Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

, fem. በላዒት፡ c. በላዕት፡ , m. በላዕያን፡

1)edens^la, comedens^la, devorans^la, vescens^la, ( edax^la, vorax^la): ይወድቁ፡ ውስተ፡ አፈ፡ በላዒ፡ ; በላዒተ፡ ሰብእ፡ አንቲ፡ κατέσθουσα ἀνθρώπους εἶ ; de leone ; saepius de igne: እሳት፡ ዘይነድድ፡ በላዒ፡ ; ነበልባለ፡ እሳት፡ በላዒ፡ ; ; ; de anthropophagis et de iis, qui homines (eorum opes) consumunt: በላዕያነ፡ ሥጋ፡ ሰብእ፡ ; በላዕያነ፡ ሥጋ፡ ሰብእ፡ ወሰታይያነ፡ ደም፡ ; በላዕተ፡ ሰብእ፡ ; ;

2)edo^la, comedo^la, devorator^la ; ሥሡዓን፡ በላዕያን፡

በላዒ

, fem. በላዒት፡ c. በላዕት፡ , m. በላዕያን፡

2)edo^la, comedo^la, devorator^la ; ሥሡዓን፡ በላዕያን፡

በላዕለ

easdem fere significationes habet, quas simplex ላዕለ፡ ; sed magis de statu quiescendi super^laet adhaerendi ad^laaliquid, quam de motu ad^laaliquid dicitur: super^la, in^la, ad^la, apud^la( ላዕለ፡ ): እለ፡ ተወልዱ፡ በላዕሌሃ፡ ( ለምድር፡ ) qui^lasuper terram i.e. in terra nati^lasunt ; በላዕሉ፡ in superficie ejus^la (quod, cum non per ê^lasubjunctum sit, etiam ad ላዕል፡ referri potest); መጽአ፡ ማየ፡ አይኅ፡ በላዕለ፡ ምድር፡ ( ላዕለ፡ in commate 6), ይገብር፡ ( ሕግየ፡ ) ፍሬ፡ በላዕሌክሙ፡ in vobis^la(tamquam semen vobis superinjectum) ; ; ; እብላዕ፡ በላዕለ፡ እዴሃ፡ ἐκ τῶν χειρῶν αὐτῆς ( ውስተ፡ in commate 6); ኢተረክበ፡ ዐመፃ፡ በላዕሌየ፡ apud me^la, in me^la ; ; ምንተ፡ ርኢከ፡ በላዕሌየ፡ ; ; ; ; ; እግዚአብሔር፡ ይሴባሕ፡ በላዕለ፡ ትሑታን፡ ; ; ልቦሙ፡ በላዕሌሆሙ፡ ; ; ተቀጥቀጠኒ፡ ልብየ፡ በላዕሌየ፡ ; ; ዘትግዕዝ፡ በላዕለ፡ ባዕድ፡ ; ከመ፡ ያርኢ፡ ጽድቆ፡ በላዕለ፡ እለ፡ ; ; ; ዘሰማዕከ፡ በላዕሌየ፡ παρ᾽ ἐμοῦ apud me^lai.e. a me^la (cfr. በኀበ፡ ). Praeterea nota

a) በባዕለ፡ aliquo duce^la(cfr. ላዕለ፡ b) et per^la በላዕለ፡ ሙሴ፡ διὰ Μωυσῆ ; ዘይትገበር፡ በላዕሌሁ፡ ὑπ᾽ αὐτοῦ ; እለ፡ በላዕሌሆሙ፡ δι᾽ ᾧν 1 Cor.3,5; ዘበላዕሌሁ፡ ይትሜጠውዎ፡ δι᾽ οὗ ; ; መንፈስ፡ ይትናገር፡ በላዕሌክሙ፡ ἐν ὑμῖν in vobis^laet per vos^la ; .

b)contra^la, adversus^la: ይቀውሙ፡ በላዕሌከ፡ ; ዘኢይነሥእ፡ ሕልያነ፡ በላዕለ፡ ንጹሕ፡ ; ; . – Aliis in locutionibus ላዕለ፡ et በላዕለ፡ permutantur, ut እስከ፡ አመ፡ ኵነኔ፡ ዐቢይ፡ በላዕሌሆሙ፡ ; ንሕነ፡ ንሰምሬ፡ ሠናየ፡ በላዕሌኪ፡ ; ኃጥእ፡ ይዌስክ፡ ኀጢአተ፡ በላዕለ፡ ኀጣውኢሁ፡ .

ገለፈ ተከዘ ግእዘ ወለደ ተሰምዐ አንጐርጐረ በላዕለ ተሰብሐ ተወልደ ሠለጠ ሰምዐ ወሰከ ጠፍሐ አምነ

I,1[ ܓܠܰܦ גְּלַף ] ይግልፍ፡

1)sculpere^la, exsculpere^la, insculpere^la, caelare^la, γλύφειν , እለ፡ ይገልፉ፡ ; ዘይክል፡ ገሊፈ፡ ; materiae: እለ፡ ይገልፍዎ፡ ለዕፅ፡ ; ; imaginis et ውስተ፡ vel ላዕለ፡ vel በላዕለ፡ materiae: ይክል፡ ገሊፈ፡ አምሳል፡ ; እለ፡ ይገልፉ፡ ወየኀርዉ፡ ዐይነ፡ ማኅተም፡ ; ; ግልፍ፡ ላዕሌሆሙ፡ አስማተ፡ C; ይግልፍዎ፡ ውስተ፡ ኰኵሕ፡ ; ገለፈ፡ በላዕሌሁ፡ በቀልተ፡ ወአክሊላተ፡ ; ; vel : ;

2)acu pingere^la: ቀጠንት፡ ዘያሰረግዎሙ፡ በሐብራት፡ ዘገለፉ፡ ቦሙ፡ F.N. 23 ( ግልፈት፡ ).

I,2(quamquam ትትክዙ፡ I,1exhibet) [amh. ; ejusdem familiae videntur ሐዘነ፡ q.v.; حَزَّةٌ dolor animi^la, aegritudo^la; وَحَشَ IV nec non כָּעַס ]

1)maerere^la, contristari^la, tristem^lavel aegrum animi esse^la, lugere^la, tetricum esse^la, λυπεῖσθαι ; ; ; ; Joh.16,22; ; ; ; ; ; ; ተከዘ፡ ዮናስ፡ ዐቢየ፡ ትካዘ፡ ; ; ; ; ; περίλζπον εἶναι ; ; ; κακοπαθεῖν ; στενάζειν ; ; ; ; θραύεσθαι ; στυγνάζειν ; ῥᾳθυμεῖν ; σκυθρωπάζειν ; ለዘይላሑ፡ ወዘይቴክዝ፡ አስትዮ፡ ወይነ፡ ; በእንተ፡ pers. vel rei ; ; ; ; ; ; እስመ፡ ; በላዕለ፡ pers. ; በ፡ , ut: በመኳንንት፡ ረሲዓን፡ ይቴክዙ፡ ዕደው፡ ; ; ለ፡ pers., ut: ተክዙ፡ ለርእስክሙ፡ λυπεῖσθε ἐφ᾽ ἑαυτούς ; እቴክዝ፡ ላቲ፡ condoleo illi^la, Lud. e Vit. Mar.; , ut: በእሉ፡ ሠለስቱ፡ ተከዘኒ፡ ( mihi^la) ልብየ፡ .

2)cura^lavel sollicitudine affectum esse^la, sollicitum^la, anxium esse^la, laborare^lade re, curis^lavel negotiis occupatum esse^la: φροντίζειν ተክዝ፡ ትካዞሙ፡ ; ይቴክዝ፡ χρηματίζει 3 Reg.18,27; μεριμνᾶν ተክዞ፡ ; ; በእንተ፡ , ut: ኢይቴክዝ፡ በእንተ፡ ቤቱ፡ ; ; ; አልቦ፡ ዘይቴክዝ፡ በእንቲአኪ፡ ( δειλιάσει ) ; ; ለ፡ ; ; rei: ተከዘ፡ እግዚአብሔር፡ ስእለቶሙ፡ ( kümmerte sich um ihr Gebet^de) ; ቦዐርከ፡ ዘእንበይነ፡ ከርሡ፡ ይቴክዝ፡ ለከ፡ ሕማመከ፡ συμπονεῖ σοι ; ዘኢይቴክዝ፡ ፍርሀተ፡ οὐ καταπτήξει φόβον .

(etiam ግዕዘ፡ ) I,1[ni fallor, emollitum e קוּץ קוּט ቈጥዐ፡ , sicut ܓܥܰܨ ܓܥܻܝܙܳܐ ; etiam, ገየጸ፡ ] ይግአዝ፡

1)fastidire^la, indignari^la, : ገአዝኩ፡ ሕይወትየ፡ ( קצתי apud Hebr., προσώχθικα apud ); χολᾶν τινί ; πικραίνεσθαι Platt. n. 1183

2)improbare^la, vituperare^la, reprehendere^la, rei vel : ለምንት፡ እንከ፡ ትግእዝ፡ ፈቃደ፡ እግዚአብሔር፡ ἀπαναίνῃ ; κρίνειν ; ግእዝናሆሙ፡ ; ; ; ; ; ; ምንተ፡ ረከቡ፡ በላዕሌየ፡ በዘይግእዙኒ፡ ; ወአልቦ፡ እምውስቴቶሙ፡ ዘግእዘ፡ ἐνεκάλεσεν ; rei et በላዕለ፡ pers. .

3)exprobrare^la, conviciari^la, : ግእዘ፡ ጽንዐ፡ ልቦሙ፡ ὠνείδισε ; ሶበ፡ ይግእዘከ፡ ዐርክከ፡ ; ግእዞ፡ ሕዝብ፡ ለሙሴ፡ ἐλοιδορεῖτο ; .

I,1[ יָלַד ܝܻܠܶܕ وَلَدَ ] ይለድ፡ , Imperat. ለድ፡ ,

1)parĕre^la

a)de feminis (hominibus), : ወሊድ፡ ; ; , , , ; ; እንተ፡ ትወልድ፡ parturiens^la, puerpera^la ; ; ; ; ; ; ዕለተ፡ ወሊዶታ፡ ; ሶበ፡ ታለጽቅ፡ ትለድ፡ ; ; plerumque : ; ; ; ዘወለደት፡ እምከርሣ፡ ; ; ; ; ; ; al. crebro; ለ፡ patris ( cui^lafilius natus est): ወለደት፡ ሎቱ ወልደ፡ ; ; ; ; ; ; ኢወለደት፡ ሎቱ፡ ; በዲበ፡ auctoris (patris): ብእሲት፡ እንተ፡ ትወልድ፡ ወራሴ፡ በዲበ፡ መሐዛ፡ vel በላዕለ፡ .

b)de bestiis: ; ; .

c)de avibus: አስተጋብአት፡ ዘኢወለደት፡ .

d) ወለድክሙ፡ ዐመፃ፡ ; ; ኢታአምር፡ ዘትወልድ፡ ሳኒታ፡ ; .

2)gignere^la, procreare^la, generare^la, progignere^la:

a)de viris (hominibus): ኢወሊድ፡ ἀτεκνία ; ኢይወልዱ፡ ለመርገም፡ οὐδὲ τεκνοποιήσουσιν εἰς κατάραν ; ለዱ፡ ደቂቀ፡ ወአዋልደ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; በኀበ፡ mulieris ይወልድ፡ በኀበ፡ ዘማት፡

b)de Deo: ; ; .

c)spiritualiter: regenerare^la, sive de Deo (qui homines regenerat) ; sive de hominibus (qui alios regenerant): ; ; addito ዳግመ፡ , ut: sacerdotes ዳግመ፡ ወለዱክሙ፡ እማይ፡ ወእመንፈስ፡ ቅዱስ፡

d)de terra, plantis: ምድር፡ ትወልድ፡ ሣዕረ፡ ; ወርቀ፡ ወብሩረ፡ ; ;

e): ቍጥዓ፡ ወመዐት፡ ይወልዱ፡ ክሒደ፡ ; ( ዕሩቅ፡ ).

III,1

1)audiri^la ; ; ; ; ; ተሰምዐ፡ ዝንቱ፡ ውስተ፡ እዝነ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ኢይሰማዕ፡ እንከ፡ ዐመፃ፡ በውስተ፡ ምድርኪ፡ ; ; ; ; ; ተሰምዐ፡ በውስተ፡ አሕዛብ፡ ከመ፡ ; ግሙራ፡ ኢተሰምዐ፡ ነገር፡ ዘከመዝ፡ ላዕለ፡ ሶስና፡ .

a)exaudiri^la: ተሰምዐ፡ ጸሎቶሙ፡ ; .

b)ad aures^laalicujus pervenire^la, nuntiari^la: በኀበ፡ ; (c. በላዕለ፡ de^la); .

c) ይሰማዕ፡ ድምፀ፡ ሠሐቆሙ፡ ከመ፡ ንቃወ፡ አፍራስ፡ sonus risus eorum sicut hinnitus equorum adiebatur^la( war anzuhören wie^de)

d)audientiam facere^la: ቃለ፡ ጠቢብ፡ ይሰማዕ፡ በውስተ፡ እንግልጋ፡ ζητήσεται .

2)palam fieri^la, percrebescere^la, in vulgus emanare^la, divulgari^la: ተሰምዐ፡ ስምከ፡ እስከ፡ ርኁቅ፡ ደሰያት፡ ; ሶበ፡ ተሰምዐ፡ ዜናሁ፡ ኀበ፡ ነገሥተ፡ ምድር፡ n. 338 ; ተሰምዐ፡ ስምኪ፡ ውስተ፡ አሕዛብ፡ ἐξῆλθε ; ; ; ; .

3)nominis famam adipisci^la, celebrari^la: (Christo in Bethlehem nato) ተሰምዐት፡ ምድር፡ ዘይሁዳ፡ ወኤፍራታ፡ ; ወይሰማዕ፡ ስምየ፡ በኵሉ፡ አሕዛብ፡ ἐπιφανές ; ኢኮነ፡ እምዮም፡ ዘተሰምዐ፡ ጥበብኪ፡ πρόδηλος .

V murmurare^la, fremere^laprae impatientia vel indignatione, queritari^la, indignabundum^laesse^la, stomachari^la: እለ፡ ያንጐረጕሩ፡ οἱ γογγύζοντες ; ; ለምንት፡ ያንጐረጕር፡ ሰብእ፡ ; ; ; ; ; ; ; διαγογγύζειν ; ; አንጐርጐሩ፡ ወተአንተሉ፡ ἠγανάκτουν ; በእንተ፡ rei vel : ; ( σκανδαλίζεσθαι ); ; ላዕለ፡ pers.: ; ; , vel በላዕለ፡ ; , vel ዲበ፡ ; ላዕለ፡ rei: ኢታንጐርጕር፡ ላዕለ፡ ጸጋ፡ ዘወሀብከ፡ ; : . n. 1158easdem fere significationes habet, quas simplex ላዕለ፡ ; sed magis de statu quiescendi super^laet adhaerendi ad^laaliquid, quam de motu ad^laaliquid dicitur: super^la, in^la, ad^la, apud^la( ላዕለ፡ ): እለ፡ ተወልዱ፡ በላዕሌሃ፡ ( ለምድር፡ ) qui^lasuper terram i.e. in terra nati^lasunt ; በላዕሉ፡ in superficie ejus^la (quod, cum non per ê^lasubjunctum sit, etiam ad ላዕል፡ referri potest); መጽአ፡ ማየ፡ አይኅ፡ በላዕለ፡ ምድር፡ ( ላዕለ፡ in commate 6), ይገብር፡ ( ሕግየ፡ ) ፍሬ፡ በላዕሌክሙ፡ in vobis^la(tamquam semen vobis superinjectum) ; ; ; እብላዕ፡ በላዕለ፡ እዴሃ፡ ἐκ τῶν χειρῶν αὐτῆς ( ውስተ፡ in commate 6); ኢተረክበ፡ ዐመፃ፡ በላዕሌየ፡ apud me^la, in me^la ; ; ምንተ፡ ርኢከ፡ በላዕሌየ፡ ; ; ; ; ; እግዚአብሔር፡ ይሴባሕ፡ በላዕለ፡ ትሑታን፡ ; ; ልቦሙ፡ በላዕሌሆሙ፡ ; ; ተቀጥቀጠኒ፡ ልብየ፡ በላዕሌየ፡ ; ; ዘትግዕዝ፡ በላዕለ፡ ባዕድ፡ ; ከመ፡ ያርኢ፡ ጽድቆ፡ በላዕለ፡ እለ፡ ; ; ; ዘሰማዕከ፡ በላዕሌየ፡ παρ᾽ ἐμοῦ apud me^lai.e. a me^la (cfr. በኀበ፡ ). Praeterea nota

III,2et

1)laudari^la, magnificari^la, celebrari^lalaudibus, hymnis al.: ይሴባሕ፡ ስምየ፡ በውስተ፡ ኵሉ፡ አሕዛብ፡ ; ጥበብ፡ በፍናዋት፡ ትሴባሕ፡ ὑμνεῖται ; ; ; ከመ፡ አቡክሙ፡ ዘበሰማይ፡ ይሰባሕ፡

2)magnificum^la, laudabilem se praestare^la, laudes suas manifestare^la, glorificari^la: ይሴባሕ፡ በርትዕ፡ አምላክ፡ ; ; ; ; ; በ፡ ejus, in quo quis suam gloriam manifestat ( ἐνδοξάζεσθαι ): ተሰቢሕየ፡ በፈርዖን፡ ; ; ; ; ( θαυμασθοῦσθαι ); vel በላዕለ፡ , ut ; ; vel በኀበ፡ , ut: ተሰባሕከ፡ በኀቤሆሙ፡ ; passive: ይሴባሕ፡ ቤተ፡ ጸሎትየ፡ ; ከመ፡ ትሰባሕ፡ ሕይወትየ፡ ; ተሰብሐ፡ ሶበ፡ አንሥአ፡ እዴሁ፡ ; .

3)splendore^la( nimbo^la) circumfusum esse^la, in spec. clarificari^la: ተሰብሐ፡ ሕብረ፡ ገጹ፡ ; ; ; ; de Christo: ; ; ; 28; .

III,1

1)nasci^la: ተወሊዶ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ወልድ፡ ጻድቅ፡ ይትወለድ፡ ለሕይወት፡ ; መዋዕልየ፡ ዘእምአመ፡ ተወለድኩ፡ ; ዕለተ፡ ተወለድከ፡ ( dies natalis tuus^la) ; ; ቀዳሚ፡ ተወልዶ፡ vel ቀዲመ፡ ተወልዶ፡ primogenitura^la ; ዘቀደመ፡ ተወልዶ፡ primogenitus^la ; ለ፡ patris, ; ; ; ; etiam: እስመ፡ ሕፃን፡ ተወልደ፡ ለነ፡ ; እምነ፡ matris: ; ; ; መዋቲ፡ ዘይትወለድ፡ እምአንስት፡ ; ; ተወልዱ፡ እምከርሠ፡ እሞሙ፡ ; ዘተወልደ፡ እምሥጋ፡ ; et viri: ወእምኔሁ፡ ኵሉ፡ ጻድቃን፡ ተወልዱ፡ ; ; et causae: n. 886 ኢተወለድነ፡ እምዝሙት፡ Joh.8,41; እምላዕለ፡ matris: ; ; vel viri ; ; vel በላዕለ፡ mulieris, .

a)natum esse e Deo^la: እምእግዚአብሔር፡ ተወልዱ፡ ; ; .

b)regenerari^la: ; ዘኢተወልደ፡ ዳግመ፡ ; ; እለ፡ ተወልዱ፡ ዳግመ፡ በቅድስት፡ ጥምቀት፡

c)gigni^la, de Filio Dei: ቃል፡ ( ὁ Λόγος ) ዘበአማን፡ ተወልደ፡ ወኢተገብረ፡

2)de rebus: nasci^la, gigni^la, oriri^la, ; ይትወለድ፡ ብሩር፡ እምጸበለ፡ ምድር፡ ; በተካሕዶ፡ ይትወለድ፡ ለነ፡ ባቍዕ፡ ; እምስካር፡ ይትወለድ፡ ምርዐት፡ ወዝሙት፡ ; እምልብ፡ ይትወለድ፡ ኵሉ፡ ኀጢአት፡ ; እምዛቲ፡ ግብር፡ ይትወለድ፡ ቀትል፡ F.M. 24,1; ; ሰዐል፡ ይትወለድ፡ እምነ፡ ቍር፡ Lud. ex Gregorii.

3)prolem nancisci^la, liberos suscipere^la, .

I,2etiam per ሰ , [i.q. שָׁלִט ܫܠܰܛ dominatus est^la, سَلَطَ سَلُطَ durus, validus, vehemens fuit^laII dominum praefecit^la; ሰለጠ፡ ] vim exercere^la, potestatem habere^la( ἐξουσιάζειν ), ላዕለ፡ Platt; በላዕለ፡ Platt; ዲበ፡ . I,1[ שָׁמַע , ܫܡܰܥ , سَمِعَ amh. ሰማ፡ ] ይስማዕ፡

1)audire^la: በከመ፡ ሰማዕክሙ፡ በእዘኒክሙ፡ ; ሰሚዖ፡ ; እንዘ፡ ይሰምዑ፡ ኵሎሙ፡ ; ; ; ; ; ; rei: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ስምዑኒ፡ ቃልየ፡ audite me vocem meam^lai.e. audite meam vocem^la ; ; ; ; ; እንዘ፡ , ut: ሰምዐቶ፡ እንዘ፡ ይብል፡ ἤκουσεν αὐτοῦ λαλοῦντος ; ; ; ; ; ; vel omisso እንዘ፡ ut ; ; ሰማዕክዎ፡ ይብለኒ፡ .

a)auditu praeditum esse^la ; ድንቅወ፡ ሰምዑ፡ ; ሰሚዕ፡ auditus^la(sensus) al.

b)audire i.e. auribus percipere^la, accipere^la, comperire^la, cognoscere^la( erfahren ), rei: እለ፡ ኢሰምዑ፡ ምግባርየ፡ ; ; ; ; ; ከመ፡ ይስማዕ፡ ዜናሃ፡ ዘከመ፡ ሀለወት፡ ; vel ከመ፡ et enuntiatione integra: ; ; ; ; ; ; ; ; ; እምኀበ፡ vel ኀበ፡ ejus, a^laquo auditur ; ; ; ; ; ; 1 ; ; ለአከቶ፡ ትስማዕ፡ ጥዩቀ፡ ነገረ፡ በኀበ፡ መርዶክዮስ፡ μαθεῖν παρά ; vel እምነ፡ Platt; በእንተ፡ vel በላዕለ፡ causae, de^laqua auditur: ; ሶበ፡ ሰምዐ፡ መኰንን፡ በእንተ፡ ተኣምራት፡ ዘገብረ፡ ; Platt; ; ንስማዕ፡ በውስተ፡ አፉሃ፡ ἐρωτήσομεν τὸ στόμα ἀυτῆς .

c)auscultare^la, aures dare^la, attendere^laad quem vel quid, ; ; ; ; ; ; ; ; ; ኪያየ፡ ያፀምኡኒ፡ ወይሰምዑ፡ ; ; ትስማዕ፡ እዝንየ፡ እንዘ፡ ያወጽኡ፡ ሊተ፡ እኩየ፡ ስመ፡ ; ሰሚዖተ፡ ተላህዮ፡ በዕንዚራ፡ ወአርጋኖን፡ ; ዲበ፡ ; ማእከለ፡ utriusque partis audiendae διακούειν (at አፅምአ፡ ማእከለ፡ ); እለ፡ ይሰምዑ፡ ትምህርተ፡ catechumeni^la

d)exaudire^la( erhören^de): ; ; ይሰምዐከ፡ ፍጡነ፡ ስእለተከ፡ ; ; ይሰምዖኑ፡ ጸሎቶ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ለ፡ objecti: ; በእንተ፡ de^la .

e)oboedire^la, n. 337obtemperare^la, morem gerere^la: ; ወልድ፡ ዘኢይሰምዕ፡ ἀνήκοος ; ; ; ; ; ; ይሰምዕዎ፡ ኵሎሙ፡ ; አበይክሙ፡ ሰሚዖትየ፡ ; ኢሰምዑ፡ ሕጎ፡ ; ዘይሰምዓ፡ ላቲ፡ ; ; ; .

f)accipere^la, admittere^la, ( assentire^la, probare^la): ላዕለ፡ ልሂቅ፡ ኢትስማዕ፡ ውዴተ፡ παραδέχεσθαι ; ; ሰምዐ፡ ነገረ፡ ብእሲቱ፡ ; ይሰምዐኒ፡ ቃልየ፡ ; ምክረ፡ ይሰምዕ፡ ; ኢሰምዐ፡ እምኔሁ፡ ejus consilium non admisit^la

g)audita intelligere^la: ኢይስማዕ፡ ፩፩ቃለ፡ እኁሁ፡ ; ንግር፡ ሱርስት፡ እስመ፡ ንሰምዕ፡ ; ; .

2)testem esse^la, testari^la( a ስምዕ፡ ); ግብረ፡ ሐዋርያት፡ (Actus Apostolorum) ትሰምዕ፡ ከመ፡ ወረደ፡ መንፈስ፡ ቅዱስ፡ በአምሳለ፡ ልሳናተ፡ እሳት፡ ; ኢትስማዕ፡ ለቢጽከ፡ ስምዐ፡ በሐሰት፡ οὐ ψευδομαρτυρήσεις ; ; በእንተ፡ .

I,2[ وَسَقَ congessit^la] addere^la, adjicere^la, accumulare^la, rei additae, crebro omisso , et ላዕለ፡ ejus cui additur: ; ; ; ; ; ; ; ; in arithmetica, ; vel በላዕለ፡ , ut: ኃጥእ፡ ይዌስክ፡ ኀጢአተ፡ በላዕለ፡ ኀጣውኢሁ፡ ; vel ዲበ፡ ; ይዌስክ፡ ዓዲ፡ ዲቤሁ፡ ; ከመ፡ ኢትወስክ፡ እንከ፡ ዲበ፡ (v. በዲበ፡ ) ኀጣውኢከ፡ ; ; ; vel በዲበ፡ ; ; እንዘ፡ ትዌስኩ፡ ኀጢአተ፡ በዲበ፡ ኀጢአት፡ ; ; vel ውስተ፡ , ut: ወውስቴቶሙ፡ (v. እምውስቴቶሙ፡ ) ኢይትከሀል፡ ፡ ወስኮ፡ ; vel እምነ፡ ( ወሰነ፡ ); ; vel እምውስተ፡ , vel እምዲበ፡ , ; ; alicui^la: ; ; ; ወስኮሙ፡ እግዚኦ፡ እኪተ፡ πρόσθες αὐτοῖς κακά ; n. 906 ወሰኩከ፡ በዲበ፡ ዓመታቲከ፡ ዐሠርተ፡ ወኀምስተ፡ ዓመተ፡ ; ; .

a)addendo augere^la, adaugere^la, rei: ; ; ባዕል፡ ይዌስክ፡ አዕርክተ፡ ; እሙንቱ፡ ወሰኩ፡ እኪተ፡ ; (alicui aliquid): ወሰኮ፡ ክብረ፡ ለአሮን፡ ; ወሰኮ፡ ዓመቲሁ፡ ለንጉሥ፡ ; ; ; passim: progressus facere in re^la: ጠቢብ፡ ይዌስክ፡ ጥበበ፡ σοφὸς σοφώτερος ἔσται ; quotidie ይዌስክ፡ ግብረ፡ ምንኵስና፡ (in rebus monasticis) Lud. e Vit. Sam.

b)verbo addere facere^laaliquid, i.e.

α)porro, amplius facere^la: ኢትዌስክ፡ ከመ፡ ተሀብከ፡ ኀይላ፡ .

β)magis vel vehementius facere^laaliquid, Infin.: ይዌስክ፡ ተወክፎ፡ προσθήσει τοῦ δέχεσθαι ; ወወሰከ፡ ዓዲ፡ ፈሪሆቶ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ; verbo finito: ወሰከ፡ ተቀየሞ፡ . – : ወሰከ፡ ዘ፡ ጨመረ፡

I,1[ סָפַק صَفَقَ صَفَحَ טָפַח ] ይጥፋሕ፡ complodere^lamanus, plaudere^lamanibus, alis; manus, ; ; ; ይጠፍሕ፡ እዴሁ፡ ; ጥፋሕ፡ እዴከ፡ ; ; ; ; ጥፋሕ፡ እዴከ፡ በዲበ፡ እዴከ፡ ; ; ; ወጠፍሐ፡ እደዊሁ፡ ላሜህ፡ በእንተ፡ ሐዘኑ፡ ላዕለ፡ ቃየል፡ ወበጥፍሐተ፡ እደዊሁ፡ ለከፎ፡ ለወልዱ፡ ወቀተሎ፡ ; etiam omisso : በጠፊሖትየ፡ ; እለ፡ ይጠፍሑ፡ ወየኀብሩ፡ ምስለ፡ ቃለ፡ ዕንዚራ፡ ἐπικροτοῦντες ; በ፡ manus: ትጠፍሕ፡ በእደዊሃ፡ ; ; ; ( ጽሕሰ፡ ); ላዕለ፡ ejus, de quo quis laetans plaudit: ጠፍሑ፡ እደዊሆሙ፡ ላዕሌኪ፡ ; ; vel በላዕለ፡ ; alas: መላእክት፡ ይጠፍሑ፡ ክነፊሆሙ፡

a)plausum facere^la, crepitare^la: ይጠፍሑ፡ በምድር፡ (ubi Gr. habet: σύροντες γῆν ) .

b)plaudendo fingere^lavel formare^lalateres, .

I,1[ אָמַן ; أَمِنَ , ܗܰܝܡܶܢ ; de potestate radicis prima Ges. thes. p. 113; Ges. thes. p. 114.] ይእመን፡ ( ይእምን፡ ?)

1)verum esse^lavel inveniri^la, compleri^la, confirmari^la, .

2)fidem habere^laalicui, confidere^la: ዘፍጡነ፡ የአምን፡ ὁ ταχὺ ἐμπιστεύων ; በ፡ pers. ; ; ; በላዕለ፡ ; : ; 2 ; ኢትእመንዎሙ፡ ለአኀዊክሙ፡ ( III,1); ለእመ፡ ኢኮንክሙ፡ ምእመናነ፡ በዲበ፡ ውኁድ፡ መኑ፡ የአምነክሙ፡ በላዕለ፡ ብዙኅ፡ ; ከመ፡ , ut: አምንዎሙ፡ ከመ፡ እሙንቱ፡ caet. .

3)credere^la

a)sensu communi, rei: ብእሲት፡ ተአምን፡ ኵሎ፡ ነገረ፡ ዘትሰምዕ፡ ; ; የዋህ፡ የአምን፡ ኵሎ፡ ነገረ፡ ; ; omisso ; ; ; ; ; ለ፡ pers.: ; : ኢአምኖሙ፡ ; ; ; ; ; ; : መኑ፡ አምነነ፡ ቃለነ፡ ; ; ; ; ከመ፡ ; ; ; ; ; ; ; ልቃሕ፡ ዘይቀውም፡ ላዕለ፡ አሚኖቱ፡ ባሕቲቱ፡ fide sola^la(non pignore) interposita^laF.N. 27.

b)sensu theologico: ; ; ; ; በ፡ pers. vel rei ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ይእመንዎሙ፡ ለነቢያቲከ፡ ; ; በአሚነ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; አሚን፡ vel አሚኖት፡ fides^la: ጻድቅ፡ በአሚን፡ የሐዩ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ዛቲ፡ አሚን፡ haec fides^la ; ኢአሚን፡ incredulitas^la ; ; ኢአሚኖቶሙ፡ ; ርትዕት፡ አሚን፡ Enc.; ad fidem converti^la Platt; .

4)verum dicere^lai.e. confiteri^la, profiteri^la, fateri^la,

a)sensu communi: ; አምነ፡ ወኢክሕደ፡ ; አምኑ፡ ወተኰነኑ፡ ὁμολογήσαντες ἀνήχθησαν apocr.; እስመ፡ , ut vel ከመ፡ , ut: አአምነከ፡ ከመ፡ ኵሎ፡ ትክል፡ ; rei et ለ፡ pers.: እንዘ፡ የአምኑ፡ አበሳሆሙ፡ ፍጹመ፡ ለመምህራኒሆሙ፡ ; .

b)sensu theologico, Deum, Christum, fidem veram confiteri: : ; ዘአምነኒ፡ በገጸ፡ ሰብእ፡ አአምኖ፡ አነኒ፡ በገጸ፡ አቡየ፡ ; vel በ፡ , ut: ; ; ; ከመ፡ ; : አመንከ፡ ሠናየ፡ አሚነ፡ ; 1 ; እለ፡ አምኑ፡ confessores^la(distincti a martyribus)

c)praedicare^la, celebrare^laDeum, ἐξομολογεῖν , , ut: መኑ፡ የአምነከ፡ ; ; በ፡ , ut: እመኑ፡ በእግዚአብሔር፡ ; አምነ፡ ቦቱ፡ ; ; አሚን፡ ወቃለ፡ ስብሐት፡ ; ; ; sacrificia, quae ὁμολογίαι ( נְדָבָה ) dicuntur, ዘበአሚንክሙ፡ ; ዘበአሚኖትክሙ፡ .

5)securitatem promittere^la, fidem dare^laalicui ( آمَنَ ), , : Titus captivos Judaeorum Romam deduxit n. 736 ዘእንበለ፡ ዘአምኖሙ፡ ( exceptis iis^la, quibus securitatem promiserat^la) Jsp. p. 379.

śallaṭa

Grébaut
ሠለጠ፡ śallaṭa I,2 ይሤልጥ፡ , ይሠልጥ፡ «être au pouvoir^fr, avoir puissance^fr, achever^fr, accomplir^fr» ― ገዛ፡ , ተበየነ፡ , ጨረሰ፡ Ms. BNFabb217, fol. 49v.
122

Leslau
ሠለጠ śallaṭa , () ሠለጠ፡ śalaṭa gain dominion^en, have power^en, have authority^en, exercise authority^en, become master^en, reign^en, rule^en 530a

በላዕለ

ካሕድ

negatio^la, infitiatio^la,

a)id quod fidei^lavel verae religioni contrarium est^la( Unglaube^de), haeresis^la, impietas^la: αἵρεσις ካሕድ፡ ዘሕርትምና፡ ; ; ; ut ethnicos converteret እምፍኖተ፡ ካሕድ፡ ትምህርተ፡ ካሕድ፡ ; እለ፡ ይገብሩ፡ ካሕደ፡ (Lud. ከሐደ፡ ) በላዕለ፡ ክርስቶስ፡ አምላክ፡

b)fides et inobedienta denegata ( Untreue^de), perfidia^la, inobedientia^la, rebellio^la, ἀπείθεια ; እስመ፡ ኵሉ፡ ካሕድ፡ ምግባሪሆሙ፡

c)contradictio^la,

α)altercatio^la, contentio^la, contentionis^lastudium^la: ἀντιλογίαι ካሕድ፡ (v. ጋእዝ፡ ) ; ; ἐπιθεία ; እለ፡ ደወዩ፡ ካሕደ፡ νοσοῦντες ἀπαιδευσίαν

β)disceptatio^la, controversia^la, dubitatio^lavel dubium^la( Widerrede^de): ዘእንበለ፡ ካሕድ፡ χωρὶς πάσης ἀντιλογίας ; ἄνευ λόγου ; προηγουμένως ( unläugbar^de, sine controversia^la) ; ἀναμφιλόγως ; አልቦ፡ ካሕድ፡ በዝንቱ፡ οὐκ ἔστι ἀμφίλογον

γ)offensio^la, scandalum^la: ያመጽኡ፡ ካሕደ፡ ላዕለ፡ ትምህርትክሙ፡ ; እብነ፡ ካሕድ፡ 1 .

አስተርአየ ንብረት

IV,1Imperf. ያስተርኢ፡ , rarius ያስተሬኢ፡ (ut Laur.; Laur.)

1)facere, ut (agens) ipse videatur i.e.

a)se conspiciendum praebere^la, se aperire^la, apparere^la, comparare^la, de rebus et personis (quae antea occultae, invisibiles, incognitae fuerant; etiam de iis, quae antea non exstiterant), potissimum de apparitionibus spirituum et visionum: ; ; ያስተርኢ፡ ሢበትኪ፡ ; ኀሳርኪ፡ ; ; ወርኅ፡ ; መብረቅ፡ ; ያስተርኢ፡ ከመ፡ ሕልመ፡ ሌሊት፡ ; ; ; ; ; ያስተርኢ፡ ስብሐተ፡ እግዚአብሔር፡ ; አስተርአየ፡ ላዕሌኪ፡ ; ለ፡ ejus, cui quis se conspiciendum praebet: ; ; plerumque ; ; ; ; ; አንሰ፡ አስተርአይኩክሙ፡ ; ; ; አስተርአየኒ፡ ራእይ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

b)cognoscendum se praebere^la, manifestari^la, revelari^la, innotescere^la ; ኣስተርኢ፡ በቅድመ፡ አሕዛብ፡ γνωσθήσομαι ; ; ἐγνωρίσθην ; πεφανέρωται ; ; ; ἀποκαλύπτεσθαι ; ; ; ἐμφανὴς ἐγενόμην ; ; ; ዘአስተርእዮ፡ i.q. ኤጲፋንያ፡ epiphania^laCod. Mus. Brit. XXIX, 32.

c)in conspectum^laalicujus prodire^la: ኢታስተርእዩኒ፡ ; .

d)visibilem^la, manifestum^la, conspicuum esse^la ; ; ዘኢያስተርኢ፡ invisibilis^la ; 1 ; ; ; ; መዝገብ፡ ዘኢያስተርኢ፡ θησαυρὸς ἀφανής ; ብዙኅ፡ ዘኢያስተርኢ፡ πολλὰ ἀπόκρυφα ; ያስተርኢ፡ ἐμφανὴς ἔσται ; ዘያስተርኢ፡ περίβλεπτος ; ዕለት፡ ዐባይ፡ እንተ፡ ታስተርኢ፡ μεγάλη καὶ ἐπιφανής ; ; ኀበ፡ ኢያስተርኢ፡ አእምሮ፡ οὗ οὐκ ἐπισκοπεῖται γνῶσις ; ኣአምር፡ ከመ፡ ታስተርኢ፡ ጽድቅየ፡ ; በላዕለ፡ ውሉዱ፡ ያስተርኢ፡ ንብረቱ፡ ለሰብእ፡ .

e)videri^la( φαίνεσθαι ) praed.: ኵሉ፡ ብእሲ፡ ያስተርኢ፡ ለርእሱ፡ ጻድቀ፡ ; ; ለነፍስ፡ ርኅብት፡ መሪርኒ፡ ጥዑመ፡ ያስተርእያ፡ ; ; ; ከመ፡ ; ; impers., ut: እፎ፡ አንትሙ፡ ትፈቅዱ፡ ወእፎ፡ ያስተርእየክሙ፡ ከመ፡ ኣውሥኦሙ፡ .

f)speciem praebere^la, similem esse^la, speciem induere^lavel prae se ferre^la: ; መኑ፡ ያስተርኢ፡ ንጹሐ፡ ከዊኖ፡ እምኀጢአት፡ ; ያስተርኢ፡ ከመ፡ ዘያደሉ፡ ለቢጹ፡ ወከመ፡ ዘያረትዕ፡ ፍትሖ፡ ለማኅፈሩ፡ ; ; አስተርእዮ፡ species^la( ἀνθέμιον ) n. 299 .

g)lucere^la( II, ), de astris ; ; ; (monachus corpus suum ita emaceravit) እስከኔ፡ ኮነት፡ ፀሓይ፡ ያስተርኢ፡ እማእከለ፡ አዕጽምተ፡ ገበዋቲሁ፡

2)facere ut quis vel quid videatur i.e.

a)ostendere^la, manifestum^lavel conspicuum facere^la (c. ለ፡ pers.); ኢያስተርኢ፡ ኀፍረቶ፡ (Platt: ኀፍረቱ፡ ) ; አስተርአዮሙ፡ ኀበ፡ ተረግዘ፡ ገቦ፡ (Christus discipulis) ; እስመ፡ ፪ ወልደ፡ ያስተርእዩ፡ ለነ፡ δυὰς γὰρ ἡμῖν υἱῶν ἀναφαίνεται (a Nestorianis) ; facere ut in conspectum prodeat^la .

b)revelare^la ; ἀποκαλύπτειν ; አስተርአዮሙ፡ ( revelavit iis^la) በሌሊት፡ ከመ፡ ኢይግብኡ፡ Lud. e Vit. Sanct.; አስተርአየ፡ ሊተ፡ ምስጢራተ፡ ብዙኃተ፡ – ( አስተርአየ፡ in libris mss. passim cum አስተስረየ፡ confusum reperitur, ut et (F. H); ).

et , m. et fem.

1)sessio^la ; ንብረቶሙ፡ ወተንሥኦቶሙ፡ ; ንብረቱ፡ በየማንከ፡ ; Mavâs. 53. In specie: sessio episcopi^lavel patriarchae^lai.e. administratio: ኑኀ፡ ንብረቱ፡ ; ፲፭ዕለት፡ እምንብረቱ፡ ዲበ፡ መንበሩ፡

2)positio^la: ንብረተ፡ ከዋክብት፡ ἀστέρων θέσεις ; ; .

a)situs^la: ናሁ፡ ንብረታ፡ ለዛቲ፡ ሀገር፡ ሠናይት፡ .

b)dispositio^la, modus^la: ንብረተ፡ መናቅዕትኪ፡ ῥυθμοὶ μηρῶν .

c)impositio manus^la: ንብረተ፡ እድ፡ Ssal. Req.; etiam nomen orationis liturgicae: ወእምድኅሬሁ፡ ትብል፡ ንብረተ፡ እድ፡ (aliâs: ጸሎተ፡ አንብሮ፡ እድ፡ ).

d)institutio^la, constitutio^la: አዝማድ፡ ዘበንብረት፡ ( et consanguineis et affinibus et propinquis spiritualibus) ex. gr. collactanei vel pupilli F.N. 24,2; አብ፡ በንብረት፡ ዘውእቱ፡ ሐፃኒ፡ .

a)stabilitas^la: ሰአሉ፡ በንብረተ፡ ንግሡ፡ ወኑኀ፡ መዋዕሊሁ፡ ( sie beteten für^de)

b)substantia^la, res^la: ኀላፊ፡ ውእቱ፡ ንብረተዝ፡ ዓለም፡ ; ; ; ;

c)status^la, conditio^la: ሠናየ፡ ኮነ፡ ንብረቶሙ፡ ለሕዝብ፡ ; ንብረተ፡ ነፍስየ፡ ወሥጋየ፡ በእዴሁ፡ እኁዝ፡

d)vivendi ratio^la, vita^la: ንብረትየ፡ ዘበንእስየ፡ βίωσις ; በላዕለ፡ ውሉዱ፡ ያስተርኢ፡ ንብረቱ፡ ለሰብእ፡ ; βίος ንብረቱ፡ ከመ፡ ዘኢኮነ፡ ሕያወ፡ ; ኅዳጥ፡ ውእቱ፡ ወማሕዘን፡ ንብረትነ፡ ; ; ; ; በብዝኀ፡ ንብረት፡ ; ከመ፡ በዕሩፍ፡ ወበጽምው፡ ይኩን፡ ንብረትነ፡ ; ; ንብረተ፡ ዓለም፡ αἱ τοῦ βίου πραγματεῖαι ; ζωή .

e)victus^la, ( facultates^la): ይኩን፡ እምጠለ፡ ምድር፡ ንብረትከ፡ ; ; δίαιτα ; ; βίος ; ኀልዮ፡ ንብረት፡ ( Sorgen für den Unterhalt^de).

4)habitatio^la, commoratio^la: በቀዳሚ፡ ንብረቶሙ፡ ; ንብረቶሙ፡ ውስተ፡ ገዳም፡ ; ዘኢኮነ፡ ምስለ፡ ሰብእ፡ ንብረቱ፡ ; ; δίαιτα ረሰይኩ፡ ሎቱ፡ ገዳመ፡ ንብረቶ፡ ; ዘአልቦ፡ ንብረተ፡ ዘኀበ፡ መሲዮ፡ ይበይት፡ ; κατάσχεσις ; ቤተ፡ ንብረቶሙ፡ .

በላዕለ ላዕል

altitudo^la, (alias ኑኅ፡ , vel ቆም፡ ) ; ; ; translate: አንቲ፡ ይእቲ፡ ላዕለ፡ ኢየሩሳሌም፡ σὺ ὕψωμα Ιη . .

a)conjunctum cum ሁ፡ , ላዕሉ፡ ( gramm.§ 163,2), plerumque praemissis vel praepositione vel relativo, ልብሰቶሙ፡ ዘላዕሉ፡ vestes^laquae supra i.e. superae^la(coelestes) ; ዘላዕሉ፡ ኅሡ፡ ; ዐጸድ፡ ዘላዕሉ፡ ἡ αὐλὴ ἡ ἐπάνω ; እንተ፡ ላዕሉ፡ ኢየሩሳሌም፡ Rel. Bar.; በላዕሉ፡ supra^la, desuper^la( ἄνω , ἄνωθεν ): በሰማይ፡ በላዕሉ፡ ; ; ; ; ; ; ; እምላዕሉ፡ ( ἄνωθεν ) a summo^la, desuper^la ; ( ἐπάνωθεν ) ; ; እስከ፡ ላዕሉ፡ (usque in summum). Etiam in numerandis aetatis annis ላዕሉ፡ adhibetur vice ἐπάνω , supra^laut: እም፳ዓም፡ ወላዕሉ፡ እምኔሁ፡ ; ; ; ;

b)in loci, tamquam sursum^la, supra^la: ትኔጽሩ፡ ላዕለ፡ ውስተ፡ ሰማይ፡ ; ; ; ; ; አምላክነ፡ ውስተ፡ ሰማይ፡ ላዕለ፡ ; ; አንበሮ፡ ላዕለ፡ እምነ፡ አዕርክቲሁ፡ ; ከመ፡ ኢይረሲ፡ ክብረ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ላዕለ፡ እምነ፡ ክብረ፡ እግዚአብሔር፡ apcr. Nota etiam ወላዕለኒ፡ et ultra^lai.e. et quae sunt caetera^la

c) ላዕለ፡ (Acc. loci et st.c.) usurpatur pro praepositione.

እግዚእና

dominatus^la, dominium^la(jus vel dignitas domini): ዝንቱ፡ ውእቱ፡ ሥልጣን፡ ወመንግሥት፡ ወእግዚእና፡ ho. Severiani in ; ጸሎት፡ ይእቲ፡ ተናግሮተ፡ ሰብእ፡ ኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ልዑል፡ እንዘ፡ ያአኵቶ፡ ወይሴብሖ፡ ወይትአመን፡ በእግዚእናሁ፡ F.N. 14; እግዚእናሁ፡ ( ለብእሲ፡ ) ላዕሌሃ፡ ( ለብእሲት፡ ), et paulo post በላዕሌሃ፡ F.N. 51. In Gregorii Epist. honoris causa usurpatur pro domino^la, Lud.

ተሠርዐ

III,1

1)disponi^la, institui^la, constitui^la, praecipi^la, praefiniri^la: በላዕሌከኑ፡ ተሠርዐ፡ ጎሐ፡ ጽባሕ፡ ; ለዐሠርቱ፡ ክፍል፡ ተሠርዐ፡ ዓለም፡ ; ተሠርዐ፡ በእንቲአሁ፡ ; ; ; ; ; ሕግ፡ ተሠርዐ፡ ; sterni mensam ተሠርዐ፡ ማእድ፡ Sx. Enc.

2)sibi^lavel inter se pactionem facere^la; convenit de^lare: ተሠራዕክሙ፡ ἐποιήσατε συνθήκας .

taśarʿa

Grébaut
ተሠርዐ፡ taśarʿa III,1 ይሠራዕ፡ «être fait, ordonné, établi par la loi^fr, être décrété^fr, être disposé^fr, être prépare^fr, etc.» ― ተሠርዐ፡ Ms. BNFabb217, fol. 51r.
127

Leslau
ተሠርዐ taśarʿa passive {of ሠርዐ śarʿa }; also submit^en, yield^en 533a

በላዒ

, fem. በላዒት፡ c. በላዕት፡ , m. በላዕያን፡

2)edo^la, comedo^la, devorator^la ; ሥሡዓን፡ በላዕያን፡

በላዒ

, fem. በላዒት፡ c. በላዕት፡ , m. በላዕያን፡

2)edo^la, comedo^la, devorator^la ; ሥሡዓን፡ በላዕያን፡

በ

praepos. insepar. [ בְּ , ܒ , بِ ]; Pron, suff. ብየ፡ (etiam ቢየ፡ ; ; in ; al.), ብነ፡ , ብከ፡ ብኪ፡ ብክሙ፡ ብክን፡ , m. ቦ፡ (ut ) vel ቦቱ፡ , fem. ባ፡ vel ባቲ፡ , m. ቦሙ፡ fem. ቦን፡ vel ቦቶን፡ vel ቦንቱ፡ ( ; ; ; ).

1)de loco,

a)in quo quid est vel esse cogitatur: in^la, በቤተ፡ መቅደስ፡ in templo^la ; በጽጕ፡ in plateis^la ; በሰማያት፡ in coelis^la ; በምድር፡ ; በኵሉ፡ በሓውርት፡ ; በቤተ፡ ሞቅሕ፡ ; መጽአ፡ በፍኖተ፡ ጽድቅ፡ ; በብሔረ፡ ግብጽ፡ ; በሐቅል፡ ; በጌራራ፡ ; ; በመቅፁት፡ ; ይቤ፡ በልቡ፡ ; በመንፈሰ፡ ዚአሁ፡ ; በህየ፡ ; 21; በዝየ፡ ; በአይቴ፡ ; በዳግም፡ secundo loco^la ; በሣልስ፡ tertio loco^la ; አምጽእዎ፡ በዐራቱ፡ ኀቤየ፡ ; ቦቱ፡ ሀለውነ፡ ; .

α)nonnumquam in^lai.e. super^la: በአንሕስት፡ ; ቁም፡ በእገሪከ፡ ; ; ትሰክብ፡ በገቦከ፡ ዘጸጋም፡ .

β)vel per^la: የዐርጉ፡ ወይወርዱ፡ ቦቱ፡ ( ለሰዋስው፡ ) ; ዘይጸወር፡ በአንቀጽ፡ ; ; በስቍረተ፡ መርፍእ፡ ገመለ፡ አኅለፈ፡ Enc.

b)in quem quid movetur vel immittitur, in^la; ወደቁ፡ በገጽየ፡ ; ወሰዱ፡ ለዳዊት፡ ርእሶ፡ በኬብሮን፡ ; ንግሮሙ፡ በእዝኖሙ፡ ; ሞቅሖ፡ በቤተ፡ ሞቅሕ፡ ; .

c)cui quid vicinum vel propinquum est, in^la, ad^la, apud^la, juxta^la( an ): በመንገድ፡ ; በፈለገ፡ ኮቦር፡ ; ; በኆኅት፡ ; በዝ፡ ደብር፡ ; ; ; ንበር፡ በየማንየ፡ ; ; ገጸ፡ በገጽ፡ facie ad faciem^la ; ዐይነ፡ በዐይን፡ ; hincpost verba apprehendendi: አኀዘኒ፡ በድማሕየ፡ ; አጽናዕኩከ፡ በየማንከ፡ ; adjungendi: ይእስሩ፡ በክሣዱ፡ ማሕረፀ፡ ; ይፅምድዎሙ፡ ለአፍራስ፡ በሰረገላ፡ ; adhaerendi ; offendendi ; .

2)de tempore ita ut respondeant

a)in^lavel Ablativus: በካልእ፡ ዓመት፡ ; በውእቱ፡ መዋዕል፡ ; በአይ፡ ሰዓት፡ ; በሣልስት፡ ዕለት፡ ; በይእቲ፡ ሌሊት፡ ; በጽባሕ፡ ; በኵሉ፡ ሰዓት፡ ; በቀዳሚ፡ ; በዝ፡ ጊዜ፡ ; በጊዜሃ፡ ; በደኃሪ፡ ንፍኀተ፡ ቀርን፡ ; n. 479 በበዓሎሙ፡ ለአይሁድ፡ ; በሀልዎ፡ ዚአየ፡ ኀቤክሙ፡ ; በቀዳሚ፡ ንብረቶሙ፡ .

b)per^lavel Accusativus: በኵሉ፡ መዋዕሊሁ፡ ዘሐይወ፡ l ; ; በዝ፡ ኵሉ፡ ኢሀሎኩ፡ በኢየሩሳሌም፡ ; ;

c)intra^la, post^la ; ; በብዙኅ፡ መዋዕል፡ .

d) በሳብዕት፡ septima vice^la ; በሣልስ፡ tertia vice^la ; በምዕር፡ ; .

3)Transfertur ad

a)statum vel conditionem, in quibus quis vel quid versatur aliquidve facit: ይወፅእ፡ እምህየ፡ በሰላም፡ ; አዐቅበከ፡ በኵሉ፡ ፍኖትከ፡ ; በዳኅን፡ ; ይኩን፡ ንብረትነ፡ በኵሉ፡ ጽድቅ፡ ; ሕየው፡ በፍሥሓ፡ ; በኢያእምሮ፡ ; በትፍሥሕት፡ ; ; ; በምንዳቤየ፡ ; አንስት፡ ይንበራ፡ በገቢረ፡ ሠናይ፡ ; በዕረፍት፡ ይሄሉ፡ ; ቦቱ፡ ሑሩ፡ ; ; .

b)res, quibus quis vel quid circumdatur, vestitur, ornatur: ይመጽኡ፡ በአልባሰ፡ አባግዕ፡ ; ; ; ; ንትዐጸፍ፡ በዝንቱ፡ τοῦτο περιβάλωμεν ; ለበጥዎ፡ በወርቅ፡ ; ቀፈልዎ፡ በብሩር፡ ; ይሜግቡ፡ በጽድቅ፡ መንበሮ፡ ; ይኬልለከ፡ በሣህሉ፡ .

c)comitatum et societatem: cum^la, ; ; ; ጾርዎ፡ መላእክት፡ ነፍሶ፡ ወሰረሩ፡ ባቲ፡ እስከ፡ አርያም፡ ; ይረውጹ፡ በመጻሕፍተ፡ ንጉሥ፡ 2 ; ; ከመ፡ ትምጻእ፡ ላዕሌየ፡ በበትር፡ ወበእብን፡ ; ; ; ; ; ባሕር፡ በምልአ፡ ; በፈሪሀ፡ እግዚአብሔር፡ .

α)de cantu et instrumentis musicis, ad^laquorum sonum cantant vel saltant: አኀዙ፡ ይዝፍኑ፡ በማሕሌተ፡ እግዚኦሙ፡ ; ; ; .

β)cum^laalqa re i.e. ea non obstante^la( licet^la): ; ; ; በኵሉ፡ ዝንቱ፡ ; ወበዝኒ፡ ኢፈራህክሙኒ፡ ; ; ; ; .

d)materiam, qua vel e qua quid fit: በእበን፡ ትነድቅ፡ ምሥዋዐ፡ ; ንሕንጽ፡ በእብን፡ ; ሰብአ፡ ፈጠርከ፡ በንስቲት፡ ነጠብጣብ፡

e)instrumentum, quo quis utitur: ope^la, auxilio^lavel Ablativus, የሐውር፡ በክነፈ፡ ነፋስ፡ ; ከመ፡ በሐብል፡ የአኀዝዎ፡ ; ትገብር፡ ባቲ፡ ( ለበትር፡ ) ተኣምረ፡ ; ; ; ቀተልኮ፡ በኲናት፡ ; በበትር፡ ይዘብጥዎ፡ ; ይትዋነዩ፡ በዕንዚራት፡ ; ወገሮሙ፡ በእብን፡ ; ባቲ፡ ንባርኮ፡ ; ይትሜከር፡ በፍትወተ፡ ዚአሁ፡ ; በዘክሮ፡ 2 ; al. innumeris in locis, nam frequentissimus est hic praepositionis usus. In specie nota: ሰትየ፡ በገይብ፡ bibit e poculo^la ; ; በመጥባሕትከ፡ ሕየው፡ gladio tuo vive^lai.e. vitam sustenta^la ; ; ዘመዉ፡ በአንስቲያ፡ ; .

f)auctorem, a^laquo vel per^laquem quid fit: ብየ፡ ነገሥት፡ ይነግሡ፡ ; ከመ፡ ትትዐየሮ፡ ለእግዚአብሔር፡ በሐዋርያቲከ፡ ; ዘቦቱ፡ ይመጽእ፡ መንሱት፡ ; ; ; ; ኵሉ፡ ቦቱ፡ ኮነ፡ ; saepius post verba passiva, ut ; ; ; .

g)causam efficientem: ሞተ፡ በቍር፡ ; ; ይመጽእ፡ ሕልም፡ በብዙኅ፡ መከራ፡ ; ትውዕዩ፡ በእሳት፡ .

h)causam remotiorem: ob^la, propter^la, ; ; ; ያረምሙ፡ በምክረ፡ ዚአየ፡ ; ይትባረክ፡ በዘርእከ፡ ; conjunctum Infin., ut: በኀጢአ፡ ንዋይ፡ ; በፈሪህ፡ quod timent^la al.; n. 480post verba gaudendi: በዝ፡ ትትፈሥሑ፡ ; ; mirandi: አንከረ፡ በሕይወቱ፡ (quod adhuc vivus erat) ; fastidiendi ; ; pudefiendi ; invidendi: ኢትቅናእ፡ በፍናዊሆሙ፡ .

i)pretium, quo quid acquiritur, venditur, fit ( pro^la), ; ; ; ; ; ; ; ; ; ሐነጸ፡ አብያተ፡ ክርስቲያናት፡ በውእቱ፡ ወርቅ፡ ; post verba ulciscendi et remunerandi: እትበቀሎሙ፡ በኀጢአቶሙ፡ ; የዐስየከ፡ ተስናነ፡ በንዋይከ፡ .

k)auctoritatem, qua nixus vel missus quis agit: በትእዛዘ፡ እግዚአብሔር፡ ; በቃለ፡ እግዚአብሔር፡ ; በስመ፡ እግዚአብሔር፡ ; በመባሕተ፡ መኑ፡ ; በመንፈስ፡ ቅዱስ፡ ይቤ፡ .

l)numen, per^laquod quis jurat vel obsecrat: ( መሐለ፡ ); ( ረገመ፡ ); በደሙ፡ ለአቤል፡ ጻድቅ፡ (obsecro vos) ; ; በእግዚአብሔር፡ ኢትሚጠኒ፡ per Deum! ne me rejicias!^la

m)argumentum, e quo cognoscunt, et normam, ad quam metiuntur, aestimant, comparant: ex^la, secundum^la, pro^la, cum^la, በዝንቱ፡ ናአምር፡ ; ; ; በሕገ፡ ሙሴ፡ κατὰ τὸν νόμον ; በኍልቈ፡ መዋዕል፡ ዘ፡ ; ; በሥምረትከ፡ ; በፍትወተ፡ ልቦሙ፡ ; በእግረ፡ ደቂቅ፡ ነሐውር፡ ; ንግበር፡ ሰብአ፡ በአርአያነ፡ ወበአምሳሊነ፡ ; ኅዳጥ፡ በኍልቍ፡ ; ; በላዕከ፡ እክለ፡ በመዳልው፡ ; ያገምር፡ ፪ በመስፈርተ፡ ዘርእ፡ ; ; ኑኁ፡ ዕሥራ፡ በእመት፡ ; ; ይትሜሰል፡ በሰይጣን፡ ,1; ተዐርዮ፡ በ፡ ; ኀብረ፡ በ፡ Nota etiam: ፭፻ በ፭፻ ርቡዕ፡ (longitudine) quingentos^laad^lavel per^laquingentos^la(latitudine) ; .

n)rationem et modum: ይሰርሕ፡ ሎቱ፡ በጥበብ፡ ወበጽንዕ፡ ; በኵሉ፡ ልብየ፡ ; ; ዘሰአልክሙ፡ በጸሎት፡ ; ; በእፎ፡ ; ; በአይቴ፡ ; ; creberrime substantivis, infinitivis et participiis praefixum adverbia efficit: ኰነነ፡ በዐመፃ፡ ; በግፍዕ፡ ; ጸርኀ፡ በዐቢይ፡ ቃል፡ ; በእግር፡ ; በ፩ አፍ፡ ; በጸጋ፡ ; በጕሕሉት፡ ; በጽድቅ፡ ; በርስት፡ ; በሐሰት፡ ; በፈቃድ፡ ,3; በጽርዕ፡ gracce^la ; በሠናይ፡ ; በንጹሕ፡ ; በሕሡም፡ ; በኅቡእ፡ ; በፍጡን፡ ; በጽሚት፡ , al.

o)denique usurpatur ad objecta, in quibus versatur vel ad quae pertinet ( c) actio, variis verbis subjungenda:

α) ምሁር፡ በ፡ peritus rei^la ; ይጠብቡ፡ በግብሮሙ፡ ; በኪኖሙ፡ ; ሥሉጥ፡ በ፡ ἐξουσίαν ἔχων ἐν ; ተሠርሐ፡ በኵሉ፡ .

β) ርእየ፡ በ፡ adspicere^la ; ነጺሮ፡ በናእሰ፡ መዋዕሊሁ፡ ratione habita juventutis ejus^laF.M. 10,3; ተናገረ፡ በ፡ de^la ; ; ; ; አልቦ፡ ዘአእመረ፡ ቦሙ፡ ( wußte um sie ) 2 .