡ ; ; ; ; ኵሉ፡ ቦቱ፡ ኮነ፡ ; saepius post verba passiva, ut ; ; ; .

g)causam efficientem: ሞተ፡ በቍር፡ ; ; ይመጽእ፡ ሕልም፡ በብዙኅ፡ መከራ፡ ; ትውዕዩ፡ በእሳት፡ .

h)causam remotiorem: ob^la, propter^la, ; ; ; ያረምሙ፡ በምክረ፡ ዚአየ፡ ; ይትባረክ፡ በዘርእከ፡ ; conjunctum Infin., ut: በኀጢአ፡ ንዋይ፡ ; በፈሪህ፡ quod timent^la al.; n. 480post verba gaudendi: በዝ፡ ትትፈሥሑ፡ ; ; mirandi: አንከረ፡ በሕይወቱ፡ (quod adhuc vivus erat) ; fastidiendi ; ; pudefiendi ; invidendi: ኢትቅናእ፡ በፍናዊሆሙ፡ .

i)pretium, quo quid acquiritur, venditur, fit ( pro^la), ; ; ; ; ; ; ; ; ; ሐነጸ፡ አብያተ፡ ክርስቲያናት፡ በውእቱ፡ ወርቅ፡ ; post verba ulciscendi et remunerandi: እትበቀሎሙ፡ በኀጢአቶሙ፡ ; የዐስየከ፡ ተስናነ፡ በንዋይከ፡ .

k)auctoritatem, qua nixus vel missus quis agit: በትእዛዘ፡ እግዚአብሔር፡ ; በቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ; በስመ፡ እግዚአብሔር፡ ; በመባሕተ፡ መኑ፡ ; በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ይቤ፡ .

l)numen, per^laquod quis jurat vel obsecrat: ( መሐለ፡ ); ( ረገመ፡ ); በደሙ፡ ለአቤል፡ ጻድቅ፡ (obsecro vos) ; ; በእግዚአብሔር፡ ኢትሚጠኒ፡ per Deum! ne me rejicias!^la

m)argumentum, e quo cognoscunt, et normam, ad quam metiuntur, aestimant, comparant: ex^la, secundum^la, pro^la, cum^la, በዝንቱ፡ ናአምር፡ ; ; ; በሕገ፡ ሙሴ፡ κατὰ τὸν νόμον ; በኍልቈ፡ መዋዕል፡ ዘ፡ ; ; በሥምረትከ፡ ; በፍትወተ፡ ልቦሙ፡ ; በእግረ፡ ደቂቅ፡ ነሐውር፡ ; ንግበር፡ ሰብአ፡ በአርአያነ፡ ወበአምሳሊነ፡ ; ኅዳጥ፡ በኍልቍ፡ ; ; በላዕከ፡ እክለ፡ በመዳልው፡ ; ያገምር፡ ፪ በመስፈርተ፡ ዘርእ፡ ; ; ኑኁ፡ ዕሥራ፡ በእመት፡ ; ; ይትሜሰል፡ በሰይጣን፡ ,1; ተዐርዮ፡ በ፡ ; ኀብረ፡ በ፡ Nota etiam: ፭፻ በ፭፻ ርቡዕ፡ (longitudine) quingentos^laad^lavel per^laquingentos^la(latitudine) ; .

n)rationem et modum: ይሰርሕ፡ ሎቱ፡ በጥበብ፡ ወበጽንዕ፡ ; በኵሉ፡ ልብየ፡ ; ; ዘሰአልክሙ፡ በጸሎት፡ ; ; በእፎ፡ ; ; በአይቴ፡ ; ; creberrime substantivis, infinitivis et participiis praefixum adverbia efficit: ኰነነ፡ በዐመፃ፡ ; በግፍዕ፡ ; ጸርኀ፡ በዐቢይ፡ ቃል፡ ; በእግር፡ ; በ፩ አፍ፡ ; በጸጋ፡ ; በጕሕሉት፡ ; በጽድቅ፡ ; በርስት፡ ; በሐሰት፡ ; በፈቃድ፡ ,3; በጽርዕ፡ gracce^la ; በሠናይ፡ ; በንጹሕ፡ ; በሕሡም፡ ; በኅቡእ፡ ; በፍጡን፡ ; በጽሚት፡ , al.

o)denique usurpatur ad objecta, in quibus versatur vel ad quae pertinet ( c) actio, variis verbis subjungenda:

α) ምሁር፡ በ፡ peritus rei^la ; ይጠብቡ፡ በግብሮሙ፡ ; በኪኖሙ፡ ; ሥሉጥ፡ በ፡ ἐξουσίαν ἔχων ἐν ; ተሠርሐ፡ በኵሉ፡ .

β) ርእየ፡ በ፡ adspicere^la ; ነጺሮ፡ በናእሰ፡ መዋዕሊሁ፡ ratione habita juventutis ejus^laF.M. 10,3; ተናገረ፡ በ፡ de^la ; ; ; ; አልቦ፡ ዘአእመረ፡ ቦሙ፡ ( wußte um sie ) 2 .

γ) አምነ፡ vel ተወከለ፡ በ፡ ; ; ; ; ሐሰወ፡ በ፡ ; ክሕደት፡ በእግዚአብሄር፡ ;

δ) ረኵሰ፡ በ፡ ; ; ተቀደሰ፡ በ፡ ; እሴባሕ፡ በ፡ ; ሠምረ፡ በ፡ ; ተዐቅፈ፡ በ፡ .

ε)( contra^la): አሕሠመ፡ በ፡ ; ንግሩ፡ ብየ፡ ; አስማዕኩ፡ ብከ፡ ; ሶበ፡ ተአዘዘ፡ ቦሙ፡ ስነነ፡ አክይስት፡ ; ትትቈናደዩ፡ ብየ፡ ; n. 481 ዘእገብር፡ በፈርዖን፡ ; .

p)de በ፡ penes^lamox sub በ፡ ; . — Permultis aliis praepositionibus et conjunctioni ከመ፡ q.v., praeponi solet በ፡

ጌሰም

vel ጌሠም፡ ( ጌሤም፡ errore calami scriptum videtur) , m. et fem. , [de am^la ዓለም፡ ]

1)dies posterus^la, crastinus^la: ለጌሰም፡ ; ; ; ; ; ኢትትዐበይ፡ ዘለጌሰም፡ μὴ καυχῶ τὰ εἰς αὔριον ; ኢትተክዙ፡ ለጌሰም፡ እስመ፡ ጌሰምሰ፡ ትኄሊ፡ ለርእሳ፡ ; እስከ፡ ጌሰም፡ ; ; suff.: በጌሰሙ፡ postridie^laF.M. 14,9; ለለጌሰሙ፡

2) ጌሰመ፡ vel ጌሰም፡ cras^la: ጌሰመ፡ ዘጊዜ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ጌሰም፡ ንመውት፡ ; አነ፡ ዮም፡ ወአንተ፡ ጌሰም፡ (v. ጌሰመ፡ ) ; ጌሰም፡ (v. ጌሰመ፡ ) ንመውት፡ ; ; ; . – : ጌሰም፡ ዘ፡ ነግ፡

ጌጋይ

, plerumque m. , ጌጋያት፡ ,

1)error^la, fraus^la, destitutio^la, πλάνη ; ; በጌጋየ፡ ልቦሙ፡ ; πλάνησις ; በጌጋዮሙ፡ ἐν τοῖς πλάνοις αὐτῶν ; .

2)delictum^la, delicta^la, peccatum^la, peccata^la, impietas^la, improbitas^la, scelus^la(creberrime usitatum), ; ; ἄγνοιαι ; ἁμαρτία ; ; ; ; ἁαμαρτίαι ; ኵሉ፡ ጌጋዮሙ፡ ; ; ; ἀδίκημα , ἀδικία ; ምንት፡ ጌጋይነ፡ ; ; ; ; ἀδικίαι ; ; ἀνομία , ἀνομίαι ; ; ; ; ; ; ; ; παράπτωμα ; ἐπιθυμίαι ; ጌጋያት፡ al.

a)scandalum^la: እብነ፡ ጌጋይ፡ ; ከመ፡ ኢይኩነኒ፡ ጌጋየ፡ ;

b)crimen^la, culpa^la, reatus^la: ዘጌጋዩ፡ ለመዊት፡ ; ጌጋየ፡ ይከውኖ፡ ; ; ኢይመውቱ፡ አበው፡ በጌጋየ፡ ውሉዶሙ፡ ; ; አልቦ፡ ጌጋየ፡ οὐκ ἔνοχός ἐστιν ; ዘአልቦ፡ ጌጋየ፡ ἀθῶος ; መጽሐፈ፡ ጌጋዩ፡ τῆς αἰτίας .

ጌጋይ

, plerumque m. , ጌጋያት፡ ,

1)error^la, fraus^la, destitutio^la, πλάνη ; ; በጌጋየ፡ ልቦሙ፡ ; πλάνησις ; በጌጋዮሙ፡ ἐν τοῖς πλάνοις αὐτῶν ; .

a)scandalum^la: እብነ፡ ጌጋይ፡ ; ከመ፡ ኢይኩነኒ፡ ጌጋየ፡ ;

ምድር በጌምድር በጌምድር በጊ ጸጋ፡ ክርስቶስ

, m. et fem. , አምዳር፡ et ምድራት፡ , አምዳራት፡

1)terra^lai.e.

b)continens^la( mari et fluviis): -12; ; ; ; ; .

d)ager^la, agri^la ; ; ; ; ; ; ; ተገብረ፡ ምድረ፡ 2 ; ምድራት፡ ርሒባት፡ ; አድባር፡ ወአምዳር፡ ( ὀρεινή et πεδεινή ) .

e)humus^la, solum terrae^la: ውስተ፡ ምድር፡ χαμαί ; ; ; ; ἔδαφος ; ; ; ምድረ፡ ኮነ፡ ; ; ; ; humus, quatenus plantarum ferax est: ; ; ; .

f)terrae elementum^lavel materia^la, ( pulvis^la, lutum^la) ; እለ፡ እምድር፡ γηγενεῖς ; ዘውስተ፡ ምድር፡ τὰ ἐπίγεια .

, በጌ፡ ምድር፡ , በገምድር፡ Bagemder, provincia Aeth. , በጌ፡ ምድር፡ , በገምድር፡ Bagemder, provincia Aeth. mǝdr , ʾamdār , mǝdrāt , ʾamdārat
በጌ፡ ምድር፡ bage mǝdr (role name) በጌምድር፡ , በጊ፡

Grébaut
ምድር፡ mǝdr , አምዳር፡ ʾamdār «terre^fr, la Terre^fr» ― ምድር፡ Ms. BNFabb217, fol. 46v.
112

በጌ፡ ምድር፡ bage mǝdr (role name) ʻbagē medrʼ^it 52:18 (ed.); 53 (tr.) ʻBagē Mederʼ^it 68:4 (ed.); 69 (tr.) በጌ፡ ምድር፡ bage mǝdr (role name) ʻbagē medrʼ^it 52:18 (ed.); 53 (tr.) ʻBagē Mederʼ^it 68:4 (ed.); 69 (tr.) bagi በጌ፡ ምድር፡ bage mǝdr (role name) በጌምድር፡ , ምድር፡ ṣaggā krǝstos m. (personal name) 68:3 (ed.) also ጸጋ፡ , ክርስቶስ፡ ; in the text ጸጋ፡ ክርስቶስ፡ is mentioned with the title በጌ፡ ምድር፡ : ጸጋ፡ ክርስቶስ፡ በጌ፡ ምድር፡ 68:3-4 (ed.) በጌምድር፡

ግህደት

ratio aperta^la, manifesta^la: አብኦ፡ (sc. animam mortui) በግህደት፡ ውስተ፡ መንግሥተ፡ ሰማያት፡ ; in specie aperta loquendi ratio^la: ይቀውም፡ ጻድቅ፡ በብዙኅ፡ ግህደት፡ ἐν παῤῥησίᾳ πολλῇ .

ግልፎ

( m. ), ግልፍዋት፡ et ግልፈዋት፡

1)opus sculptum^la, sculptile^la: ዕንቈ፡ ግልፎ፡ ; አማልክተ፡ ግልፎ፡ ; አርእስተ፡ አዕማድ፡ ዘግልፎ፡ .

2)idolum sculptum^la, simulacrum^la(Dei vel deorum sculptile), statua^la, et , ; ; ; ; ; ; ; ; አማልክትየ፡ ወግልፎየ፡ ገብሩ፡ ; በግልፎሆሙ፡ ; ; ኵሉ፡ ግልፎሃ፡ ; ; ; ; ኵሎ፡ ግልፎሆሙ፡ στήλη ; ግልፍዋተ፡ ኢትግበሩ፡ ; ; ; ምድረ፡ ግልፈዋት፡ ይእቲ፡ ; ግልፈዋተ፡ ጣዖት፡ – : ግልፎ፡ ብ፡ የተቀረጸ፡ ጣዖት።

ግምን

et ግመን፡ immundities^la, res impura^la: በግምኖሙ፡ (v. በግማኖሙ፡ ) ; መልእዋ፡ በግምኖሙ፡ (v. በግመኖሙ፡ ) .

ግማኔ

et contaminatio^la, pollutio^la, immunditia^la, res impura^la: እምኵሉ፡ ግማኔ፡ ኀጢአት፡ ; ምናኔ፡ ወግማኔ፡ ; ; ግማኔ፡ ዛቲ፡ ; ; ግማኔ፡ ነፍስ፡ ; በግማኔሆሙ፡ ዘገብሩ፡ ; ; ; ; በግማኖሙ፡ (v. በግምኖሙ፡ ) .

ግማኔ ግምን

et contaminatio^la, pollutio^la, immunditia^la, res impura^la: እምኵሉ፡ ግማኔ፡ ኀጢአት፡ ; ምናኔ፡ ወግማኔ፡ ; ; ግማኔ፡ ዛቲ፡ ; ; ግማኔ፡ ነፍስ፡ ; በግማኔሆሙ፡ ዘገብሩ፡ ; ; ; ; በግማኖሙ፡ (v. በግምኖሙ፡ ) . et ግመን፡ immundities^la, res impura^la: በግምኖሙ፡ (v. በግማኖሙ፡ ) ; መልእዋ፡ በግምኖሙ፡ (v. በግመኖሙ፡ ) .

ግማድ

, m. et fem. , ግማዳት፡ segmentum^la, frustum^la: ግማደ፡ ሥጋ፡ ( fem. ) ; ; ደይ፡ ውስቴታ፡ ግማዳተ፡ ዘኵሉ፡ አባል፡ ; ግማድ፡ ዘተርፈ፡ እምዕፅ፡ ; በግማደ፡ ልብሱ፡ ( ሐስየ፡ ); : ግማዳተ፡ አብድ፡ ( ቅንጣብ፡ ).

ተሰምየ

III,1

1)nominari^la, appellari^la, nuncupari^la, dici^la(nomine), se nominari sinere^la( ; ), cognominari^la: ተሰምየ፡ ስሙ፡ ; ; አሕዛብ፡ እለ፡ ተሰምዩ፡ በስምከ፡ ; ከመ፡ ይሰመይ፡ በስምየ፡ ; ; ; ስምከ፡ ተሰምየ፡ ላዕሌነ፡ ; ; ; vel : ከመ፡ ተሰምየ፡ ስሞ፡ ለእግዚአብሔር፡ ላዕሌከ፡ ; ( gramm.§ 192,c); vel Nom. praedicati: ; እምዝ፡ ትሰመዪ፡ ሀገረ፡ ጽድቅ፡ ; ተሰምዩ፡ ትጉሃነ፡ ; ; ; ; ; ዘኢይሰመይ፡ ineffabilis^la ; ልብነ፡ ድንግል፡ ዘተሰምየ፡ ወናግ፡ ሰገድ፡ Ev. Joh. in ; በግምባር፡ ወተሰምዮ፡ re et nomine^la

2)memorari^la, praedicari^la ; .

3)nomine clarum^la, inclytum esse^la: መካን፡ ዘይሰመይ፡ τόπος ὀνομαστός .

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose