Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

pars rei conspicua^lavel adversa^la; non usitatur nisi in et st. constr., መንገለ፡ , et praepositionis conjunctionisve vim habet; pronomina suff. per ê^lasibi subjungit ( gramm.§ 166; gramm.§ 167):

A) መነገለ፡

1)versus^la, ad^la, in^la: መንገለ፡ ጽባሕ፡ ; ; ይኔጽር፡ መንገለ፡ ፍኖት፡ ; መንገለ፡ ምድር፡ ; ; ; ; ; ; መንገሌነ፡ ; ይመይጥ፡ እግዚአብሔር፡ ምሕረቶ፡ መንገሌነ፡ ; ; ; ; n. 686aliâs creberrime; ፄወወኒ፡ መንገሌሁ፡ ; feritatem leonum vertit መንገለ፡ የውሀት፡ (in mansuetudinem), Lud.; በቅድሜኪ፡ ወመንገለ፡ ድኅሬኪ፡ Sx. Enc.

2)juxta^la: ኢታቅሞ፡ መንገሌከ፡ ; ; መንገለ፡ ገቦሆሙ፡ .

3)ad^lai.e. quod attinet ad^la( hinsichtlich^de, rücksichtlich^de): መድሎተ፡ ንዋየ፡ ቅድሳት፡ ዘመንገለ፡ ወርቅኒ፡ ወዘመንገለ፡ ብሩር፡ l ; ; ያዕቆብ፡ ጻድቅ፡ መንገለ፡ ሥጋ፡ እኁከ፡ ( dein Bruder dem Fleische nach^de) Cod. Mus. Brit. LIV,7; ዝኒ፡ አኮ፡ ዘመንገለ፡ እግዚአብሔር፡ ዘእነግር፡ κατὰ θεόν ; ዘመንገለ፡ ትስብእቱ፡ , ዘመንገለ፡ መለኮቱ፡ τὸ ἀνθρώπινον , τὸ θεϊκόν

B)Componitur cum aliis praepositionibus

1) በመንገለ፡ (in parte directa ad i.e.) versus^la, juxta^la, praeter^la, ad^la, in^la: በመንገለ፡ ገጽኪ፡ ; በመንገለ፡ የማን፡ ወበመንገለ፡ ፀጋም፡ ; በመንገለ፡ ደወል፡ ; በመንገለ፡ ማእከሉ፡ ; ; .

2) ለመንገለ፡

a)versus^la, ad^la; ለመንገለ፡ መስዕ፡ ; ; ; ; ; ; ; .

b)ad^lai.e. quod attinet ad^la, ( erga^la, apud^la, de^la): ; ; ንለቡ፡ ለመንገለ፡ ክርስቶስ፡ ( wir wollen einsehen in Bezug auf Christus^de),

3) እምነ፡ መንገለ፡ vel እመንገለ፡ a parte^la, ut: Augustus mandavit, ከመ፡ ይጹሩ፡ ሎቱ፡ (Herodi) እክለ፡ እመንገለ፡ የብስ፡ በአግማል፡ ወእመንገለ፡ ባሕር፡ በአሕማር፡

a)versus^la, ad^lavel a^la: እመንገለ፡ አዜብ፡ κατὰ νότου ; ; ; ; .

b)ratione habita^la, quod attinet ad^la, ( a^la, de^la): እኅትየ፡ ይእቲ፡ እመንገለ፡ አቡየ፡ ; ቅሩባኒሁ፡ ለክርስቶስ፡ እመንገለ፡ ሥጋሁ፡ Chrys. ho. 5; እመንገለ፡ ወንጌልሰ፡ κατὰ μὲν τὸ εὐαγγέλιον ; ኢየሐጽጽ፡ እምኔነ፡ እመንገለ፡ ሃይማኖት፡ F.M. 27,8.

4) እንተ፡ መንገለ፡

a)juxta^la, praeter^la, παρά .

b)versus^la ; ; ; .

c)per regionem i.e. per^la ; .

d)circa regionem i.e. circa^la .

5) ኀበ፡ መንገለ፡ versus^la,

Cross-references: Conj.

a) መንገለ፡ (pro መንገለ፡ ዘ፡ ) quo versus^la, quorsum^la: መንገለ፡ ፈለሱ፡ quo transmigraverunt^la ; መንገለ፡ ተግሕሠ፡ Lud. ex ; መንገለ፡ ትፈቅድ፡ ፍና፡ ; etiam: quocumque in loco^la, ut: መንገለ፡ ተክዕወ፡ (ubicumque effusus est), Lud.

b) እመንገለ፡ ዘ፡ ex adverso ejus quod i.e. secus ac^la, ut: ኣአምር፡ ከመ፡ አንተ፡ አሠነይከ፡ ለነ፡ እመንገለ፡ ዘትኄሊ፡ ከመ፡ አንተ፡ አሕሠምከ፡ ለነ፡

አእተተ

II,1amovere^la, removere^la, submovere^la, amoliri^la, auferre^la, tollere^la, n. 763rei vel : ታአትቶ፡ ለዝሉፉ፡ ὦσας αὐτόν ; አእትት፡ ርስሐተ፡ ἐκδύσῃ ῥυπόν ; ታአትትኑ፡ ሕማሞሙ፡ ; ያአትቱ፡ ኵሎ፡ ጽሕሞሙ፡ ; ኣአትት፡ ጥቅሞ፡ ; አእተትከኑ፡ ብርሃኖሙ፡ ለኃጥኣን፡ ; አእተተ፡ ኵሎ፡ ኀጢአተ፡ ርኩስ፡ ; ; ; et እምነ፡ , ut: አነ፡ ኣአትተከ፡ እምገጸ፡ ምድር፡ ; ርኵሰ፡ እምነ፡ አፉሁ፡ ; አእትቱ፡ እምፍኖት፡ እብነ፡ ; ; ; ኢያአትት፡ አዕይንቲሁ፡ እምጻድቅ፡ ; አክሊለ፡ እምርእስ፡ ; አእትት፡ እምኔየ፡ እዴከ፡ ; ; ሰላመ፡ እምሕዝብ፡ ; ; ; ኀጢአተ፡ እምነ፡ ; ; መንጸፈ፡ እምሐቌ፡ ; ልብሰ፡ እምኔሁ፡ ; vel እምላዕለ፡ , ut: አእትት፡ አልባሰ፡ ርሱሐ፡ እምላዕሌሁ፡ ; vel እምቅድመ፡ ; vel እማእከለ፡ ; .

a)omisso Accusativo, ἀπαλλάσσειν .

b)vitam, animam, hominem de^lamedio^latollere^lai.e. interimere^la: ; ከመ፡ ያእትቶሙ፡ ወከመ፡ ይሠርዎሙ፡ ; ኢያእተተ፡ ዘርኦሙ፡ ; ; ሕይወተ፡ ረሲዓን፡ ያአትት፡ ; .

c)omisso Accusativo vehiculi: solvere^la, provehi^la .

d)in arithmetica: deducere^la, detrahere^la, ut: እምዘተረፈከ፡ ፩አእትት፡ Comp. eccl.

ጥቅም

, m. et fem. (ut ; ) { , ትቀም፡ var.}, moenia^la, murus^laambiens vel muri^la: አረፋት፡ ወጥቅም፡ τεῖχος καὶ περίτειχος ; ; προτείχισμα ; አነ፡ እከውና፡ ጥቅመ፡ እሳት፡ ዐውዳ፡ ; የሐንጽ፡ ጥቅመ፡ ዐውደኪ፡ ; φραγμός ; ; χάρακες ; ኣአትት፡ ጥቅሞ፡ τοῖχον ; ወድቀ፡ ጥቅማ፡ ἐπάλξεις ; τεῖχος , τείχη ; ; ውስተ፡ አርእስተ፡ ጥቅም፡ ; ሀገር፡ ዘንኅለ፡ ጥቅማ፡ ; ; ; al. crebro; አረፍተ፡ ጥቅመ፡ ሀገር፡ ὀχυρώματα τείχους ; ; አህጉረ፡ ጥቅም፡ urbes^la( moenibus^la) munitae^la ; ; ; n. 1223vel አህጉር፡ እለ፡ ቦን፡ ጥቅመ፡ ; ; al.; ኢያሪኮ፡ ዕጹት፡ ይእቲ፡ ወጥቅም፡ ዘላዕሌሃ፡ ; ሀገር፡ ዘአልባ፡ ጥቅመ፡ . – Voc. Ae.^la: ጥቅም፡ ዘ፡ ግምብ፡

አእተወ

II,1

1)de personis:

a)domum^la(vel in^lapatriam^la) reducere^lavel deducere^laaliquem; ut exercitum ; uxorem: አእትዋ፡ ኀበ፡ አቡከ፡ ; exsules: ያአትዎሙ፡ ብሔሮሙ፡ ; ኣአትዎሙ፡ ውስተ፡ ብሔሮሙ፡ ; እንዘ፡ ይትፌሥሑ፡ ኣአትዎሙ፡ .

b)sinere^lavel jubere^laaliquem domum^laredire^la: አእተወኒ፡ ነነዌ፡ (v. ውስተ፡ ነነዌ፡ ) .

2)de rebus:

a)importare^la, invehere^la: ኵሎ፡ ጾረ፡ ያአትዉ፡ ኢየሩሳሌም፡ ;

b)domum^laintroducere^laaliquid, .

c)domum^lareferre^lavel reportare^laaliquid, ; ; ኵሎ፡ ታአትዉ፡ ለአንስት፡ ወትሁብዎን፡ ; ; lucrum e mercatura .

α)responsum referre: እስከ፡ ያአትዉ፡ ሎሙ፡ መጽሐፈ፡ .

β)invehere^lafrumenta, messem in horrea, ; ; ; ዘዘርአ፡ ስድሰ፡ ያአቱ፡ ሥልሰ፡ ; ከመ፡ ያእቱ፡ ለከ፡ ተግባረ፡ ማእረርከ፡ .

γ)redire^lafacere^lavel reddere^la, ut vectigal: ያአትዉ፡ ጸባሕተ፡ ለንጉሥ፡ ἀναφέρουσι τοὺς φόρους .

አእኰተ

II,1

1)laudibus celebrare^la, laudare^la, praedicare^la, honorem reddere^laalicui, Acc ; homines, ut: አእኰትዎ፡ ጥቀ፡ ἐπῄνεσαν ; ብእሲት፡ እንተ፡ ኢታኵቶ፡ ለምታ፡ μακαριεῖ ; ( δοξάζειν ); 1 ; Deum: አእኵቶ፡ ለእግዚአብሔር፡ δόξασον ; ሚመጠነ፡ ንክል፡ አእኵቶቶ፡ ; ; ; ; n. 786 ኣአኵተከ፡ εὐλογῶ σε ; αἰνέσατε αὐτῷ ; ᾔνεσαν ; ὑμνεῖν ; ; ὑψοῦν .

2)in specie pro beneficiis acceptis: gratias agere^la( benedicere^la), ; ; ; ; ; ; ; , alicui^la, ut Deo: አእኵቶ፡ ለፈጣሪከ፡ εὐλόγησον ; ; ; εὐχαριστεῖν ; ; ; ; ; ; ; ; ; ጸሊዮ፡ ወአእኵቶ፡ እግዚአብሔርሃ፡ አእኵቶ፡ ; ; hominibus: ; ; አእኵቶ፡ ለዘጸገወከ፡ ; ፈቀደ፡ ፊስጦስ፡ ያእኵትዎ፡ አይሁድ፡ ; በእንተ፡ rei ; ; ዘ፡ quod^la ; gratulari^la . — Voc^la. Ae^la.: አእኰተ፡ ዘ፡ አመሰገነ፡ (a ገነ፡ ).

ዘ

et ( gramm.§ 147; gramm.§ 169,5).

A): m. ዘ፡ , fem. እንተ፡ , እለ፡ qui^la, quae^la, quod^la.

1)De constructione hujus pronominis ( gramm.§ 201; § 202).

a)Formae pronominis secundum numeros et genera variantur, ut: ኢየሱስ፡ ዘተብህለ፡ ክርስቶስ፡ ; ምድር፡ እንተ፡ ኢኮነት፡ እንቲአከ፡ ; ; ; አጥባት፡ እለ፡ ኢሐፀና፡ ; ቢጾሙ፡ እለ፡ ውስተ፡ ካልእ፡ ሐመር፡ ; sed ubicumque nomen, ad quod referatur, praemissum est, ዘ፡ simplex (tamquam nota relationis generalis) sufficere potest, ut: አንስትያ፡ ዘኀረዩ፡ (quas) ; አባግዕ፡ ዘአልቦ፡ ኖላዌ፡ ; . (De እንተ፡ qui^lapro ዘ፡ vid. infra sub B,2).

b)Pronomen relativum in Accusativo positum esse, aut e contextu subintelligitur, ut: ቃል፡ ዘይቤሎሙ፡ ; ዐጸደ፡ ወይን፡ ዘወሀቦ፡ ለዮሴፍ፡ ; ; aut pronomine sive verbo sive notae Accusativi suffixo notatur: እብን፡ እንተ፡ መነንዋ፡ ; አሕዛብ፡ እለ፡ አውፅኦሙ፡ ; አምላክነ፡ ዘኪያሁ፡ ተወከልነ፡ . Genitivus pronomine ei nomini, a quo Genitivus pendet, suffixo notatur, ut: አመት፡ እንተ፡ ስማ፡ አጋር፡ ancilla^la(quae nomen ejus i.e.) cujus nomen Agar^la ; ሕዝብ፡ እለ፡ ኢትሰምዕ፡ ነገሮሙ፡ . Praepositiones pronomini relativo

α)vel (sicut in aliis linguis Semiticis) postponuntur eaeque pronomine suffixo (ad idem nomen ad quod refertur relato) munitae: ምድር፡ እንተ፡ ውስቴታ፡ ነበረ፡ terra^la(quae in ea i.e.) in qua habitaverat^la ; ; ; ዘመጻእኪ፡ ኀቤሁ፡ ad quem venisti^la .

β)vel (quamquam rarius) praemittuntur: ወኵሉ፡ ውስተ፡ ዘወድቀ፡ በድኖሙ፡ καὶ πᾶν ἐφ᾽ ὃ ἂν ἐπιπέσῃ ; በኵሉ፡ በዘአመከሮ፡ ; ሰይፍ፡ በዘይቀትለነ፡ ; ; ; ; ; ; ; ጽንዕ፡ በዘ፡ ይትዌከሉ፡ ረሲዓን፡ ; ; ; ; ; .

γ)denique et praemittuntur et suffixo munitae postponuntur: በዘቦቱ፡ ; ; ; ; ; . – Pronomini relativo, ubi ratione modo dicta complementum pronominis suffixi adjectum est, passim ለ፡ praefigitur, quo illud pronomen suff. ad referendum esse significetur: ለእለ፡ ውስቴቶሙ፡ ሀሎከ፡ ἐν οἷς σὺ εἶ ; ወቦ፡ ለዘወሀቦ፡ et erat cui dedit^la ; አልቦ፡ ለዘየኀፍሮ፡ nemo est quem vereatur^la(ne interpreteris: nemo est qui eum vereatur^la)

c)Praepositiones longiores quae secundum legem sub b,β dictam praeponendae erant, pronomini relativo postponere licet: ዘእምነ፡ (pro እምነ፡ ዘ፡ ) ; ; እለ፡ እምኀበ፡ ; እንተ፡ ኀበ፡ ; ዘኀበ፡ ; ; n. 1030 ዘእምአመ፡ .

d)nonnumquam in Accusativo loci et temporis, ponitur: መካን፡ እንተ፡ ὁ τόπος ἐν ᾧ ; ፭ ዓመት፡ ዘ፡ ἐν οἷς ; ; . . ; .

e)Enunciationem relativam ei nomini, cui apposita est, postponere non necesse est sed etiam praemittere licet, ut: ኢትእርዩ፡ ዘወድቀ፡ እክለ፡ . ; ; . Nec raro illud nomen attractione in enunciationem relativam transmittitur: ዛቲ፡ ይእቲ፡ ዳግሚትየ፡ ዘጸሐፍኩ፡ መጽሐፈ፡ (pro መጽሐፍ፡ ) ; ; ; ; ; ; (plura gramm.§ 201).

2)De significatione pronominis.

a), ubi nomen ad quod referatur non memoratum est exponitur

α)is qui^la, ejus qui^la, ei qui^laal.: ብፁዓን፡ እለ፡ ይላሕዉ፡ beati ii qui lugent^la ; ምንተ፡ እረግም፡ ዘእግዚአብሔር፡ ኢረገመ፡ (eum quem) ; ደመ፡ ዘቀተለ፡ (ejus qui) ; ዕሤተ፡ እንተ፡ ገበርኩ፡ ሠናይተ፡ praemium ejus quod feci boni ; ዘእለ፡ eorum qui^la ; ለእለ፡ ይፈቅዱ፡ ይትፈወሱ፡ አሕየዎሙ፡ (eos qui) ; ምስለ፡ እለ፡ ሞቱ፡ (cum iis qui mortui sunt) ; እእሪ፡ እክለ፡ ኀበ፡ እለ፡ ረከብኩ፡ ሞገሰ፡ (apud eos apud quos) .

β)quicumque^la, quisquis^la, ; ; ; ; ; ; ; , al.; ( ዘኮነ፡ col. 864); በዘፈቀድከ፡ ኰንን፡ ኪያየ፡ (quocumque modo volueris) ; et duplicatum ዘዘ፡ . At plerumque ኵሉ፡ ዘ፡ , ut: ኵሉ፡ ዘታሕተ፡ ሰማይ፡ ; ኵልክሙ፡ እለ፡ πάντες ὅσοι ; ; al. crebro.

γ)si quis^la: ዘርኢከ፡ እምውስቴቶሙ፡ ጠቢበ፡ ትልዎ፡ τίς σοφός ; αὐτῷ προσκολλήθητι ; ዘኪያሃ፡ አፍቀረ፡ አፍቀረ፡ ሕይወቶ፡ ; ; .

δ)qualis^la: እመ፡ ትገብር፡ ሠናየ፡ አእምር፡ ለዘ፡ ትገብር፡ τίνι ; ምንዳቤ፡ ዘኢኮነ፡ እምቅድመ፡ ዓለም οἵα ; mos ዘኢኮነ፡ እምቅድመዝ፡ Org.

ε)de ለእለ፡ quot^la, quotcumque^la ለለ፡ col. 25.

b) ዘ፡ crebro pronomine Latinorum neutro exponendum est: አልቦሙ፡ ዘይበልዑ፡ non habebant quod ederent ; ; ; ; al.; rarius እንተ፡ pro neutro usurpatur, ut: አድኅነኒ፡ እምእንተ፡ እፈርህ፡ ῥῦσαί με ἐκ τοῦ φόβου μου apocr.

c) ዘሂ፡ – ዘሂ፡ alius^la– alius^la ; ; ; ናሁ፡ እለሂ፡ – ወእለሃ፡ .

d)de ቦ፡ ዘ፡ vel ቦ፡ እለ፡ quidam^la, et^la ቦዘ፡ – ቦዘ፡ alius – alius^la ቦ፡ col. 481.

e)de አልቦ፡ ዘ፡ nullus^la, nihil^la አልቦ፡ col. 717.

f)de ከመዘ፡ quasi^la, tamquam^laet ዘከመ፡ sicut^la ከመ፡ col. 827.

g) ወዝኒ፡ ዘ፡ ; ; et plerumque ወዘ፡ quod autem ad id attinet quod^la ; ወዘኒ፡ ይቤ፡ ; ; ወዘሰ፡ ነገረ፡ ሞት፡ quod autem ad mortem attinet^la .

B)Conj.

1) ዘ፡

a)quod^la( daß^de)

α)ad complendam et exponendam notionem antea brevius significatam: ምንትኑ፡ ውእቱ፡ ዝንቱ፡ ዘአፍጠንከ፡ ረኪበ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; .

β)post interrogationem, ubi causa interrogationis exponitur: ምንተ፡ ኮንከ፡ ዘተማሕፀንከ፡ በምሥዋዕ፡ τί γέγονέ σοι ὅτι πέφευγας ; ; ; . ; .

γ)eo quod^la: አሕየውኪ፡ ነፍሰኪ፡ ዘአፍጠንኪ፡ ወሪደ፡ σπεύσασα .

δ)post verba impersonalia: ኢአከለክሙኑ፡ ዘረዐይክሙ፡ ; ; ምንተ፡ ይበቊዐነ፡ ዘነሐዩ፡ ; ; ; ደለወኒ፡ ዘአሕመምከኒ፡ ; ይመስለክሙኑ፡ ዘሐሰተ፡ ይብል፡ ; Dan. apocr. 13,6; ; ; n. 1031 ; .

ε)quod^la, quia^la: ነስሐ፡ እግዚአብሔር፡ ዘአንገሦ፡ ; ኣአኵተከ፡ ዘኢረሰይከኒ፡ ; ሴልየ፡ ዘርሕቀ፡ .

ζ)Ubi enunciationis pars quaedam cum negatione emphatice praemissa est, ejus praedicatum ope conjunctionis ዘ፡ adjicere amant: non est quod^la, ut: ኢኮነ፡ እንበይነ፡ ዝሙት፡ ዘእነሥኣ፡ ; አኮ፡ በኅብስት፡ ክመ፡ ዘየሐዩ፡ ሰብእ፡ ; ; ; nec non: አኮ፡ ዘሞተት፡ (non est quod i.e.) nequaquam mortua est^la ; ; et አልቦ፡ ዘትትጋአዙ፡ በፍኖት፡ .

η) ቦ፡ ዘ፡ vel ቦኑ፡ ዘ፡ num est quod?^la ; ; ; ( ቦ፡ col. 482) et አልቦኑ፡ ዘ፡ nonne est quod?^la .

θ) እፎ፡ ዘ፡ quomodo est quod^lasub. እፎ፡ col. 807.

ι) ሕቀ፡ ክመ፡ ዘእም፡ haud multum abfuit quin^la ሕቀ፡ col. 98.

b)cum^la, si^la, ; .

2) እንተ፡ a poëtis pro ዘ፡ usurpatur: quod^la, ut: ሰላም፡ ለከ፡ እንተ፡ ነበርከ፡ ዕቁደ፡ ; ሰላም፡ ለበርኳስስ፡ ከመ፡ ያርኁ፡ ወይዕጹ፤ እንተ፡ አድምዐ፡ ሢመተ፡ ለእግዚአብሔር፡ ውስተ፡ አንቀጹ፡ ; ሰላም፡ ለዩሐንስ፡ ወአቡቂር፤ እንተ፡ ነበሩ፡ ኅቡአ፡ በእለ፡ እስክንድርያ፡ ሀገር፤ ; ሰላም፡ ለአቃርዮስ፡ እንተ፡ ደለዎ፡ ርእይ፤ ; al. creberrime. Sed aliis in locis pro masc. ዘ፡ usurpatum videtur ( Lud. in 363), ut: ሰላም፡ እብል፡ ለብእሲ፡ ምእመን፤ እንተ፡ ይሰመይ፡ ጎልያን፡ ; ( ሰላም፡ ) ለረድአ፡ ጳውሎስ፡ ቲቶ፡ እንተ፡ አፍቀሮ፡ (sc. Paulus) ; al. ( እንተ፡ duarum syllabarum poëta maluit quam ዘ፡ monosyllabum. Si quis እንተ፡ idem quod እንዘ፡ esse putaverit, opponendum videtur, quod nulla ratio conspicua est, cur poëta እንዘ፡ uti noluerit).

3) ዘ፡ cum praepositionibus compositum,

a) በዘ፡

α)cum^la, dum^la: ወለደት፡ሎቱ፡ወልደ፡በዘረሥአ፡ ; ; ; ; quamvis^la .

β)ut^la( quo^la), sive consecutivum sive finale, plerumque : ( ὥστε ); ለምንት፡ ትትናገር፡ በዘ፡ ይሰምዑ፡ ሕዝብ፡ ; በዘ፡ ይረክበክሙ፡ እኩይ፡ τοῦ κακῶς εἶναι ὑμῖν ; ገብሩ፡ በዘ፡ ያምዕዑኒ፡ ; በዘ፡ ይትናዘዙ፡ εἰς παράκλησιν ; ; እሁቦሙ፡ ልበ፡ በዘ፡ ያአምሩኒ፡ τοῦ εἰδέναι ; ; ; ; ; ; ; ; ; rarius , ut .

γ)pro eo quod^la, .

b) እምዘ፡

α)ex quo^la(tempore): እምዘ፡ ተወልደ፡ ; እምዘ፡ ተፄወውነ፡ ; .

β)postquam^la, ( ubi^la, quum^la): እምዘ፡ ጌሠ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; , al.

α) በእንተ፡ ዘ፡ pro eo quod^lavel propterea quod^la ; ; ; .

β) ህየንተ፡ ዘ፡ loco ejus quod^la( cum^la) ;

γ) እንበይነ፡ ዘ፡ ideo quod^la

እለ፡ ʾǝlla associative referring to ‘X and his associates/followers’ መዓልተ፡ ይውዕል፡ እንዘ፡ ይሴአል፡ መጻሕፍተ፡ እምነ፡ ማእምራን፡ እለ፡ አባ፡ ሠርፀ፡ ድንግል፡ ላዕሌሆሙ፡ ሰላም፡ ‘Seine Tage verbrachte er damit, die Gelehrten, wie den Abba Śarṣa-Dengel und andere — das Heil sei über ihnen — nach den Schriften zu befragen^de’ 6 l. 4-6 (ed.) , 6 l. 9-11 (tr.) (‘Äth. ella . Hier nicht als Plural des Relativpronomens zu deuten (+ PN = die Leute des PN; übersetzt »os familiares«) sondern als Pluralmorphem vor Eigennamen mit der Bedeutung »Leute wie z.B. PN und Genossen; vgl. 3 l. 22, 28 (ed.) , 5 l. 27; 6 l. 4 (Ḥamalmāl et ses compagnons«).’ 6 n. 16 )

አኬሜሔል

ʾakemeḥel (personal name) 105b l. 7, 105b l. 12 (ed.) ; ኣኬሜሔል፡ ʾākemeḥel 106a l. 4 (ed.) ; አከምሔል፡ ʾakamǝḥel 105a l. 12 (ed.) ; አክሜሄል፡ ʾakmehel 92 n. 41, 105 n.13, 105 n. 42, 105 n. 49 (ed.) ; አክማሄል፡ ʾakmāhel 92 n. 41, 105 n. 13, 106 n. 8 (ed.) ; አኪማሔል፡ ʾakimāḥel 92 n. 41, 105 n. 13, 105 n. 42, 105 n. 49 (ed.) ; አኪማሄል፡ ʾakimāhel 106 n. 8 (ed.) ; አኪሚሔል፡ ʾakimiḥel 92b l. 1; 106 n. 8 (ed.) ; አኪሚሄል፡ ʾakimihel 105 n. 42, 105 n. 49 (ed.) ; አኪሜሄል፡ ʾakimehel 92 n. 41 (ed.) ; አካሚሄል፡ ʾakāmihel 105 n. 13 (ed.) ; ከላሜሕ፡ ʾkalāmeḥ 105 n. 42 (ed.)

አኰነነ

II,2

a)judicem constituere^laaliquem: ኢያኴንንዎሙ፡ .

b)condemnationem adsciscere^laalicui, Platt;

2)principatum deferre^la, potestatem dare^laalicui, dominum^la, principem constituere^la, praeficere^laaliquem: ምኵናንየ፡ ኀበ፡ አኰነነኒ፡ ; : አኮ፡ ለከንቱ፡ አኰነንዎ፡ መጥባሕተ፡ ; ኣኴንኖ፡ ምኵናኒከ፡ ; ለወልድከ፡ ወለብእሲትከ፡ ኢታኰንኖሙ፡ ንዋየከ፡ ; ; አኰነኖሙ፡ ለኵሎሙ፡ አይሁድ፡ ; ; ; et ላዕለ፡ ; ; vel ውስተ፡ ; ለ፡ Infin.: .

ጾላዕ

, raro ጾልዐት፡ , , ጾልዓት፡ , plerumque ጾላዕት፡ scriptum, raro ጾላዓት፡ ; nec non ጸዋልዕት፡ , rarius ጸዋልዕ፡ ( ), ጾላዓታት፡ (

Comparative and etymological data
[ סֶגַע صُلاَّعٌ vel صُلَّعٌ ] rupes^la, petra^la, saxum^la: ጸላዐ፡ ተከድነ፡ πέτραν ; ልቡ፡ ጽኑዕ፡ ከመ፡ እብነ፡ ጾላዕ፡ (v. ጸላዕ፡ , ከመ፡ ጾላዕት፡ ) ; ከመ፡ እብነ፡ ጾላዕ፡ (ubi Gr. habet λίθος ἠρδαλωμένος ) ; ; ማእከለ፡ ጾልዓት፡ (v. ጾላዕት፡ ) πετρῶν ; ; 1 ; ኣወርድ፡ እብነ፡ ጾላዕት፡ (v. ጾልዐት፡ ) λίθους πετροβόλους ; ; ( ጸዋልዕት፡ Platt); ጾላዕት፡ ተሠጥቁ፡ ; ዐርጉ፡ ውስተ፡ ጸዋልዕት፡ πέτρας ; ድምፀ፡ ጸዋልዕት፡ እለ፡ ያንኰረኵሩ፡ በግርማ፡ ; ጸዋልዕተ፡ እብን፡ M.M. f. 285; ጾላዓት፡ ጾልዓት፡ πέτραι ; ; ጾላዕት፡ et ጸዋልዕ፡ ; ልጐተ፡ ጸዋልዕ፡ . p. 496 n. 10. – (Lud. ጾላዕት፡ formam censuit et significatum antrum^lain rupe excavatum, specus nativus^la, rupes^la, petra^lastatuit ( Schol. ); equidem formam ጾላዕት፡ nonnisi ubi Graecus Pluralem exhibet, specus^laautem significationem nusquam reperi). – : ጾላዕት፡ ዘ፡ ዋሻ።

መስእርት

et መስአር፡ (transpositis literis pro ማእስርት፡ et ማእሰር፡ ) , compages^la, contignatio^la, contabulatio^la, laquearia^la, lacunar^la( ማእሰር፡ ): ኣወርድ፡ እብነ፡ ጾላዕት፡ ውስተ፡ መስእርቲሆሙ፡ εἰς τοὺς ἐνδέσμους αὐτῶν ; መስአር፡ ( ማእሰር፡ ); . – : መስእርት፡ ዘ፡ አልጋ፡ masʾǝrt , masʾar , መሥእርት፡ maśʾǝrt , መስዕርት፡ masʿǝrt , መሥዕርት፡ maśʿǝrt

Grébaut
መሥእርት፡ maśʾǝrt «plancher^fr, toit^fr (Ludolf)» ― ባጥ፡ Ms. BNFabb217, fol. 35v.
መሥእርት፡ maśʾǝrt «chevet^fr (Abyssins)» ― ተራስ፡ Ms. BNFabb217, fol. 35v.
81

Leslau
መስአር፡ masʾar , መስእርት፡ masʾǝrt 749, መስዕርት፡ masʿǝrt (), መሥእርት፡ maśʾǝrt , መሥዕርት፡ maśʿǝrt () joining of beans or rafters^en, panels^en, floor^en, story^en, lining^en, paneled ceiling^en 362b
መስእርት፡ masʾǝrt ( in 749), () መስዕርት፡ masʿǝrt bed^en, pillow^en, wooden headrest^en 362b

አውረደ

II,1descendere facere^la, i.e.

1)ubi refertur ad homines,

a)deducere^la, አውርዶሙ፡ ኀበ፡ ማይ፡ ; ኣወርዶሙ፡ ቈላተ፡ ዮሳፍጥ፡ ; ; ; in specie de viis, quae deorsum ducunt, ; ኀበ፡ vel ውስተ፡ , vel ለ፡ .

b)demittere^la: አውረደቶሙ፡ በሐብል፡ እንተ፡ መስኮት፡ ; ; ; ; mortuum a cruce .

c)deorsum mittere^la, detrudere^la, dejicere^la: ; አውረዶሙ፡ ለነገሥት፡ ውስተ፡ ሞት፡ ወለክቡራን፡ እምነ፡ ዐራታቲሆሙ፡ ; አውረድዎሙ፡ ውስተ፡ ምድር፡ ለመሳፍንት፡ ; .

2)ubi refertur ad res:

a)deorsum ferre^la, deportare^la, .

b)deducere^la, ; ; .

c)demittere^la, ; ; n. 902 ; አውረደ፡ እሳተ፡ እምሰማይ፡ ; ; እግዚአብሔር፡ ያወርድ፡ ጠለ፡ ወዝናመ፡ ላዕለ፡ ምድር፡ ; አውረደት፡ አንብዐ፡ ; ነበብኩ፡ ወኢይኔስሕ፤ አውረድክዋ፡ ወኢይትመየጥ፡ እምኔሃ፡ .

d)in specie: demittere manum i.e. extendere^la, immittere^la, inferre^la, admovere^lamanum, አውረደ፡ እዴሁ፡ ወነሥኦ፡ ; ኢትቅድም፡ አውርዶ፡ እዴከ፡ ; ላዕለ፡ pers. (cui vis inferatur): ; ; ; , al.

e)dejicere^la, deorsum jacere^la, ancoram ; እለ፡ ያወርዱ፡ መሣግሪሆሙ፡ ውስተ፡ ፈለግ፡ ; ἔβαλεν ; ታወርዶን፡ እስከ፡ ምድር፡ .

f)deponere^lavestem ; .

g)exponere^lasarcinas e nave Platt.

አውቀየ

II,1amputare^la, desecare^la, abscidere^la, ( abscindere^la): ኢያወቅዮ፡ ርእሶ፡ οὐ διελεῖ ; ኣወቂ፡ ቍልፈተ፡ ልቦሙ፡ ; gladio አውቀዮ፡ ክሳዶ፡ በአሐቲ፡ ዝብጠት፡ Macc. f. 7; አዘዘ፡ ያውቅዩ፡ ልሳና፡ እምጕንዱ፡ ; : . – Scholion መተረ፡ ; aliud^la: አውቀየ፡ ዘ፡ ቈረጸ፡

አውተረ

II,1

1)intendere^la, attendere^la, oculos: ኣወትር፡ አዕይንትየ፡ ላዕሌሆሙ፡ στηριῶ ; ኢታውትር፡ ዐይነከ፡ ኀቤሃ፡ μὴ ἐπιστήσῃς τὸ σὸν ὄμμα πρὸς αὐτήν ; ዘያወትር፡ (v. ያስተዋትር፡ ) አዕይንቲሁ፡ ይኄሊ፡ ጠዋየ፡ ; እመ፡ አውተርከ፡ ዐይነከ፡ ኀቤሁ፡ ; manum: ኢታውትር፡ እዴከ፡ ለእንተ፡ ኢኮነት፡ እንቲአከ፡

a)intentius facere^laaliquid: አውተረ፡ ጸልዮ፡ . n. 915

b)contendere^la, tendere ad^laaliquid, vires intendere in re^la, ለ፡ rei: ያወትር፡ ለመንግሥት፡ ወይፈርህ፡ እምገሃነም፡ ; rei: ኢታውትር፡ ስማዔ፡ እምሰብእ፡

2)continuare^la, instare^la, perstare^la, constare^la, perseverare^la, assiduum esse^la, ( anhalten ), : ኤልያስ፡ ኮነ፡ ያወትር፡ ህድአተ፡ ወብሕታዌ፡ ; አውትሮ፡ ጸሎት፡ (perseverare in precando) ; ያወትሩ፡ ብሕትውና፡ ; Infin.: ጳውሎስ፡ ኢያውተረ፡ ነጊረ፡ ትሕትናሁ፡ (non semper de humilitate sua loquitur) ; verbi: እንዘ፡ ያወትራ፡ ይሕየዋ፡ በንጽሕ፡ – : አውተረ፡ አዝለፈ፡ አንኀ፡ ዘ፡ አረዘመ።

አውገዘ

II,1

1)excommunicare^la, interdicere^la, anathematizare^la: ወኪያሁኒ፡ ያወግዝዎ፡ እምነ፡ ማኅበሩ፡ ; አውገዝዎሙ፡ እስከ፡ ዛቲ፡ ዕለት፡ ; ብእሲ፡ ዘአውገዘ፡ ኤጲስ፡ ቆጶስ፡

2)exsecrari^la, diris devovere^la, ; እለ፡ ታወግዙ፡ ግዘታተ፡ ከመ፡ ኢይፍትሑ፡ ; in specie: diabolum, ut: ዘይፈቅድ፡ ይጠመቅ፡ ይምሀርዎ፡ ያውግዝ፡ ሰይጣነ፡ ወይእመን፡ በክርስቶስ፡ ; n. 940 ኣወግዘከ፡ ሰይጣን፡ ወኵሎ፡ ምግባራቲከ፡ ; አውገዞ፡ ለከይሲ፡ Enc. {

3)interdicere^lai.e. vetare^la, ከመ፡ ኢ፡ , Chr. Ax., መጽንሕ፡ .}

አውፅአ ቀቀብ

II,1exire facere^lavel jubere^la, ut ;

a)educere^la: አውፅኦ፡ አፍአ፡ ; አውፅኦሙ፡ ኀቤነ፡ ; ; አውፅአነ፡ እምድረ፡ ግብጽ፡ ; ; ; ; አውፅእዎሙ፡ ኀበ፡ አንቀጽ፡ ; ; አውፅአኒ፡ ውስተ፡ መርሕብ፡ ; ; ; .

b)ejicere^la, expellere^la: አውፅእዎሙ፡ አፍአ፡ እምገጹ፡ ἐξέβαλον ; ; ; ; ; አውፅኦሙ፡ እምነ፡ ምድሮሙ፡ ; ; ; አውፅኦ፡ (Infin.) ; daemones ; ; uxorem matrimonio ; ; እንተ፡ አውፅእዋ፡ ἐκβεβλημένη ; aliquid, ut: ተፋቅሮ፡ ታወፅኣ፡ ለፍርሀት፡ .

c)emittere^la, dimittere^la: አውፃእኮን፡ ዕራቆን፡ ለእቤራት፡ ἐξαπέστειλας ; uxorem ( ἀπέλυσαν ); እመ፡ አድምዐተከ፡ (sc. ኀጢአት፡ ) ኢታወፅአከ፡ .

d)eripere^laaliquem ; ; liberare^la .

e)efferre^la, foras efferre^laaliquid, ; ; ; ; .

f)producere^la, homines ex utero: ታወፅአኒ፡ እምከርሠ፡ እምየ፡ ; muscas e terra ; plantas, animalia ; ; ; folia, fructus ; ; ; .

g)extrahere^la, educere^laaliquid vel aliquem, ; ; ; አውፅኡ፡ አምእስቲሆሙ፡ እምላዕለ፡ አዕፅምቲሆሙ፡ ( ἐξέδειραν ) ; ኣወፅእ፡ መጥባሕትየ፡ እምነ፡ ቀቀባ፡ ; aliquem ; animam .

α)expromere^la: አውፅአት፡ ርእሶ፡ እምነ፡ ጽፍነታ፡ προελοῦσα ; ; .

β)exuere^la, deponere^lavestes .

h)eruere^laoculos: አውፅአ፡ አዕይንቲሁ፡ ; ; ; ; .

i)efferre^lai.e.

α)proloqui^la: አውፅኦ፡ ቃል፡ ; ( እምአፍ፡ ); ነገረ፡ እምልብ፡ ; .

β)in vulgus efferre^la, evulgare^la: ያወፅእ፡ ቃለ፡ ; አውፅአ፡ ስመ፡ እኩየ፡ ሊተ፡ ; ; ; ዘያወፅእ፡ ምክረ፡ ቢጹ፡ μὴ συντηρῶν ; ኢታውፅእ፡ ቃለ፡ ዘሰማዕከ፡ ; ; ; ኀፍረት፡ አውፅኦ፡ ነገር፡ ዘሰማዕከ፡ .

k)edere^la, emittere^lalibrum, F.N. p. 6; F.N. p. 7.

l)exserere^la, linguam ; penem .

m)emittere^lasanguinem venis: n. 946 ኢያወፅእ፡ ደመ፡ ; elicere^lahumorem ex lapide, Enc.; emittere^laliquorem, ut: ubera puellae አውፅኡ፡ ሐሊበ፡ Chrys. ho.

n)absistere facere^la, removere^la: ዘኢያውፅኣ፡ ለጽድቁ፡ እምነ፡ እግዚእየ፡ ; et እምላዕለ፡ ( ἀπόστησον ).

o)expendere^la, erogare^la: ዘአባእከ፡ ወአውፃእከ፡ ; እለ፡ ታወፅኡ፡ ወርቀ፡ ወብሩረ፡ እምቍናማቲክሙ፡ ( አስተዋፅአ፡ )

p)excipere^la, excerpere^la: ከመ፡ ያቀልል፡ አውፅኦ፡ ትእዛዝ፡ hist. p. 305 n. 16.

vagina^lagladii, cultri ( t^laheca^la), κολεὸς , ግብኢ፡ ውስተ፡ ቀቀብኪ፡ (v. ቃቅብኪ፡ ) ; ኣወፅእ፡ መጥባሕትየ፡ እምነ፡ ቀቀባ፡ ; ; አግብኣ፡ ለመጥባሕትከ፡ ውስተ፡ ቀቀባሃ፡ (sic) ; fame enecti በልዑ፡ ማእሰ፡ ቀቀበ፡ አስይፍቲሆሙ፡ – : ቀቀብ፡ ዘ፡ ሐፎት፡ አፎት፡ . [Referendum videtur ad קָבַב קָבַע נָקַב al., quibus significatus cavi^lacontinetur]. qaqab

Grébaut
ቀቀብ፡ qaqab vagina gladii^la, fourreau du glaive^fr Ms. Roma, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, Orientale 134, p. 57.
175

Leslau
ቀቀብ qaqab sheath^en 438b

ኤዌዎን

ʾewewon (ethnic group) Hivites^en ‘Hiviter^de’ 6b l.1; 109b l.4 (ed.) ኣዌዎን፡ ʾāwewon 6 n. 30 (ed.) ኤዌውዎን፡ ʾewewǝwon 109 n. 40 (ed.)

አውሐዘ

II,1fluere^lavel manare facere^la, effundere^la: ኣውሕዝ፡ ማየ፡ በብሔረ፡ ጽምእ፡ ; ; ; ; ; ; ; ዐይንየ፡ አውሐዘት፡ ማየ፡ ; አውሐዘ፡ አንብዐ፡ Sx. Enc.; ደመናት፡ ያውሕዙ፡ ጠላተ፡ ; ; ለእመ፡ አውሐዘ፡ እግዚአብሔር፡ አስራበ፡ እክል፡ እምሰማይ፡ ; ለውእቱ፡ ውሒዝ፡ ዘአውሐዘ፡ አርዌ፡ እምነ፡ አፉሁ፡ ; ጴጥሮስ፡ ወጳውሎስ፡ አውሐዙ፡ ምህሮ፡ ወንጌል፡ – : አውሐዘ፡ ዘ፡ አምኀረ።

አዕረገ

II,1

1)ascendere^la( conscendere^la, escendere^la) facere^la, aliquem: 1 ; ; ይፈቅዱ፡ ያዕርግዎ፡ ውስተ፡ ሐመር፡ ; አዕረግዎ፡ ለቅዱስ፡ እምውስተ፡ ሐመር፡ ; aliquid, ut መዐዛ፡ ; fumum .

a)sursum ducere^la: አዕረጎሙ፡ ደብረ፡ ነዋኀ፡ ; ; ውስተ፡ ደብር፡ ; አይቴ፡ ታዐርገኒ፡ ; ; ; ያዐርጎሙ፡ እምድር፡ ; ኣዐርገከ፡ ዲበ፡ ምድርየ፡ ; ; de via, quae sursum ducit ; .

b)sursum portare^lavel ferre^la, ; ; ; ; .

c)sursum trahere^la ; አዕረገ፡ ደመና፡ እምአጽናፈ፡ ምድር፡ .

d)sursum emittere^la: አንቅዕተ፡ ቀላያት፡ ያዐርጉ፡ ማያተ፡ ; vel s^la. pellere^la: ያዐርጋ፡ ማየ፡ ላዕለ፡ ውስተ፡ ከተማ፡ አቊጽል፡ ; vel s^la. efferre^la ከመ፡ ታዐርግ፡ ባሕር፡ ማዕበላ፡ ; vel educere^lascalas, .

e)invehere^lafrumentum in horrea,

f)sursum ferre^lain coelum et inscribere^lain libros coelestes ;

3)ascendere facere i.e. altari impositum offerre^laDeo sacrificium, ἀναφέρειν ( הֶעֳלָה ): ; ; ; ; ; ; ; ; ; transfertur in preces et laudes: n. 969 እለ፡ ያዐርጉ፡ ጸሎቶሙ፡ ለቅዱሳን፡ ; ኪያከ፡ ይሴብሑ፡ ወለከ፡ ያዐርጉ፡ ስብሓተ፡ et ;

a)adolere^lathus: ካህን፡ ያዐርግ፡ ዕጣነ፡ ; .

b)de oblatione^la( ἀναφορᾷ ), sacramenti altaris proprie dicta, qua consecratio fit: p. 308 (n. 43); ; p. 239 n. 8.

ʾaʿǝraga

Leslau
አዕረገ፡ ቍርባነ ʾaʿǝraga qʷǝrbāna celebrate Mass^en, ቍርባን፡ 440b

ጽንሓሕ

, et st. constr. ጽንሓሐ፡ , raro ጽንሕሐ፡ , ጽንሓሓት፡ , holocaustum^la, sacrificium igne comburendum^la, sacrificium in genere^la, suffimentum^la: አዕረገ፡ ጽንሓሐ፡ ዲበ፡ ምሥዋዕ፡ ; ገብረ፡ ጽንሓሐ፡ ; ὁλοκαύτωμα ; ; ; ጽንሓሐ፡ መሥዋዕት፡ ; ጽንሓሓት፡ ; ጽንሓሒሁ፡ ἡ πιότης αὐτοῦ ; ጽንሓሓቲሆሙ፡ σπονδὰς αὐτῶν ; ጽንሓሐ፡ ሰላም፡ ; δῶρον ; efferendo mortuo ተዐጥን፡ ጽንሓሐ፡ ወተዐውድ፡ ወትጸርኅ፡ … ; ኣዐርግ፡ ጽንሕሐ፡ ለእግዚአብሔር፡ M.M. f. 308; Enc. [An inserta nasali formatum e صحّ (coll. כליל )? Suffiendi^laenim significatus, quem Vocabularia Aeth. statuunt, neque primarius videtur neque e זנח زنخ سنخ derivandus]. n. 1286

ትንታግ

, etiam ተንታግ፡ , ( m. ), ትንታጋት፡ titio^la, torris^la, n. 662 δαλός , ; ትንታገ፡ (v. ተንታገ፡ ) እሳት፡ ; ; ተንታጋት፡ (v. ትንታጋተ፡ ዕፀው፡ ) ; ኣዐቢ፡ ዕፀወ፡ ትንታጋቲሃ፡ ; በብዝኀ፡ ትንታጉ፡ ለእሳት፡ ይበዝኅ፡ ፍሕሙ፡ .

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose