Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

[fortasse e radice نَبَرَ elevavit rem, extulit^la, unde etiam نَبْرَةٌ res elata; tumor in corpore.^la]

1)umbilicus^la(amh. እንብርት፡ ) ὀμφαλός ; ሰላም፡ ለሕንብርትኪ፡ ምስለ፡ ፍሑቅ፡ ማዕከክ፡ I ; ሕንብርተ፡ ከርሡ፡ ὀμφαλὸς γαστρός ; trasl. ሕንብርተ፡ ምድር፡ ; ;

2)inguina^la: ኅቡረ፡ ወፃእነ፡ እምሕንብርትኪ፡ (p. 128); ከርሲስ፡ , quando quieti se dabat^la, sinistram^la ላዕለ፡ ሕንብርቱ፡ dextram^la ላዕለ፡ አፉሁ፡ imponere et dicere solebat^la: ይደልዎ፡ ለሰብእ፡ ይዕቀብ፡ ልሳኖ፡ ወእስኪቶ፡

አንኀ

(pro አነኀ፡ ), rarius አኖኀ፡ ), II,1; Imperf. ያነውኅ፡ ; ያኑኅ፡ et ያንኅ፡ ,

1)tendere^la, extendere^la, protendere^la: (si frater tuus in undas delapsus est,) አንኅ፡ እዴከ፡ ወአውፅኦ፡ ሎቱ፡ et አንኅ፡ ኀቤሁ፡ ምርጉዘከ፡ ; አንኀ፡ አዕጹቂሁ፡ .

2)longum facere^la, prolongare^la, አንኂ፡ አሕባለኪ፡ ; ላዕለ፡ መኑ፡ አናኅክሙ፡ ልሳነክሙ፡ (vers. alt.).

a)de tempore: producere^la, prorogare^la: ኢታኑኅ፡ መዐተከ፡ ; ያነውኅ፡ ለከ፡ ዕድሜከ፡ ; መዋዕለ፡ sive vitam alicujus longius producere^la: አዕጹቂሃ፡ ያነውኅ፡ መዋዕለ፡ ሕይወት፡ ; ; አንኅ፡ መዋዕሊሆሙ፡ Lit. Greg., sive vitam suam producere^lai.e. longaevum esse^la, diu vivere^la ; ; .

b)de sermone: producere eum^la, longum^lavel prolixum esse in^laeo, እለ፡ ያነውኁ፡ ጸሎተ፡ ; አንኀ፡ ነገረ፡ Platt; ኢይትከሀለኒ፡ አንኆ፡ ነገር፡

c)de animo,

α)longum facere animum i.e. patientem esse^la, iram differre^la: ትዕግሥት፡ ወአንኆ፡ መንፈስ፡ ; ኣነውኅ፡ መንፈስየ፡ ላዕሌሆሙ፡ ; ይትዐገሥ፡ ወያንኅ፡ መንፈሶ፡ ላዕሌሃ፡ F.M. 12,2; መንፈሰ፡ አኒኆ፡ ወትዕግሥተ፡ ገድሉ፡ አዝሊፎ፡ Enc.

β)longius^lavel altius spiritum ducere^la: ነፍስየ፡ አናኅኩ፡ εἵλκυσα πνεῦμα .

d)de capillis: promittere^la, ; ; ኢታንኅ፡ ሥዕርተ፡ ርእስከ፡ አላ፡ ቅርጽ፡ ; ; አንኆቱ፡ ለሥዕርት፡ F.N. 51;

e)longe amovere^la, longinquum facere^la: ያነውኅ፡ (v. ያነውኆ፡ ) እግዚአብሔር፡ ለሰብእ፡ μακρυνεῖ .

f)ad significanda adverbia longe^laet diu^la: ከናፍረ፡ ዐመፃ፡ አንኅ፡ አርሕቆ፡ እምኔከ፡ μακρὰν ἄπωσαι ; አንኀ፡ ነቢረ፡ diu mansit^la, Enc.

3)procerum^lavel altum facere^la, exaltare^la, in altum tollere^la: ኣነውኆ፡ ለዕፅ፡ ኀጺር፡ ; ; አኖኅዎ፡ ጥቀ፡ ( ሐኒጾሙ፡ ለማኅፈድ፡ ) ; ; አንኀ፡ ቤቶ፡ ; ; ; ከመ፡ ያንኅ፡ (v. ያኑኅ፡ ) ቀርኖሙ፡ ለሕዝቡ፡ ; ; ሞገድ፡ እንተ፡ ይዘብጣ፡ ነፋስ፡ ወያነውኃ፡ ; ያነውኅ፡ መዋዕሊነ፡ እምከርሠ፡ እምነ፡ .

ተፈግዐ

III,1et III,2deliciis^lavel voluptatibus^ladeditum^laesse^la, in^ladeliciis^lavivere^la, vitae^lajucunditatibus^lafrui^lavel oblectari^la: ; እንዘ፡ ይትፈግዑ፡ (v. ይፌግዑ፡ et ይፈግዑ፡ ) ; ; እምትደለው፡ ወትትፈጋዕ፡ በቤተ፡ ባዕድ፡ በንዋየ፡ ነኪር፡ ; ይትፌሥሑ፡ ወይትሐሠዩ፡ ወይትፌግዑ፡ በተውኔት፡ ; በ፡ rei, qua quis fruitur: n. 1383 ንዑኬ፡ ንትፈጋዕ፡ በዘሀሎ፡ ሠናያት፡ ἀπολαύσωμεν ; እለ፡ ይትፈግዑ፡ በብዕሎሙ፡ ; ተፈግዑ፡ ቦቶን፡ ; ላዕለ፡ pers. ላዕለ፡ መኑ፡ ተፈጋዕክሙ፡ ἐν τίνι ἐνετρυφήσατε

አብቀወ

II,1dirumpere^lai.e.

1)distendere^la, aperire os^la(fauces), hiare^la, vel omisso አፈ፡ ;

a)devorandi causa: አብቁ፡ አፉከ፡ ; Judaeorum fame enectorum መብዝኅቶሙ፡ ኢክህሉ፡ ያብቅዉ፡ አፉሆሙ፡ (sc. ለበሊዕ፡ ) ; አብቀዉ፡ አፉሆሙ፡ ላዕሌሆሙ፡ ; ; de terra et orco: ; ; ; ; .

b)irridendi causa: ; አብቀዉ፡ አፉሆሙ፡ ላዕሌኪ፡ ; ላዕለ፡ መኑ፡ አብቀውክሙ፡ አፉክሙ፡ .

c)ob taedium et languorem, oscitare^la: ሶበ፡ ይስእል፡ ነዳይ፡ ያበቁ፡ (v. ያበቁ፡ አፉሁ፡ ) እስከ፡ እዘኒሁ፡ .

d)inhiare^la, hiando captare^la: አብቀዉ፡ ውስተ፡ ነፋስ፡ εἵλκυσαν ἄνεμον .

2)hiare^la, hiscere^la, de ore: አፈ፡ ኃጥእ፡ አብቀወ፡ ላዕሌየ፡ ἠνοίχθη ; አብቂዎ፡ አፉየ፡ ኢተጋብአ፡ እንከ፡ .

3)dehiscere facere^laterram, in ea rimam facere^la: አብቅዋ፡ ለገዳም፡ .

ኵልሄ

et ኵለሄ፡ (i.e. ኵል፡ et ሄ፡ ,

1)Absolute, sine praepositione praemissa: quoquo^laversus^la, ex^laomnibus^lapartibus^la, ubivis^la, ubique^la;

a) ኵልሄ፡ ; ላዕለ፡ ምድር፡ ኵልሄ፡ ; tamquam Subjectum usurpatum est: n. 816 ምሉእ፡ እምኔሁ፡ ኵልሄ፡ plenum^laest^laeo^la(quoquoversus i.e.) universum^la, Hom. Jac. Sar.

b) ኵለሄ፡ ; ወኵለሄ፡ ተሐረትም፡ ; ; ተሐውር፡ ኵለሄ፡ ኀበ፡ ፈነውኩከ፡ quocumque^la ; ኀበ፡ ታንሶሱ፡ ኵለሄ፡ ubicumque^laambulat^la Enc.

2)Praemissis praepositionibus:

a) በኵልሄ፡ vel በኵለሄ፡ ubique^la: ; Platt; ; ; ; አዐቅበከ፡ በኵለሄ፡ ; ; ; ; በኵልሄ፡ በኵለሄ፡ ; ; ; ; በኵልሄ፡ ኀበ፡ ubicumque^la: ; ; .

b) እንተ፡ ኵለሄ፡ vel ኵልሄ፡ ab^laomni^laparte^la, circumcirca^la: ; እንተ፡ ኵልሄ፡ (v. ኵለሄ፡ ) ይነድፍዋ፡ ; ; Org.

c) እምኵልሄ፡ vel እምኵለሄ፡ undique^la, ; ; ; ; ; ;

d) ውስተ፡ ኵለሄ፡ quoquoversus^la: አንሶሰወ፡ ውስተ፡ ኵለሄ፡ Enc.

kʷǝllǝhe , kʷǝllahe

Cross-references: also ሄ፡ (Grébaut)

ሰረገላ

, m. et fem. , et , ሰረገላት፡ , qui et ipse singulariter usurpatur:

1)currus^lacujusvis generis ( vehiculum^la, plaustrum^la, pilentum^la, rheda^la, currus bellicus^la); n. 348 ሰረገላ፡ coll. ἅρματα ; ; ; በብዙኅ፡ ሰረገላየ፡ ; ; ; ; ; ἅρμα ሰረገላ፡ ሠናይ፡ ; ; ; ላዕለ፡ ሰረገላ፡ ዘኪሩቤል፡ ; ἅμαξα ; ; ሰረገላ፡ ሐዲስ፡ ; ; ሰረገላት፡ ἅρματα ; ; ; ; ; ; ሰብአ፡ ሰረገላት፡ ; ; ; ; ἅμαξαι ; ; ; λαμπηνικαί ; ዘዐርገ፡ በነደ፡ እሳት፡ በሰረገላት፡ ; .

2)passim: rotae^la, rota^la: ሰረገላ፡ var. ሰረገላት፡ τροχοί ; ሰረገላ፡ τροχοί ; ሰረገላ፡ ፩፡ τροχὸς εἷς ; ሰረገላት፡ τροχοί ; Titus ገብረ፡ ዐበይተ፡ ማኅፈዳተ፡ እምዕፅ፡ ወታሕቴሁ፡ ሰረገላ፡

3) saragalā beam^en, ‘trave^it’ ወተለወጠ፡ ሰረገላቲሃ፡ ወመራናቲሃ፡ ወኵሉ፡ ንዋያ፡ ለቤተ፡ ክርስቲያን፡ ተለወጠ፡ ‘si mutarono le sue travi, si mutarono i suoi candelabri e tutte le suesuppellettili della chiesa^it’ 202 (ed.) , 66 (tr.) (‘Cf. 512 .’ 66 n. 283 )

ዘናቢር

, (i.q. زَنَابِيرُ a زُنْبُورٌ vel زِنْبَارٌ ) crabrones^la, vespae^la: አመ፡ መጽአ፡ ንጉሠ፡ ፋርስ፡ ኀበ፡ ሀገረ፡ ንጽቢን፡ ወዐገታ፡ አምጽአ፡ ቅዱስ፡ (sc. Jacobus Nisibensis) ላዕለ፡ ሰራዊቱ፡ ደመና፡ ዘናቢር፡ ወትንንያ፡ ወነደፍዎሙ፡ ለአፍራሲሆሙ፡ Sx.

ላዕለ

frequentissima [e.q. על , ܥܰܠ , عَلَى , amh. ላይ፡ ]; suffixa per ê^lasibi subjungit, ut ላዕሌየ፡ , ላዕሌከ፡ caet. ( gramm.§ 167,3)

1)super^la, supra^la( ἐπὶ et ὑπέρ ), et de statu quietis et de motu in superiorem loci partem: ቆመ፡ ዕዝራ፡ ላዕለ፡ መከየድ፡ ዘዕፅ፡ ; አዕረፈት፡ በረከት፡ ላዕለ፡ ያዕቆብ፡ ዲበ፡ ርእሱ፡ ; ከመ፡ ይኅድር፡ ፍርሀተ፡ ዚአሁ፡ ላዕሌክሙ፡ ; ; ተጽእነ፡ ላዕለ፡ ኪሩቤል፡ ; ሰጥሐ፡ ላዕለ፡ expandere super^la ; ሐጸረ፡ ላዕለ፡ circumsepire super^lai.e. sepimento munire^la ; ተዐየነ፡ ላዕለ፡ obsidere^la ; መጽአ፡ መንፈሰ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌየ፡ ; መንፈሰ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌክሙ፡ ; ; መጽአ፡ ሞት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ሰብእ፡ ; ነጸረ፡ ላዕለ፡ ; ዘይወግር፡ እብነ፡ ላዕሌሁ፡ ; ዘረወ፡ ላዕለ፡ ; ዘርአ፡ ላዕለ፡ n. 57 ; saepius መጽአ፡ vel በጽሐ፡ ላዕለ፡ supervenit alicui^la, ei accidit^laut ; ; etiam de transeundo super aliquid usurpatur ላዕለ፡ (alias እንተ፡ ላዕለ፡ ) ut ላዕሌየ፡ ኀለፈ፡ መቅሠፍትከ፡ ; . In specie dicitur

a)de vestibus^la, quae alicui superindutae sunt, quas gestat: ; ( ዐጽፍ፡ ዘላዕሌሁ፡ ); .

b)de re gravi, quae oneri^laest super aliquo; ከብደ፡ , ዕፁብ፡ ; ኮነት፡ እዴሁ፡ ላዕለ፡ ኢሎፍሊ፡ ; ትሕዝብተ፡ ሞት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ እጓለ፡ እመሕያው፡ ; inde de debito^laet officio^la, quod alicui incumbit: ለእመ፡ ክህደ፡ ተለቃሒ፡ ዘቦ፡ ላዕሌሁ፡ ዕዳ፡ ; ዘሀለወ፡ ላዕሌሁ፡ ልቃሕ፡ qui mutuum debet^la, ; እስመ፡ ላዕሌከ፡ ዝነገር፡ ; ዘላዕሌሁ፡ ማኅተም፡ ἦν ἐπὶ τοῦ δακτυλίου ; ሕሩም፡ et ተሐረመ፡ ; deinde ላዕለ፡ እደ፡ ብእሲ፡ vel ላዕለ፡ nudum significat ejus munere^la, eo duce^la, sub ejus auspiciis^la: ላዕለ፡ እዴሁ፡ δι᾽ αὐτοῦ Platt; (Hierosolyma diruta sunt imperante Vespasiano) ላዕለ፡ እደ፡ ወልዱ፡ ጢጦስ፡ ; ላዕለ፡ ይታመር፡ ἐν χειρὶ Ἰθάμαρ ; ; ላዕለ፡ እምሔው፡ ይትዐቀብ፡ ὑπὸ ἐπιτρόπους ἐστί .

c)de superaddendo ad^laaliquid: ; ; ከመ፡ ኢትንሣእ፡ ብእሲተ፡ ላዕሌሆን፡ .

d)ut in sermone arab., de conditione^la, cui pactum superinstruitur: ወተካየዶ፡ ላዕለዝ፡ et sub hac conditione foedus cum eo fecit^la

e)ex adverso^la, e regione^la(ductum de imminendo super rem) .

f)de imperio in^laalios et de praestantia super^laalios, ut: ነግሠ፡ ላዕለ፡ q.v., ተሠይመ፡ ላዕለ፡ q.v.; ቆመ፡ ላዕለ፡ ; ; አንተ፡ ኩን፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ቤትየ፡ ; ሤሞ፡ ላዕለ፡ 41,33; ; ; ; ; በእንተ፡ ክብረ፡ ቀሲስ፡ ላዕለ፡ ካልኣን፡ de praestantia sacerdotis super alios^la,

g)rarius de objecto sermonis ( de^la): ላዕሌክሙ፡ ተነበየ፡ περὶ ὑμῶν de vobis^la, ; ግሙራ፡ ኢተሰምዐ፡ ነገር፡ ዘከመዝ፡ ላዕለ፡ ሶስና፡ , scilicet ubi sermo de aliquo idem est ac sermo contra aliquem; inde ሠሐቀ፡ et ተሳለቀ፡ ላዕለ፡ q.v. ገብረ፡ ኵነኔ፡ ላዕለ፡ q.v.

h)rarius de causa ( ob^la, propter^la ἐπὶ ): ኢትትላጸዩ፡ ርእሰክሙ፡ ላዕለ፡ ዘሞተ፡ ἐπὶ νεκρῷ ; ; ; .

2)confinii et propinquitatis vim habet ad^la, apud^la, in^la(germ. an^deet bei^de): ላዕለ፡ ባሕር፡ ad mare^la ; አልቦ፡ ሥርወ፡ ላዕሌሁ፡ in eo^la ; እመ፡ ኀባእኮ፡ ላዕሌከ፡ παρὰ σεαυτῷ ; ከመ፡ ኣርኢ፡ ኀይልየ፡ ላዕሌከ፡ ἔν σοι ; ብንያም፡ በከየ፡ ላዕለ፡ ክሣዱ፡ ; saepius ኀደረ፡ ላዕለ፡ ብእሲ፡ ubi Graecus habet ἔν τινι ut ; ; ; ሚላዕሌነ፡ τί πρὸς ἡμᾶς ; ; .

3)de fine, in quem actione intenditur: in^la, ad^la, maxime contra^la, adversus^laet erga^la( Dat. commodi^laet incommodi^la); frequentissimus est his praepositionis usus: እመ፡ መላሕከ፡ መጥባሕተ፡ ላዕለ፡ ዐርክከ፡ ; ይሔልዩ፡ እኩየ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ንብብ፡ ቃለ፡ ላዕለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ዐርገ፡ ላዕለ፡ አህጉር፡ ; ናሁ፡ አነ፡ ላዕሌከ፡ ; እደዊሁ፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ ; ; እለ፡ የኀሥሡ፡ ላዕለ፡ እግዚእየ፡ እኪተ፡ ; ቆሙ፡ ላዕሌየ፡ ; praeterea verba አሕሠመ፡ , አስምዐ፡ , ገብረ፡ , አበሰ፡ , ጌገየ፡ , ተምዕዐ፡ , verba dimicandi^laet alia; in bonam partem: ዘንተ፡ ጽድቀ፡ ግበሪ፡ ላዕሌየ፡ ; ያሤኒ፡ ላዕሌኪ፡ ; ግበሩ፡ ምጽዋተ፡ ወምሕረተ፡ ላዕለ፡ ቢጽክሙ፡ ; ይከውን፡ ሣህል፡ ላዕሌሆሙ፡ ; ይጼሊ፡ ላዕሌከ፡ ὑπέρ σου ; ut: n. 58 በእንተ፡ ምንት፡ ገብረ፡ እግዚአብሔር፡ ላዕሌነ፡ ዘንተ፡ ἡμῖν ; ከመ፡ ትሠኒ፡ ላዕሌኪ፡ ἵνα εὖ γένηταί σοι ; ኄራነ፡ ኮኑ፡ ላዕሌነ፡ . Dicunt: እኩይ፡ ላዕሌየ፡ mihi displicet^la ; ተኈለቈት፡ ኀጢአት፡ ላዕለ፡ ኵሉ፡ peccatum omnibus annumeratum est^la ; ጸሐፈ፡ ላዕለ፡ assignare alicui^la ; . – ላዕለ፡ creberrime componitur cum በ et እንተ፡ et እምነ፡

ተግሀ

I,1[amh. ተጋ፡ id.; differt a ነቅሀ፡ ut vigilare^laab expergisci^la] ይትጋህ፡ (ut ),

1)vigilare^la, insomnem esse^la: ; ዘይተግህ፡ ውስተ፡ አናቅጸ፡ ዚአየ፡ ; ; ; ትግሁ፡ እንከ፡ ; ; ; ; ትጋህ፡ ; ; Apoc.16,15.

2)advigilare^lavel invigilare^larei

a)insidiari^la ላዕለ፡ ነምር፡ ተግሀ፡ ላዕለ፡ አሀጉክሙ፡ ( γρηγορεῖν ); ይተግህ፡ ላዕሌሁ፡ ዘያሐምሞ፡ νῆψαι ἐπ᾽ αὐτὸν ὀδύνας .

b)vigilanter attendere^lavel incumbere^laad rem; intentum^la, sedulum^la, diligentem esse^lain re agenda, studium^laconferre^lain eam; γρηγορεῖν ; በእንተ፡ , ut: ; ; አነ፡ እተግህ፡ በእንቲሆሙ፡ ከመ፡ እሣቅዮሙ፡ ; ; ለ፡ rei vel : Deus. ይተግህ፡ ለሠናይትክሙ፡ ; ; ትግሂ፡ ለመፍቅድየ፡ በከመ፡ ይተግህ፡ እም፡ ለውሉዳ፡ ; በ፡ rei agendae: አብራኪከ፡ በሰጊድ፡ ዘተግሃ፡ (genua tua, quae sedulo procubuerunt) ; { ጠቢብ፡ } rei (Infin.) ይተግሁ፡ በሌሊት፡ ወበመዓልት፡ አንብቦ፡ መጻሕፍት፡ n. 572 (cfr. ); ከመ፡ et verbi: ; እተግህ፡ አነ፡ ከመ፡ እግበር፡ ዘነበብኩ፡ ; ; ; ለ፡ et Infin.: ተጋሀኩ፡ ለአዕርዖ፡ ፈቃዶ፡ p.

ደንጸወ

quadril. I invidum^laet avarum esse^la, invidere^la, avare parcere^la( mißgünstig sein , geizen ): ኢትደንጹ፡ ዐይንከ፡ ሶበ፡ ትገብር፡ ምጽዋተ፡ μὴ φθονεσάτω ; ይደነጹ፡ በውስተ፡ ማእድ፡ ἐλλιπής ; ለ፡ pers.: ትደነጹ፡ ዐይኑ፡ ለእኁሁ፡ βασκανεῖ ; : ; ላዕለ፡ pers. et በ፡ rei: ይደነጹ፡ ባቲ፡ (sc. በመዛግብቲሁ፡ ) ላዕለ፡ ነዳያን፡ F.N. 10; ጸጋዊ፡ እንበለ፡ ደንጽዎ፡ Lit. Epiph.

ወይ

interj. [ وَىْ , وَا , ܒܳܝ ] heu^la, eheu^la, proh^la, vae! ኢይብልዎ፡ ወይ፡ እግዚእ፡ ወወይ፡ እኁየ፡ ὦ ἀδελφέ , οἴμοι κύριε ; ወይ፡እግዚእየ፡ οὐαὶ κύριε ^b,19; ላዕለ፡ , ut: ወይ፡ (v. ወይሌ፡ ) ላዕለ፡ ናባው፡ ; ወይ፡ ላዕሌከ፡ ኦእኍ፡ ; ለ፡ , ut: ወይ፡ ሎሙ፡ ὦ οἱ ; ወይኬ፡ ለነ፡ ; ወይ፡ ሊተ፡ አሌ፡ ሊተ፡ ; ወይለኪ፡ ; ወይልየ፡ vae mihi! Lud. e Vit. Theoph.

ሕንብርት

[fortasse e radice نَبَرَ elevavit rem, extulit^la, unde etiam نَبْرَةٌ res elata; tumor in corpore.^la]

ሐጸረ

I,1[amh. አጸረ፡ ; i.q. חָצַר (in חָצֵר locus septus, area, atrium, villa^la), حَصَرَ circumdedit, in angustiam redegit^la( حِصَارٌ sepimentum, castellum^la) حَظَرَ prohibuit^la( حِظَارٌ paries, sepimentum^la); est ቀጸረ፡ q.v.] ይሕጽር፡

1)circumdare^lavel cingere^lare, in sp. sepimento, muro, consepire^la, circumsepire^la, obstruere^lavel concludere sepimento^lavel muro^la: ሐጸሩኒ፡ በሐሰት፡ ἐκύκλωσέ με ἐν ψεύει ; ሰረገላተ፡ እሳት፡ ሐጸሮ፡ (v. ሕጹር፡ ) ላዕለ፡ ኤልሳዕ፡ περικύκλῳ Ἐλισαιέ ; አሐጽር፡ ፍኖታ፡ በሦክ፡ ; እመኒ፡ ሐጸርከ፡ በሦክ፡ ላዕለ፡ ንዋይከ፡ ; አሐጽር፡ ሎሙ፡ ዐውደ፡ ደብርየ፡ ; ወሐጸሮ፡ ለማይ፡ በትእዛዙ፡ πρόσταγμα ἐγύρωσεν ἐπὶ πρόσωπον ὕδατος ; ሐጸርክዋ፡ ለባሕር፡ በአናቅጽ፡ ; συμφράξει . Etiam obice intercludere^laaquas: ሐጸርኩ፡ ወአንጸፍኩ፡ ማየ፡ ἔθηκα γέφυραν καὶ ἠρήμωσα ὕδατα .

2)circumvallare^lai.e. et munitionibus praemunire^lalocum et operibus cingere^la, obsidere^la.

a) ሐጸሩ፡ አርእስተ፡ አድባር፡ ἐτείχισαν ; : ይሕጽርክሙ፡ በሐጹረ፡ መስቀሉ፡

b): አሐጽረኪ፡ በማኅፈድ፡ ; ; ; ተሐጽራ፡ በተዓይን፡ ; ; ; ; Vespasianus^la ሐጸራ፡ ለቤተ፡ መቅደስ፡ ; ውስተ፡ , ut: ሕጽሩ፡ (v. ሕጸሩ፡ ) ሐጹረ፡ ውስተ፡ ሀገር፡ ; ላዕለ፡ , ut: ይትዓየኑኪ፡ n. 134 ወየሐጽሩ፡ ላዕሌኪ፡ – ሐጸረ፡ ዘ፡ ደመቀ፡ ( ሐጸረ፡ III,3).

ḥaṣara , ኀፀረ ḫaḍara

Grébaut
ሐጸረ፡ ḥaṣara I,1 የሐጽር፡ , ይሕጽር፡ «enceindre^fr, entourer d’enceinte^fr» ― አጠረ፡ Ms. BNFabb217, fol. 30v.
67

Leslau
ሐጸረ ḥaṣara (yǝḥṣǝr), () ኀፀረ ḫaḍara fence off^en, enclose with a fence^en, make a rampart^en, build a mound^en, compass^en, encompass^en, besiege^en 247a

አምረረ

II,1

1)amarum reddere^la ;

2)amare^lavel acerbe agere^la: አምርር፡ በኪዮቶ፡ πίκρανον κλαυθμόν acerbe defleas eum^la ; ጸርኀ፡ በዐቢይ፡ ቃል፡ ወአምረረ፡ ጥቀ፡ .

3)dolore exacerbare^lai.e. moerore afficere^laet ira exacerbare^lai.e. irritare^laaliquem: አምረራ፡ ለነፍስየ፡ ; ; ከመ፡ ያምርሩኒ፡ በምግባረ፡ እደዊሆሙ፡ ; ; ; ; ; .

4)acerbe i.e. iracunde vel moeste agere, exacerbari^la, exasperari^lavel moerere^la: አምረሩ፡ (v. ተምዑ፡ ) ላዕለ፡ ኤርምያስ፡ ; (in plur. codd.); fortasse .

ʾamarara

Grébaut
አምረረ፡ ʾamarara II,1 ያመርር፡ , ያምርር፡ «rendre amer^fr, irriter^fr» ― አስመረረ፡ Ms. BNFabb217, fol. 36r.
83

Leslau
አምረረ ʾamarara embiter^en, grieve^en, provoke^en, affect deeply^en, exasperate^en, become embittered^en, () deprive^en, hold in low esteem^en 360a

ተደመረ

III,2Reflex. et Pass.

1)misceri^la, commisceri^la, admisceri^la, immisceri^lade liquidis ; de aliis rebus: ኢይዴመር፡ ኀጺን፡ ምስለ፡ ልሕኵት፡ ; ውስተ፡ ፍሥሓ፡ ኢይዴመር፡ ሐዘን፡ προσμίγνυται ; plerumque de hominibus: ዘተደመረ፡ ብዙኅ፡ ἐπίμικτος πολύς ; በበይናቲሆሙ፡ ; ላዕለ፡ እለ፡ ይዴመሩ፡ ማእከላ፡ ἐπὶ τὸν σύμμικτον ; በ፡ vel በውስተ፡ ἀναμεμίχθαι ἐν apocr.; ምስለ፡ ; ; ; ; ; ; ; ኤፍሬም፡ ተደመረ፡ ምስለ፡ አሕዛብ፡ ; ተደመሩ፡ ምስለ፡ ዘማውያን፡ συνεφύροντο ; .

a)in specie: corpora^lamiscere^lavel commiscere^la, concumbere^la: መሐዛንኪ፡ እለ፡ ተደመርኪ፡ ምስሌሆሙ፡ ; ወቦአ፡ ወተደመረ፡ ምስለ፡ ብእሲቱ፡ ; ; ; ; ተሠርዐ፡ ይትከልኡ፡ (conjuges) እምተደምሮ፡ በመዋዕለ፡ ትክቶ፡ F.M. 10,1.

b)immisceri^larei: ዘይዴመር፡ ምስለ፡ ኀጢአቱ፡ ; ኢትደመሩ፡ በጌጋዮሙ፡ .

2)conjungi^la, copulari^la, consociari^la, de rebus ; ; de homiuibus: ተደመሩ፡ ብክሙ፡ ሰብእ፡ παρεισέδυσαν Platt; ምስለ፡ ; ; ሶበ፡ ይዴመር፡ ምስለ፡ ጻድቃን፡ ; ; ዘእንበለ፡ ይደመሩ፡ ምስለ፡ ፀር፡ ; ዘይዴመር፡ ምስሌሆሙ፡ τοῖς προστεθειμένοις ἐπ ʼ αὐτῶν ; (alicui): ዘይጠመቅ፡ ይዴመሮ፡ ትፍሥሕተ፡ ጸጋ፡ መንፈስ፡ ቅዱስ፡

a)uniri^la, de unione naturarum in Christo: እም፪ ህላዌ፡ ተደመረ፡ ፩ ክርስቶስ፡ Cyr. ad ; ἑνοῦσθαι ( συναφῆναι ) Cyr. ; de unione sacramentali, .

b)commercium^la, societatem^la, communionem inire^lavel habere^lacum aliquo: ተደመረ፡ ኢዮሳፍጥ፡ ምስለ፡ አካዝያስ፡ ; ኢይደመር፡ መኑሂ፡ እምእመናን፡ ምስለ፡ ሰብአ፡ ሥራይ፡ F.M. 15,1; ዘተደመረ፡ ምስሌሆሙ፡ አው፡ ተሳተፎሙ፡ F.M. 15,1; cum haeretico, ; p. 331 (e Syn.); ተደምሮ፡ ምስለ፡ እግዚአብሔር፡ ውስተ፡ ጸሎት፡ ; ተደምሮ፡ ምእመናን፡ communio fidelium F.M. 6,6.

c)matrimonio^la, nuptiis jungi^lavel conjungi^la, connubium inire^la: ; አኀዙ፡ ይደመሩ፡ ምስለ፡ አዋልደ፡ ሰብእ፡ ; ተደመሩ፡ እሉ፡ ምስለ፡ እሉ፡ ; ; ; ተደምሮ፡ ዘመድ፡ ይትከፈል፡ ኀበ፡ ፪ ክፍል፡ ነፍሳዊ፡ ወሥጋዊ፡ F.M. 5,2; F.M. 5,3; ተደምሮ፡ በደም፡ (sociatio vel mixtio sanguinis i.e.) matrimonium inter consanguineos F.M. 5,1.

ላዕለ

frequentissima [e.q. על , ܥܰܠ , عَلَى , amh. ላይ፡ ]; suffixa per ê^lasibi subjungit, ut ላዕሌየ፡ , ላዕሌከ፡ caet. ( gramm.§ 167,3)

a)de vestibus^la, quae alicui superindutae sunt, quas gestat: ; ( ዐጽፍ፡ ዘላዕሌሁ፡ ); .

c)de superaddendo ad^laaliquid: ; ; ከመ፡ ኢትንሣእ፡ ብእሲተ፡ ላዕሌሆን፡ .

d)ut in sermone arab., de conditione^la, cui pactum superinstruitur: ወተካየዶ፡ ላዕለዝ፡ et sub hac conditione foedus cum eo fecit^la

e)ex adverso^la, e regione^la(ductum de imminendo super rem) .

h)rarius de causa ( ob^la, propter^la ἐπὶ ): ኢትትላጸዩ፡ ርእሰክሙ፡ ላዕለ፡ ዘሞተ፡ ἐπὶ νεκρῷ ; ; ; .

እድ

, m. et fem. , እደው፡ et አእዳው፡ [ יָד ܝܰܕ ܐܺܝܕܳܐ يَدٌ (etiam أَدٌ ), amh. እጅ፡ ; etiam ውእደ፡ ] እድ፡ pronomina suff. per ê^lasibi annectit, ut እዴየ፡ , እዴሆሙ፡ , caet. ( gramm.§ 154,d),

1)manus^la(cum brachio), ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ውስተ፡ እዴሁ፡ ፍሕም፡ ; ደይ፡ እዴከ፡ ላዕለ፡ እዴየ፡ ; ዘእሱር፡ እዴሁ፡ ዘየማን፡ ; ; ; , alias sexcenties; ጸሐፍኩ፡ በእዴየ፡ manu propria^la ; ጸሐፈ፡ ክታበ፡ በእዴሁ፡ ; ሰፍሐ፡ እደ፡ ለነዳይ፡ ; ; አእዳው፡ maxime in libris inferioris aetatis, ut I Sal. ; F.M. 26,8; quamquam passim etiam in Bibliis, ut . In specie significatur manu

a)fides: ወሀቡ፡ እደ፡ ይስድዱ፡ አንስቲያሆሙ፡ ; መጥወኒ፡ እዴከ፡ ወመጠዎ፡ እዴሁ፡ .

b)dexteritas: በከመ፡ እዴሁ፡ ከማሁ፡ ክብሩ፡ .

c)auxilium et instrumenta: ; እደ፡ እግዚአብሔር፡ ሀለወት፡ ምስሌሁ፡ ; ኢይጻምዋ፡ እደው፡ ባቲ፡ ; ዘእንበለ፡ እድ፡ ; ; inde በእደ፡ vel በእደወ፡ per^la, ope^la, opera^laalicujus: ተፈነወ፡ ቃል፡ በእዴየ፡ ; ; ዘነገረ፡ እግዚአብሔር፡ በእደ፡ ኤርምያስ፡ ; ; ; ; ; አምኑ፡ በእደዊሃ፡ ( ad fidem perducti sunt per eam^la) ; ; .

d)ductus, unde ላዕለ፡ እደ፡ vel ዲበ፡ እደ፡ ( على يد ) sub auspiciis^la, ductus^laalicujus: Platt; ወአምነ፡ ጢሞቴዎስ፡ ዲበ፡ እደዊሁ፡ ለጳውሎስ፡ ;

e)possessio: አልብየ፡ ወስተ፡ እዴየ፡ ; ; ; .

f)vis^laet potestas^la: ውስተ፡ እዴሁ፡ ኵሉ፡ ሕያው፡ ; ኵሉ፡ በእደ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ወሀብኩክሙ፡ ውስተ፡ እዴክሙ፡ ; ; : እወድቅ፡ ውስተ፡ እዴሆሙ፡ ; ; አትሕቲ፡ ርእሰኪ፡ ታሕተ፡ እዴሃ፡ ; አድኅነኒ፡ እምነ፡ እዴሁ፡ ; ; ; ; ; etiam ante nomina bestiarum rerumque inanimatarum: ውስተ፡ እደ፡ ኵናት፡ ; ; ; ; ; .

g)robur, potentia: በእድ፡ ጽንዕት፡ : ; እድ፡ ጽቡስ፡ ; ኵሉ፡ እድ፡ ይደክም፡ .

a)brachium^lahominis, βραχίων l,32 (ubi ὠμός መዝራዕት፡ ) n. 799; ከመ፡ ድጕልማ፡ ውስተ፡ እደ፡ የማን፡ ; አውቃፍ፡ ለእደዊሃ፡ .

b)armus bestiarum^la, manus^laquarumdam bestiarum: βραχίων (at መዝራዕት፡ ); χείρ ዘየሐውር፡ በእደዊሁ፡ ; ላጽቄት፡ ዘበእደዊሁ፡ የሐውር፡ .

3)manus^laarte factae vel brachia^laarte facta:

a)manubrium^la: እደ፡ መንሥግ፡ .

b)manica^la,

α)vinculum manus: በእደ፡ ሰናስለ፡ ኀጺን፡ ἐν χειροκέδαις σιδηραῖς ;

β)chirotheca^la, vel tegumentum digitorum: ገብሩ፡ አምሳለ፡ እድ፡ ወአጻብዕ፡ ዘኀጺን፡ ; በእደወ፡ ኀጺን፡ እንዘ፡ ይጸፍዕ፡ ገጾ፡

c)axis^larotae, ; .

d)ut videtur, specillum^la: እድ፡ ዘኀጺን፡ ዘየሐትት፡ ዘውስተ፡ ከርሥ፡ (cruciatus instrumentum)

e)monumentum^la(quatenus manus instar indicat aliquid) .

f)brachia^la(fulcra lateralia) solii .

g)prominentia^la .

4)pars^la(sicut יָד ): ፲ እድ፡ , ፱ እድ፡ δέκα μέρη , ἐννέα μέρη ; የኀልቅ፡ ክልኤ፡ እድ፡ ወይተርፍ፡ ሣልስት፡ እዴሃ፡ ; ; ; ; ; ; ; ብርሃነ፡ ዚአሁ፡ ፯ እደ፡ ያበርህ፡ እምዘወርኅ፡ (septies lucidior erit quam) ; numeralia ordinalia in st. constr. voci እድ፡ praeponi solent, ut: ሣልስተ፡ እዴሃ፡ ለምድር፡ tertia^la( partis^lai.e.) pars terrae^la ; ; ; ; 2 ; ; ; ውስተ፡ ሣልስተ፡ እደ፡ መንግሥትየ፡ ; ; ለዝኩ፡ ሳብዕተ፡ እድ፡ ; , quamquam etiam occurrit: ራብዕት፡ እዴሃ፡ ለምድር፡ ; ; al.; in : ትሰቲ፡ ሳድስተ፡ እዴሃ፡ ለኢን፡ ; ; —

5)latus^la: መንገለ፡ እደ፡ ማየ፡ ባሕር፡ ; በእደ፡ ባሕር፡ ; በእደ፡ አቡሁ፡ ( ወእደ፡ et ውእደ፡ ).

6)locus^la, deinde in st. constr. relative usurpatur, (quamquam ወእደ፡ vel ውእደ፡ magis frequentatur),

a) እደ፡ quο loco^la, ubi^la{ cfr. Hebr. יָד חָזִית (ubicumque conspexeris) }, ut: እደ፡ እውዕል፡ ወእበይት፡ Lud. ex Org.

b) በእደ፡ quο loco^la, ubi^la, ut: በኵሉ፡ መካናት፡ በእደ፡ ገብሩ፡

c) እምእደ፡ e loco ubi^la, ut: መጽአ፡ ኀቤሃ፡ ፩ ወሬዛ፡ እምእደ፡ (v. እምውእደ፡ ) ይትኀባእ፡ ( ወእደ፡ et ውእደ፡ ). — Locus Asc. Jes. ubi Laurentius እድ፡ longitudo^lavertit, dubius videtur (an: duodecim palmas et quatuor…latus?)

ʾǝd

a) for ምልአ፡ እድ፡ ምልእ፡ (Leslau)

b) for ትሥልስት፡ እድ፡ ትሥልስት፡ (Leslau)

c) for ሣልስተ፡ እድ፡ ሣልስ፡

d) for አፈ፡ ንቡረ፡ እድ፡ አፍ፡ (TraCES)

ላዕለ

frequentissima [e.q. על , ܥܰܠ , عَلَى , amh. ላይ፡ ]; suffixa per ê^lasibi subjungit, ut ላዕሌየ፡ , ላዕሌከ፡ caet. ( gramm.§ 167,3)

a)de vestibus^la, quae alicui superindutae sunt, quas gestat: ; ( ዐጽፍ፡ ዘላዕሌሁ፡ ); .

c)de superaddendo ad^laaliquid: ; ; ከመ፡ ኢትንሣእ፡ ብእሲተ፡ ላዕሌሆን፡ .

d)ut in sermone arab., de conditione^la, cui pactum superinstruitur: ወተካየዶ፡ ላዕለዝ፡ et sub hac conditione foedus cum eo fecit^la

e)ex adverso^la, e regione^la(ductum de imminendo super rem) .

h)rarius de causa ( ob^la, propter^la ἐπὶ ): ኢትትላጸዩ፡ ርእሰክሙ፡ ላዕለ፡ ዘሞተ፡ ἐπὶ νεκρῷ ; ; ; .

ላዕለ

frequentissima [e.q. על , ܥܰܠ , عَلَى , amh. ላይ፡ ]; suffixa per ê^lasibi subjungit, ut ላዕሌየ፡ , ላዕሌከ፡ caet. ( gramm.§ 167,3)

a)de vestibus^la, quae alicui superindutae sunt, quas gestat: ; ( ዐጽፍ፡ ዘላዕሌሁ፡ ); .

c)de superaddendo ad^laaliquid: ; ; ከመ፡ ኢትንሣእ፡ ብእሲተ፡ ላዕሌሆን፡ .

d)ut in sermone arab., de conditione^la, cui pactum superinstruitur: ወተካየዶ፡ ላዕለዝ፡ et sub hac conditione foedus cum eo fecit^la

e)ex adverso^la, e regione^la(ductum de imminendo super rem) .

h)rarius de causa ( ob^la, propter^la ἐπὶ ): ኢትትላጸዩ፡ ርእሰክሙ፡ ላዕለ፡ ዘሞተ፡ ἐπὶ νεκρῷ ; ; ; .

ላዕለ

frequentissima [e.q. על , ܥܰܠ , عَلَى , amh. ላይ፡ ]; suffixa per ê^lasibi subjungit, ut ላዕሌየ፡ , ላዕሌከ፡ caet. ( gramm.§ 167,3)

a)de vestibus^la, quae alicui superindutae sunt, quas gestat: ; ( ዐጽፍ፡ ዘላዕሌሁ፡ ); .

c)de superaddendo ad^laaliquid: ; ; ከመ፡ ኢትንሣእ፡ ብእሲተ፡ ላዕሌሆን፡ .

d)ut in sermone arab., de conditione^la, cui pactum superinstruitur: ወተካየዶ፡ ላዕለዝ፡ et sub hac conditione foedus cum eo fecit^la

e)ex adverso^la, e regione^la(ductum de imminendo super rem) .

h)rarius de causa ( ob^la, propter^la ἐπὶ ): ኢትትላጸዩ፡ ርእሰክሙ፡ ላዕለ፡ ዘሞተ፡ ἐπὶ νεκρῷ ; ; ; .

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose