Lexicon Linguae Aethiopicae

	sample	result
*	custodir	add wildcards to unlimit your string search
?	custodir?	Will find any match for the position with the question mark.
~	ምሕረትከ~	Will make a fuzzy search. you can decide also how much fuzzy, by saying for example ምሕረትከ~0.9 which will match only 90% similar terms.
""	"ምሕረትከ፡ ይትኖለወኒ፡"	Will find the exact string contained between quotes.
()	(verbo OR notionem) AND ይትኖለወኒ	Will find one of the two between brackets and the other string.

moerorem afferens^la: ሞት፡ ማሕዘኒ፡ mors contristans^laLud. (comm. hist. ); ቃል፡ ማሕዘኒ፡ Enc. māḥzani , ማሕዘንያን፡ māḥzanǝyān

Grébaut
ማሕዘኒ፡ māḥzani , ማሕዘንያን፡ māḥzanǝyān «affligeant^fr, chagrinant^fr» ― የሚያሳዝን፡ Ms. BNFabb217, fol. 28r.
60

Cross-references: also ማሕዝን፡

ማሕዝን

( II,1)

1)contristans^la, moerorem afferens^la n. 124(qaue duae formae fere promiscue usurpantur): ነውር፡ ማሕዝን፡ (v. ማሕዝን፡ ) ለልብ፡ πάθος ἐν σώματι καρδίαν λυπεῖ ; ቃል፡ ማሕዝን፡ λόγος λυπηρός 15,1; ማሕዘነ፡ ኮኖ፡ ዝቃል፡ በቅድመ፡ አዕይንቲሁ፡ Kuf. p. 66; ሕዳጥ፡ ውእቱ፡ ንበረትነ፡ ወማሕዝን፡ (v. ማሕዘን፡ ) λυπηρός .

2)misericordiam commovens^la, miserabilis^la, ut: mendicus^la በአርአያ፡ ማሕዘን፡ (Quod J. Ludolfus sub hoc vocabulo recenset ማሕዘን፡ adulteria^la, sub መሐዘ፡ ).

māḥzǝn , ማሕዘኒ፡ māḥzani

Leslau
ማሕዝን māḥzǝn , ማሕዘኒ māḥzani saddening^en, provoking sadness^en, who causes sorrow^en, sorrowful^en, grievous^en 254a

Cross-references: also ማሕዘኒ፡

ሠናይ ሠናይ ሠናይ

, fem. ሠናይት፡ raro ሣኔት፡ ( ),

A) καλός

1)quod sensibus placet

a)formosus^la, pulcher^la, venustus^la, speciosus^la, de personis: ; ; ; ; ; ; ; ; ሠናይተ፡ ሥን፡ ወግዕዝ፡ ; ἀστεῖος ; ; ሠናይት፡ በራእይኪ፡ አንቲ፡ ; ሠናይት፡ ይእቲ፡ ራእያ፡ ; Dan. apocr. 1,31; ; ብእሲት፡ ሠናይት፡ εὔμορφος ; de animalibus ; ; de rebus: ሠናይ፡ ለርእይ፡ ; ; corona ; aedibus ; ; ornatu ሠናይ፡ ሰርጕ፡ ; margarita ; arbore ዕፀ፡ ዘይት፡ ሠናይት፡ εὐπρεπής ; sepulchris ( ὡραῖος ), al.

b)jucundus^la, suavis^la, gratus^la ; sapore ሠናይ፡ ለበሊዕ፡ ; ; ወይን፡ ሠናይ፡ ; መዓር፡ ሠናይ፡ ( τὸ ἄριστον prandium male versum est ሠናይት፡ ); olfactu ; ; ; auditu ቃል፡ ሠናይ፡ ; ሠናየ፡ ይትናገረከ፡ ; visu: ሠናይ፡ እገሪሆሙ፡ ( ὡραῖος ) ; .

2)bonus^la

a)praestans^la, egregius^la ; ; de terra ; ; ; , arbore, fructu ; ; pecude ; auro ; consilio ; judicio ; መክፈልት፡ ሠናይ፡ ; etiam n. 253de personis usurpatur in st. constr. nomine vel Infinitivo ut ሠናየ፡ ተልእኮ፡ bonus ministerio^laSx. Enc.; ሠናየ፡ ምክር፡ bonus consilio^laLud.; ሠናይቱ፡ ለሰብእ፡ pars optima hominum^la .

b)utilis^la, aptus^la, saluber^la: ; ; 1 ; ሠናይ፡ ብዒል፡ ; ; ኮነ፡ ሠናየ፡ seq. ; ; ; vel Infin. in vel Nom., ut: ሠናይ፡ ተሊዎቶ፡ (v. ተሊዎቱ፡ ) ለእግዚአብሔር፡ ; ; ; vel ለ፡ Infin., ut: ምስጢረ፡ መንግሥት፡ ሠናይ፡ ለኀቢእ፡ ; vel ሶበ፡ , ut: ሠናይ፡ ለሰብእ፡ ሶበ፡ ይነሥእ፡ አርዑቶ፡ ; ; vel እመ፡ , ut: ሠናይ፡ እመ፡ ተለውኪ፡ .

c)perfectus^lanumero, mensura, partibus ( multus^la, largus^la): መስፈርት፡ ሠናይ፡ ; ርሥእ፡ ሠናይ፡ ; ; ዐስብ፡ ሠናይ፡ .

d)laetus^la, faustus^la, prosper^la: ዜና፡ ሠናይ፡ ; ቃል፡ ሠናይ፡ ; ; ነፋስ፡ ሠናይ፡ ventus secundus^la ; መዋዕል፡ ሠናያት፡ ; ; ይትፌሥሑ፡ በሠናይ፡ ልብ፡ ; . Nota phrasin: ከመ፡ ይኩን፡ ሠናየ፡ ላዕሌነ፡ ut bene^lavel melius sit nobis^la ; ; ከመ፡ ሠናየ፡ ይኩንከ፡ Platt; quamquam crebrius dicunt: ከመ፡ ሠናይ፡ ይኩንክሙ፡ vid. sub B,3,b,A. –

e)sensu ethico

α)bonus^la, probus^la, honestus^la, rectus^la, rarius de personis, ut: ሠናይት፡ ለሠናያን፡ ተፈጥረት፡ ; crebro de rebus: ብእሲት፡ እንተ፡ ሠናይ፡ ልባ፡ ἄμωμος ; ሠናይ፡ ልብ፡ ; ግዕዝ፡ ሠናይ፡ ; ምግባር፡ ሠናይ፡ ; ; ; ኢኮነ፡ ሠናየ፡ ዝነገር፡ ; ; ; ; ሠናይ፡ ውእቱ፡ ሕግ፡ ; ; ; ; ; ; ሠናይ፡ ቅድመ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; nonnumquam melior^la, ut: ኅሊናክሙ፡ ሠናየ፡ ግበሩ፡ ( βελτίω ποιήσατε ). – infra sub B,2. –

β)benignus^la, benevolus^la, mitis^la, de animo, dictis, al.: ; ሠናይ፡ ምሕረትከ፡ χρηστός ; ; ቃል፡ ሠናይ፡ ( εἰρηνικός ) ; ቃል፡ ሠናይ፡ ይኄይስ፡ እምውሂብ፡ .

f)rationi conveniens, rectus^la, verus^la: ሠናየ፡ ነበበ፡ σύνεσιν ἐφθέγξατο ; formula respondentis in colloquio: ሠናየ፡ ትቤ፡ εὖ λέγεις , εὖ ἔφης Cyr. ; Cyr. c. ; .

B), sive m. ሠናይ፡ , sive fem. ሠናይት፡

1)raro: pulchritudo^la ὡραιότης .

2)bonum^la, honestum^la, rectum^la, virtus^la, sensu ethico: እለ፡ ይብልዎ፡ ለሠናይ፡ እኩይ፡ ; ; ; እኪተኒ፡ ወሠናይተኒ፡ አርአዮሙ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; የሐውር፡ በሠናይ፡ ምስለ፡ እግዚአብሔር፡ ; ita sexcenties in variis libris; ἀρετή ; ἀρεταί .

3)bonum, quod alicui contigit:

a)beneficium^la: ገብረ፡ ሠናየ፡ vel ሠናይተ፡ ለ፡ pers. -5; ሠናይት፡ በዲበ፡ በረከት፡ χάρις ἐπὶ χάριτι ; ; ; ; .

b)bonum^la, res bona^la, sors bona^la, status bonus^la, salus^la; bona^la, opes^la, res secundae^la(Gut, Güter); et ሠናይ፡ et ሠናይት፡ et ሠናያት፡ , ; ; ; ; ; ; ነፍሱ፡ ውስተ፡ ሠናይ፡ ተኀድር፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ውስተ፡ እዴሆሙ፡ ሀለወት፡ ሠናይቶሙ፡ ; ; ሠናይትኒ፡ ወእኪትኒ፡ ; ; ; ; ዘሀሎ፡ ሠናያት፡ τὰ ὄντα ἀγαθά ; n. 254 እንተ፡ ትመጽእ፡ ሠናይት፡ ; ; ትካዝ፡ ሠናይት፡ ዐባይ፡ ይእቲ፡ tristitia magnum bonum est^la

α) ከመ፡ ሠናይ፡ ይኩንክሙ፡ ut bene sit vobis^la (v. ሠናየ፡ ); ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ይኩን፡ ሠናይ፡ ለክሙ፡ ( supra A,2,d).

β) በሠናይ፡ ἐν ἀγαθοῖς ; ኮነ፡ በሠናይ፡ bene nobis fuit^la ; እመ፡ ነጸሮ፡ እግዚአብሔር፡ በሠናይ፡ εἰς ἀγαθά in salutem^la ; ; μετ᾽ εἰρήνης ; ; .

Cross-references:

1) ሠናይ፡ bene!^laformula approbantis, annuentis: ; (alias: ሠናየ፡ ትቤ፡ ).

2) ሠናየ፡ bene^la καλῶς ; ; ; ; ; ; ሠናየ፡ ገበርከ፡ bene fecisti^la ; ; ሠናየ፡ ዐቀባሃ፡ ; ሠናየ፡ ርኢከ፡ ; ; ሠናየ፡ ይጸጊ፡ ወሠናየ፡ ይጼኑ፡ ; ὀρθῶς ; ; εὖ ዘሠናየ፡ ይቀውም፡ εὐσταθοῦν ; ἡδέως libenter^la . – : ሠናይ፡ ዘ፡ በጎ።

, fem. ሠናይት፡ raro ሣኔት፡ ( ),

A) καλός

1)quod sensibus placet

2)bonus^la

c)perfectus^lanumero, mensura, partibus ( multus^la, largus^la): መስፈርት፡ ሠናይ፡ ; ርሥእ፡ ሠናይ፡ ; ; ዐስብ፡ ሠናይ፡ .

e)sensu ethico

B), sive m. ሠናይ፡ , sive fem. ሠናይት፡

1)raro: pulchritudo^la ὡραιότης .

3)bonum, quod alicui contigit:

a)beneficium^la: ገብረ፡ ሠናየ፡ vel ሠናይተ፡ ለ፡ pers. -5; ሠናይት፡ በዲበ፡ በረከት፡ χάρις ἐπὶ χάριτι ; ; ; ; .

α) ከመ፡ ሠናይ፡ ይኩንክሙ፡ ut bene sit vobis^la (v. ሠናየ፡ ); ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ይኩን፡ ሠናይ፡ ለክሙ፡ ( supra A,2,d).

Cross-references:

1) ሠናይ፡ bene!^laformula approbantis, annuentis: ; (alias: ሠናየ፡ ትቤ፡ ).

, fem. ሠናይት፡ raro ሣኔት፡ ( ),

A) καλός

1)quod sensibus placet

2)bonus^la

c)perfectus^lanumero, mensura, partibus ( multus^la, largus^la): መስፈርት፡ ሠናይ፡ ; ርሥእ፡ ሠናይ፡ ; ; ዐስብ፡ ሠናይ፡ .

e)sensu ethico

B), sive m. ሠናይ፡ , sive fem. ሠናይት፡

1)raro: pulchritudo^la ὡραιότης .

3)bonum, quod alicui contigit:

a)beneficium^la: ገብረ፡ ሠናየ፡ vel ሠናይተ፡ ለ፡ pers. -5; ሠናይት፡ በዲበ፡ በረከት፡ χάρις ἐπὶ χάριτι ; ; ; ; .

α) ከመ፡ ሠናይ፡ ይኩንክሙ፡ ut bene sit vobis^la (v. ሠናየ፡ ); ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ይኩን፡ ሠናይ፡ ለክሙ፡ ( supra A,2,d).

Cross-references:

1) ሠናይ፡ bene!^laformula approbantis, annuentis: ; (alias: ሠናየ፡ ትቤ፡ ).

śannāy , fem. śannāyt , śānet ; śannāyān , fem. sannāyāt

Grébaut
ሠናይ፡ śannāy , ሠናያን፡ śannāyān «bon^fr, beau^fr»; fem. ሠናይት፡ śannāyt , ሠናያት፡ sannāyāt ― መልካም፡ , ውብ፡ Ms. BNFabb217, fol. 53r.
132

Leslau
ሠናይ śannāy beautiful^en, good^en, fair^en, delightful^en, agreeable^en, glad^en (tidings), pleasing^en, proper^en, right^en, virtuous^en, prosperous^en, suitable^en; (Lt) beauty^en, goodness^en, favour^en
በሠናይ ba-sannāy well^en
ሠናየ sannāy-a well^en, finely^en, duly^en
ሠናያት śannāyāt good things^en, good works^en, good deeds^en, good^en (n), goodness^en
531b

Cross-references: for ገባሬ፡ ሠናያት፡ ገባሪ፡

śannāy , fem. śannāyt , śānet ; śannāyān , fem. sannāyāt

Cross-references: for ገባሬ፡ ሠናያት፡ ገባሪ፡

śannāy , fem. śannāyt , śānet ; śannāyān , fem. sannāyāt

Cross-references: for ገባሬ፡ ሠናያት፡ ገባሪ፡

ቃል ወሀበ ሠናይ

m. et fem. , ቃላት፡ [ קוֹל ܩܳܠܳܐ قَالٌ vel قَولٌ ] )

1)vox^lavel sonus^lacujusvis generis

a)vox hominum, angelorum Dei: ; ; ቃለ፡ ነገር፡ ; መጽአ፡ ቃል፡ እምሰማይ፡ ; ; ; ; ቃለ፡ ሐሤት፡ ወቃለ፡ ፍሥሓ፡ ; ; ቃል፡ ተሰምዐ፡ በራማ፡ ; ቃለ፡ ብካይ፡ ; ይሰምዓ፡ ቃልየ፡ ; ; ይሁቡ፡ ቃሎሙ፡ edant vocem suam^la ; ; አንሥኡ፡ ቃለክሙ፡ ; ; አልዐለ፡ ቃለ፡ sustulit vocem^la ; አዕቢ፡ ቃለከ፡ ; n. 451 ያዐቢ፡ ቃሎ፡ ; ጸርሐ፡ በቃል፡ ; በዐቢይ፡ ቃል፡ alta voce^la ; ; ; ; ; በ፩ቃል፡ una voce^la ; ; ; .

b)vox animalium^la ; ; ; ; .

c)sonus^la, strepitus^larerum inanimatarum: ቃለ፡ አሥዋክ፡ ; አስራብ፡ ; ; መንኰራኵር፡ ; ቀርን፡ ; ; ዕንዚራ፡ ; ; ; አውታረ፡ መሰንቆ፡ ; ; ; ፀዓዕ፡ ; መንፈስ፡ ; tonitru ; ; .

2)sermo^la, oratio^la

a)quatenus est loquendi facultas vel ratio: ወሀቦሙ፡ ቃለ፡ ወልሳነ፡ ወዐይነ፡ ወእዝነ፡ ; ዘኢያአምር፡ ቃለ፡ ; ; ; እንስሳ፡ ዘአልቦ፡ ቃል፡ ἄλογα ; ቃልከ፡ ያዐውቀከ፡ ( λαλιά ) .

b)fama^la, rumor^la: ቃል፡ ተሰምዐ፡ በቤተ፡ አብርሃም፡

c)quatenus sunt dicta, effata, verba.

a)verbum^la: ደኃሪት፡ ቃል፡ ; ቃል፡ ሠናይ፡ ይኄይስ፡ እምውሂብ፡ ; ቦቱ፡ ቃለ፡ እንተ፡ ታመጽኦ፡ ለሞት፡ ; ቃል፡ እንተ፡ ነበብከ፡ ; ቃልየ፡ ; ; ; ; ; ኀጥኡ፡ ቃለ፡ እንተ፡ ያወሥኡ፡ ; አሐተ፡ ቃለ፡ ; ; ; ; ዘንተ፡ ኵሎ፡ ቃላተ፡ ; ; ; ; 1,4; 1,5; 1,7.

b)verba^la, sermo^la, oratio^la: ቃሎሙ፡ ለጠቢባን፡ ድሉት፡ በመዳልው፡ ; ኀሳርከኒ፡ ወክብርከኒ፡ እምቃልከ፡ ; ዘክልኤቱ፡ ቃሉ፡ δίγλωσσος ; ምዕረ፡ አውሢአከ፡ ሶቤሃ፡ ፈጽም፡ ቃለከ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ቃለ፡ ነገራ፡ ለይእቲ፡ መጽሐፍ፡ . In specie

α)operibus et factis: ; በቃል፡ ወበምግባር፡ ; በቃል፡ ወአኮ፡ በምግባር፡ Lud. ex Hom.

β)jussum^la, mandatum^la: ወፅአ፡ ቃል፡ እምቅድመ፡ ገጹ፡ ; ኢይትገሐሥ፡ እምነ፡ ቃሉ፡ ; ; ; ; ዐሥሩ፡ ቃል፡ decalogus^la ; ; ዐሥሩ፡ ቃላት፡ ; crebro: በቃለ፡ jussu^lavel auctoritate^laalicujus ; ; ; በቃልየ፡ ἐν τῷ ὀνόματι ; 1 ; .

γ)promissum^la: ወልጦ፡ ቃል፡ ; ; ; ; .

δ)effata^lanuminis, doctrina vel verba a Deo vel Christo revelata, mandata, promissa: ቃለ፡ እግዚአብሔር፡ τὰ λόγια Θεοῦ ; ; ; ; ቃል፡ ዘኮነ፡ ኀበ፡ ኢሳይያስ፡ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ቃላተ፡ እግዚእነ፡ (in bibliis scripta)

ε)verbum Dei creans^la, substantiale^la, ; ; ; ; ; creberrime in libris theologicis ut Chrys., Cyr., Haim. Ab., al.

ζ)ratio^la: ያገብእ፡ ቃለ፡ በእንቲአሁ፡ , .

a)causa^la, sensu forensi: ; ; ; .

b)res gesta^la: እምድኅረ፡ እላንቱ፡ ቃላት፡ ; ዘተረፈ፡ እምቃላተ፡ ዳዊት፡ ; 2 al.; ዜና፡ ቃላቲሁ፡ relatio actorum ejus^la Enc.

c)res^la: ፫ቃለ፡ ዘአነ፡ እነብብ፡ ላዕሌከ፡ l ; ; (aliâs ነገር፡ ).

5) ቃለ፡ ንጉሥ፡ vel ቃለ፡ ሐፄ፡ vulgo dicitur nuntius^lavel legatus^laRegis Aethiopiae, Lud. e Conf. Ssagâ-Zaab.

I,1[ יָהַב ܝܗܰܒ وَهَبَ ] Imperf. ይሁብ፡ , የሀብ፡ , Imperat. ሀብ፡ ( gramm.§ 93), dare^la, : ውሂብ፡ ; ቃል፡ ሠናይ፡ ይኄይስ፡ እምውሂብ፡ ; ; ; ; rei: ; ; ; ኢታጐንዲ፡ ውሂቦታ፡ ; ይኄይስ፡ ውሂበ፡ ምጽዋት፡ እምነ፡ … ; ; ለ፡ pers.: ሀብ፡ ለጻድቅ፡ ; ; rei et ለ፡ pers.: ; ; ; : ውሂቦኒ፡ ሀቦ፡ ; : ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; አሀቦ፡ ዐስቦ፡ ; ኢተሀቦ፡ ምክንያተ፡ ; ወሀብዋ፡ ደብተራሁ፡ ; ሀቦ፡ ክፍሎ፡ ; ; ; ; ; ; al. sexcenties; እሁበከ፡ ስእለተከ፡ ; : ለአዳም፡ ባሕቲቱ፡ ወሀቦ፡ ይክድን፡ ኀፍረቶ፡ ; ; ; ; ; praedicati: ምድር፡ እንተ፡ ይሁበከ፡ ርስተ፡ , vel ለ፡ , ut: እሁበከ፡ አሕዛበ፡ ለርስትከ፡ .

a)largiri^la, munificum esse^la: ዘይምሕር፡ ወይሁብ፡ ; ; ; ; ; et sensu juridico donare^laF.N. 26 (ubi agitur በእንተ፡ ሀብት፡ ወወሃቢ፡ ወዘይሁብዎ፡ ሎቱ፡ ወንዋይ፡ ዘይሁቡ፡ ኪያሁ፡ ).

b)exhibere^la, tribuere^la, praestare^la: ሀቡ፡ አኰቴተ፡ ለእግዚአብሔር፡ ; ; ; .

c)tradere^la, ; ; ወሀብክዋ፡ መጽሐፈ፡ ውስተ፡ እዴሃ፡ ; ; ኢተሀብ፡ አፉከ፡ ለአበሳ፡ ; የሀብ፡ ነፍሶ፡ ቤዛ፡ ብዙኃን፡ ; ; .

d) በ፡ pretii, commutare^la .

e)fructum dare^lai.e. ferre^la, reddere^la, ; ; ; ; vel odorem emittere^la ; .

f)edere^la, ut vocem: ወሀበ፡ ቃሎ፡ ; ; ; ነጐድጓድ፡ ወሀበ፡ ቃለ፡ Enc.; miracula ; .

g)dare ore aliquid i.e. precari^labenedictionem, salutem: ከመ፡ የሀቦሙ፡ በረከተ፡እግዚአብሔር፡ በከናፍሪሁ፡ ; ወሀቦሙ፡ ቡራኬ፡ vel ወሀቦሙ፡ ሰላመ፡ ; vel docere^la ; .

h)concedere^la, permittere^la, potestatem dare^la: ኢወሀቦ፡ ከመ፡ ይትመየጥ፡ ; ኢፈቀደ፡ የሀቦ፡ ምኅላፈ፡ ; ; የሀብዎ፡ ንስሓ፡

i)facere^la, constituere^la: እሁብ፡ ኪዳነ፡ ምስሌክሙ፡ ; ; .

k)passim ex Hebraismo: ponere^la, indere^la, ut: ቀስቶ፡ ወሀበ፡ ውስተ፡ ደመና፡ ; ፍርሀተክሙ፡ እሁብ፡ ኀበ፡ ኵሉ፡ ዘውስተ፡ ምድር፡ ; ዘሕያው፡ የሀብ፡ ሠናየ፡ ውስተ፡ ልቡ፡ ; ወሀብኩ፡ ልብየ፡ ውስተ፡ ኵሉ፡ ፍጥረት፡ (animum advertere) .

l) መኑ፡ይሁበኒ፡ quis mihi dabit! utinam! utinam haberem!^la መኑ፡ ይሁበኒ፡ አእምሮ፡ n. 882 ; ; ; መኑ፡ ይሁበኒ፡ አዕይንትየ፡ ከመ፡ ይኩና፡ , vel መኑ፡ እምወሀበኒ፡ ከመ፡ ይትነበይ፡ ; ; መኑ፡ የሀበነ፡ ዕረፍተ፡ .

m) ሀብ፡ , ሀቡ፡ , ሀባ፡ , (nonnumquam ) age^la, agite! quaeso^la, ሀቡ፡ ንበል፡ εἴπωμεν ; ሀቡነ፡ንረድ፡ ( καὶ νῦν ἐπί ) ; ሀቡኬ፡ንግባእ፡ ; ሀብኬ፡ ንትኀሠሥ፡ በአይ፡ ፍኖት፡ ተወልደ፡ δὴ οὖν Cyr. c. ; Cyr. c. ; ባሕቱ፡ ሕቀ፡ ሀባ፡ ናመክሮን፡ ; ሀብ፡ ንፍትኖን፡ et ሀባ፡ ንፍትኖን፡

, fem. ሠናይት፡ raro ሣኔት፡ ( ),

A) καλός

1)quod sensibus placet

2)bonus^la

c)perfectus^lanumero, mensura, partibus ( multus^la, largus^la): መስፈርት፡ ሠናይ፡ ; ርሥእ፡ ሠናይ፡ ; ; ዐስብ፡ ሠናይ፡ .

e)sensu ethico

B), sive m. ሠናይ፡ , sive fem. ሠናይት፡

1)raro: pulchritudo^la ὡραιότης .

3)bonum, quod alicui contigit:

a)beneficium^la: ገብረ፡ ሠናየ፡ vel ሠናይተ፡ ለ፡ pers. -5; ሠናይት፡ በዲበ፡ በረከት፡ χάρις ἐπὶ χάριτι ; ; ; ; .

α) ከመ፡ ሠናይ፡ ይኩንክሙ፡ ut bene sit vobis^la (v. ሠናየ፡ ); ; ; ; ; ; ; ከመ፡ ይኩን፡ ሠናይ፡ ለክሙ፡ ( supra A,2,d).

Cross-references:

1) ሠናይ፡ bene!^laformula approbantis, annuentis: ; (alias: ሠናየ፡ ትቤ፡ ).

ቃል፡ qāl

Compounds
ቃለ፡ qāla , ቃል፡ qāl spokesman of^en

a) (Dillmann 5) ቃለ፡ ኀፄ፡ qāla ḫaḍe , ቃለ፡ ሐፄ qāla ḥaḍe , ቃለ፡ ሐፃች፡ qāla ḥaḍāč , ቃለ፡ ዓፄ፡ qāla ʿāḍe , ቃል፡ አፄ፡ qāl ʾaḍe spokesman for the king^en, king’s herald^en አኮ፡ በቃለ፡ ኀፄ፡ ‘par le moyen d’un porte-parole royal^fr’ 24 l. 14 (ed.), 27 l. 12–13 (tr.); ቃለ፡ ሐፃች፡ ክፍለ፡ ሐዋርያት፡ ‘le qāla ḥaḍāč, Kefla Ḥawāryāt^fr’ 34 l. 21 (ed.), 40 l. 17–18 (tr.); 38 l. 34 (ed.), 46 l. 5 (tr.); ወቃል፡ ሐፄ፡ ጐላች፡ ይሳከር፡ ‘le porte-parole du roi, qui a procédé aux formalités concernant cette concession féodale, Issākar^fr’ 43 l. 15–16 (ed.), 51 l. 24–25 (tr.); ወቃል፡ አፄ፡ መጽሐፍ፡ ቤት፡ ስርጓን፡ ገዬ፡ ‘le qāl aṣē maṣḥaf bēt, Serguān Gayē^fr’ 33 l. 14 (ed.), 38 l. 29–30 (tr.); ወእንዘ፡ ቃል፡ አፄ፡ መጽሐፍ፡ ቤት፡ ድል፡ ሰገድ፡ ‘et pendant que le qāl aṣē maṣḥaf bēt était Del Sagad^fr’ 34 l. 11–12 (ed.), 40 l. 7–8 (tr.); ወቃል፡ ሐፄ፡ በዓለ፡ መጽሐፍ፡ ያዕቆብ፡ ‘le porte parole du roi baʿāla maṣḥaf, Yāʿǝqob^fr’ 33 l. 28–29 (ed.), 39 l. 16–17 (tr.); ቃል፡ ሐፄ፡ ዣን፡ ሐፀና፡ ዘጊዮርጊስ፡ ‘le porte-parole du roi (qāl ḥaṣē) žān ḥaṣanā, Za-Giyorgis^fr’ 37 l. 17 (ed.), 44 l. 5–6 (tr.); ቃልሐፄ፡ ዣንጽራር፡ ጔታ፡ ዓሥራት፡ ‘le qāl ḥaṣē žan ṣerār gētā était ʿĀsrāt^fr’ 35 l. 16 (ed.), 41 19–20 (tr.); ወቃለ፡ ዓፄሂ፡ ዘዣንጽራር፡ ጔታ፡ ሐብተ፡ ሚካኤል፡ ‘le qāla ḥ{sic}aṣē, žān ṣerār guiētā, Ḥabta Mikā’ēl^fr’ 31 l. 13–14 (ed.), 36 l. 18–19 (tr.); ወቃል፡ ሐፄ፡ ዓቄት፡ ደበና፡ ጌታ፡ ገሪማ፡ ‘le porte-parole du roi ʿāqēt dabanā gētā, Garimā^fr’ 41 l. 18 (ed.), 49 l. 8–9 (tr.); ወቃል፡ ሐፄ፡ አስጐላች፡ የውስጥ፡ ብላቴን፡ ጌታ፡ ተክለ፡ ሃይማኖት፡ ‘le porte-parole du roi, qui a obtenu cette concession féodale (? asgulāč), le ya-wesṭ belāttangētā Takla Hāymanot^fr’ 43 l. 31 (ed.), 52 l. 13–14 (tr.), ሐፄ፡

Leslau
ቃለ፡ ሐፄ qāla ḥaḍe (Lt) the one who is in charge of transmitting the order of the king or the emperor, ‘the voice of the emperor’ 226a

b) ቃለ፡ ነጋሢ፡ qāla nagāśi spokesman for the governor^en ቃለ፡ ነጋሢ፡ ‘porte-parole du nagāsi^fr’ 39 l. 11 (ed.), 46 l. 19 (tr.); ሥዩመ፡ ተንቤን፡ ወሕዱጉ፡ ወራቅ፡ መአሰሬሁ፡ ወቃለ፡ ነጋሢሁ፡ ‘au chef du Tambēn, à son vicaire, à son rāq maʾasarē, et à son porte-parole^fr’ 40 l. 9 (ed.), 47 l. 20–21 (tr.), ነጋሢ፡

c) (Dillmann 5) ቃለ፡ ንጉሥ፡ qāla nǝguś spokesman for the king^en እንዘ፡ ቃለ፡ ንጉሥ፡ ወበዓለ፡ [መጽሐፍ፡] ወልደ፡ ደራትዮስ፡ ‘[Ces ordres ont été donnés] pendant que le porte-parole du roi et le baʿāla maṣḥaf(?), Walda Darātyos,^fr’ 72 l. 8–9 (ed.), 86 l. 24–25 (tr.), ንጉሥ፡

d) ቃለ፡ ኢተጌ፡ qāla ʾitage spokesman for the queen^en, queen’s herald^en ወቃለ፡ ኢተጌ፡ አባ፡ ተክለ፡ ወንጌል፡ ‘le porte-parole de la reine, abbā Takla Wangēl^fr’ 28 l. 26–27 (ed.), 33 l. 4–5 (tr.), እቴጌ፡

Cross-references:

a) for ሞገሰ፡ ቃል፡ ሞገስ፡

b) for ስጣዌ፡ ቃል፡ ስጣዌ፡

śannāy , fem. śannāyt , śānet ; śannāyān , fem. sannāyāt

Cross-references: for ገባሬ፡ ሠናያት፡ ገባሪ፡

ስቡሕ

1)laudatus^la, laudabilis^la, celebratus^la: ; ; ; -64; ; ስቡሐ፡ in Cantico Mosis in Psalmorum editione ( ). – Sensu speciali: ቅዱስ፡ ወስቡሕ፡ ለእግዚአብሔር፡ αἰνετὸς τῷ Κυρίῳ ; .

2)gloriosus^la, magnificus^la, splendidus^la, praeclarus^la, ; ; ቃል፡ ስቡሕ፡ λόγοι ἔνδοξοι ; ፍሥሓ፡ ስብሕት፡ ; መንክር፡ ዐቢይ፡ ወስቡሕ፡ ; ስቡሕ፡ ክፍልክሙ፡ ; ምድር፡ ሐዋዝ፡ ወስብሕት፡ ; ስቡሕ፡ ራእዮሙ፡ ; ( ዕፀው፡ ) ስቡሓን፡ .

3)lucidus^la, splendidus^la, clarus^la ; .

ተሠገወ

III,1corporari^la, incarnari^la, carnem fieri^la, de Christo: ἐν σαρκὶ γενέσθαι Cyr. ad ; ተሠጊዎ፡ cum caro factus esset^laCyr. c. Pall. f. 68; ክርስቶስ፡ ዘተሠገወ፡ F.M. 22,5; Mavâs. 28; Haim. Ab.; ተሠግዎ፡ ; ተሠግዎቱ፡ ለወልድ፡ ; Haim. Ab.; ቃል፡ ሶበ፡ ይሠገው፡ በልሳን፡ Fid. Jac. Bar. taśagawa , taśaggawa , ተሠግወ፡ taśagwa

Grébaut
ተሠገወ፡ taśaggawa III,2 ይሤገው፡ , ይሠገው፡ «s’incarner^fr» ― ሥጋ፡ ሆነ፡ Ms. BNFabb217, fol. 45v.
138

Leslau
śgw , ተሠገወ፡ taśagawa , (*) ተሠግወ taśagwa become flesh^en, assume a body^en, become incarnate^en, (*) become corpulent^en, become stout^en 527b

ዘ

nota Genitivi ( gramm.§ 145; § 186).

1)Sicut ዘ፡ , ita notam Genitivi ዘ፡ secundum genera et numeros eorum a quibus pendet nominum variare licet, m. ዘ፡ , fem. እንተ፡ , እለ፡ , ut: ዕፀ፡ በለን፡ እንተ፡ ላሕ፡ ; ; መኃትው፡ እለ፡ ወርቅ፡ ; ; at plerumque ዘ፡ post nomina utriusque generis et numeri usurpatur.

2)Ejus usus potissimus hic est:

a)ubi nomen regens statum constructum non admittit, ut: ማርያ፡ እንተ፡ ያዕቆብ፡ Maria Jacobi ; ; ዘመኑ፡ አንተ፡ cujus es tu? ; vel duos Genitivos sibi subjunctos habet (quorum alter statu constr., alter nota ዘ፡ significatur), ut: ብእሲትከ፡ እንተ፡ ንእስከ፡ uxor n. 1032tua juventutis tuae ; አዋልዲኪ፡ እለ፡ ሐቅል፡ ; ; ; ; ; ; ; ኦዘክርስቶስ፡ አፍቅሮተ፡ ሰብእ፡ Deg.; vel Genitivus alia voce interjecta a suo nomine sejunctus est, ut: በዕለት፡ ዐባይ፡ እንተ፡ ኵነኔ፡ ; ; vel ad nomen statui constr. subjunctum aliud additur, ut: መራኁተ፡ ሞት፡ ወዘሲኦል፡ ; ; አብያቲከ፡ ወዘዐበይትከ፡ ; ; ; ; ; .

b)ubi nomen cui Genitivus subjunctus est vel reticere vel non repetere libet: ይከውኑ፡ ኵሎሙ፡ ዘአምላክ፡ omnes erunt ; ; ; ; ; ላህም፡ ለእመ፡ ወግዐ፡ ዘካልኡ፡ (i.e. bovem alius^la) ; ቃል፡ ቃለ፡ ያዕቆብ፡ ወእደው፡ እለ፡ ዔሳው፡ ; ; ; .

3)Praeterea de significatione voculae ዘ፡ notanda sunt haec:

a)Usurpatur de materia, e qua quid factum est

α)ex^la: ምሕራማቲኪ፡ ገብሩ፡ ዘቀርነ፡ ነጌ፡ ἐξ ; ግበር፡ ለከ፡ ታቦተ፡ እንተ፡ ዕፅ፡ ἐκ ξύλων ; annot.; .

β)substantivis materiae praepositum adjectiva materiae efficit: ጽላት፡ እለ፡ እብን፡ ; ዘዕፅ፡ ; ዘብሩር፡ ; ዘጸጕረ፡ ገመል፡ ; al.

b)Crebro (sicut ذو ) simul vim pronominis demonstrativi in se continet: is qui est^laalicujus i.e. pertinens ad^laaliquem vel aliquid, praeditus^la, possidens^la.

α) ለክሙ፡ ለእለ፡ ብሔረ፡ ሮሜ፡ ; በእንተ፡ እለ፡ ጌዴዎን፡ ; እምነ፡ እለ፡ ሳኦል፡ ex hominibus^lai.e. servis Sauli^la ; እለ፡ ኢዩ፡ ; ; ኵሎሙ፡ እለ፡ ቤቱ፡ ; ምስለ፡ እለ፡ አዛርያ፡ Dan. apocr. 3,25; ዕደው፡ እለ፡ ዳታን፡ ወአቤሮን፡ ; አኮ፡ ክመ፡ ዘበለስ፡ ዘትገብሩ፡ τὸ τῆς συκῆς ; ; .

β) ዘለምጽ፡ lepra praeditus^lavel affectus^lai.e. leprosus ; ; ዘጋኔን፡ ; ; ዘሢበት፡ ; ዘሕብር፡ ; ዘጽድቅ፡ ; እለ፡ ዐመፃ፡ ; ዘሥጋ፡ ; ; ዘነፍስ፡ ; ; ዘመንፈስ፡ ; ; ; al.

4)Nota Genitivi ዘ፡ ubi duplicatur, ዘዘ፡ , vim distributivam nanciscitur, ut ; plura exempla ዚአሁ፡

Cross-references: for the usage of ዘ in front of the names of feasts ሆሳዕና፡ (Grébaut)

ብርፎሪኮን

προφορικός ] ( ἐνδιάθετος ): ቃል፡ ብርፎሪኮን፡ λόγος προφορικός , (logos sermonalis, rationali).

ቃል

m. et fem. , ቃላት፡ [ קוֹל ܩܳܠܳܐ قَالٌ vel قَولٌ ] )

1)vox^lavel sonus^lacujusvis generis

b)vox animalium^la ; ; ; ; .

2)sermo^la, oratio^la

b)fama^la, rumor^la: ቃል፡ ተሰምዐ፡ በቤተ፡ አብርሃም፡

c)quatenus sunt dicta, effata, verba.

α)operibus et factis: ; በቃል፡ ወበምግባር፡ ; በቃል፡ ወአኮ፡ በምግባር፡ Lud. ex Hom.

γ)promissum^la: ወልጦ፡ ቃል፡ ; ; ; ; .

ε)verbum Dei creans^la, substantiale^la, ; ; ; ; ; creberrime in libris theologicis ut Chrys., Cyr., Haim. Ab., al.

ζ)ratio^la: ያገብእ፡ ቃለ፡ በእንቲአሁ፡ , .

a)causa^la, sensu forensi: ; ; ; .

b)res gesta^la: እምድኅረ፡ እላንቱ፡ ቃላት፡ ; ዘተረፈ፡ እምቃላተ፡ ዳዊት፡ ; 2 al.; ዜና፡ ቃላቲሁ፡ relatio actorum ejus^la Enc.

c)res^la: ፫ቃለ፡ ዘአነ፡ እነብብ፡ ላዕሌከ፡ l ; ; (aliâs ነገር፡ ).

5) ቃለ፡ ንጉሥ፡ vel ቃለ፡ ሐፄ፡ vulgo dicitur nuntius^lavel legatus^laRegis Aethiopiae, Lud. e Conf. Ssagâ-Zaab.

ቃል፡ qāl

Compounds
ቃለ፡ qāla , ቃል፡ qāl spokesman of^en

Leslau
ቃለ፡ ሐፄ qāla ḥaḍe (Lt) the one who is in charge of transmitting the order of the king or the emperor, ‘the voice of the emperor’ 226a

Cross-references:

a) for ሞገሰ፡ ቃል፡ ሞገስ፡

b) for ስጣዌ፡ ቃል፡ ስጣዌ፡

ቃል

m. et fem. , ቃላት፡ [ קוֹל ܩܳܠܳܐ قَالٌ vel قَولٌ ] )

1)vox^lavel sonus^lacujusvis generis

b)vox animalium^la ; ; ; ; .

2)sermo^la, oratio^la

b)fama^la, rumor^la: ቃል፡ ተሰምዐ፡ በቤተ፡ አብርሃም፡

c)quatenus sunt dicta, effata, verba.

α)operibus et factis: ; በቃል፡ ወበምግባር፡ ; በቃል፡ ወአኮ፡ በምግባር፡ Lud. ex Hom.

γ)promissum^la: ወልጦ፡ ቃል፡ ; ; ; ; .

ε)verbum Dei creans^la, substantiale^la, ; ; ; ; ; creberrime in libris theologicis ut Chrys., Cyr., Haim. Ab., al.

ζ)ratio^la: ያገብእ፡ ቃለ፡ በእንቲአሁ፡ , .

a)causa^la, sensu forensi: ; ; ; .

b)res gesta^la: እምድኅረ፡ እላንቱ፡ ቃላት፡ ; ዘተረፈ፡ እምቃላተ፡ ዳዊት፡ ; 2 al.; ዜና፡ ቃላቲሁ፡ relatio actorum ejus^la Enc.

c)res^la: ፫ቃለ፡ ዘአነ፡ እነብብ፡ ላዕሌከ፡ l ; ; (aliâs ነገር፡ ).

5) ቃለ፡ ንጉሥ፡ vel ቃለ፡ ሐፄ፡ vulgo dicitur nuntius^lavel legatus^laRegis Aethiopiae, Lud. e Conf. Ssagâ-Zaab.

ቃል፡ qāl

Compounds
ቃለ፡ qāla , ቃል፡ qāl spokesman of^en

Leslau
ቃለ፡ ሐፄ qāla ḥaḍe (Lt) the one who is in charge of transmitting the order of the king or the emperor, ‘the voice of the emperor’ 226a

Cross-references:

a) for ሞገሰ፡ ቃል፡ ሞገስ፡

b) for ስጣዌ፡ ቃል፡ ስጣዌ፡

አተርጋዎን

epitheton τοῦ Λόγου , ut: ቃል፡ አተርጋዎን፡ ብርፎሪኮን፡ አአትሪኮን፡ Haim. Ab.

ቃል

m. et fem. , ቃላት፡ [ קוֹל ܩܳܠܳܐ قَالٌ vel قَولٌ ] )

1)vox^lavel sonus^lacujusvis generis

b)vox animalium^la ; ; ; ; .

2)sermo^la, oratio^la

b)fama^la, rumor^la: ቃል፡ ተሰምዐ፡ በቤተ፡ አብርሃም፡

c)quatenus sunt dicta, effata, verba.

α)operibus et factis: ; በቃል፡ ወበምግባር፡ ; በቃል፡ ወአኮ፡ በምግባር፡ Lud. ex Hom.

γ)promissum^la: ወልጦ፡ ቃል፡ ; ; ; ; .

ε)verbum Dei creans^la, substantiale^la, ; ; ; ; ; creberrime in libris theologicis ut Chrys., Cyr., Haim. Ab., al.

ζ)ratio^la: ያገብእ፡ ቃለ፡ በእንቲአሁ፡ , .

a)causa^la, sensu forensi: ; ; ; .

b)res gesta^la: እምድኅረ፡ እላንቱ፡ ቃላት፡ ; ዘተረፈ፡ እምቃላተ፡ ዳዊት፡ ; 2 al.; ዜና፡ ቃላቲሁ፡ relatio actorum ejus^la Enc.

c)res^la: ፫ቃለ፡ ዘአነ፡ እነብብ፡ ላዕሌከ፡ l ; ; (aliâs ነገር፡ ).

5) ቃለ፡ ንጉሥ፡ vel ቃለ፡ ሐፄ፡ vulgo dicitur nuntius^lavel legatus^laRegis Aethiopiae, Lud. e Conf. Ssagâ-Zaab.

ቃል፡ qāl

Compounds
ቃለ፡ qāla , ቃል፡ qāl spokesman of^en

Leslau
ቃለ፡ ሐፄ qāla ḥaḍe (Lt) the one who is in charge of transmitting the order of the king or the emperor, ‘the voice of the emperor’ 226a

Cross-references:

a) for ሞገሰ፡ ቃል፡ ሞገስ፡

b) for ስጣዌ፡ ቃል፡ ስጣዌ፡

ቃል

m. et fem. , ቃላት፡ [ קוֹל ܩܳܠܳܐ قَالٌ vel قَولٌ ] )

1)vox^lavel sonus^lacujusvis generis

b)vox animalium^la ; ; ; ; .

2)sermo^la, oratio^la

b)fama^la, rumor^la: ቃል፡ ተሰምዐ፡ በቤተ፡ አብርሃም፡

c)quatenus sunt dicta, effata, verba.

α)operibus et factis: ; በቃል፡ ወበምግባር፡ ; በቃል፡ ወአኮ፡ በምግባር፡ Lud. ex Hom.

γ)promissum^la: ወልጦ፡ ቃል፡ ; ; ; ; .

ε)verbum Dei creans^la, substantiale^la, ; ; ; ; ; creberrime in libris theologicis ut Chrys., Cyr., Haim. Ab., al.

ζ)ratio^la: ያገብእ፡ ቃለ፡ በእንቲአሁ፡ , .

a)causa^la, sensu forensi: ; ; ; .

b)res gesta^la: እምድኅረ፡ እላንቱ፡ ቃላት፡ ; ዘተረፈ፡ እምቃላተ፡ ዳዊት፡ ; 2 al.; ዜና፡ ቃላቲሁ፡ relatio actorum ejus^la Enc.

c)res^la: ፫ቃለ፡ ዘአነ፡ እነብብ፡ ላዕሌከ፡ l ; ; (aliâs ነገር፡ ).

5) ቃለ፡ ንጉሥ፡ vel ቃለ፡ ሐፄ፡ vulgo dicitur nuntius^lavel legatus^laRegis Aethiopiae, Lud. e Conf. Ssagâ-Zaab.

ቃል፡ qāl

Compounds
ቃለ፡ qāla , ቃል፡ qāl spokesman of^en

Leslau
ቃለ፡ ሐፄ qāla ḥaḍe (Lt) the one who is in charge of transmitting the order of the king or the emperor, ‘the voice of the emperor’ 226a

Cross-references:

a) for ሞገሰ፡ ቃል፡ ሞገስ፡

b) for ስጣዌ፡ ቃል፡ ስጣዌ፡

ሁከት

1)motus^la, agitatio^la, fluctuatio^la: ; ; ; ( σάλος ); ( περιφέρεια ); ( κίνησις ); ተሀውኩ፡ ዐቢየ፡ ሁከተ፡ .

2)perturbatio^la, commotio animi^la, ሁከተ፡ ነፍስ፡ ταραχαὶ ψυχῆς ; . .

3)turbae^la, tumultus^la, disturbatio^la: ቃል፡ ወሁከት፡ φωναὶ καὶ θόρυβος ; ሰይጣን፡ መፍቀሬ፡ ሁከት፡ ; in republica ; ; ἀκαταστασία ; በሁከት፡ ἀτάκτως ; σύστασις ; ( noli sero in ecclesiam venire^la) ከመ፡ በድምፀ፡ ምጽአትከ፡ ኢይኩን፡ ሁከት፡ ለእለ፡ ይጼልዩ፡

hukat

Grébaut
ሁከት፡ révolte^fr, désobéissance^fr, insubordination^fr, agitation^fr (sens plus fort que celui de ሀውክ፡ ).
ባህል፡ ሳብእ፡ በእንተ፡ ተፈልጦ፡ ሁከታት፡ ወተጋእዞታት፡ ወዘሀሎ፡ ማእከሌሆሙ፡ ወበእንተ፡ ዘይትጌበር፡ ወቦ፡ ዘይቤ፡ በእንተ፡ ነጐርጓር፡ ወኑፋቄ፡ በትእዛዘ፡ እግዚአብሔር፡ አው፡ ዘይትጌበር፡ በከመ፡ ሥርዓተ፡ አበው፡ ቅዱሳን። Ms. BNFet110, fol. 33ra.
ሁከተ፡ ልብ፡ agitation de l’âme^fr. መዓትኒ፡ ሁከተ፡ ልብ፡ ወገዓረ፡ ነፍስ፡ ውእቱ፡ ወይሰመይ፡ ከመዝ። Ms. BNFet110, fol. 44vb. ልብ፡
8

Leslau
ሁከት hukat movement^en, motion^en, trouble^en, turmoil^en, disturbance^en, tumult^en, perturbation^en, commotion^en, uproar^en, turbulence^en, agitation^en, disorder^en, riot^en 220a

ጕጕኣ

1)festinatio^la, properatio^la: በጕጕኣ፡ ; ; ; ; በብዙኅ፡ ጕጕኣ፡ ; ( ነጎጋው፡ ).

2)trepidatio^la, perturbatio^la: ቃል፡ ወሁከት፡ ወነጐድጓድ፡ ወድልቅልቅ፡ ወጕጕኣ፡ ላዕለ፡ ምድር፡ τάραχος ; .

3)summum studium^la, ardor^la, . n. 1208

ተዘርአ

III,1

1)seri^la, seminari^la, conseri^la, de semine: ዘርእ፡ ዘይዘራእ፡ (v. ዘይዘርእ፡ ) ; ; ; ( ተዘሪኦ፡ ); ; ; ; de agro: ምድር፡ ዘኢይዘራእ፡ ; ; .

a): ; ቃል፡ ዘተዘርአ፡ .

b)de animatis: ኅቡረ፡ ተዘራእነ፡ ማእከለ፡ ከርሥኪ፡

2)spargi^la, dispergi^la, de fluidis ; ; ተዘርኡ፡ διεσπάρησαν .

ቃል

m. et fem. , ቃላት፡ [ קוֹל ܩܳܠܳܐ قَالٌ vel قَولٌ ] )

1)vox^lavel sonus^lacujusvis generis

b)vox animalium^la ; ; ; ; .

2)sermo^la, oratio^la

b)fama^la, rumor^la: ቃል፡ ተሰምዐ፡ በቤተ፡ አብርሃም፡

c)quatenus sunt dicta, effata, verba.

α)operibus et factis: ; በቃል፡ ወበምግባር፡ ; በቃል፡ ወአኮ፡ በምግባር፡ Lud. ex Hom.

γ)promissum^la: ወልጦ፡ ቃል፡ ; ; ; ; .

ε)verbum Dei creans^la, substantiale^la, ; ; ; ; ; creberrime in libris theologicis ut Chrys., Cyr., Haim. Ab., al.

ζ)ratio^la: ያገብእ፡ ቃለ፡ በእንቲአሁ፡ , .

a)causa^la, sensu forensi: ; ; ; .

b)res gesta^la: እምድኅረ፡ እላንቱ፡ ቃላት፡ ; ዘተረፈ፡ እምቃላተ፡ ዳዊት፡ ; 2 al.; ዜና፡ ቃላቲሁ፡ relatio actorum ejus^la Enc.

c)res^la: ፫ቃለ፡ ዘአነ፡ እነብብ፡ ላዕሌከ፡ l ; ; (aliâs ነገር፡ ).

5) ቃለ፡ ንጉሥ፡ vel ቃለ፡ ሐፄ፡ vulgo dicitur nuntius^lavel legatus^laRegis Aethiopiae, Lud. e Conf. Ssagâ-Zaab.

ቃል፡ qāl

Compounds
ቃለ፡ qāla , ቃል፡ qāl spokesman of^en

Leslau
ቃለ፡ ሐፄ qāla ḥaḍe (Lt) the one who is in charge of transmitting the order of the king or the emperor, ‘the voice of the emperor’ 226a

Cross-references:

a) for ሞገሰ፡ ቃል፡ ሞገስ፡

b) for ስጣዌ፡ ቃል፡ ስጣዌ፡

በኀበ

quod accuratius, quam ኀበ፡ , propinquitatem vel viciniam loci significat; frequentissime usitatum

1)ad^la, apud^la, juxta^la, propter^la: πρὸς τῇ βαλάνῳ ; ἐπὶ τοῦ ὕδατος ; ; በኀበ፡ አንቀጸ፡ ሀገር፡ ἐπὶ ταῖς θύραις ; በኀበ፡ ፈለግ፡ ἐπὶ τὸν ποταμόν ; ; ሕዝብ፡ በኀበ፡ አንቀጽ፡ οἱ ἐν τῇ πύλῃ ; በኀበ፡ አረፍት፡ παρὰ τὰ τείχη .

a)apud i.e. in domo^laalicujus vel cum^lavel inter^la: ሞተ፡ በኀበ፡ ታራ፡ አቡሁ፡ ( ἐνώπιον ) ; ወፅአ፡ በኀቤሁ፡ ; ብዕል፡ ዘይትዐቀብ፡ በኀበ፡ ዘአጥረዮ፡ ; በኀቤከ፡ ጥበብ፡ ተዘግበት፡ ; በኀቤክሙ፡ ጠፍአት፡ ጥበብ፡ μεθ᾽ ὑμών ; Jesaias በኀበ፡ ነቢያት፡ ዘተንእደ፡ qui^lainter prophetas laudatur^la, Enc.

b)apud i.e. a^la, ab^la( παρά Gen.), conjunctum cum verbis accipiendi, emendi, reportandi, petendi, interrogandi, audiendi, comperiendi: ኢትነሥኡ፡ ቤዛ፡ በኀበ፡ ቀታሊ፡ ; ; ተመጠወ፡ መጽሐፈ፡ በኀበ፡ ሐዋርያት፡ ; ; ; እንተ፡ ተሣየጠ፡ በኀበ፡ ኤፌሮን፡ ; ዕሤትኪ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ተኀሥሣ፡ ለጥበብ፡ በኀበ፡ እኩያን፡ ; እሙንቱ፡ በኀበ፡ አበዊሆሙ፡ ተመሀሩ፡ ; ; ሰአሉ፡ በኀቤሁ፡ ንጉሠ፡ ; ዘይሴአል፡ ነገረ፡ ዘከመዝ፡ በኀበ፡ ጠቢባን፡ ; Platt; ዘሰማዕኩ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; . Plura exempla invenies sub verbis modo laudatis aliisque hujus generis. Multis in locis በኀበ፡ et እምኀበ፡ promiscue usurpatur.

2)Adhibetur, ubi rem in animo vel potestate alicujus esse, ejus consilio et judicio convenire, ei acceptum vel reprobatum esse significatur:

a)penes^la, in animo^laalicujus: ዝንቱ፡ ኵሉ፡ በኀቤከ፡ ሀሎ፡ ταῦτα ἔχων ἐν σεαυτῷ ; ሣህል፡ ወጽድቅ፡ በኀቤሁ፡ παρ᾽ αὐτοῦ ; አኮኑ፡ በኀቤሁ፡ ግርማ፡ ; ኍልቈ፡ አውራኂሁ፡ በኀቤከ፡ .

b)coram^la, e sententia^la, consilio^la, judicio^laalicujus, nec non a^la, vel casus Dativi ( עִם , אֵת , عِنْدَ ) ἔναντι ; ἐν τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ በኀቤሁ፡ ; መብእስ፡ ይእቲ፡ በኀበ፡ አብዳን፡ τραχεῖα τοῖς ἀπαιδεύτοις ; ; πρὸς μέ ; እፎ፡ ይከውን፡ ጻድቀ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ παρὰ Κυρίῳ ; ; ; ; ; አሐቲ፡ ዕለት፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ከመ፡ ፲፻ዓመት፡ ; መሥዋዕተ፡ ረሲዓን፡ ርኩስ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ወጸሎተ፡ ኄራንሰ፡ ሥሙር፡ በኀቤሁ፡ ; ; ርጉም፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; n. 594 ተፈቅረ፡ በኀበ፡ ብዙኃን፡ ; ሠናይ፡ አንተ፡ በኀቤየ፡ ; ; ፍቁር፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ὑπὸ τοῦ θεοῦ ; ይትዌደስ፡ በኀበ፡ ሰብእ፡ ; ; ተጸልአ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ቀሊል፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; በኀበ፡ ሰብእ፡ ኢይትክሀልዝ፡ .

3)Sicut ለኀበ፡ etiam በኀበ፡ inservit designandis rationibus, quae inter res vel personas intercedunt:

a)de ratione societatis vel communionis: cum^la, inter^la, coram^la, ( πρὸς ): ሑሩ፡ በልቡና፡ በኀበ፡ባዕዳን፡ Platt; ንርከብ፡ ሰላመ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ቦሙ፡ ሞገሰ፡ በኀበ፡ ኵሉ፡ ሕዝብ፡ ; ; 1 ( ኀበ፡ ).

b)de ratione comparationis vel in^lamodum^la, quasi^la, instar^la, ut: ኩኖሙ፡ ለሕዝብ፡ በኀበ፡ እግዚአብሔር፡ τὰ πρὸς θεόν vel comparatus cum^la( ad^la, pro^la, prae^la): ; ምንተ፡ ይከውን፡ ሐሠር፡ በኀበ፡ ሥርናይ፡ ; በኀበ፡ ዕመቀ፡ ማይ፡ si compares cum profunditate aquarum^la, Org.

c)de ratione normae ad modum^la, secundum^la: በኀበ፡ ጽድቅ፡ ተናገርከ፡ . እምኀበ፡ vel እምነ፡ ኀበ፡ e vicinia^lavel a parte^laalicujus ( מֵאֵת , מֵעִם , مِنْ عِنْدِ , ܡܶܢ ܠܘܳܬ ,); dicitur de iis, qui vel quae recedunt vel procedunt ab eo, apud quem vel quod fuerant: a^la, ab^la( ex^la), παρὰ Gen. et ἀπὸ : ሶበ፡ ሖርከ፡ እምኀቤየ፡ ; ተንሥአ፡ እምኀበ፡ ዐዘቅተ፡ መሐላ፡ ; ; ተንሥአ፡ እምኀበ፡ ማእድ፡ ; ተገሐሡ፡ እምነ፡ ኀበ፡ ተዓይኒሆሙ፡ ; ወፅአ፡ ሰይጣን፡ እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; ; ; ወረደ፡ እምኀበ፡ አኀዊሁ፡ ; ; ትፌንዎ፡ እምኀቤከ፡ ; al.

d)Saepissime conjungitur cum verbis accipiendi: Platt; ; ; ለእመ፡ ኢተውህበ፡ ሎቱ፡ እምኀበ፡ አብ፡ ; እምኀበ፡ ዘትሴፈዉ፡ ትትፈደዩ፡ ; poscendi ; ; interrogandi et audiendi ; Platt; ; mittendi ; ; al.

e)Deinde de eo, a quo tamquam auctore^lavel causa^laaliquis vel aliquid proficiscitur: ቃል፡ ዘኮነ፡ እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ኀበ፡ al.; ነድይኒ፡ ወብዒልኒ፡ እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ውእቱ፡ ; ; ; እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ኮነት፡ ዛቲ፡ መንክር፡ ; ; ; ; ረድኤትየ፡ እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; ; ; እምኀቤሁ፡ አነ፡ ወውእቱ፡ ፈነወኒ፡ ; ; ኀነቆ፡ መንፈስ፡ እምኀበ፡ እግዚአብሔር፡ ; itaque conjunctum cum verbis passivis significat a^la, per^la( παρὰ , ὑπὸ , διά Gen.), ut ; ;

f)Denique nota: አነ፡ እፈዲ፡ እምኀቤየ፡ ἀπετίννυον παρ᾽ ἐμαυτοῦ , a^lame^lai.e. ex meis^la ; ብልዑ፡ ወስትዩ፡ ዘእምኀቤሆሙ፡ quod ab iis^la(sc. datum est) ; . — Ut ኀበ፡ ita etiam እምኀበ፡ pronomini relativo postponere licet, ut እለ፡ እምኀበ፡ pro እምኀበ፡ እለ፡ . እስከ፡ ኀበ፡ usque ad^la Platt; ; . እንተ፡ ኀበ፡ praeter^laet per^la(locum) post verba transeundi, praetereundi, ut: ዘኀለፈ፡ እንተ፡ ኀቤሃ፡ ὁ παραπορευόμενος ἐπ᾽ αὐτῆς ; ያመጽኦሙ፡ እንተ፡ ኀበ፡ አንቅዕተ፡ ማይ፡ διὰ πηγῶν ὑδάτων ἄξει αυτούς (plura exempla verbo ኀለፈ፡ ) Christus ait: አልቦ፡ ዘይክል፡ መጺአ፡ ኀበ፡ አብ፡ ዘእንበለ፡ እንተ፡ ኀቤየ፡ .

ዘ

et ( gramm.§ 147; gramm.§ 169,5).

A): m. ዘ፡ , fem. እንተ፡ , እለ፡ qui^la, quae^la, quod^la.

1)De constructione hujus pronominis ( gramm.§ 201; § 202).

a)Formae pronominis secundum numeros et genera variantur, ut: ኢየሱስ፡ ዘተብህለ፡ ክርስቶስ፡ ; ምድር፡ እንተ፡ ኢኮነት፡ እንቲአከ፡ ; ; ; አጥባት፡ እለ፡ ኢሐፀና፡ ; ቢጾሙ፡ እለ፡ ውስተ፡ ካልእ፡ ሐመር፡ ; sed ubicumque nomen, ad quod referatur, praemissum est, ዘ፡ simplex (tamquam nota relationis generalis) sufficere potest, ut: አንስትያ፡ ዘኀረዩ፡ (quas) ; አባግዕ፡ ዘአልቦ፡ ኖላዌ፡ ; . (De እንተ፡ qui^lapro ዘ፡ vid. infra sub B,2).

b)Pronomen relativum in Accusativo positum esse, aut e contextu subintelligitur, ut: ቃል፡ ዘይቤሎሙ፡ ; ዐጸደ፡ ወይን፡ ዘወሀቦ፡ ለዮሴፍ፡ ; ; aut pronomine sive verbo sive notae Accusativi suffixo notatur: እብን፡ እንተ፡ መነንዋ፡ ; አሕዛብ፡ እለ፡ አውፅኦሙ፡ ; አምላክነ፡ ዘኪያሁ፡ ተወከልነ፡ . Genitivus pronomine ei nomini, a quo Genitivus pendet, suffixo notatur, ut: አመት፡ እንተ፡ ስማ፡ አጋር፡ ancilla^la(quae nomen ejus i.e.) cujus nomen Agar^la ; ሕዝብ፡ እለ፡ ኢትሰምዕ፡ ነገሮሙ፡ . Praepositiones pronomini relativo

α)vel (sicut in aliis linguis Semiticis) postponuntur eaeque pronomine suffixo (ad idem nomen ad quod refertur relato) munitae: ምድር፡ እንተ፡ ውስቴታ፡ ነበረ፡ terra^la(quae in ea i.e.) in qua habitaverat^la ; ; ; ዘመጻእኪ፡ ኀቤሁ፡ ad quem venisti^la .

β)vel (quamquam rarius) praemittuntur: ወኵሉ፡ ውስተ፡ ዘወድቀ፡ በድኖሙ፡ καὶ πᾶν ἐφ᾽ ὃ ἂν ἐπιπέσῃ ; በኵሉ፡ በዘአመከሮ፡ ; ሰይፍ፡ በዘይቀትለነ፡ ; ; ; ; ; ; ; ጽንዕ፡ በዘ፡ ይትዌከሉ፡ ረሲዓን፡ ; ; ; ; ; .

γ)denique et praemittuntur et suffixo munitae postponuntur: በዘቦቱ፡ ; ; ; ; ; . – Pronomini relativo, ubi ratione modo dicta complementum pronominis suffixi adjectum est, passim ለ፡ praefigitur, quo illud pronomen suff. ad referendum esse significetur: ለእለ፡ ውስቴቶሙ፡ ሀሎከ፡ ἐν οἷς σὺ εἶ ; ወቦ፡ ለዘወሀቦ፡ et erat cui dedit^la ; አልቦ፡ ለዘየኀፍሮ፡ nemo est quem vereatur^la(ne interpreteris: nemo est qui eum vereatur^la)

c)Praepositiones longiores quae secundum legem sub b,β dictam praeponendae erant, pronomini relativo postponere licet: ዘእምነ፡ (pro እምነ፡ ዘ፡ ) ; ; እለ፡ እምኀበ፡ ; እንተ፡ ኀበ፡ ; ዘኀበ፡ ; ; n. 1030 ዘእምአመ፡ .

d)nonnumquam in Accusativo loci et temporis, ponitur: መካን፡ እንተ፡ ὁ τόπος ἐν ᾧ ; ፭ ዓመት፡ ዘ፡ ἐν οἷς ; ; . . ; .

e)Enunciationem relativam ei nomini, cui apposita est, postponere non necesse est sed etiam praemittere licet, ut: ኢትእርዩ፡ ዘወድቀ፡ እክለ፡ . ; ; . Nec raro illud nomen attractione in enunciationem relativam transmittitur: ዛቲ፡ ይእቲ፡ ዳግሚትየ፡ ዘጸሐፍኩ፡ መጽሐፈ፡ (pro መጽሐፍ፡ ) ; ; ; ; ; ; (plura gramm.§ 201).

2)De significatione pronominis.

a), ubi nomen ad quod referatur non memoratum est exponitur

α)is qui^la, ejus qui^la, ei qui^laal.: ብፁዓን፡ እለ፡ ይላሕዉ፡ beati ii qui lugent^la ; ምንተ፡ እረግም፡ ዘእግዚአብሔር፡ ኢረገመ፡ (eum quem) ; ደመ፡ ዘቀተለ፡ (ejus qui) ; ዕሤተ፡ እንተ፡ ገበርኩ፡ ሠናይተ፡ praemium ejus quod feci boni ; ዘእለ፡ eorum qui^la ; ለእለ፡ ይፈቅዱ፡ ይትፈወሱ፡ አሕየዎሙ፡ (eos qui) ; ምስለ፡ እለ፡ ሞቱ፡ (cum iis qui mortui sunt) ; እእሪ፡ እክለ፡ ኀበ፡ እለ፡ ረከብኩ፡ ሞገሰ፡ (apud eos apud quos) .

β)quicumque^la, quisquis^la, ; ; ; ; ; ; ; , al.; ( ዘኮነ፡ col. 864); በዘፈቀድከ፡ ኰንን፡ ኪያየ፡ (quocumque modo volueris) ; et duplicatum ዘዘ፡ . At plerumque ኵሉ፡ ዘ፡ , ut: ኵሉ፡ ዘታሕተ፡ ሰማይ፡ ; ኵልክሙ፡ እለ፡ πάντες ὅσοι ; ; al. crebro.

γ)si quis^la: ዘርኢከ፡ እምውስቴቶሙ፡ ጠቢበ፡ ትልዎ፡ τίς σοφός ; αὐτῷ προσκολλήθητι ; ዘኪያሃ፡ አፍቀረ፡ አፍቀረ፡ ሕይወቶ፡ ; ; .

δ)qualis^la: እመ፡ ትገብር፡ ሠናየ፡ አእምር፡ ለዘ፡ ትገብር፡ τίνι ; ምንዳቤ፡ ዘኢኮነ፡ እምቅድመ፡ ዓለም οἵα ; mos ዘኢኮነ፡ እምቅድመዝ፡ Org.

ε)de ለእለ፡ quot^la, quotcumque^la ለለ፡ col. 25.

b) ዘ፡ crebro pronomine Latinorum neutro exponendum est: አልቦሙ፡ ዘይበልዑ፡ non habebant quod ederent ; ; ; ; al.; rarius እንተ፡ pro neutro usurpatur, ut: አድኅነኒ፡ እምእንተ፡ እፈርህ፡ ῥῦσαί με ἐκ τοῦ φόβου μου apocr.

c) ዘሂ፡ – ዘሂ፡ alius^la– alius^la ; ; ; ናሁ፡ እለሂ፡ – ወእለሃ፡ .

d)de ቦ፡ ዘ፡ vel ቦ፡ እለ፡ quidam^la, et^la ቦዘ፡ – ቦዘ፡ alius – alius^la ቦ፡ col. 481.

e)de አልቦ፡ ዘ፡ nullus^la, nihil^la አልቦ፡ col. 717.

f)de ከመዘ፡ quasi^la, tamquam^laet ዘከመ፡ sicut^la ከመ፡ col. 827.

g) ወዝኒ፡ ዘ፡ ; ; et plerumque ወዘ፡ quod autem ad id attinet quod^la ; ወዘኒ፡ ይቤ፡ ; ; ወዘሰ፡ ነገረ፡ ሞት፡ quod autem ad mortem attinet^la .

B)Conj.

1) ዘ፡

a)quod^la( daß^de)

α)ad complendam et exponendam notionem antea brevius significatam: ምንትኑ፡ ውእቱ፡ ዝንቱ፡ ዘአፍጠንከ፡ ረኪበ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; .

β)post interrogationem, ubi causa interrogationis exponitur: ምንተ፡ ኮንከ፡ ዘተማሕፀንከ፡ በምሥዋዕ፡ τί γέγονέ σοι ὅτι πέφευγας ; ; ; . ; .

γ)eo quod^la: አሕየውኪ፡ ነፍሰኪ፡ ዘአፍጠንኪ፡ ወሪደ፡ σπεύσασα .

δ)post verba impersonalia: ኢአከለክሙኑ፡ ዘረዐይክሙ፡ ; ; ምንተ፡ ይበቊዐነ፡ ዘነሐዩ፡ ; ; ; ደለወኒ፡ ዘአሕመምከኒ፡ ; ይመስለክሙኑ፡ ዘሐሰተ፡ ይብል፡ ; Dan. apocr. 13,6; ; ; n. 1031 ; .

ε)quod^la, quia^la: ነስሐ፡ እግዚአብሔር፡ ዘአንገሦ፡ ; ኣአኵተከ፡ ዘኢረሰይከኒ፡ ; ሴልየ፡ ዘርሕቀ፡ .

ζ)Ubi enunciationis pars quaedam cum negatione emphatice praemissa est, ejus praedicatum ope conjunctionis ዘ፡ adjicere amant: non est quod^la, ut: ኢኮነ፡ እንበይነ፡ ዝሙት፡ ዘእነሥኣ፡ ; አኮ፡ በኅብስት፡ ክመ፡ ዘየሐዩ፡ ሰብእ፡ ; ; ; nec non: አኮ፡ ዘሞተት፡ (non est quod i.e.) nequaquam mortua est^la ; ; et አልቦ፡ ዘትትጋአዙ፡ በፍኖት፡ .

η) ቦ፡ ዘ፡ vel ቦኑ፡ ዘ፡ num est quod?^la ; ; ; ( ቦ፡ col. 482) et አልቦኑ፡ ዘ፡ nonne est quod?^la .

θ) እፎ፡ ዘ፡ quomodo est quod^lasub. እፎ፡ col. 807.

ι) ሕቀ፡ ክመ፡ ዘእም፡ haud multum abfuit quin^la ሕቀ፡ col. 98.

b)cum^la, si^la, ; .

2) እንተ፡ a poëtis pro ዘ፡ usurpatur: quod^la, ut: ሰላም፡ ለከ፡ እንተ፡ ነበርከ፡ ዕቁደ፡ ; ሰላም፡ ለበርኳስስ፡ ከመ፡ ያርኁ፡ ወይዕጹ፤ እንተ፡ አድምዐ፡ ሢመተ፡ ለእግዚአብሔር፡ ውስተ፡ አንቀጹ፡ ; ሰላም፡ ለዩሐንስ፡ ወአቡቂር፤ እንተ፡ ነበሩ፡ ኅቡአ፡ በእለ፡ እስክንድርያ፡ ሀገር፤ ; ሰላም፡ ለአቃርዮስ፡ እንተ፡ ደለዎ፡ ርእይ፤ ; al. creberrime. Sed aliis in locis pro masc. ዘ፡ usurpatum videtur ( Lud. in 363), ut: ሰላም፡ እብል፡ ለብእሲ፡ ምእመን፤ እንተ፡ ይሰመይ፡ ጎልያን፡ ; ( ሰላም፡ ) ለረድአ፡ ጳውሎስ፡ ቲቶ፡ እንተ፡ አፍቀሮ፡ (sc. Paulus) ; al. ( እንተ፡ duarum syllabarum poëta maluit quam ዘ፡ monosyllabum. Si quis እንተ፡ idem quod እንዘ፡ esse putaverit, opponendum videtur, quod nulla ratio conspicua est, cur poëta እንዘ፡ uti noluerit).

3) ዘ፡ cum praepositionibus compositum,

a) በዘ፡

α)cum^la, dum^la: ወለደት፡ሎቱ፡ወልደ፡በዘረሥአ፡ ; ; ; ; quamvis^la .

β)ut^la( quo^la), sive consecutivum sive finale, plerumque : ( ὥστε ); ለምንት፡ ትትናገር፡ በዘ፡ ይሰምዑ፡ ሕዝብ፡ ; በዘ፡ ይረክበክሙ፡ እኩይ፡ τοῦ κακῶς εἶναι ὑμῖν ; ገብሩ፡ በዘ፡ ያምዕዑኒ፡ ; በዘ፡ ይትናዘዙ፡ εἰς παράκλησιν ; ; እሁቦሙ፡ ልበ፡ በዘ፡ ያአምሩኒ፡ τοῦ εἰδέναι ; ; ; ; ; ; ; ; ; rarius , ut .

γ)pro eo quod^la, .

b) እምዘ፡

α)ex quo^la(tempore): እምዘ፡ ተወልደ፡ ; እምዘ፡ ተፄወውነ፡ ; .

β)postquam^la, ( ubi^la, quum^la): እምዘ፡ ጌሠ፡ ; ; ; . ; ; ; ; ; , al.

α) በእንተ፡ ዘ፡ pro eo quod^lavel propterea quod^la ; ; ; .

β) ህየንተ፡ ዘ፡ loco ejus quod^la( cum^la) ;

γ) እንበይነ፡ ዘ፡ ideo quod^la

እለ፡ ʾǝlla associative referring to ‘X and his associates/followers’ መዓልተ፡ ይውዕል፡ እንዘ፡ ይሴአል፡ መጻሕፍተ፡ እምነ፡ ማእምራን፡ እለ፡ አባ፡ ሠርፀ፡ ድንግል፡ ላዕሌሆሙ፡ ሰላም፡ ‘Seine Tage verbrachte er damit, die Gelehrten, wie den Abba Śarṣa-Dengel und andere — das Heil sei über ihnen — nach den Schriften zu befragen^de’ 6 l. 4-6 (ed.) , 6 l. 9-11 (tr.) (‘Äth. ella . Hier nicht als Plural des Relativpronomens zu deuten (+ PN = die Leute des PN; übersetzt »os familiares«) sondern als Pluralmorphem vor Eigennamen mit der Bedeutung »Leute wie z.B. PN und Genossen; vgl. 3 l. 22, 28 (ed.) , 5 l. 27; 6 l. 4 (Ḥamalmāl et ses compagnons«).’ 6 n. 16 )

ነበበ

I,1[ نَبَّ et نَبْنَبَ mutivit^la, fremuit^lacaper; vicina sunt נבא ( ነቢይ፡ ) et ነብሐ፡ ] ይንብብ፡

1)raro: murmurare^la, fremere^la, strepere^la(sicut הָגָה ; amh. ነበበ፡ sonare^la, ): መሰንቆ፡ ይነብብ፡ ; ከመ፡ ርግብ፡ እነብብ፡ .

2)plerumque: loqui^la, ( sprechen^de; differt a ነገረ፡ sicut sprechen^dea reden^de), ; ; ( tacere); ; እንበለ፡ ትንብብ፡ ጠይቅ፡ πρὶν ἢ λαλῆσαι μάνθανε ; ንብብ፡ ለእመ፡ አብሑከ፡ ; ; እንዘ፡ ይነቡ፡ ; እግዚአብሔር፡ ነበበ፡ በአፉሁ፡ ; ; ቃል፡ ዘይነብብ፡ ; rei: ; ; ; ; ኢትሚጥ፡ ብጽዓቲከ፡ ዘነበብከ፡ ; ይነቡ፡ ሐሰተ፡ እምከርሦሙ፡ ; ; አፉሁ፡ ለእግዚአብሔር፡ ነበበ፡ ከመዝ፡ ; ; ; ; ; ሶበ፡ አኅለቁ፡ ነቢበ፡ ዘንተ፡ ነገረ፡ ; ; ; ብዙኀ፡ ትነብብ፡ ; ነቢበ፡ ብዙኅ፡ ነገር፡ ; ( alloqui^la): ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ይንብቡኒ፡ ; : ይንብቡኒ፡ ቃለ፡ ; ዘይነብበኒ፡ τί λαλήσει ἐν ἐμοί .

a)loquendi facultate praeditum esse^la ; Platt; ሕፃናት፡ ዘዓመት፡ ይነቡ፡ ወይትናገሩ፡ .

b)sermone^lai.e. ratione praeditum esse^la: በርእስ፡ የኀድር፡ ነቢብ፡ ወአእምሮ፡ τὸ λογιστικόν ( ratiocinandi facultas^la) ; ማይ፡ ዘኢይነብብ፡ ( ἅλογον ) .

c)loqui lingua^la, በ፡ , ut: ይነብባ፡ በነገረ፡ ከነዓን፡ ; ይንብብ፡ በልሳን፡ እንተ፡ ታስተርኢ፡ ; ; .

d)diserte loqui^la, orare^la, eloquentem esse^la, ; ዘይክል፡ ነቢበ፡ δυνατὸς ἐν γλώσσῃ ; ; ዐቃቤ፡ ነቢብ፡ ῥήτωρ orator^la .

e)multa loqui^la, fabulari^la, loquacem esse^la: መንፈሰ፡ ነቢብ፡ πνεῦμα πολυῤῥῆμον ; at plerumque adjecto ብዙኀ፡ vel አብዝኀ፡ , ut: ነቢበ፡ ብዙኅ፡ ነገር፡ ; ዘይጸልእ፡ ብዙኀ፡ ነቢበ፡ ; ለዘያበዝኅ፡ ነቢበ፡ ይትቌጥዕዎ፡ ; .

f) አዕበየ፡ ነቢበ፡ fastuose loqui^la .

g)blande compellare^la, benigne alloqui^la: ንብብዋ፡ ውስተ፡ ልባ፡ ; ; .

3)i.q. አንበበ፡ ,

a)meditari^la: ነበቡ፡ ከንቶ፡ ἐμελέτησαν κενά .

b)legere^la .

c)cantare^la ( አንበበ፡ ). n. 656

Search

Input

Keys Combinations

Hold and choose