Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

εὐσεβής , pius^la, religiosus^la: በትእዛዞሙ፡ ለምሉካን፡ ነገሥት፡ τῶν εὐσεβεστάτων βασιλέων Ep. Joann. Ant. ad ; ዛቲ፡ ክብርት፡ ወምልክት፡ ማኅበረ፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ haec honoratissima et piissima synodus^laho. Severi in mǝluk

Leslau
ምሉክ፡ mǝluk pious^en, religious^en, who worships^en 344a

ወንጌል

, m. et fem. , ወንጌላት፡ , εὐαγγέλιον evangelium^la, ; ዛቲ፡ ወንጌል፡ ; ይሰበክ፡ ዝወንጌለ፡ መንግሥት፡ ; ; ; ; 1 ; ; ብስራተ፡ ወንጌል፡ ዘቅዱስ፡ ማርቆስ፡ Cod. Mus. Brit. V III,2,d; በከመ፡ ይቤ፡ ወንጌል፡ ቅዱስ፡ ; ወንጌል፡ ዘማቴዎስ፡ ዘማርቆስ፡ al.; ጸሎተ፡ ወንጌል፡ ወአቡነ፡ ዘበሰማያት፡ ; ጸሎተ፡ ወንጌል፡ እግዚአብሔር፡ እግዚኦ፡ ; ; ወንጌል፡ evangelia^laopponitur Paulo et Apostolo (i.e. epistolis Pauli caeterorumque Apostolorum); ፬ ወንጌላት፡ Cod. Mus. Brit. V III,1; Cod. Bibl. Bodl. X,1; nonnumquam ወንጌል፡ pericopam vel lectionem Evangelii significat. wangel

ወግር

, fem. et m. , አውግር፡ , አውግራት፡ [ יְגַר ܝܰܓܪܳܐ ], tumulus^la, collis^la, clivus^la, ዛቲ፡ ወግር፡ ; ; βουνός ; ; νάπη ; ወግረ፡ ኃጥኣን፡ ὄρος ἀσεβῶν ; ; acervus^laruderum: ወኮነ፡ ወግረ፡ ዐቢየ፡ ውእቱ፡ ጕድፍ፡ ; አውግር፡ ; ; ; ; ; ; ; , ; አውግር፡ ልዑላት፡ ; .

a)in specie: delubra in collibus exstructa^la( בָּמוֹת ) Israelitarum, al.; ^b,3; ; al.

b)scopuli^lamaris: ባሕር፡ ዐቢይ፡ ወርሒብ፡ ወባቲ፡ አውግራትኒ፡ ወአድባራት፡ – Voc. in Jes.^la: ወግር፡ ዘ፡ ደፈር፡

ጻዕር

m. et fem. (ut ; ), ጻዕራት፡ cruciatus^la, tormentum^la, dolor acerbus^lavel vehemens^la, dolores^la, afflictio gravis^la, ὀδύνη , ὀδύναι ; ; ; ὠδῖνες ; parturientes: ; ; ; ; ጻዕረ፡ ሞት፡ ; ; ; ዛቲ፡ ዐባይ፡ ጻዕር፡ ; ጻዕረ፡ ደይን፡ ; ዐቢይ፡ ጻዕር፡ ; πόνος ; ; ጻዕረ፡ ሕማም፡ dolores morbi, ; κίνδυνος ; ; ἀνάγκαι ; ዕለተ፡ ምንዳቤ፡ ወጻዕር፡ Enc.; በጻዕር፡ ; ; ; ጻዕራት፡ . ṣāʿr

Grébaut
ጻዕረ፡ ሞት፡ ṣāʿra mot «agonie^fr» ― ጦረ፡ ሞት፡ Ms. BNFabb217, fol. 43v., ሞት፡
105

Leslau
ጻዕረ፡ ሞት ṣāʿra mot agony^en, ሞት፡ 375b

ዕለት አሜረየ

, plerumque fem. , ዕለታት፡

1)temporis spatium^la( Zeitdauer ), tempus^la: በዕለተ፡ ምንዳቤ፡ ἐν καιρῷ θλίψεως ; ; በዕለት፡ ኅሪት፡ ; ; ኅጹር፡ ዕለትየ፡ ከመ፡ … ἐκλείψει με ὁ χρόνος Platt; ዕለተ፡ ነግህ፡ ወሰርክ፡

2)dies^la, nocte: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዕለታት፡ ወለያልይ፡ ; (crebrius መዓልት፡ ); quatenus est pars temporis (mensis, anni, al.): ዕለተ፡ ሞት፡ ዕለተ፡ ልደት፡ ; , ; ; ; ; ዮም፡ በዛቲ፡ ዕለት፡ ; እስከ፡ ዛቲ፡ ዕለት፡ ; በይእቲ፡ ዕለት፡ ; አሐተ፡ ዕለተ፡ ; በአሐቲ፡ ዕለት፡ ; ኵሎ፡ ዕለተ፡ ὅλην τὴν ἡμέραν ; ; በእፎ፡ ዕለት፡ እምዕለት፡ ትነውኅ፡ ; ዕለት፡ እንተ፡ ኀለፈት፡ ; ዕለተ፡ ቀትል፡ ; ዕለተ፡ በዓል፡ ; ዕለተ፡ መንሱት፡ ; ዕለተ፡ ሠናይት፡ et እኪት፡ ; ቀርበት፡ ዕለተ፡ እግዚአብሔር፡ ; ዕለት፡ እኪት፡ ; ዕለተ፡ ኢየሩሳሌም፡ ; ዕለተ፡ በረድ፡ ; ዕለት፡ ዐባይ፡ ; ; ሰቡዐ፡ ዕለታተ፡ ; አመ፡ ዕለተ፡ ዐሡሩ፡ ወረቡዑ፡ ; በዕለተ፡ ሳምንት፡

a)crebro in st.c. integrae enunciationi praeponitur: ኢትርግም፡ ዕለተ፡ ተወለድከ፡ ; ; በዕለተ፡ እጼውዐከ፡ (eo die quo) ; ; ; ; ; ; ; እምዕለተ፡ ትበልዑ፡ (inde ab eo die quo) ; እምዕለተ፡ ከደነ፡ ኀፍረቶ፡ ; አመ፡ ዕለተ፡ (quo die) ይድኅፅ፡ ; ( አመ፡ ). n. 925

b)de die in diem^la: እምዕለት፡ ዕለት፡ ዕለተ፡ ; ; ዕለት፡ ዕለተ፡ እምዕለት፡ ; ; እምዕለት፡ ለዕለት፡ ; በኵሉ፡ መዋዕሊሆሙ፡ ዘዘለለዕለት፡ ዕለተ፡ .

c)quotidianus^la: ሲሳይ፡ ዘለለዕለትነ፡ ; ; .

d) በዕለቱ፡ πρὸς ἡμέραν ; ዛቲ፡ ዕለት፡ hodie^la1 ; እምይእተ፡ ዕለተ፡ inde ab eo die^la ( እምነ፡ col. 194).

quadril. II ( ) vicissitudine imparem efficere numerum^la, ( ዛቲ፡ ዕለት፡ ) አሜረየት፡ እንዘ፡ ታመሪ፡ ( አዔረየት፡ እንዘ፡ ታዔሪ፡ ) M.M. f. 265. ʿǝlat , ʿǝlatāt

1) fate^en ወምስለ፡ ብጽሐተ፡ እሉ፡ ልኡካን፡ ወመልእክተ፡ ዚአሆሙ፡ ተሰነአወ፡ ምጽአተ፡ ባሻ፡ እመንገለ፡ ስዋኬን፡ ዘሰሀበቶ፡ ዕለቱ። ‘Avec l’arrivée de ces messagers et de leur lettre coïncida l’arrivée du bacha, du côté de Sawāken, entraîné par son destin^fr’ 54 l. 27–28 (ed.), 64 l. 4–5 (tr.), እስመ፡ አእመረት፡ ነፍሱ፡ ለባዊት፡ ከመ፡ ትበጽሖ፡ ይእቲ፡ ዕለት፡ እኁሁ፡ En effet, son esprit intelligent avait compris que le jour de son frère allait l’atteindre^fr 92 l. 8–9 (ed.), 105 l. 1–3 (tr.), ወዝንቱኒ፡ ንጉሥ፡ ርቱዓ፡ ሃይማኖት፡ ኢቀብጸ፡ ተስፋሁ፡ በእንተዝ፤ አላ፡ አእኮቶ፡ ለእግዚአብሔር፡ እስመ፡ አእመረ፡ ከመ፡ ዕለት፡ ሎቱ፡ ወዕለት፡ ለካልኡ። ‘Questo re ortodosso invero non disperò, ma diè lode al Signore, poichè conosceva come vi sarebbe un giorno per lui (prospero), e un giorno per gli altri^it’ 12 l. 15–18 (ed.); 22 l. 33, 23 l. 1–2 (tr.)

2) (Dillmann 2) ዕለተ፡ ነዛ፡ probably day of mourning^en ወአልቦ፡ ዘተናዘዘ፡ እስከ፡ ዕለተ፡ ነዛ፡ ‘no one was consoled until the day of mourning^en’ 105 § 229 (ed.), 60 § 229 (tr.) (‘ ዕለተ፡ ነዛ፡ This seems to be the day of the national mourning when the people were crying, wearing black and sprinkling ashes and soil on the hair. The word ነዛ is an Amharic loanword which means ‘to drop tears like rainwater.’ The equivalent Gǝʿǝz form of ነዛ is ነዝኀ .’ 60 n. 311)

Leslau
ዕለተ፡ ሆሳዕና ʿǝlata hosāʿnā Palm Sunday^en, ሆሳዕና፡ 219b
ዕለተ፡ ረክብ ʿǝlata rakb holiday that is celebrated at mid-Pentecost or on a Wednesday that comes 24 days after Ester^en, ረክብ፡ 469a

Cross-references: for ሰሙን፡ ዕለት፡ ሰሙን፡

ዮም

proprie dies^la[ יוֹם ܝܰܘܡܳܐ يَوْمٌ ], frequentatur pro Adv. hodie^la, hoc die^la, σήμερον ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ዛቲ፡ ዕለት፡ ዮም፡ ἡ σήμερον ἡμέρα ; ዮምሰ፡ ዕለት፡ ቅድስት፡ ይእቲ፡ ; ዮም፡ በዛቲ፡ ዕለት፡ ; ; ; በዕለተ፡ ዮም፡ ; ሠላሳ፡ መዋዕል፡ ዮም፡ (triginta dies sunt hodie i.e.) triginta jam diebus ; ዮም፡ ስሳ፡ ወስድስቱ፡ ዓመት፡ ኮነ፡ እምአመ፡ … Rel. Bar.; ደወይኩ፡ ሠሉስየ፡ ዮም፡ ; .

α)hac nocte^la ; ; .

β)hoc tempore^la, nunc^la ; ; ; νῦν ; ; ἐν τῷ νῦν καιρῷ ; ዮምኒ፡ በዝ፡ መዋዕል፡ .

b)cum

α) ለዮም፡ huic^lavel hujus diei^la: ንጉሥ፡ ለዮም፡ ወጌሠመ፡ ይመውት፡ ; in hunc diem^la , in hoc tempus^la

β) እምዮም፡ ex hoc die^la .

γ) እስከ፡ ዮም፡ usque ad hodiernum diem^lavel ad hoc tempus^la ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

δ) ቅድመ፡ ዮም፡ ante hoc tempus^la, Hom. Jac. Sarug. – : ዮም፡ ዘ፡ ዘሬ።

ዕጹብ

1)durus^la, asper^la: ግብር፡ ዕጹብ፡ ἔργα σκληρά ; ; ጽኑዕ፡ ወዕጹብ፡ መዐቱ፡ ለእግዚአብሔር፡ ἰσχυρὸν καὶ σκληρόν ; ትእዛዝ፡ ዕጹብ፡ γνώμη ἀναιδής ; de verbis: ; ዕጹብ፡ ዜና፡ ; አውሥኦሙ፡ ቃላተ፡ ዕጹባተ፡ ; ይትናገሩ፡ ዕጹባተ፡ ; de factis: ዕጹባተ፡ ገብረ፡ ; consiliis: እለ፡ መከሩ፡ ዕጹባተ፡ .

a)de homine: immitis^la, austerus^la .

b)de sorte adversa^la: ዕጹብ፡ ይረክበኒ፡ ; .

c)de bestiis: ferus^la, ferox^la, አዘዘ፡ ይእስርዎ፡ ውስተ፡ እገሪሆሙ፡ ለአፍራስ፡ ዕጹባን፡ ዘእንበለ፡ ይትለጐም፡

2)gravis^la,

a)molestus^la, oneri^la: ; ; ክቡድ፡ ወዕጹብ፡ δύσχρηστος ; በኀበ፡ ጠቢብ፡ ዕጹብ፡ አስተሐቅሮ፡ φρόνιμος βαρυνθήσεται ἀτιμίᾳ ; ; ; ዛቲ፡ ዕጽብት፡ σκῶλον τοῦτο ; በግብር፡ ዕጹብ፡ ex necessitate^lavel coactus^laF. 26,5.

b)vehemens^la: ለእመ፡ ዕጹበ፡ ኮነ፡ ሕማሙ፡

c)gravitate impeditus^la: ዘዕጹብ፡ ልሳኑ፡ .

d)de pretio: ዘዕጹብ፡ ሤጡ፡ πολυτελής pretiosus^la ; ; . al.

3)difficilis^la, arduus^la: ; ዕጹበ፡ ሰአልከ፡ ; ; ; ; n. 1021 ዕጹብ፡ ለተናግሮ፡ ; ግብር፡ ዕጽብት፡ ለገቢር፡ ; ዕጹብ፡ ቀሊል፡ ለከ፡ Deg.; አእምሮታ፡ ለዛቲ፡ ዕጽብት፡ ላዕለ፡ ሰብእ፡

4)difficilis intellectu^la, mirandus^la, mirus^la, stupendus^la: ዕጹብ፡ ኀይሉ፡ θαυμαστή ; ; ህየ፡ ዕጹብ፡ ግብሩ፡ ወነኪር፡ ; ገብረ፡ ዕጹበ፡ ላዕሌሆሙ፡ τέρατα ; ዕጹብ፡ ለዐይን፡ ሥነ፡ ጽዕዱቱ፡ ἐκθαυμάσει ; ; ዕጹብ፡ ከመ፡ ያስተባሪ፡ ; ዕጹብ፤ ይመስሎ፡ ዝንቱ፡ ለጦብያ፡ ( mirum^la!^la) ; ያማስን፡ ዕጹባተ፡ θαυμαστὰ διαφθερεῖ .

5)difficultatibus circumventus^la: ዕጹባን፡

a) እምዕጹብ፡ vel በዕጹብ፡ difficulter^la, aegre^la, vix^la: እምዕጹብ፡ μόλις ; ; (seq. እመ፡ ); ; ; Platt; ; ; μόγις ; δυσκόλως ; በዕጹብ፡ ; ; ;

b) ዕጹበ፡ duriter^la, moleste^la: ጻመወ፡ ወተጋደለ፡ ዕጹበ፡ Enc.

ውዱስ

laudatus^la, laudandus^la, laudabilis^la, laude dignus^la, celebratus^la: ንበር፡ ምስለ፡ ኄራን፡ ከመ፡ ትኩን፡ ውዱሰ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; እግዚአብሔር፡ ውዱስ፡ በውዳሴ፡ ወስቡሕ፡ በስባሔ፡ M.M. f. 197; ዛቲ፡ ይእቲ፡ መሥዋዕት፡ ውድስት፡ ; ወውእቱ፡ ውዱሰ፡ ግዕዝ፡ ; Saulus rex ኢኮነ፡ ሥሙረ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ወኢውዱሰ፡ ግብር፡ ; ወዛ፡ እምግባሩ፡ ውድስት፡ ዘዘከርናሃ፡ (e facinoribus ejus haec quae memoravimus laude digna sunt) ; Org.; በእንተ፡ ትንቢቱ፡ ውዱስ፡ ለሰፎንያስ፡ Cod. Mus. Brit. LIV,7; ኮነ፡ ነሃቤ፡ ወርቅ፡ ወብሩር፡ ወውዱስ፡ ውእቱ፡ በግብረ፡ እደዊሁ፡ n. 930

ሕይወት

(nonnumquam, ut in Liturgiarum , ሒወት፡ ), m. et fem.

1)vita^la: ይኄይስ፡ መዊት፡ እመራር፡ ሕይወት፡ ; ; ; ዓመተ፡ ሕይወት፡ ἔτη ζωῆς ; በኵሉ፡ መዋዕለ፡ ሕይወትከ፡ ; ; vitae spatium ; ነፍሰ፡ ሕይወት፡ ψυχὴ ζῶσα ; ; መንፈሰ፡ ሕይወት፡ πνεῦμα ζωῆς ; በሕይወትከ፡ quamdiu vivis^la ; ; ; ; ; ; ሕይወት፡ እንተ፡ አልባቲ፡ ሞተ፡ immortalitas^la ; ሕይወት፡ ዘለዓለም፡ ζωὴ αἰώνιος ; ἀφθαρσία ; ዕፀ፡ ሕይወት፡ ; ; ; ማየ፡ ሕይወት፡ ; ; ; መጽሐፈ፡ ሕይወት፡ ; ; Mavâs. 22; ሕገ፡ ሕይወት፡ ; ኅብስተ፡ ሕይወት፡ ; ዝቃል፡ መንፈስ፡ ውእቱ፡ ወሕይወት፡ ውእቱ፡ 6,63. Formula jurandi: ሕይወተ፡ ፈርዖን፡ ከመ፡ ; . ( ማየ፡ ሕይወት፡ ex Hebraismo est aqua fluens^la).

2)victus^la, vitae ratio^la ; ; ሕቱ፡ ሕይወቶ፡ ወዘከመ፡ እፎ፡ ውእቱ፡ ግዕዙ፡ ወልማዱ፡ ; ; ሐይወ፡ ምስሌሁ፡ ( ለኢየሱስ፡ ) ሕይወተ፡ ጽብብተ፡ ወወሀበ፡ ነፍሶ፡ ህየንተ፡ ፈቃዱ፡ ; quae ad vivendum sunt necessaria^la, ut: vidua Evangelii, quae^la አብአት፡ ፪ጸራይቀ፡ , አብአት፡ ኵሎ፡ ሕይወታ፡ F.N. 16.

3)sanatio^la, medela^la; sanitas^la, n. 128valetudo bona^la ; ἴασις ; ἴαμα ; θεραπεία ለሕይወተ፡ አሕዛብ፡ ; ὑγίεια ; ትምህርተ፡ ሕይወት፡ διδασκαλία ὑγιαίνουσα .

4)salus^la, salvatio^la(tam terrestris quam aeterna et spiritualis): ለሕይወትኪ፡ መጻእኪ፡ ἥκεις εἰς σωτηρίαν ; ; ; ; ; ዐዘቅተ፡ ሕይወት፡ πηγαὶ τοῦ σωτηρίου ; ; σωτηρία ; .

5)resurrectio^la: ዛቲ፡ ይእቲ፡ ቀዳሚት፡ ሕይወት፡ (20,6 ትንሣኤ፡ ); ሕይወተ፡ ምውታን፡ (Platt ሕይወት፡ እምውታን፡ ) .

ḥǝywat , ሒወት፡ ḥiwat , ሕይወታት ḥǝywatāt
ሕይወታት ḥǝywatāt አነአ፡ ወሀብክዎአ፡ ኵሎአ፡ እምሕይወታትአ፡ ‘Io gli ho dato tutto, più di ogni altra creatura^it’ 69 § 174 (ed.), 44 § 174 (tr.) (‘«di ogni altra creatura»: testo ʾemḥeywatātʾe ; il plurale di ḥeywat «vita» non è attestato; il siginficato del passo è oscuro.’ 44 n. 142)

Grébaut
ሕይወት፡ ḥǝywat , ሕይወታት፡ ḥǝywatāt «vie^fr, âge^fr» ― ድኅነነት፡ , ዕድሜ፡ Ms. BNFabb217, fol. 29r.
62

Leslau
ሕይወት ḥǝywat , ሒወት ḥiwat life^en, lifetime^en, healing^en, good health^en, salvation^en, restoration^en, state^en, situation^en
used in oaths, e.g. ሕይወተ፡ ፈርዖን፡ ከመ ḥǝywata faraʿon kama by the life of Pharaoh^en 252b

Cross-references: for ነፍሰ፡ ሕይወት፡ ነፍስ፡ (Leslau)

በጥሪቃ

patricia^la( بَطْرِيقَةٌ ): ዛቲ፡ ይእቲ፡ ቀዳሚት፡ በጥሪቃ፡ ዘሀገረ፡ ቍስጥንጥንያ፡ Lud. e Vit. Dan.

ኪዳን

, m. et fem. , ኪዳናት፡

1)stipulatio^la, testamentum^la, μαρτύρια 4 ( ተካየደ፡ n. 1); ኪዳን፡ ዘጽኑዕ፡ διαθήκη ; መጽሐፈ፡ ኪዳን፡ (sc. Herodis moribundi) ; መጽሐፈ፡ ኪዳን፡ ዘእግዚእነ፡ ኢየሱስ፡ ክርስቶስ፡ inscriptus est libellus Aethiopicus (exstat in Bibliotheca Stuttgartiensi et in Abbadiana Cod. LI. XC. CIC); Maria ornatur epitheto ኪዳነ፡ ምሕረት፡ ( testamentum gratiae^lavel misericordiae^la), ut: ሰላም፡ ለኪ፡ ኪዳነ፡ ምሕረት፡ II Sal. Mar.; 87; etiam de libris V.T. et : ኪዳን፡ ብሊት፡ ወሐዳስ፡

2)foedus^la, pactum^la, διαθήκη , et hominum et Dei: ኪዳንክሙ፡ ዘምስለ፡ ሲኦል፡ ; ; ; ; ዛቲ፡ ይእቲ፡ ኪዳኖሙ፡ እንተ፡ ኀቤየ፡ ; ነገረ፡ ኪዳን፡ ; ሕገ፡ ኪዳኑ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ; ; ትእምርተ፡ ኪዳን፡ ; ኪዳነ፡ ጼው፡ ; እሠይም፡ ለከ፡ ኪዳነ፡ ; ; ; አነ፡ ሤምኩ፡ ኪዳነ፡ ኀበ፡ አበዊከ፡ ; እሁብ፡ ኪዳነ፡ ምስሌክሙ፡ ; ; ኣቀውም፡ ኪዳነ፡ ምስሌከ፡ ; ; ; ; አቀመ፡ ሎቱ፡ ኪዳነ፡ ሰላም፡ ; ; ኪዳነ፡ ተካየድኩ፡ ምስለ፡ ; ኪዳን፡ እንተ፡ ተሠርዐት፡ ሎሙ፡ ; እለ፡ ቦኡ፡ ውስተ፡ ኪዳን፡ ; ዐቀበ፡ ኪዳነ፡ ; ክሕዱ፡ ኪዳነ፡ ; vel ነሠተ፡ vel ኀደገ፡ vel መነነ፡ ; አይሁድ፡ እለ፡ መነኑ፡ ኪዳናተ፡

3)promissum, pollicitatio: ግበሩ፡ በከመ፡ ኪዳንክሙ፡ ; ኪዳናቲከ፡ ; ተካየዶሙ፡ ኪዳናተ፡ ከመ፡ ይክሐድዎ፡ ለኢየሱስ፡ ; ; ; al. creberrime.

kidān (Dillmann 2) pact^en ‘patto^it’ ወበረከቱ፡ ወጽንዐ፡ ትዕግሥቱ፡ ወሞገሰ፡ ኪዳኑ፡ የሀሉ፡ ምስሌነ፡ ‘La sua preghiera a la sua benedizione, la costanza delle sua pazienza e la grazia del suo kidān siano con noi.^it’ 2 § 4 (ed.), 2 § 4 (tr.); ወተካየድኩ፡ ኪዳነ፡ ምስለ፡ ሰብአ፡ ይእቲ፡ ሀገር፡ ወይእቲ፡ ደብር፡ በቅድመ፡ ኢዮስያስ፡ አቡየ፡ ከመ፡ ኢይባዕ፡ ውስተ፡ ምድሮሙ፡ እመሂ፡ መኰንን፡ አው፡ አፈ፡ መኰንን፡ ‘J’ai fait un pacte avec les gens de ce pays et de ce couvent devant mon père Iyosyās, [en promettant] que personne n’entre dans leur terre, ni le gouverneur, ni le procureur (afa) du gouverneur,^fr’ 26 l. 17–19 (ed.), 30 l. 2–5 (tr.) (‘«kidān»: propriamente «patto», come ben noto, è termine tecnico della agiografia etiopica; indica l’accordo stipulato tra Cristo ed il santo, in vita, sulla sua sorte terrena e post mortem, e sulle benedizioni concesse a coloro che pregheranno il santo e ne celebrerano il tazkār , la «commemorazione»; vd. CI-CII ; .’ 2 n. 9)

Leslau
ኪዳን kidān covenant^en, pact^en, treaty^en, testimony^en, alliance^en, will^en, testament^en, promise made by God to the Virgin^en 301a

ዜና

, m. et fem. , ዜናት፡

1)nuntius^lai.e. res nuntiata: ዛቲ፡ ይእቲ፡ ዜና፡ 1 ; ዜና፡ ሠናይ፡ ; ; በእንተ፡ ዜና፡ ዘይመጽእ፡ ; ; ; ; እምድኅረ፡ በጽሐ፡ ዜና፡ ቅትለቱ፡

a)nuntius laetus^la: ; ; ወጻእነ፡ ከመ፡ ንስብክ፡ ዜና፡ ወንጌል፡ ቅዱስ፡ ውስተ፡ ኵሉ፡ ዓለም፡ ; ; ብእሴ፡ ዜና፡ laeta annuntians^la ; ሰብአ፡ ዜና፡ ; ( በዓል፡ ) ዘዜና፡ ዘገብርኤል፡ ( festum^la) annuntiationis Gabrielis^la, Cod. Mus. Brit. XXIX, n. 38.

b)pro concreto: nuntius^la, መጽአ፡ ዜና፡ ኀበ፡ ሳኦል፡ ἄγγελος ; ወዝንቱ፡ ዜና፡ መጽአ፡ εὐαγγελιζόμενος .

c) ዘተኀጥአ፡ ዜናሁ፡ de quo nuntius desideratur^lavel deest^la( Verschollener^de) F.N. 42,13; divortium permittitur በእንተ፡ ተኀጥኦ፡ ዜና፡ F.M. 12,7.

d)praenuntiatio^la: ፈጻሜ፡ አምሳል፡ ወዜና፡ impletor typorum et praedictionum,

2)fama^la

a)rumor^la, ἀκοή ; ዜና፡ ኄራት፡ φήμη ἀγαθή ; ይሰምዕ፡ ዜና፡ ἀγγελία ; ወተሰምዐ፡ ዜናሆሙ፡ እስከ፡ ርሑቅ፡ ብሔር፡ .

b)existimatio^la, nomen^la: ንግሥተ፡ ሳባእ፡ ሰምዐት፡ ዜናሁ፡ ለሰሎሞን፡ ὄνομα ; ሕሡም፡ ዜና፡ ; ተሰምዐ፡ ዜናሁ፡ ወዝክሩ፡ ሠናይ፡ ; ሠናይ፡ ዜና፡ በኂሩት፡ ወበንጽሕ፡ („bona fama probitatis et castitatis“ Lud. e Vit. Sam.

3)in specie nuntius de valetudine^lavel salute alicujus, quare passim vertere licet res^laalicujus vel quomodo^laaliquis se habeat^la: ተስእሎሙ፡ ዜናሆሙ፡ πῶς ἔχετε ; ከመ፡ ይስማዕ፡ ዜናሃ፡ ለአስቴር፡ ዘከመ፡ ሀለወት፡ ; አነ፡ እልእክ፡ ኀበ፡ አቡከ፡ ከመ፡ ይንግርዎ፡ ዜናከ፡ ; ዜናሆሙ፡ ንሣእ፡ ; ከመ፡ ታእምሩ፡ ዜናየ፡ ; ; .

4)narratio^la, res novae^la, res gestae^la, historia^la, res^la: Deus n. 1065nos edocuit በእንተ፡ እላንቱ፡ ፪ ዜናት፡ F.M. 3,3; በከመ፡ ተጽሕፈ፡ በዜናቲሆሙ፡ ለቅዱሳን፡ ; ንጽሕፍ፡ ዜናሁ፡ ለአፈ፡ ወርቅ፡ ; ዜናሆሙ፡ ለእለ፡ ነግሡ፡ እምድኅረ፡ ኵርሽ፡ ; ዜናሁ፡ ለእስክንድር፡ ; ዜና፡ አይሁድ፡ Jsp. in tit. ( ተዛወገ፡ ); enarratio^la, exposito^la, ut: ዜና፡ ሃይማኖት፡ ª.

(Dillmann 4)

a) ዜና፡ ሐቃላውያን፡ zenā ḥaqālāwǝyān ወአመ፡ ካልእት፡ ዓመተ፡ መንግሥቱ፡ ለማር፡ ገላውዴዎስ፡ ተጸገወት፡ ቤተ፡ ክርስቲያን፡ ጸጋ፡ መዊእ፡ እምእግዚአብሔር፡ ክቡር፡ ወልዑል፡ ወተወጥነት፡ ግብር፡ ዘጽሕፍት፡ ውስተ፡ ዜና፡ ሐቃላውያን። ‘In the second year of the reign of Mar Gälawdewos the Church received the grace of victory from God glorious and the most high and tribute was begun which is written in the account of farmers^en’ 19 § 26 (ed.), 11 § 26 (tr.) (‘ ዜና፡ ሐቃላውያን could have been an important document of the royal court in which the list of taxes was recorded.’ 11 n. 40), ሐቀላዊ፡

b) ዜና፡ አዝማናት፡ zenā ʾazmānāt chronicle^en ‘Chronik^de’ ንወጥን፡ ጽሒፈ፡ ዜና፡ አዝማናት፡ ዘኮነ፡ በመዋዕለ፡ ነገሥት፡ ርቱዓነ፡ ሃይማኖት። ‘wollen wir beginnen, die Chronik dessen zu schrieben, was sich in den Tagen der rechtgläubigen Könige zugetragen hat^de’ 1 l. 2–3 (ed.), 1 l. 2–3 (tr.) (‘So lautet in der äthiopischen Übersetzung auch der Titel der Universalgeschichte des Walda-ʿAmid (al-Makīn): tārika bzw. zēnā azmānāt .’ 1 n. 1), ዘመን፡

Leslau
ዜና፡ ሐሰት፡ zenā ḥassat false report^en, ሐሰት፡ 246a

ዘ

et ( gramm.§ 147; gramm.§ 169,5).

A): m. ዘ፡ , fem. እንተ፡ , እለ፡ qui^la, quae^la, quod^la.

1)De constructione hujus pronominis ( gramm.§ 201; § 202).

a)Formae pronominis secundum numeros et genera variantur, ut: ኢየሱስ፡ ዘተብህለ፡ ክርስቶስ፡ ; ምድር፡ እንተ፡ ኢኮነት፡ እንቲአከ፡ ; ; ; አጥባት፡ እለ፡ ኢሐፀና፡ ; ቢጾሙ፡ እለ፡ ውስተ፡ ካልእ፡ ሐመር፡ ; sed ubicumque nomen, ad quod referatur, praemissum est, ዘ፡ simplex (tamquam nota relationis generalis) sufficere potest, ut: አንስትያ፡ ዘኀረዩ፡ (quas) ; አባግዕ፡ ዘአልቦ፡ ኖላዌ፡ ; . (De እንተ፡ qui^lapro ዘ፡ vid. infra sub B,2).

b)Pronomen relativum in Accusativo positum esse, aut e contextu subintelligitur, ut: ቃል፡ ዘይቤሎሙ፡ ; ዐጸደ፡ ወይን፡ ዘወሀቦ፡ ለዮሴፍ፡ ; ; aut pronomine sive verbo sive notae Accusativi suffixo notatur: እብን፡ እንተ፡ መነንዋ፡ ; አሕዛብ፡ እለ፡ አውፅኦሙ፡ ; አምላክነ፡ ዘኪያሁ፡ ተወከልነ፡ . Genitivus pronomine ei nomini, a quo Genitivus pendet, suffixo notatur, ut: አመት፡ እንተ፡ ስማ፡ አጋር፡ ancilla^la(quae nomen ejus i.e.) cujus nomen Agar^la ; ሕዝብ፡ እለ፡ ኢትሰምዕ፡ ነገሮሙ፡ . Praepositiones pronomini relativo

α)vel (sicut in aliis linguis Semiticis) postponuntur eaeque pronomine suffixo (ad idem nomen ad quod refertur relato) munitae: ምድር፡ እንተ፡ ውስቴታ፡ ነበረ፡ terra^la(quae in ea i.e.) in qua habitaverat^la ; ; ; ዘመጻእኪ፡ ኀቤሁ፡ ad quem venisti^la .

β)vel (quamquam rarius) praemittuntur: ወኵሉ፡ ውስተ፡ ዘወድቀ፡ በድኖሙ፡ καὶ πᾶν ἐφ᾽ ὃ ἂν ἐπιπέσῃ ; በኵሉ፡ በዘአመከሮ፡ ; ሰይፍ፡ በዘይቀትለነ፡ ; ; ; ; ; ; ; ጽንዕ፡ በዘ፡ ይትዌከሉ፡ ረሲዓን፡ ; ; ; ; ; .

γ)denique et praemittuntur et suffixo munitae postponuntur: በዘቦቱ፡ ; ; ; ; ; . – Pronomini relativo, ubi ratione modo dicta complementum pronominis suffixi adjectum est, passim ለ፡ praefigitur, quo illud pronomen suff. ad referendum esse significetur: ለእለ፡ ውስቴቶሙ፡ ሀሎከ፡ ἐν οἷς σὺ εἶ ; ወቦ፡ ለዘወሀቦ፡ et erat cui dedit^la ; አልቦ፡ ለዘየኀፍሮ፡ nemo est quem vereatur^la(ne interpreteris: nemo est qui eum vereatur^la)

c)Praepositiones longiores quae secundum legem sub b,β dictam praeponendae erant, pronomini relativo postponere licet: ዘእምነ፡ (pro እምነ፡ ዘ፡ ) ; ; እለ፡ እምኀበ፡ ; እንተ፡ ኀበ፡ ; ዘኀበ፡ ; ; n. 1030 ዘእምአመ፡ .

d)nonnumquam in Accusativo loci et temporis, ponitur: መካን፡ እንተ፡ ὁ τόπος ἐν ᾧ ; ፭ ዓመት፡ ዘ፡ ἐν οἷς ; ; . . ; .

e)Enunciationem relativam ei nomini, cui apposita est, postponere non necesse est sed etiam praemittere licet, ut: ኢትእርዩ፡ ዘወድቀ፡ እክለ፡ . ; ; . Nec raro illud nomen attractione in enunciationem relativam transmittitur: ዛቲ፡ ይእቲ፡ ዳግሚትየ፡ ዘጸሐፍኩ፡ መጽሐፈ፡ (pro መጽሐፍ፡ ) ; ; ; ; ; ; (plura gramm.§ 201).

2)De significatione pronominis.

a), ubi nomen ad quod referatur non memoratum est exponitur

α)is qui^la, ejus qui^la, ei qui^laal.: ብፁዓን፡ እለ፡ ይላሕዉ፡ beati ii qui lugent^la ; ምንተ፡ እረግም፡ ዘእግዚአብሔር፡ ኢረገመ፡ (eum quem) ; ደመ፡ ዘቀተለ፡ (ejus qui) ; ዕሤተ፡ እንተ፡ ገበርኩ፡ ሠናይተ፡ praemium ejus quod feci boni ; ዘእለ፡ eorum qui^la ; ለእለ፡ ይፈቅዱ፡ ይትፈወሱ፡ አሕየዎሙ፡ (eos qui) ; ምስለ፡ እለ፡ ሞቱ፡ (cum iis qui mortui sunt) ; እእሪ፡ እክለ፡ ኀበ፡ እለ፡ ረከብኩ፡ ሞገሰ፡ (apud eos apud quos) .

β)quicumque^la, quisquis^la, ; ; ; ; ; ; ; , al.; ( ዘኮነ፡ col. 864); በዘፈቀድከ፡ ኰንን፡ ኪያየ፡ (quocumque modo volueris) ; et duplicatum ዘዘ፡ . At plerumque ኵሉ፡ ዘ፡ , ut: ኵሉ፡ ዘታሕተ፡ ሰማይ፡ ; ኵልክሙ፡ እለ፡ πάντες ὅσοι ; ; al. crebro.

γ)si quis^la: ዘርኢከ፡ እምውስቴቶሙ፡ ጠቢበ፡ ትልዎ፡ τίς σοφός ; αὐτῷ προσκολλήθητι ; ዘኪያሃ፡ አፍቀረ፡ አፍቀረ፡ ሕይወቶ፡ ; ; .

δ)qualis^la: እመ፡ ትገብር፡ ሠናየ፡ አእምር፡ ለዘ፡ ትገብር፡ τίνι ; ምንዳቤ፡ ዘኢኮነ፡ እምቅድመ፡ ዓለም οἵα ; mos ዘኢኮነ፡ እምቅድመዝ፡ Org.

ε)de ለእለ፡ quot^la, quotcumque^la ለለ፡ col. 25.

b) ዘ፡ crebro pronomine Latinorum neutro exponendum est: አልቦሙ፡ ዘይበልዑ፡ non habebant quod ederent ; ; ; ; al.; rarius እንተ፡ pro neutro usurpatur, ut: አድኅነኒ፡ እምእንተ፡ እፈርህ፡ ῥῦσαί με ἐκ τοῦ φόβου μου apocr.

c) ዘሂ፡ – ዘሂ፡ alius^la– alius^la ; ; ; ናሁ፡ እለሂ፡ – ወእለሃ፡ .

d)de ቦ፡ ዘ፡ vel ቦ፡ እለ፡ quidam^la, et^la ቦዘ፡ – ቦዘ፡ alius – alius^la ቦ፡ col. 481.

e)de አልቦ፡ ዘ፡ nullus^la, nihil^la አልቦ፡ col. 717.

f)de ከመዘ፡ quasi^la, tamquam^laet ዘከመ፡ sicut^la ከመ፡ col. 827.

g) ወዝኒ፡ ዘ፡ ; ; et plerumque ወዘ፡ quod autem ad id attinet quod^la ; ወዘኒ፡ ይቤ፡ ; ; ወዘሰ፡ ነገረ፡ ሞት፡ quod autem ad mortem attinet^la .

B)Conj.

1) ዘ፡

a)quod^la( daß^de)

α)ad complendam et exponendam notionem antea brevius significatam: ምንትኑ፡ ውእቱ፡ ዝንቱ፡ ዘአፍጠንከ፡ ረኪበ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; .

β)post interrogationem, ubi causa interrogationis exponitur: ምንተ፡ ኮንከ፡ ዘተማሕፀንከ፡ በምሥዋዕ፡ τί γέγονέ σοι ὅτι πέφευγας ; ; ; . ; .

γ)eo quod^la: አሕየውኪ፡ ነፍሰኪ፡ ዘአፍጠንኪ፡ ወሪደ፡ σπεύσασα .

δ)post verba impersonalia: ኢአከለክሙኑ፡ ዘረዐይክሙ፡ ; ; ምንተ፡ ይበቊዐነ፡ ዘነሐዩ፡ ; ; ; ደለወኒ፡ ዘአሕመምከኒ፡ ; ይመስለክሙኑ፡ ዘሐሰተ፡ ይብል፡ ; Dan. apocr. 13,6; ; ; n. 1031 ; .

ε)quod^la, quia^la: ነስሐ፡ እግዚአብሔር፡ ዘአንገሦ፡ ; ኣአኵተከ፡ ዘኢረሰይከኒ፡ ; ሴልየ፡ ዘርሕቀ፡ .

ζ)Ubi enunciationis pars quaedam cum negatione emphatice praemissa est, ejus praedicatum ope conjunctionis ዘ፡ adjicere amant: non est quod^la, ut: ኢኮነ፡ እንበይነ፡ ዝሙት፡ ዘእነሥኣ፡ ; አኮ፡ በኅብስት፡ ክመ፡ ዘየሐዩ፡ ሰብእ፡ ; ; ; nec non: አኮ፡ ዘሞተት፡ (non est quod i.e.) nequaquam mortua est^la ; ; et አልቦ፡ ዘትትጋአዙ፡ በፍኖት፡ .

η) ቦ፡ ዘ፡ vel ቦኑ፡ ዘ፡ num est quod?^la ; ; ; ( ቦ፡ col. 482) et አልቦኑ፡ ዘ፡ nonne est quod?^la .

θ) እፎ፡ ዘ፡ quomodo est quod^lasub. እፎ፡ col. 807.

ι) ሕቀ፡ ክመ፡ ዘእም፡ haud multum abfuit quin^la ሕቀ፡ col. 98.

b)cum^la, si^la, ; .

2) እንተ፡ a poëtis pro ዘ፡ usurpatur: quod^la, ut: ሰላም፡ ለከ፡ እንተ፡ ነበርከ፡ ዕቁደ፡ ; ሰላም፡ ለበርኳስስ፡ ከመ፡ ያርኁ፡ ወይዕጹ፤ እንተ፡ አድምዐ፡ ሢመተ፡ ለእግዚአብሔር፡ ውስተ፡ አንቀጹ፡ ; ሰላም፡ ለዩሐንስ፡ ወአቡቂር፤ እንተ፡ ነበሩ፡ ኅቡአ፡ በእለ፡ እስክንድርያ፡ ሀገር፤ ; ሰላም፡ ለአቃርዮስ፡ እንተ፡ ደለዎ፡ ርእይ፤ ; al. creberrime. Sed aliis in locis pro masc. ዘ፡ usurpatum videtur ( Lud. in 363), ut: ሰላም፡ እብል፡ ለብእሲ፡ ምእመን፤ እንተ፡ ይሰመይ፡ ጎልያን፡ ; ( ሰላም፡ ) ለረድአ፡ ጳውሎስ፡ ቲቶ፡ እንተ፡ አፍቀሮ፡ (sc. Paulus) ; al. ( እንተ፡ duarum syllabarum poëta maluit quam ዘ፡ monosyllabum. Si quis እንተ፡ idem quod እንዘ፡ esse putaverit, opponendum videtur, quod nulla ratio conspicua est, cur poëta እንዘ፡ uti noluerit).

3) ዘ፡ cum praepositionibus compositum,

a) በዘ፡

α)cum^la, dum^la: ወለደት፡ሎቱ፡ወልደ፡በዘረሥአ፡ ; ; ; ; quamvis^la .

β)ut^la( quo^la), sive consecutivum sive finale, plerumque : ( ὥστε ); ለምንት፡ ትትናገር፡ በዘ፡ ይሰምዑ፡ ሕዝብ፡ ; በዘ፡ ይረክበክሙ፡ እኩይ፡ τοῦ κακῶς εἶναι ὑμῖν ; ገብሩ፡ በዘ፡ ያምዕዑኒ፡ ; በዘ፡ ይትናዘዙ፡ εἰς παράκλησιν ; ; እሁቦሙ፡ ልበ፡ በዘ፡ ያአምሩኒ፡ τοῦ εἰδέναι ; ; ; ; ; ; ; ; ; rarius , ut .

γ)pro eo quod^la, .

b) እምዘ፡

α)ex quo^la(tempore): እምዘ፡ ተወልደ፡ ; እምዘ፡ ተፄወውነ፡ ; .

β)postquam^la, ( ubi^la, quum^la): እምዘ፡ ጌሠ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; , al.

α) በእንተ፡ ዘ፡ pro eo quod^lavel propterea quod^la ; ; ; .

β) ህየንተ፡ ዘ፡ loco ejus quod^la( cum^la) ;

γ) እንበይነ፡ ዘ፡ ideo quod^la

እለ፡ ʾǝlla associative referring to ‘X and his associates/followers’ መዓልተ፡ ይውዕል፡ እንዘ፡ ይሴአል፡ መጻሕፍተ፡ እምነ፡ ማእምራን፡ እለ፡ አባ፡ ሠርፀ፡ ድንግል፡ ላዕሌሆሙ፡ ሰላም፡ ‘Seine Tage verbrachte er damit, die Gelehrten, wie den Abba Śarṣa-Dengel und andere — das Heil sei über ihnen — nach den Schriften zu befragen^de’ 6 l. 4-6 (ed.) , 6 l. 9-11 (tr.) (‘Äth. ella . Hier nicht als Plural des Relativpronomens zu deuten (+ PN = die Leute des PN; übersetzt »os familiares«) sondern als Pluralmorphem vor Eigennamen mit der Bedeutung »Leute wie z.B. PN und Genossen; vgl. 3 l. 22, 28 (ed.) , 5 l. 27; 6 l. 4 (Ḥamalmāl et ses compagnons«).’ 6 n. 16 )

ግብር

, m. et fem. , ግበር፡ et ግብራት፡

1)actio^la, efficacia^la, ἐνέργεια .

2)labor^la, operatio^la, opera^la, opus^la( Arbeit^de): ሀቦ፡ ግብሮ፡ በአምጣነ፡ ኀይሉ፡ ; ኢትትማከር፡ ምስለ፡ ሀካይ፡ በእንተ፡ ግብር፡ ; materfamilias ትሁቦን፡ ግብሮን፡ ለአእማቲሃ፡ ; ; ግብረ፡ ሐቅል፡ ; ; ; ስድስተ፡ መዋዕለ፡ ግብር፡ ; ; ; ; ; ጳውሎስ፡ ይሴሰይ፡ እምግብረ፡ እደዊሁ፡ ; ይሴሰዩ፡ በግብረ፡ እደዊሆሙ፡ ; አብሕርት፡ ወአፍላግ፡ ይፌጽሙ፡ ግብሮሙ፡ .

a)negotium^la: ; ኢኮነ፡ ግብረ፡ አሐቲ፡ ዕለት፡ ወኢኮነ፡ ግብረ፡ ሰኑይ፡ ; ኵሉ፡ እለ፡ ይገብሩ፡ ግብረ፡ ንጉሥ፡ ; ብየ፡ ግብር፡ በዘ፡ አሐውር፡ Lud. e Vit. Sam.

b)officium^la, munus^la: አግብኦ፡ ውስተ፡ ግብሩ፡ ; ኢይግበር፡ ሕዝባዊ፡ ግብረ፡ ክህነት፡ ; ግብረ፡ ዲያቆን፡ . p. 314.

c)opus^lavel ministerium sacrum^la: ንዋየ፡ ግበሪሆሙ፡ τὰ σκεύη τῆς λειτουργίας ; ; ; ግበር፡ ; እለ፡ ይገብሩ፡ ግብረ፡ እግዚአብሔር፡ .

d)opificium^la, ars^la: ተምህሮ፡ ግብረ፡ እድ፡ ; ; ; ; ይትሜሀር፡ ግብረ፡ ኀጺን፡ ; እለ፡ ኵሎሙ፡ ይጠብቡ፡ በግብሮሙ፡ ; figuli .

3)opus^la( Werk^de) quod quis producit,

a)Dei, creatura^la, res creata^la: ኵሉ፡ ግብረ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ; ; ; ποίημα ; ; ግብር፡ ዐበይት፡ ; ; ኵሉ፡ ግብራተ፡ ሰማይ፡ ; እስከ፡ ይትገበር፡ ሐዲስ፡ ግብር፡ .

b)hominum, artificium^la, opificium^la: ኮነ፡ ይገብር፡ ግብረ፡ ብርት፡ ወኀጺን፡ ; ግብረ፡ ማእነም፡ ; ግብረ፡ እብን፡ ; ; ግብረ፡ ብርት፡ ; ግብረ፡ ኬንያ፡ ; ; ; πλάσμα figmentum^la ; poëma ; idola ግብረ፡ እደው፡ ; ; ; ; al.

c)quae labore parta est merces^la , vel qui a planta producitur fructus^la: ሐሰት፡ ግብራ፡ ለዘይት፡ .

4)actio^la, factum^la, facinus^la, opus^la, agendi ratio^la, facinora^la, opera^la: ዛቲ፡ ግብር፡ haec actio^la ; ኵሉ፡ ግብሩ፡ ድሩክ፡ ; ; ቀዳሜ፡ ኵሉ፡ ግብር፡ ምክር፡ ; τὸ πραχθέν ; ነኪር፡ ግብሩ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ; ; ግብረ፡ ጽድቅ፡ ; ግብረ፡ ዐመፃ፡ ምግባሮሙ፡ ; ከመ፡ ይግበሩ፡ ግብረ፡ ሠናየ፡ Platt; ዐቢየ፡ ግብረ፡ ፈጸምከ፡ ; ግብረ፡ እደዊሆሙ፡ ; τὰ ἔργα ; ; ; ; ; ; ; ሠናየ፡ ግብረ፡ ገብረት፡ ላዕሌየ፡ .

a)peractio^la: ለግብረ፡ ጌጋይ፡ ወኀጢአት፡ 5.

b)factum^la, oppos. verbo et consilio: ከመ፡ ንግበራ፡ ለዛቲ፡ ምክር፡ ግብረ፡ ; ; በግብር፡ de facto^la, re^la, revera^la(aliâs በአማን፡ ) Chrys. crebro. n. 1164

c)res agenda^lavel gerenda^la, res gesta^la, acta^la: ; ; ; ; ግብረ፡ ልኡካን፡ vel ሐዋርያት፡ inscriptus est liber πράξεις τῶν ἀποστόλων Acta Apostolorum^la; nonnumquam ግብር፡ nudum, ut .

5)res^la: ለዝ፡ ግብር፡ εἰς αὐτὸ τοῦτο ; ኵሉ፡ ግብራ፡ ለገነት፡ መንክር፡ ወመድምም፡ ; ሠለስቱ፡ ግብራት፡ τρία ; ነኪር፡ ግብር፡ ξένον τι Platt; ግብራቲሁ፡ ለዝ፡ ዓለም፡ ; ግብራት፡ ዓለማውያት፡ ;

a)causa^la: በእንተ፡ ሠላስ፡ ግብራት፡ ; Lud. e Mss. Colb.

b)ratio^la, modus^la: ምንት፡ ግብረ፡ ዓመት፡ በዝናማት፡ ; በአይ፡ ግብር፡ Lud.; docuit eum ኵሎ፡ ግብረ፡ ምንኵስና፡ Lud. e Vit. S.; ግብረ፡ አናቅጽ፡ . p. 305 n. 16.

6)necessitas^la: እስመ፡ ግብሩ፡ ውእቱ፡ ከመ፡ ያብእ፡ መሥዋዕተ፡ ; de necessitate corporis, euphemistice: ወረደ፡ እምገመል፡ በእንተ፡ ግብረ፡ ሥጋ፡ Adv.

a) በግብር፡

α)per vim^lavel per necessitatem^la, ; ; ; ; ; በግብር፡ ዘእንበለ፡ ፈቃዱ፡ .

β)necessario^la, omnino^la, utique^la( jedenfalls^de): በግብር፡ ይከውን፡ ዘነበበ፡ ዮናስ፡ πάντως .

b) ግብር፡

α)necessario^lavel ad significandum oportet^la, necesse est^la: ግብር፡ ይመጽእ፡ መንሱት፡ (necessario veniet i.e. necesse est veniat) ; ; ; ;

β)omnino^la, sane^la, πάντως .

7)opus praestandum i.e.

a)tributum^la, vectigal^la τέλος ; φόρος , ከመ፡ የሀቡ፡ ግብረ፡ ; ርኡሰ፡ ግብር፡ ; ይሁብዎ፡ ግብረ፡ በበዓመት፡ .

α)collatio^la, λογία

β)reditus^la: p. 303 n. 10.

b)opera serva^la, angaria^la: እለ፡ ይቀውሙ፡ ላዕለ፡ ግብር፡ ἐργοδιωκτοῦντες .

gǝbr , gǝbar , gǝbrāt

1) (Dillmann 7 a) ግብረ፡ እስላም፡ gǝbra ʾǝslām ‘tax of Muslims’, meaning unknown (see Conti Rossini’s comment below) ነበረ፡ ፮ግብር፡ ፩ቅዴታ፡ ወ፩ጸማጅ፡ ወ፩ግብረ፡ እስላም፡ ‘il y avait 6 impôts: un était le qedētā; un était le ṣamāǧ; un le gebra eslām^fr’ 75 l. 27–28 (ed.), 91 l. 4–5 (tr.) (‘Mot à mot: impôt des Musulmans; je n’en sais pas le véritable caractère, ni s’il s’agit d’un impôt particulier sur les Islamites.’ 92 n. 10), እስላም፡

Leslau
ግብረ፡ ሕማማት፡ gǝbra ḥǝmāmāt the Rite of Passion Week^en see Hammerschmidt in 117, 233a–b, ሕማም፡

Cross-references:

a) for ቤተ፡ ግብር፡ ቤት፡ (TraCES)

b) for ዓቃቤ፡ ንዋየ፡ ግበር፡ ዐቃቢ፡ (TraCES)

መድክም

, fem. መድክምት፡ defatigans^la, molestus^la: ዛቲ፡ ግብር፡ መድክምት፡ ጥቀ፡ ;

ጥሪት

(proprie fem. ), fem. et m. , ጥሪታት፡ , res quaestu partae^la, possessio^la, opes^la, bona^la, facultates^la, peculium^la: πόνοι ; κτῆσις ; ; ; ; ጥሪት፡ ብዙኅ፡ ; ; ; ; ; κτῆμα ጥሪት፡ ክቡር፡ ; ; ; ; ; ὑπάρχοντα ; ; ብዙኅ፡ ጥሪት፡ πλῆθος ἀγαθωσύνης ; ለጥሪትክሙ፡ ; ; al.; θρέμματα ; ; ; ሕዝበ፡ ክህነት፡ ወመንግሥት፡ ውእቱ፡ ወጥሪት፡ ውእቱ፡ ( סְגֻלָּה ) ; Chrys. crebro; ዛቲ፡ ጥሪታት፡ ; ; አጥርዮ፡ ጥሪታት፡ F.N. 24,4.

ፊደል

, m. et fem. , ፊደላት፡ , passim ፊዳላት፡ [nominis forma est insolita, etymon obscurum; conjicias radicem ፈደለ፡ cum בדל vel فصل cognatam significasse separare^la, distinguere^la, unde ፊደል፡ pars^laverbi separata^la, singula^lai.e. litera^la] litera^laalphabeti (cum pronuntiata tum scripta): ዛቲ፡ ፊደል፡ τόδε τὸ στοιχεῖον ; Lud. ex Enc. Patr.; ሆህያተ፡ ፊደል፡ ; Chrys. ho. 9; F.N. proleg.; ፊደላት፡ F.N. proleg.; ( . ተላዕልዐ፡ ); ካህን፡ ይኩን፡ ከመ፡ መሃሬ፡ ጽሕፈት፡ ዘይጽሕፍ፡ ቅድመ፡ ፊደላተ፡ በእዴሁ፡ ወእምዝ፡ ይኤዝዞሙ፡ ለሕፃናት፡ ከመ፡ ይጽሐፉ፡ በአምሳሊሁ፡ F.M. 2,11 ( ሆሄ፡ col.1); Cod. Mus. Brit. ; in et etiam alphabetum^la: ደቂቀ፡ ኖኅ፡ ፫ ሴም፡ ያፌት፡ ካም፤ እምደቂቀ፡ ሴም፡ ተናገሩ፡ ፳ወ፭ ልሳናተ፡ ወጸሐፉ፡ እምነ፡ ፊደላት፡ ፷ ዘውእቶሙ፡ ዐረቢ፡ ሶርያ፡ አጋዊ፡ (sic) ዕብራዊ፡ ፋርሳዊ፡ ከለዳዊ፡ ህንዲ፡ ሲኒ። ወእምደቂቀ፡ ካም፡ ተናገሩ፡ ፴ወ፪ ልሳናተ፡ ወጸሐፉ፡ እምነ፡ ፊደላት፡ ፮ ዘውእቶሙ፡ ቅብጢ፡ ኖቢ፡ ባሻ፡ ቂልቂ፡ ፍልስጥዒ፡ ቍብሻ። ወእምደቂቀ፡ ያፌት፡ ተናገሩ፡ ፲ወ፭ ልሳናተ፡ ወጸሐፉ፡ ፮ ፊደላተ፡ ዘውእቶሙ፡ ዮናናዊ፡ ሮማዊ፡ አፍርንጋዊ፡ ገርጋኔ፡ (sic) አርማናዊ፡ እንድልሽ። ወኵሎሙ፡ ኮነ፡ ፸ወ፪ ልሳናት፡ እለ፡ ቦሙ፡ ፊደል፡ ፳ ወእለ፡ አልቦሙ፡ ፊደል፡ ፶ወ፪ Voc. Ae.; ፊደለ፡ ሮማይስጥ፡ ወቅብጥ፡ ይትዌጠን፡ በሆህያተ፡ (v. በሆህተ፡ ) እልፍ፡ Voc. Ae.; etiam 209. – : ፈደለ፡ ዘ፡ ጻፈ።

ዝ

demonstr. m. ( gramm.§ 62 et § 146,1,a), fem. ዛ፡ , m. ዘ፡ , fem. ዛ፡ , m. እሉ፡ , fem. እላ፡ et እሎን፡ (ut ; ; al. infra), hic^la, haec^la, hoc^la. Formae rarius seorsum scribuntur, ut ; ዘ፡ ነገረ፡ ; እስከ፡ ዛ፡ ዕለት፡ ; ; plerumque verbo aut antecedenti aut sequenti annectuntur, ut: ኢይትከሀልዝ፡ ; ለዝ፡ ; ምስለዛ፡ ; ዝሕዝብ፡ ; ዛትውልድ፡ ; ወዝኮነ፡ ; ዝሰ፡ ; ዛኒ፡ ; ዝኑ፡ . Et absolute (substantivi instar) usurpatur, ut: ዝውእቱ፡ ወልድየ፡ ; ; ዘገብረት፡ ዛኒ፡ ; እምአይቴ፡ መጽኡ፡ እሉ፡ ; ; እምእላ፡ ; እሎን፡ በአማን፡ ዐበይት፡ ኀጣውእ፡ F.M. 7,1; አእትቶ፡ ለዝ፡ ; al.; et aliis nominibus junctum (adjectivi instar), plerumque praemissum: እመ፡ ገብረ፡ ዘቃለ፡ ; ; በዛ፡ በትር፡ ; ; እሉሰ፡ ዕደው፡ ; ; ; እላ፡ ራእያት፡ ; ; ; እሎን፡ አብያተ፡ ክርስቲያናት፡ ; በእሎን፡ መዋዕላት፡ F.M. 4,2; እሎን፡ ተዋስቦታት፡ F.M. 5,17; F.M. 10,1; ግበር፡ ዘኵሎ፡ πάντα ταῦτα ; እሉ፡ ኵሎሙ፡ ; እሉ፡ ክልኤሆሙ፡ τὰ δύο ταῦτα ; እሉ፡ ክልኤቱ፡ ; እሉ፡ ሠለስቱ፡ ; በእላ፡ ሠለስቱ፡ ; ante : ምንትኑዝ፡ ዘገበርከ፡ ; ; እሉ፡ እለ፡ ተርፋ፡ ; ; ; ; ; እሉ፡ ኵሎሙ፡ እለ፡ .

a)Pro neutro usurpatur ዝ፡ , ut ; ; ; ; ; ; ዘየዐቢ፡ እምዝ፡ ἰσχυρότερα τούτων ; ; በዝ፡ ባሕቲታ፡ ; ወምስለ፡ ዝኒ፡ ἐν πᾶσι τούτοις ; et fem. ዛ፡ (quamquam rarius), ut: ጸሐፍዛ፡ , vel እሉ፡ , ut: በእንተ፡ ዝንቱ፡ ወበእንቱ፡ እሉ፡ .

b) ዝ፡ – ዝ፡ hic^la– ille^la, unus^la– alter^la: ; ; ዝኒ፡ ወዝኒ፡ ; ወተደመሩ፡ n. 1029 እሉ፡ ምስለ፡ እሉ፡ ; etiam ዝኒ፡ – ዝክቱኒ፡ ; ዝኩ፡ – ዝ፡ .

α) እምዝ፡ post hoc^lavel haec^lai.e. deinde^la, tum^la, tunc^la, deinceps^la, crebro, ut ; ; ; ; ; ; ( καὶ ἐγένετο ); ; ; ( καὶ ἔσται ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

β) ከመዝ፡ talis^la, tale^laet ita^la, sic^la. ከመ፡ col. 827.

γ) እንበይነዝ፡ vel በበይነዝ፡ vel በእንተዝ፡ ob hoc^la, propterea^la, ideo^la በይነ፡ col. 537 et በእንተ፡ col. 775.

δ) በዝ፡ hoc loco, hic^la, Lit.

d) ዝ፡ adverbialiter sumendum videtur: nunc^la, jam^la, ኅድግዝ፡ . – ዝንቱ፡ , ዝኩ፡ , ዝክቱ፡ , ዝየ፡

ዝ

α) እምዝ፡ post hoc^lavel haec^lai.e. deinde^la, tum^la, tunc^la, deinceps^la, crebro, ut ; ; ; ; ; ; ( καὶ ἐγένετο ); ; ; ( καὶ ἔσται ); ; ; ; ; ; ; ; ; ; .

β) ከመዝ፡ talis^la, tale^laet ita^la, sic^la. ከመ፡ col. 827.

γ) እንበይነዝ፡ vel በበይነዝ፡ vel በእንተዝ፡ ob hoc^la, propterea^la, ideo^la በይነ፡ col. 537 et በእንተ፡ col. 775.

δ) በዝ፡ hoc loco, hic^la, Lit.

d) ዝ፡ adverbialiter sumendum videtur: nunc^la, jam^la, ኅድግዝ፡ . – ዝንቱ፡ , ዝኩ፡ , ዝክቱ፡ , ዝየ፡

ዛና

zānā (place name) area in central Tigray

Cross-references: for ሥዩመ፡ ዛና፡ ሥዩም፡ (TraCES)

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose