[fortasse pro ግራው፡ , referendum ad חוּר ( ኀረወ፡ ), כּוּר ( ኮረ፡ ), עוּר غار ( ዖረ፡ ), קוּר , quibus potestas fodiendilaet cavandilainest] favusla; semper conjunctum cum መዓር፡ , መዓረ፡ ግራ፡ et usurpatum pro κηρός cerala: ; ; ; ; ; ; etiam መዓረግራ፡ , ut: በከመ፡ መዓረግራ፡ የኀትም፡ ሰብእ፡ በማኅተመ፡ ወርቅ፡ ὥσπερ εἰ κηρῷ τις ἐμπήξει σφραγῖδα χρυσῆν , Cyr. de r. fid. f. 51. – : መዓረ፡ ግራ፡ ዘ፡ ሠምዕ፡ ምስለ፡ መዓርሂ፡ ይ፡ ( መዐር፡ ) [ יַעַר , amh. ማር፡ ] plerumque m. , mella μέλι ; ( ἐγκρίς ); ; ; ; ; ; ; መዓር፡ ብዙኅ፡ ; መዐር፡ ቅድው፡ πρῶτον μέλι ; ; ; ; ; ; ; al.; መዓረ፡ ገዳም፡ μέλι ἄγριον ; መዓረ፡ ጸደና፡ ; . 2)favusla κηρίον , at saepius: መዓረ፡ ግራ፡ κηρός ; ; ( ግራ፡ ); si quis ex ecclesia furaturla መዓረ፡ ግራ፡ ( κηρόν ) (alias in Syn. ሠምዕ፡ ). – : መዓረ፡ ግራ፡ ብ፡ ሰም፡ ሙጫሂ፡ ይ። ( መዐር፡ ) [ יַעַר , amh. ማር፡ ] plerumque m. , mella μέλι ; ( ἐγκρίς ); ; ; ; ; ; ; መዓር፡ ብዙኅ፡ ; መዐር፡ ቅድው፡ πρῶτον μέλι ; ; ; ; ; ; ; al.; መዓረ፡ ገዳም፡ μέλι ἄγριον ; መዓረ፡ ጸደና፡ ; . 2)favusla κηρίον , at saepius: መዓረ፡ ግራ፡ κηρός ; ; ( ግራ፡ ); si quis ex ecclesia furaturla መዓረ፡ ግራ፡ ( κηρόν ) (alias in Syn. ሠምዕ፡ ). – : መዓረ፡ ግራ፡ ብ፡ ሰም፡ ሙጫሂ፡ ይ። relictusla, desertusla, dimissusla, omissusla, remissusla: ; ; ብእሲት፡ ኅድግት፡ repudiatala ; ; ; ኀጣይኢሃ፡ ኅድግት፡ ላቲ፡ bitwaddad ,
ብሕት፡ ወደድ፡ bǝḥt waddad ,
ብሕትወደድ፡ bǝḥtwaddad ,
ብትወደድ፡ bǝtwaddad ,
ቢትወደድ bitwaddad ,
ብሕት፡ ወደደ፡ bǝḥt waddada (title) a person appointed to act for a ruler in conducting military campaigns and exercising power; there are two appointees with different duties (see below)
ብሕት፡ ወደድሰ፡ ዘየማን፡ ወዘፀጋም፡ አልቦ፡ በውእቱ፡ መዋዕል። ‘
Les charges de Beḥt Wadad de droite et de gauche étaient alors vacantes dans le palais.fr’
9 l. 6–7 (ed.), 9 l. 7–8 (tr.);
እምድኅረ፡ ዓምደ፡ ሰይጣንሰ፡ ዘተሠይመ፡ ብሕት፡ ወደድ፡ ነት፡ ኢረከብኩ፡ ዘእንበለ፡ እላ፡ ፪ቲ፡ አሐት፡ እንዘ፡ ይኤዝዛ፡ ዘነበራ፡ በቤተ፡ ብሕት፡ ወደድ። ‘
Après la destitution d’ʿAmda Sayṭân, je n’ai plus rencontré personne chargé des fonctions de Beḥt Wadad excepté les deux filles du roi qui avaient été élevées à cette dignité et qui habitaient la demeure destinée à cet officier.fr’
13 l. 1–4 (ed.), 13 l. 1–4 (tr.);
ወውእቱ፡ ሤመ፡ ሢመተ፡ ኢትዮጵያ፡ ብሕት፡ ወደድ፡ ዘየማን፡ ወዘፀጋም፡፡ ወዘእምታሕቴሆሙ፡ ኵሎ፡ ሥዩማነ፡ በበመዓርጊሆሙ፡ በሸዋ፡ እንዘ፡ ይብል፡ ጸሐፈ፡ ላህም፡ ወምድረ፡ አምሐራ፡ ከማሁ፡ il rétablit les Beḥt Wadad de droite et de gauche, qui avaient sous leurs ordres tous les choums de divers grades appelés Ṣaḥafa Lâhm dans les provinces de Shoa et d’Amḥarâfr 111 l. 5–8 (ed.), 111 l. 8–11 (tr.);
ወበውእቱ፡ መዋዕል፡ ሞኦሙ፡ ለዓበይተ፡ መንግሥት፡ እለ፡ አዛዥ፡ ተክለ፡ ኢየሱስ፤ ወብሕት፡ ወደድ እስላሞ፡ ‘
In jenen Tagen besiegte er (Heere) der Großen des Königsreich, die des Azzaž Takla-Iyasus und des Beḥtwadad Eslāmode’
10 l. 8–10 (ed.),
9 l. 18–19 (tr.);
ወበ ፪ ዓመት፡ አመ ፬ ለታኅሳስ፡ ሞተ፡ መልክአ፡ ክርስቶስ፡ ዘነበረ፡ ቀዳሚ፡ ብሕትወደድ፡ ‘
La deuxième année le 4 de tâḫsâs mourut Malkëa-Krëstos qui avait été autrefois Bëḥt Ouadadfr’
29 l. 18–20 (ed.), 133 l. 5–7 (tr.);
ወብትወደድ፡ ወልደ፡ ክርስቶስ፡ ‘
le beḥ{sic}t wadad, Walda Krestosfr’
46 l. 21 (ed.),
56 l. 4–5 (tr.);
እንዘ፡ ቢትወደድ፡ አስንጣስዮስ፡ ‘
pendant que le bitwadad était Anesṭāsyosfr’
48 l. 26 (ed.),
58 l. 18–19 (tr.);
እንዘ፡ ጳጳስነ፡ ቄርሎስ፡ ወራስ፡ ብሕት፡ ወደድ፡ ኢማም፡ ‘
tandis que notre métropolite était Qērlos; le rās beḥt wadad, Imām,fr’
58 l. 13–14 (ed.),
70 l. 1–2 (tr.) (‘The highest authority of the land under the king. Some courts had two, one of the right and another of the left.’
53 n. 102)
ብሕት፡ ,
ወደድ፡ a) ቀኝ፡ ቢትወደድ፡ qaññ bitwaddad ,
ብሕት፡ ወደድ፡ ዘየማን፡ bǝḥt waddad zayamān (title) ‘bitwaddad of the right’
ብሕት፡ ወደድሰ፡ ዘየማን፡ ወዘፀጋም፡ አልቦ፡ በውእቱ፡ መዋዕል። ‘
Les charges de Beḥt Wadad de droite et de gauche étaient alors vacantes dans le palais.fr’
9 l. 6–7 (ed.), 9 l. 7–8 (tr.);
ወአሜሃ፡ ወሀብዋ፡ መባሕተ፡ ለብእሲቱ፡ ብርሃን፡ ዘመዳ፡ ከመ፡ ትኰንን፡ በቤተ፡ ብሕት፡ ወደድነት፡ ዘፀጋም። ወለመድኅን፡ ዘመዳ፡ በብሕት፡ ወደድ፡ ዘየማን፡ ‘
La charge de Beḥt Wadad fut ensuite donnée à sa femme Berhân Zamadâ, qui occupa le poste de gauche, et celui de droite fut confié à Mad’hen Zamadâ.fr’
95 l. 4–7 (ed.), 95 l. 4–7 (tr.);
ቀኒዕ፡ ብሕት፡ ወደድ፡ እስላሙ፡ ግራ፡ ብሕትወደድ፡ ወሰን፡ ሰገድ፡ ‘
le beḥtwadad de droite était Eslāmu; le beḥtwadad de gauche, Wasan Sagadfr’
27 l. 10–11 (ed.),
31 l. 5–6 (tr.);
ቀኒዕ፡ ብሕት፡ ወደድ፡ እስላሙ፡ ግራ፡ ብሕትወደድ፡ ወሰን፡ ሰገድ፡ ‘
le beḥtwadad de droite était Eslāmu; le beḥtwadad de gauche, Wasan Sagadfr’
27 l. 10–11 (ed.),
31 l. 5–6 (tr.);
ብሕትወደድሂ፡ ግራ፡ ወሰን፡ ሰገድ፡ ተይንዕ (Sic ms. fortasse pro ቀይንዕ, ቀኝዕ)፡ እስላም፡ ሰገድ፡ ‘
le beḥt wadad de droite Wasan Sagad; et celui de gauchefr’
29 l. 19–20 (ed.),
34 l. 10 (tr.);
እንዘ፡ ግራ፡ ብሕት፡ ወደድ፡ ወሰን፡ ሰገድ፡ ወቀኝ፡ ብሕትወደድ፡ እስላም፡ ሰገድ፡ ‘
le beḥt wadad de droite était Wasan Sagad; le beḥt wadad de gauche, Eslām Sagadfr’
30 l. 13–14 (ed.),
35 l. 3–5 (tr.);
ወብሕትወደድ፡ የግራ፡ ሠርፄ፡ ወበቀኝ፡ በድሌ፡ ‘
le beht wadad de droite, Sarṣē, et de gauche, Badlēfr’
37 l. 5–6 (ed.),
43 l. 29–30 (tr.),
ቀኝ፡ ,
የማን፡ b) ግራ፡ ቢትወደድ g(ǝ)rā bitwaddad ,
ብሕት፡ ወደድ፡ ዘፀጋም፡ bǝḥt waddad zaḍagām ‘bitwaddad of the left’
ብሕት፡ ወደድሰ፡ ዘየማን፡ ወዘፀጋም፡ አልቦ፡ በውእቱ፡ መዋዕል። ‘
Les charges de Beḥt Wadad de droite et de gauche étaient alors vacantes dans le palais.fr’
9 l. 6–7 (ed.), 9 l. 7–8 (tr.);
ወአሜሃ፡ ወሀብዋ፡ መባሕተ፡ ለብእሲቱ፡ ብርሃን፡ ዘመዳ፡ ከመ፡ ትኰንን፡ በቤተ፡ ብሕት፡ ወደድነት፡ ዘፀጋም። ወለመድኅን፡ ዘመዳ፡ በብሕት፡ ወደድ፡ ዘየማን፡ ‘
La charge de Beḥt Wadad fut ensuite donnée à sa femme Berhân Zamadâ, qui occupa le poste de gauche, et celui de droite fut confié à Mad’hen Zamadâ.fr’
95 l. 4–7 (ed.), 95 l. 4–7 (tr.);
ቀኒዕ፡ ብሕት፡ ወደድ፡ እስላሙ፡ ግራ፡ ብሕትወደድ፡ ወሰን፡ ሰገድ፡ ‘
le beḥtwadad de droite était Eslāmu; le beḥtwadad de gauche, Wasan Sagadfr’
27 l. 10–11 (ed.),
31 l. 5–6 (tr.);
ብሕትወደድሂ፡ ግራ፡ ወሰን፡ ሰገድ፡ ተይንዕ (Sic ms. fortasse pro ቀይንዕ, ቀኝዕ)፡ እስላም፡ ሰገድ፡ ‘
le beḥt wadad de droite Wasan Sagad; et celui de gauchefr’
29 l. 19–20 (ed.),
34 l. 10 (tr.);
እንዘ፡ ግራ፡ ብሕት፡ ወደድ፡ ወሰን፡ ሰገድ፡ ወቀኝ፡ ብሕትወደድ፡ እስላም፡ ሰገድ፡ ‘
le beḥt wadad de droite était Wasan Sagad; le beḥt wadad de gauche, Eslām Sagadfr’
30 l. 13–14 (ed.),
35 l. 3–5 (tr.);
ወብሕትወደድ፡ የግራ፡ ሠርፄ፡ ወበቀኝ፡ በድሌ፡ ‘
le beht wadad de droite, Sarṣē, et de gauche, Badlēfr’
37 l. 5–6 (ed.),
43 l. 29–30 (tr.),
ግራ፡ ,
ፀጋም፡
Comparative and etymological data
from Amharic ብሕት፡ bǝḥt ‘only’ + ወደድ፡ waddad precise meaning unknown (‘waddad’ comes from the Amharic verb ‘waddada’ which means ‘love, like’)
ʾazzāž ,
አዛዚ፡
ʾazzāzi ,
አዛጅ፡
ʾazzāǧ
አዛዦች፡
ʾazzāžočč ,
አዛዞች፡
ʾazzāzočč
1) (title) one of the four jurists, members of the
Supreme Court
በሸዋ፡ ራቅ፡ ማሰሬ። ወበፈጠጋር፡ አዛዢ፡ ወረሰይክዎ፡
መልከኛ፡ ለዓምደ፡ ሚካኤል፡ በኵሉ፡ ምድረ፡ ፈጠጋር። ‘
Dans le Shoa, il y
aura un Râq Mâsarê et dans Faṭagâr un Azâj, et je constitue
ʿAmda Mikâʾêl Malkañâ sur toute la contrée de Faṭagârfr’
14 l. 6, 15 l. 1–2 (ed.), 15 l. 1–3
(tr.);
ወአዛዦች፡ በህየ፡
ይኤዝዙ፡ ምስለ፡ መልከኛ፡ እመነኮሳት፡ ምእመናን፡ ለሰብአ፡ ትግሬ፡ ‘
C’était là que les
ʾAzazôtj et le Malkañâ choisi parmi les moines fidèles du Tigré
(?) donnaient leurs ordresfr’
32 l. 6–7 (ed.), p. 32 l. 7–9
(tr.);
ወሶበ፡ ገብሩ፡ ከተማ፡
በደብረ፡ ወርቅ፡ ቦኡ፡ ኀበ፡ ሐመልማል፡ አዛዦች፡ ወጨዋ፡ ከዊኖሙ፡ ብዙኃነ፡ ሰብአ፡ አፍራስ፡ ወሰብአ፡
እግር፡ ወውስጥ፡ ብላቴኖች፡ ወእለ፡ ከማሆሙ፡ ብዙኃን፡ ኵሎሙ፡ ቦኡ፡ ሎቱ፡ በበ፡ ጾታሆሙ።
‘
Lorsqu’ils posèrent
leur campement à Dabra Warq, les azāž et les Č̣awā, qui se
composaient de nombreux cavaliers et de nombreux fantassins,
allèrent se soumettre à Ḥamalmāl; les wesṭ belāttenā et les
autres comme eux, en grand nombre, allèrent se soumettre à lui,
chacun selon son rangfr’
6 l. 10–14 (ed.),
8 l. 26–31 (tr.);
በዝ፡ ዕለት፡ ጐለትነ፡ እንዘ፡ አዛዚ፡ ሠርጼ፡ ‘
Nous avons donné le
fief ce jour, pendant que le azāzi était Sarṣēfr’
29 l. 17–18 (ed.),
34
l. 7–8 (tr.);
አዛዞች፡
ቄስ፡ ገበዝ፡ ኢያቄም፡ ቤት፡ ጠባቂ፡ ጽንዔ፡ ‘
les azāž étaient
ceux-ci : le qēs gabaz, Iyāqēm; le bēt ṭabāqi, Ṣenʿēfr’
29 l. 20–21 (ed.),
34
l. 11–12 (tr.);
ዣንደረቦች፡ አዛጅ፡ ዮናዳብ፡ ወአምኃ፡ ‘
et les žāndarabā
étaient l’azāž{sic} Yonādāb et Amḫāfr’
41 l. 16–17 (ed.),
49
l. 6 (tr.);
በ፪፡ ፻፡
ወ፰፡ ዓመተ፡ ምሕረት፡ ሞተ፡ አዛጅ፡ አፈው፡ ወያዕዎብ፡ ወልደ፡ ንጉሥ፡ ወኢቴ፡ ዮዲት።
‘
L’an 208 de la
miséricorde, moururent l’azāǧ Afaw, Yāʿeqob, fils du roi, et
l’itē Yodit.fr’
69 l. 19–20 (ed.),
82
l. 34–35 (tr.)
Compounds
a)
ቀኝ፡ አዛዥ፡ qaññ
ʾazzāž ,
ቀኝ፡ አዛዚ፡ qaññ
ʾazzāzi ,
ቀኝ፡ አዛጅ፡ qaññ
ʾazzāǧ ,
አዛዚ፡ በቀኝ፡
ʾazzāzi baqaññ (title)
ወአዛዚ፡ በግራ፡ ደግልሐን፡ ወበቀኝ፡
ይስሐቅ፡ ‘
l’azāzi de
droite, Dagelḥan, et de gauche, Yesḥaqfr’
37 l. 7 (ed.),
43 l. 31 (tr.);
ወቀኝ፡ አዛዚ፡ ይስሐቅ፡ ‘
et le qā{sic}ñ
azāzi, Yesḥaqfr’
38 l. 7 (ed.),
45 l. 1–2 (tr.);
እንዘ፡ አዛጅ፡ ዘግራ፡ ደልግሐን፡ ወቀኝ፡ አዛጅ፡ ይስሐቅ፡ ‘
alors que
l’azāž{sic} de droite était Dalgeḥan et l’azāž{sic} de
gauche, Yesḥaqfr’
38 l. 31–32 (ed.),
46 l. 2–3 (tr.),
ቀኝ፡
b)
የውስጥ፡ አዛዥ፡
yawǝsṭ
azzāž ,
የውሥጥ፡ አዛዚ፡
yawǝśṭ
azzāzi ,
አዛዚ፡ ዘውስጥ፡
azzāzi zawǝsṭ (title) jurist of the Supreme Court
የውሥጥ፡ አዛዞች፡ ደግልሐን፡ ወናዜ፡ ‘
et les ya-west
azaž, Dagelḥan et Nāzēfr’
34 l. 24 (ed.),
40 l. 22 (tr.);
እንዘ፡ አዛዚ፡ ዘውስጥ፡ ኩሞ፡ ወአፈው፡ ‘
pendant que les
azāzi za-wesṭ étaient Kumo et Afawfr’
43 l. 14 (ed.),
51 l. 22–23 (tr.),
ውስጥ፡
c)
ግራ፡ አዛዥ፡
g(ǝ)rā
ʾazzāž ,
ግራ፡ አዛዚ፡
g(ǝ)rā
ʾazzāzi ,
አዛዚ፡ በግራ፡
ʾazzāzi bag(ǝ)rā ,
አዛጅ፡ ዘግራ፡
ʾazzāǧ
zag(ǝ)rā (title)
ወአዛዚ፡ በግራ፡ ደግልሐን፡ ወበቀኝ፡
ይስሐቅ፡ ‘
l’azāzi de
droite, Dagelḥan, et de gauche, Yesḥaqfr’
37 l. 7 (ed.),
43 l. 31 (tr.);
ወግራ፡ አዛዚ፡ ደገልሐን፡ ‘
le gerā azāzi,
Dagalḥanfr’
38 l. 7 (ed.),
45 l. 1 (tr.);
እንዘ፡ አዛጅ፡ ዘግራ፡ ደልግሐን፡ ወቀኝ፡ አዛጅ፡ ይስሐቅ፡ ‘
alors que
l’azāž{sic} de droite était Dalgeḥan et l’azāž{sic} de
gauche, Yesḥaqfr’
38 l. 31–32 (ed.),
46 l. 2–3 (tr.),
ግራ፡
2) (title) official in charge of the domestic affairs
at the royal court in Gondar
stewarden
major-domoen
Comparative and etymological data
from Amharic አዛዥ፡
ʾazzāž
getā ,
ጔታ፡
gʷetā
ጌቶች፡
getočč
lorden
masteren
እዳ፡ ጔታ፡ ገብረ፡ ክርስቶስ፡ ‘
Eddā guētā Gabra Krestosfr’
15
l. 4 (ed.),
16 l. 2
(tr.);
ወደብተራ፡ ጌታ፡ ተክለ፡
ነቢያት፡ ‘
le dabtarā gētā, Takla Nabiyātfr’
37
l. 9–10 (ed.),
43 l. 34
(tr.);
ወቃለ፡ ዓፄሂ፡ ዘዣንጽራር፡ ጔታ፡
ሐብተ፡ ሚካኤል፡ ‘
le qāla ḥ{sic}aṣē, žān ṣerār guiētā, Ḥabta Mikā’ēlfr’
31
l. 13–14 (ed.),
36 l. 18–19
(tr.);
ወጌቶች፡ ጊዮርጊስ፡
ወአቤል፡ ‘
et les gētā, Giyorgis et Abēlfr’
39
l. 5–6 (ed.),
46 l. 12–13
(tr.)
c)
ቀኝ፡ ጌታ፡
qaññ getā ,
ቀኝ፡ ጔታ፡
qaññ gʷetā ,
የቀኝ፡ ጌታ፡
yaqaññ getā (title) assistent of the leading church cantor, liqa marāḫt or marigetā,
who supervises the choir standing to the right
ወሞተ፡ ዓቃቤ፡ ሰዓት፡ ነገደ፡ ኢየሱስ፡ ወወልዱ፡ ብእሴ፡ እግዚአብሔር፡ ወቀኝዕ፡ ጔታ፡
ወሰንጌ፡ ወካልአን፡ ብዙኃን፡ ‘
Es fielen der ʿAqābē-Saʿāt Nagada-Iyasus und sein Sohn
Beʾesē-Egziʾabeḥēr, der Qañ{sic}-Gʷētā Wasangē und viele anderede’
14 l.
21–22, 15 l. 1 (ed.),
14 l. 13–14
(tr.);
ቀኝ፡ ጌታ፡ ክፍሎም፡ ወግራ፡ ጌታ፡
አቢብ፡ ‘
le qañ gētā, Keflom; le gerā gētā, Abibfr’
32 l. 3 (ed.),
37 l.
9–10(tr.);
ወእንዘ፡ ጌቶች፡ የግራ፡
ዓስጓዕ፡ ወቀኝ፡ አቢብ፡ ‘
alors que le gētā de droite était ʿĀsguāʿ, et de gauche, Abibfr’
39 l. 2–3 (ed.),
46 l. 8–9
(tr.),
ቀኝ፡ ,
ሊቀ፡ መራኅት፡
Cross-references:
also መጨኔ፡
d)
ብላቴን፡ ጌታ፡
blātten getā ,
ብላቴንጌታ፡
blāttengetā ,
ብላተንጌታ
blāttangetā
(title) commander of
the royal pages
ምስክርሂ፡ ብላታ፡ ወልደ፡ ሳሙኤል፡ ብላተንጌታ፡ ወልደ፡
ጊዮርጊስ፡ ‘
Les témoins ont été: le belāttā Walda Sāmuʾēl, le belāttangētā Walda
Giyorgisfr’
53 l. 15–16 (ed.),
64 l. 9–10
(tr.)
α) የውስጥ፡ ብላቴን፡ ጌታ፡
yawǝsṭ blātten getā
ወቃል፡ ሐፄ፡ አስጐላች፡ የውስጥ፡ ብላተንጌታ፡ ተክለ፡ ሃይማኖት፡
‘
le porte-parole du roi, qui a obtenu cette concession féodale (?
asgulāč), le ya-wesṭ belāttangētā Takla Hāymanotfr’
43 l. 31 (ed.),
52 l.
13–14 (tr.),
ውስጥ፡
Cross-references:
● also ብላቴና፡ ● also
ብላታ፡
f)
ግራ፡ ጌታ፡
g(ǝ)rā getā ,
ግራ፡ ጔታ፡
g(ǝ)rā gʷetā ,
የግራ፡ ጌታ፡
yagrā getā (title) assistent of the leading church cantor, liqa marāḫt or marigetā,
who supervises the choir standing to the left
ወሞተ፡ አባ፡ ዕዝራ፡ ውሥጥ፡ ብላቴና፤ ወጊዮርጊስ ግራ፡ ጔታ፡ ‘
Es starben Abbā ʿEzrā, der Weśṭ-Belātennā (Vosteher der Pagen des
inneren Hofbezirks), der Gerā-Gʷetā Giyorgisde’
17 l.
14–15 (ed.),
15 l. 17–19 (tr.); ‘
le qañ gētā, Keflom; le gerā gētā, Abibfr’
32 l. 3 (ed.),
37 l. 9–10
(tr.);
ወእንዘ፡ ጌቶች፡ የግራ፡ ዓስጓዕ፡
ወቀኝ፡ አቢብ፡ ‘
alors que le gētā de droite était ʿĀsguāʿ, et de gauche, Abibfr’
39 l. 2–3 (ed.),
46 l. 8–9
(tr.),
ግራ፡ ,
ሊቀ፡ መራኅት፡
Cross-references:
also መጨኔ፡
Comparative and etymological data
from Amharic ጌታ
getā or ጔታ፡
gʷetā
gǝrā
Grébaut
ግራ፡ gǝrā favusla,
gâteau ou gaufre de mielfr Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 135.
332
Leslau
ግራ gǝrā honeycomben
መዓረ፡ ግራ maʿāra gǝrā beeswaxen lit. ‘sweetness of the honeycomb’,
መዓር፡ 200
maʿār
Leslau
መዓር፡ maʿār ,
መዐር፡ maʿar honeyen,
honeycomben
መዓረ፡ ገዳም፡ maʿāra gadām ,
መዓረ፡ ጸደና maʿāra ṣadanā wild honeyen,
ገዳም፡ ,
ጸደና፡
መዓረ፡ ግራ maʿāra gǝrā waxen lit. ‘sweetness of the honeycomb’,
ግራ፡ 326b
Cross-references:
for ሐያቤ፡ መዓር፡ ሐያቢ፡ (Leslau)
maʿār
Leslau
መዓር፡ maʿār ,
መዐር፡ maʿar honeyen,
honeycomben
መዓረ፡ ገዳም፡ maʿāra gadām ,
መዓረ፡ ጸደና maʿāra ṣadanā wild honeyen,
ገዳም፡ ,
ጸደና፡
መዓረ፡ ግራ maʿāra gǝrā waxen lit. ‘sweetness of the honeycomb’,
ግራ፡ 326b
Cross-references:
for ሐያቤ፡ መዓር፡ ሐያቢ፡ (Leslau)
ḫǝdug ,
ሕዱግ፡ ḥǝdug ;
እዱግ፡ ǝdug ,
ዱግ፡ dug 688 ኃደግት፡ ḫādagǝt 1) representativeen deputyen (see also example sentences in 2))
ማዕጠንተ፡ ገዛ፡ ቀሳውስት፡ እዳ፡ ቀሲስ፡ ቈልዓ፡ ዘይቤ፡ መርቆሬዎስ። ‘
Māʿeṭant de la peuplade des prêtres (gazā qasāwest). Edda qasis Qualʿā, c’est-à-dire Marqorēwos.fr’
14 l. 14 l. 20–21 (ed.),
15 l. 15–16 (tr.);
ሕዱግ፡ ዘአምባ፡ ሠነይት፡ ‘
ḥǝdug d’Ambā Sanaytfr’
30 l. 32–31 l. 1 (ed.),
36 l. 3–4 (tr.);
ሥዩመ፡ ተንቤን፡ ወሕዱጉ፡ ወራቅ፡ መአሰሬሁ፡ ወቃለ፡ ነጋሢሁ፡ ‘
au chef du Tambēn, à son vicaire, à son rāq maʾasarē, et à son porte-parolefr’
40 l. 9 (ed.),
47 l. 20–21 (tr.);
ወበጽራዕሂ፡ ሥዩማኒሆሙ፡ ወዘታሕቴሆሙ፡ ኅዱግ፡ ወአፈ፡ ሹም፡ በስምዕ፡ ወበአንበሳ፡ ወበመዓር፡ ወበቀለታ፡ ወበሕዳድ፡ አሕረምነ፡ ከመ፡ ኢይባኡ፡፡ ‘
Dans le Ṣerāʿ, nous avons défendu d’y entrer aux chefs des pays et à leurs subordonnés, les vicaires et les porte-parole des chefs, pour la cire, le lion, le miel, pour l’aumône et le ḥedādfr’
40 l. 11–13 (ed.),
47 l. 23–26 (tr.) a) ኅዱግ፡ ራስ፡ ḫǝdug rās ,
ሕዱግ፡ ራእስ፡ ḥǝdug rāʾǝs ,
ሕዱግ፡ ራስ፡ ḥǝdug rās ,
ሕዱግ፡ ራእሶት፡ ḥǝdug rāʾǝsot deputy of the bitwadad
ቢትወደድ፡ and of the emperor
ወኀልቁ፡ ብዙኃን፡ ወሞቱ፡ ኅዱግ፡ ራስ፡ ማኅፀንቶ፡ ወገብረ፡ መድኅን፡ ዓምዱ፡ ሸዋ፡ ጸሓፈላም፡ ‘
Viele fielen, so der Ḫǝdug-Rās Māḥṣanto, Gabra-Madḫan, ʿĀmdu der Šawā-Ṣaḥafa-Lāhm{sic}de’
13 l. 7–8 (ed.),
12 l. 15–16 (tr.);
ሕዱግ፡ ራእስ፡ ዘድንግል፡ ‘
le ḥedug rāʾes, Za-Dengelfr’
34 l. 22 (ed.),
40 l. 20–21 (tr.);
ወሕዱግ፡ ራእሶት፡ በትሮ፡ ወሜልኮ፡ ‘
les ḥedug rās, Batro et Me{sic}lkofr’
46 l. 21–22 (ed.),
56 l. 5 (tr.),
ራእስ፡ ,
ራስ፡ α) ኅዱግ፡ ራስ፡ በቀኝ፡ ḫǝdug rās baqaññ ,
ኅዱግ፡ ራስ፡ የቀኝ፡ ḫǝdug rās yaqaññ ‘deputy of the rās on/of the right’
ወሕዱግ፡ ራስ፡ ዘግራ፡ ዕንቈ፡ ሐዋርያት፡ ወበቀኝ፡ አይከሰስ፡ ‘
le ḥedug rās de droite, ʿEnqua Ḥawāryāt, et celui de gauche, Aykassasfr’
38 l. 8–9 (ed.),
45 l. 2–3 (tr.);
እንዘ፡ ኅዱግ፡ ራስ፡ የግራ፡ ዕንቈ፡ ሐዋርያት፡ ወቀኝ፡ ኅዱግ፡ ራስ፡ ፋኑኤል፡ ‘
alors que le ḫedug rās de droite était ʿEnqua Ḥawāryāt, et le ḫedug rās de gauche était Fānuʾēlfr’
38 l. 30–31 (ed.),
46 l. 2–3 (tr.);
ወሕዱግ፡ ራስ፡ በግራ፡ ዕንቈ፡ ሐዋርያት፡ ወበቀኝ፡ ሕዱግ፡ ራስ፡ አይከሰስ፡ ‘
le ḥedug rās de droite, ʿEnqua Ḥawāryāt, et le ḥedug rās de gauche Aykassasfr’
41 l. 1–2 (ed.),
48 l. 17–18 (tr.),
ቀኝ፡ β) ኅዱግ፡ ራስ፡ በግራ፡ ḫǝdug rās bagrā ,
ኅዱግ፡ ራስ፡ ዘግራ፡ ḫǝdug rās zagrā ,
ኅዱግ፡ ራስ፡ የግራ፡ ḫǝdug rās yagrā ‘deputy of the rās on/of the left’
ወሕዱግ፡ ራስ፡ በግራ፡ ዕንቈ፡ ሐዋርያት፡ ‘
le ḥedug rās de droite, ʿEnqua Ḥawāryātfr’
37 l. 6 (ed.),
43 l. 30 (tr.);
ወሕዱግ፡ ራስ፡ ዘግራ፡ ዕንቈ፡ ሐዋርያት፡ ወበቀኝ፡ አይከሰስ፡ ‘
le ḥedug rās de droite, ʿEnqua Ḥawāryāt, et celui de gauche, Aykassasfr’
38 l. 8–9 (ed.),
45 l. 2–3 (tr.);
እንዘ፡ ኅዱግ፡ ራስ፡ የግራ፡ ዕንቈ፡ ሐዋርያት፡ ወቀኝ፡ ኅዱግ፡ ራስ፡ ፋኑኤል፡ ‘
alors que le ḫedug rās de droite était ʿEnqua Ḥawāryāt, et le ḫedug rās de gauche était Fānuʾēlfr’
38 l. 30–31 (ed.),
46 l. 2–3 (tr.);
ወሕዱግ፡ ራስ፡ በግራ፡ ዕንቈ፡ ሐዋርያት፡ ወበቀኝ፡ ሕዱግ፡ ራስ፡ አይከሰስ፡ ‘
le ḥedug rās de droite, ʿEnqua Ḥawāryāt, et le ḥedug rās de gauche Aykassasfr’
41 l. 1–2 (ed.),
48 l. 17–18 (tr.),
ግራ፡ b) ሕዱገ፡ ዘሐለስትዮ፡ ḥǝduga zaḥalastǝyo (title) ‘the representative of monkey’ a person in charge of the ʾĀmbā Śanayt
ወሥዩመ፡ እምባ፡ ሠነይትሂ፡ ነበረ፡ እንዘ፡ ይትበሀል፡ ሕዱገ፡ ዘሐለስትዮ፡ ‘
Le chef d’Embā Sanayt était donc appelé le ḥedug des halastyofr’
31 l. 6–7 (ed.),
36 l. 10–11 (tr.),
ሐለስትዮ፡ 2) the Patriarch’s deputy who was an non-commissioned officer
791a (the following examples might as well refer to meaning 1)
እመሂ፡ ሥዩም፡ ወሕዱግ፡ ‘
le gouverneur (seyum) ou le vicaire (ḥedug)fr’
29 l. 2 (ed.),
33 l. 8–9 (tr.);
እንዘ፡ ኃደግት፡ ገብረ፡ ክርስቶስ፡ ወመባዕ፡ ‘
tandis que les vicaires étaient Gabra Krestos et Mabāʿfr’
39 l. 5 (ed.),
46 l. 11–12 (tr.) mač̣ane መጨኖት፡ mač̣anot መጨኖች፡ mač̣anočč ‘däbtära-cantor who distributes or assigns lodgings during a festival to which many people come. He is under the gǝra geta and the qäňň geta and assigns the gifts in kind made to the church to the qes gabäz’
368a, the 1st part after
119a;
ወመጨኖትሂ፡ ዘውዳይ፡ ወገብረ፡ ክርስቶስ፡ ‘
le mač̣anot, Zawdāy et Gabra Krestosfr’
32 l. 3–4 (ed.),
37 l. 10 (tr.),
ግራ፡ ጌታ፡ ,
ቀኝ፡ ጌታ፡ ,
ቄስ፡ ገበዝ፡
Comparative and etymological data
from Amharic መጨኔ mač̣ane